ئىزاھى |
gh |
|
gh[yeshmisi:] hazirqi zaman uyghur ëlipbesining on beshinci heripi, ret tertipi jehettin on beshincini körsitidu. hazirqi zaman uyghur tilidiki mene perqlendürüsh roligha ige fonëma. «gh» heripining ayrim shekli «gh», bëshidin ulinidighan shekli «gh», bash we axiridin ulinidighan shekli «gh», ayighidin ulinidighan shekli «igh», oqulushi yaki nami «ghë». «gh» üzük tawush bolup, tawush ciqirsh orni jehettin til tüwi yumshaq tanglay tawushi, tawush ciqirish usuli jehettin siyrlangghu tawush, tawush perdisining titiresh-titirimesliki jehettin jarangliq üzük tawushtur. «gh» tawushining fonëtikiliq alahidiliki «gh» tawushi bilen ayaghlashqan bir boghumluq sözlerge teleppuzidiki asanliqni közde tutup «q» tawushi bilen bashlinidighan qoshumce qoshulidu. qoshumcining bëshidiki «q» tawushi söz axirida kelgen «gh» tawushni tetür assimlatsiye qilip özige oxshtiwalidu-de, teleppuzda «gh» tawushi «q» gha nöwetlishidu, emma imlada eks ettürülmeydu. mesilen: imla teleppuzi bagh − baghqa baqqa tagh − taghqice taqqice
|
|
ghap |
|
|
|
ghapshimaq |
|
|
|
ghap-ghup |
|
|
|
ghapil |
|
ghapil[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer ishqa, hadisige, mesilige qarita bighemlik, susluq bilen mu’amile qilidighan؛ gheplette qalghan, gheplet basqan:[misal:] ghapil bolmaq. ＊ cüshse ger asman gümürülüp, ghem yëmes ghapil kishi, hemnepes bolghay küreshte, el bilen aqil kishi.[yeshmisi:] ② bixewer, xewersiz:[misal:] men pelekning oyunliridin ghapil ikenmen.
|
|
ghapilliq |
|
ghapilliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghapil halet, susluq, xewersizlik:[misal:] ghapilliq icide qaymuqup yürginimde, mesh’el bolup manga toghra yolni körsetken ashu qeyser-yaxshi ademni ceksiz sëghinish bilen yadlaymen.
|
|
ghajatmaq |
|
|
|
ghajashmaq |
|
|
|
ghajalmaq |
|
|
|
ghajighuci |
|
|
|
ghajighucilar |
|
ghajighucilar[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] süt emgüci haywanlarning bir xili. kürek cishining yiltizi yoq bolsimu, ömür boyi ösüp turidu. qozuq cishi bolmaydu, köpiyish iqtidari yuqiri, ösümlükler bilen arilash ozuqlinidu. mesilen, cashqan qatarliqlargha oxshash.
|
|
ghajimaq |
|
ghajimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① qattiq nersilerni cishi bilen qirmaq, upratmaq, uwatmaq, ajratmaq:[misal:] kona ustixanni it ghajimas (maqal).[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] arqisidin tillimaq, gheywet qilmaq, keynidin gep tapmaq:[misal:] mëningce ghulamni ghajawergendin payda ciqmaydu, uningdin köre, uning sütini bashqa qacigha ëlip qoyup, bashqilarning sütini bëriwersek.
|
|
ghac |
|
ghac[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] kona ishik, kötek harwa qatarliqlarni heriketlendürgende ciqidighan awaz:[misal:] hüseynemning gëpi tüge-tügimey, hujrining ishiki «ghac» qilip ëcilip, öyge bir tögici kirip keldi.
|
|
ghaccide |
|
ghaccide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① «ghac» qilghan halda «ghac» qilghan awaz ciqirip:[misal:] shundaq dessiwidi, ghaccide ëzildi.[yeshmisi:] ② nahayiti tëz, birdinla:[misal:] shu anda bir yigit ong qolining bigiz barmiqini ghaccide cishlep üzüwaldi-de, ot yalquni yorutqan türme tëmigha qan bilen xet yëzishqa bashlidi.[yeshmisi:] ③ pütünley, teltöküs:[misal:] hawa nahayiti soghuq bircagh idi, derya boyigha barsam derya ghaccide tonglap këtiptu.
|
|
ghac-ghac |
|
|
|
ghac-ghuc |
|
ghac-ghuc[yeshmisi:] ① «ghac» qilghan we yaki shu xildiki awazlar:[misal:] uning maylanghan ötükining «ghac-ghuc» i anglandi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birdemdila, nahayiti tëz:[misal:] birdem oltursila, «ghac-ghuc» tamaq qilay.
|
|
ghacir |
|
|
|
ghacir-ghucur |
|
|
|
ghacirlatmaq |
|
|
|
ghacirlashmaq |
|
|
|
ghacirlimaq |
|
|
|
ghacildatmaq |
|
|
|
ghacildashmaq |
|
|
|
ghacildimaq |
|
ghacildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ghac-ghac» qilip awaz ciqarmaq, «ghac-ghac» qilmaq:[misal:] ayning yüzini qoghushun reng tütek qapliwalghan bolup, ayagh astida ghacildap turghan ap’aq qardin bashqa hëcnëmini perq qilip bolmaytti.
|
|
ghadaytmaq |
|
ghadaytmaq[yeshmisi:] «ghadaymaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] men kelgecke öyüngge, ëcinghacqa kününgge, tëjep tutup öyüngni, ghadayttimmu boynungni
|
|
ghadaymaq |
|
ghadaymaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① qeddini ruslap, bëshini ëgiz kötürüp, gewdisini arqigha tashlap turmaq:[misal:] ance ghadiyiwalmay erkinrek olturmamsen, dëdi u balisigha.[yeshmisi:] ② özini cong tutmaq, salapetlik körsetmek:[misal:] konilarda «ëgilgenge ëgil bëshing yerge tegkice, ghadayghangha ghaday bëshing kökke yetkice» dëgen gep bar.
|
|
ghadir-sukur |
|
|
|
ghadiyishmaq |
|
|
|
ghar (Ⅰ) |
|
|
|
ghar (Ⅱ) |
|
ghar (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞jughrapiye＜[yeshmisi:] taghlarning icki qismida tebi’iy shekillengen cong hejimdiki boshluq, öngkür:[misal:] padishahmu attin cüshüp, këyikning arqisidin ghargha kiriptu.
|
|
gharas |
|
|
|
gharasside |
|
|
|
gharas-ghurus |
|
|
|
gharaslatmaq |
|
|
|
gharaslimaq |
|
|
|
gharang-ghurung |
|
|
|
gharanglimaq |
|
|
|
gharal |
|
|
|
gharam |
|
gharam[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① tëpish ücün xamangha yighilghan bughday öncisi:[misal:] gharam ciqarmaq. ＊ ëtiz-xamanliring baqsam, yürek oynaydu shadliqtin, bulut söygen gharamlar mol-bayashatliq ata eyler.[yeshmisi:] ② top, ghuzhmek:[misal:] kepterler, turulgha-paxtekler, qushqaclar, qarilighaclar... kowuklardin, gharam derexliktin, uwilardin ayrilip, wicirlashqan pëti xil-xili, top-topi bilen kökke örleytti-de, negidur perwaz qilishatti.
|
|
gharayip |
|
gharayip[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] kishini ejeblendüridighan, kishining diqqet-ëtibarini qozghaydighan, ghelite, ajayip, gheyriy, bashqice:[misal:] silining ëytqanliri kona zamanning ajayip bir hëkayisi bolsa, emdi mëning ëytidighinim yëngi zamanning gharayip bir hëkayisi, -dëdi shopur.
|
|
ghart |
|
ghart[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] here tartqanda yaki birnersini birnersige sürkigende ciqqan awaz:[misal:] ghart qilmaq. ＊ ular özi cëliwatqan pedining, ëytiwatqan naxshining menisini cüshenmemdikin tang, biri «ghit» qilsa biri «ghart» qilip, tingshighucining keypini ucuridiken.
|
|
gharttide |
|
|
|
ghart-ghart |
|
|
|
ghart-ghurt |
|
|
|
ghartildatmaq |
|
|
|
ghartildimaq |
|
|
|
gharride |
|
|
|
ghars |
|
|
|
gharsside |
|
|
|
ghars-ghurs |
|
|
|
gharsildatmaq |
|
|
|
gharsildimaq |
|
|
|
ghar-ghar (Ⅰ) |
|
|
|
ghar-ghar (Ⅱ) |
|
|
|
gharghalta |
|
|
|
ghar-ghur |
|
|
|
gharqiratmaq |
|
|
|
gharqirashmaq |
|
|
|
gharqirimaq |
|
|
|
ghariqun |
|
ghariqun[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce＞grëkce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] derex merizining bir türi, yeni parazit yashaydighan bir xil zemburugh. köpince yopurmaq tashlaydighan qarighay gholida bolidu, sirti qattiq we siliq, renggi aquc kül reng yaki sus sarghuc qongur, shekli taqisiman këlidu. tëbabetcilikte dorigha ishlitilidu, öpkini issitip belghemni boshitish, yelni heydesh, ishshiqni yandurush, süydükni rawan qilish we yilanning zehirini qayturush xususiyetlirige ige.
|
|
gharildatmaq |
|
|
|
gharildashmaq |
|
|
|
gharildimaq |
|
gharildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ghar-ghar» qilghan awaz ciqarmaq, «ghar-ghar» qilmaq:[misal:] yëza yollirida aptomobil, traktorlar gharildap, toxtimay ötüp turidu.
|
|
ghaz |
|
ghaz[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] birxil qush. pey-tükliri aq yaki kül reng, pëshaniside toq sëriq yaki qara qongur rengde göshlük ösmisi bar, erkikining bu xil ösmisi congraq, boyni uzun, tumshuqi yapilaq we keng. putida penjisi bolidu, su üzeleydu. ashliq danliri, köktat we rak qatarliqlar bilen ozuqlinidu.
|
|
ghazat |
|
|
|
ghazang |
|
|
|
ghazangliq |
|
ghazangliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghazang bar, ghazang köp cüshken yer:[misal:] rawabingni küresh muqamigha sazlimisang, kona muqaming dostum qulaqqa xushyaqmas. bagh yasap güller tërip yashnatmisang, ghazangliqqa bulbullar qanat qaqmas.
|
|
ghaztapan |
|
ghaztapan[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］ghaz+tapan［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] azghan a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. pütün tëni qisqa tükciler bilen qaplanghan, yiltizi tik we yaghaclashqan. gholi köp shaxlaydu, tüwidin ösken yopurmiqi aliqansiman yërilidu. gholidin ösken yopurmaqliri azraq bolup, arqa teripide tiwitliri bolidu. güli sëriq. pütün ösümlük tëni dorigha ishlitilidu, issiqni yandurup zeherni qayturush, qanni toxtitish roligha ige.
|
|
ghaztapan ëren |
|
|
|
ghazqanat |
|
|
|
ghazqanat ot |
|
|
|
ghaz’ot |
|
ghaz’ot[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］ghaz+ot［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] etirgül a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. yopurmiqi peysiman murekkep yopurmaq, güli kicik we sëriq. gholi we yopurmiqi dora qilinidu, qanni toxtitish roligha ige.
|
|
ghaziy |
|
ghaziy[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] ghazatqa, muqeddes urushqa qatnashquci, öz eqidisi, ëtiqadi yolida jeng qilghuci:[misal:] ghazatta ölgenler shëhit, tirik qalghanlar ghaziy bolidu. nazimjanning ghaziy bolmaqliqi du’alirining berikiti, dëdi u.[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
ghaziyane |
|
ghaziyane[til teweliki:]］erebce+parisce［[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghaziylargha oxshash, ghaziylarce:[misal:] tirish, yüksel, yolung parlaq hëlihem ghaziyane bol, bëshingni silighay herdem, zamanem shepqiti aqsu.
|
|
ghazyëmes |
|
ghazyëmes[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］ghaz+yëmes［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] murekkep güllükler a’ilisidiki bir yilliq, saman gholluq ösümlük. gholi incike we ajiz, yopurmaqliri kicik we tetür tuxumsiman bolup, nöwetliship ösidu we sharsiman bolup, bashsiman gül rëtide këlidu, küzde ëcilidu. pütün ösümlük tëni dora qilinidu, dëmighi pütüsh, burnidin su ëqish, közi capaqlishish qatarliqlarni dawalashta shipaliq roli bar.
|
|
ghazh |
|
ghazh[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] radi’o, ün’alghu qatarliqlar konirap qalghan caghda ciqqan awaz yaki nepes yoli yallughi bilen aghrighanlarning nepes alghanda ciqidighan awazigha oxshash awazlar:[misal:] radi’o ghazh, ghazhla qilidu, nëme bolghandu?
|
|
ghazh-ghazh |
|
|
|
ghazh-ghuzh |
|
ghazh-ghuzh[yeshmisi:] ① «ghazh» qilghan we yaki shu xildiki awazlar:[misal:] balam akangni caqire, radi’o ghazh-ghuzhla qilidu, ëniqraq bir nerse anglighili bolmaydu, qarap baqsun.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] cap-cap, taza qizighan (bazar heqqide):[misal:] kulub aldi birdemdila ghazh-ghuzh bazargha toldi.[yeshmisi:] ③ ünlük towlap jëdellishish:[misal:] nëme bu, ikki künde bir ghazh-ghuzh, ademni bizar qildighu bular.
|
|
ghazh-ghuzhlashmaq |
|
|
|
ghazhildatmaq |
|
|
|
ghazhildashmaq |
|
|
|
ghazhildimaq |
|
|
|
ghas |
|
|
|
ghasside |
|
|
|
ghas-ghas |
|
|
|
ghas-ghus |
|
|
|
ghasildimaq |
|
|
|
ghash (Ⅰ) |
|
|
|
ghash (Ⅱ) |
|
ghash (Ⅱ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] sewze, turup, camghur qatarliqlarning piship waqti ötüp ketken haliti؛ qëri, qattiq.
|
|
ghaghira |
|
|
|
ghaq |
|
ghaq[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] ghaz, ördek qatarliqlar sayrighanda ciqqan awaz:[misal:] etiyaz künliri ghaz-ördekler ghaq, ghaq qiliship, jenubtin shimalgha ucishidu.
|
|
ghaq-ghaq |
|
|
|
ghaq-ghuq |
|
|
|
ghaqildatmaq |
|
|
|
ghaqildashmaq |
|
|
|
ghaqildimaq |
|
|
|
ghangza |
|
|
|
ghangziliq |
|
|
|
ghangshimaq |
|
|
|
ghal |
|
|
|
ghaltek |
|
ghaltek[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yip, sim, lënta qatarliq nersilerni orash ücün ishlitilidighan, ikki teripi keng, otturisi tar, ici norkesh caqsiman buyum:[misal:] yip ghaltiki. foto süret lëntisining ghaltiki.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] miqtar söz.[yeshmisi:] sanaq sanlardin këyin këlip yip, sim qatarliqlarning orilish miqdarini bildüridu:[misal:] bir ghaltek yip. üc ghaltek sim.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] harwa yaki birer mëxanizmning yürüshi, heriket qilishi ücün xizmet qilidighan oqqa ornitilidighan we aylinidighan yumilaq qismi, caqi:[misal:] ghaltek ornitilghan harwa. [yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞qiz＜[yeshmisi:] cöriside ëriqcisi bolghan caqlarni mëtal yaki yaghactin qurulghan jahazgha ornitish arqiliq yasalghan hemde arqan, tasma yaki zenjir yardimide ëghir nersilerni kötürüsh we siljitish rolini oynaydighan bir xil addiy mëxanizm.[yeshmisi:] ⑤ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ëlëktr tëxnikisi we radi’o tëxnikilirida mexsus ishlitilidighan sim orami؛ katushka:[misal:] oramliq ghaltek.[yeshmisi:] ⑥ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bir yaki töt caq bëkitilidighan hemde qol bilen ittirip nersilerni toshuydighan kicik yaghac harwa:[misal:] «cëqil say» icide bolsa heqiqiy necce yüzligen er-ayal ezalar ghaltek, epkesh, zembiller bilen bes-beste topa toshup dambini ëgizlitiwatatti.
|
|
ghaltekci |
|
ghaltekci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghaltek harwigha her xil nersilerni sëlip sörep yürüp satidighan kishi, tijaretci:[misal:] qelimimning nacarliqidin ghaltekcilerning tiligha oxshash qopal til bilen yazghanliqimni oylap, bu esirimni ulugh nam bilen atashqa pëtinalmidim.
|
|
ghalteklik |
|
|
|
ghaljaq |
|
|
|
ghaljir |
|
ghaljir[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞tibbiy ilim＜[yeshmisi:] ötkür yuqumluq kësel. buni bir xil wirus keltürüp ciqiridu. köpince it, müshük qatarliq öy haywanlirida yaki bu xil këselge giriptar bolghan it, müshükler cishliwalghan ademlerde bolidu. ademlerge shu haywanlar cishligendin këyin yuqidu.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] shu xil këselge giriptar bolghan:[misal:] ghaljir it cishidin zeher tamidu.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] esebiyleshken wehshiy, yawuz, qebih:[misal:] ayalimning xewer tëpishice, men yiqilghandin këyin, ölmek üstige tepmek dëgendek, hëliqi ghaljir cërik bir neccini tëpiptu. yene otun bilen uruptu.
|
|
ghaljirane |
|
ghaljirane[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghaljirliq bilen ghaljirlarce, wehshilerce:[misal:] ulugh inqilabcilar hayat caghda, ezgüci siniplar ulargha haman üzlüksiz ziyankeshlik qilip ularning telimatlirigha eng esheddiy düshmenlik, eng ghaljirane öcmenlik, eng ucigha ciqqan ighwa we töhmetler bilen mu’amile qilishti.
|
|
ghaljirlarce |
|
ghaljirlarce[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghaljirliq bilen, wehshiylerce, ghaljirane:[misal:] shu arida emet ghaljirlarce supigha ëtilip ciqip ilikke kaltek urmaqci bolghanidi, biri uning kaltikini urup cüshürdi.
|
|
ghaljirlashturmaq |
|
|
|
ghaljirlashmaq |
|
ghaljirlashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghaljirgha oxshash haletke kelmek, wehshiyleshmek:[misal:] düshmenler ghaljirliship, qamash carisige bash uruwatqan caghda, ucqunlar ittipaqining ezalirigha tëximu zor irade bilen ishleshke toghra këletti.
|
|
ghaljirliq |
|
ghaljirliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] esebiyleshken halet, wehshiylik, yawuzluq, qebihlik:[misal:] bu sözlerni anglap padishahning ghaljirliqi tutuptu qilic bilen dil’aramni cëpiptu.
|
|
ghalca |
|
ghalca[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bashqilargha (baylar yaki emeldarlargha) xizmet qilidighan kishi؛ malay, cakar؛ yalaqci:[misal:] hu poqi yoghan nan qëpi men sëning birküni süydüküngni, birküni poqungni tazilaydighan ghalcimidim
|
|
ghalcek |
|
ghalcek[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] ghalcek a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. gholi tik, köp shaxlinidu. yopurmiqi tömüne sheklide bolup udul ösidu, sëpi yoq dëyerlik. güli qizghuc sösün, topliship bashaqsiman gül rëtini hasil qilidu. ghoza mëwisi soqicaqraq, uruqi köp we bek ushshaq bolidu. pütün ösümlük tëni dora qilinidu. temi sel acciq, tebi’iti mötidil, zehersiz, ic sürüshni toxtitish roligha ige.
|
|
ghalciliq |
|
|
|
ghaldang |
|
|
|
ghaldang-ghaldang |
|
|
|
ghaldang-ghuldung |
|
|
|
ghaldanglatmaq |
|
|
|
ghaldanglashmaq |
|
|
|
ghaldanglimaq |
|
ghaldanglimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ghaldang-ghuldung» qilmaq, ghaldangshimaq, sentürülmek, irghanglimaq:[misal:] elqem ishikni birla tëpip ëcip, ghaldanglap öyge kirdi.
|
|
ghaldir |
|
|
|
ghaldirang |
|
|
|
ghaldir-ghaldir |
|
|
|
ghaldir-ghuldur |
|
|
|
ghal-ghal |
|
ghal-ghal[yeshmisi:] ① ghezeplinishtin, qorqushtin, soghuq zerbisi qatarliqlardin këlip ciqqan titresh haliti:[misal:] qatil bolsa, özining ëtinimu ëytmay, ghal-ghal titrep turatti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] bosh, quruq:[misal:] tëshi pal-pal, ici ghal-ghal (maqal).
|
|
ghalghuy |
|
ghalghuy[söz türkümi:] süpet. [qollinilish da’isrisi:] di’alëkt.[yeshmisi:] tersa, sepra, enggiz, kaj.
|
|
ghalmus-ghulmus |
|
|
|
ghalib |
|
ghalib[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] urush, jeng, küresh, musabiqe qatarliqlarda ghelibe qazanghan, üstün ciqqan, yenggen؛ yëngilmes:[misal:] ghalib bolmaq. ghalib kelmek.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] ghelibe qilghuci, ghelibe qazanghuci, üstünlükte turghuci:[misal:] [misal:] bahar ghalib, judun bolsa ötkünci. ghaliblar goyaki yalqunluq gülxan, her adem cogh yaki altun ucqundi.[yeshmisi:] ③ erlerning ismi.
|
|
ghalibane |
|
|
|
ghaliblarce |
|
ghaliblarce[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghaliblargha xas halda, ghalibane qiyapette, ghalibliq bilen:[misal:] u meydanda ikki qolini keynige tutup, ghaliblarce mëngip yüretti.
|
|
ghalibliq |
|
ghalibliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghalib kelgenlik, ghalib bolghanliq, ghelibe:[misal:] mehellimizning baliliri cëlish qilsa ghalibliqni u hëckimge bermeytti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghalib këlidighan, yëngilmes:[misal:] uning bilen oynishidighan bikar telepler uning rohiy jehettiki ghalibliq mijezini pütünley dëgüdek biliwalghanidi.
|
|
ghalibiyet |
|
ghalibiyet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] yëngish, üstünlük, ghelibe:[misal:] dölitimiz qanunlirining xelq dëmokratiye hoquqi toghrisidiki belgilimiliride xelqimizning ghalibiyet mëwiliri qanun shekli arqiliq qeyt qilinghan.
|
|
ghalibiyetlik |
|
|
|
ghalis |
|
ghalis[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] üstün, küclük؛ hemmini bësip cüshidighan, qattiq, qaltis:[misal:] kölde ademdin ghalis këlidighan loxa bëliqlar bar.
|
|
ghalildatmaq |
|
|
|
ghalildashmaq |
|
ghalildashmaq[yeshmisi:] «ghalildimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] cishini cishlep turup batur jengci, yollighan görge uni, neyze urup. qalghini ghalildiship toshqan kebi, tashlashqan qoralini teslim bolup.
|
|
ghalildimaq |
|
|
|
ghanjugha |
|
|
|
ghanjughida körüshmek |
|
|
|
ghanjughilatmaq |
|
|
|
ghanjughilashmaq |
|
|
|
ghanjughilanmaq |
|
|
|
ghanjughiliq |
|
|
|
ghanjughilimaq |
|
ghanjughilimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghanjugha bilen ëgerning arqisigha nerse-këreklerni baghlimaq, tangmaq:[misal:] gülem somkisini ghanjughilidi-de, ëtini qamcilap toxtasinning öyige qarap capti.
|
|
ghawur-ghuwur |
|
|
|
ghaye |
|
ghaye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① kelgüsi heqqidiki tesewwur yaki arzu, ümid, istek:[misal:] ulughwar ghaye.[yeshmisi:] ② birer ish-heriketni qilish toghrisidiki oy, niyet, meqset:[misal:] uning ghaye we bext qarishidin könglüm yorup ketkendek boldi.
|
|
ghayet |
|
ghayet[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] heddidin tashqiri, nahayiti, bek, intayin:[misal:] bügünki künde bizge azraq tejribiningmu ghayet zor yëtekcilik roli boluwatidu.
|
|
ghaylimaq |
|
|
|
ghaynuq |
|
|
|
ghayib |
|
ghayib[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] körünmeydighan, köz aldida bolmighan, yoqilip ketken؛ mewjut emes:[misal:] ghayib bolmaq. ghayib xezine. boway birnecce camdam mëngipla, közdin ghayib boldi.
|
|
ghayibane |
|
ghayibane[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] özini körmigen yaki söhbetleshmigen halda, sirttin:[misal:] muhebbetning sëhirlik küci ghayibane halda uni esir etti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] özini körmigen, namelum:[misal:] qizning közi yene uyqugha këtip, cüshide permanqulni körüptu. shundin këyin qiz bu ghayibane yigitke ashiq bolup qaptu.
|
|
ghayisiz |
|
ghayisiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghayisi yoq, ghayige ige bolmighan:[misal:] ghayisiz adem. ＊ herige bermes hesel. sün’iy cëcek, qonsimu bergige bolup paypëtek. ghayisiz ötken baharingdin coqum, pishmighan qoghun bolup küzde xemek.
|
|
ghayilik |
|
ghayilik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghayisi bar, ghayige ige:[misal:] ghayilik adem. ＊ yashlirimizni we ösmürlirimizni tiriship ghayilik, exlaqliq, bilimlik we saghlam kishilerge aylandurushimiz lazim.
|
|
ghayiwi |
|
ghayiwi[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① mu’eyyen bir ghaye, idë’ologiyige ige؛ mu’eyyen bir ghaye idë’ologiyige asaslanghan:[misal:] ghayiwi shexs. balilar bashta öz heriketlirini ghayiwi shexslerning herikitige sëlishturup, özining terbiyilinishini küceytidu.[yeshmisi:] ② yoshurun:[misal:] u ghayiwi kücining mediti bilen xiyaldin qutulup yotqanni tikishke bashlidi.
|
|
ghayiwileshtürmek |
|
|
|
ghayiwileshtürülmek |
|
|
|
ghayiwileshmek |
|
|
|
ghayiwilik |
|
ghayiwilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① ghayige igilik.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] bedi’iy eserning ghayiwi yönilishi. u yazghucining dunya qarishi asasida wujudqa këlidu we eser mezmunining qimmitini belgileydu. yazghucining ghayisi qanciki ilghar we tereqqiyperwer bolsa, uning esiride hayat shuncilik keng, congqur hemde heqqaniy ipadilinidu, bedi’iy eserning qimmitimu mölcerligüsiz halda yuqiri bahalinidu.
|
|
ghepse |
|
|
|
gheplet |
|
|
|
ghepletlik |
|
ghepletlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] gheplette qalghan, gheplet basqan:[misal:] ilining boyida kelding alemge, ilidek dolqunluq bir oghlan iding. atilar ahidin weten, xelqingge, ghepletlik uyqudin «tur, oyghan» dëding.
|
|
ghejep |
|
|
|
gheccey |
|
|
|
gher |
|
|
|
gherez |
|
gherez[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birkimge qarshi yaman niyet, meqset (söz-heriket heqqide):[misal:] him, sëning gherizing manga ayan.[yeshmisi:] ② dawli, meqset, gep:[misal:] senlerge hal ëytishqu ölüktin iman sorighandekla bir ish, insan bolghandin këyin gherez uqar deptimen.
|
|
gherezci |
|
|
|
gherezsiz |
|
gherezsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yaman gherizi yoq, yaman gherez yoshurunmighan:[misal:] gherezsiz adem. uning gherezsiz, sap muhebbet oti bilen caqnighan közliri mëningde hëssiyat oyghatti.
|
|
gherezguy |
|
gherezguy[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yaman gherezlik adem, gherezci:[misal:] biz toghrimizda yaman meqset bilen sizge cëqimciliq qilghan ëghwager we gherezguylar bu mejliske këlishsun-de, özlirining shumluq keshpiyatlirini we körgen-anglighanlirini ispat qilip, bizni yëngiwashtin dar astigha ewetsun
|
|
gherezlik |
|
|
|
gherb |
|
gherb[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① dunyaning töt teripining biri؛ sherqqe qarimuqarshi terep؛ künpëtish:[misal:] kün sherqtin ciqip, gherbte olturidu.[yeshmisi:] ② gherbiy yawropa, yawropa we bashqa yawropa döletliri:[misal:] hazirqi gherb tëbabiti xewersiz turuwatqan nurghun dawalash usulliri uyghur tëbabitide mewjut.
|
|
gherbce |
|
|
|
gherbleshtürmek |
|
|
|
gherbleshmek |
|
gherbleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] medeniyiti, tüzülmisi we shu qatarliqlar gherblerningkige oxshash bolmaq, gherbningki eynen köcürülüp ishlitilmek:[misal:] pütünley gherblishish dëgen teshebbus-xata nuqti’inezer.
|
|
gherblik |
|
gherblik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] gherb elliride yashighuci kishi:[misal:] ular sizning gherblik, yene këlip, emdila jenubiy okyan sepiridin qaytip kelgenlikingizni uqup, nëmila bolmisun sizning hemrah bolup bërishingizni telep qiliwatidu.
|
|
gherbiy |
|
|
|
gherbiy diyar |
|
|
|
gherbiy sehrayi kebir |
|
gherbiy sehrayi kebir[kesip türi:]＞jughrapiye＜[yeshmisi:] gherbiy sehrayi kebir afriqining gherbiy shimaligha jaylashqan. yer meydani 266 ming kwadrat kilomëtr. ahalisi erebler we parpalardin tüzülgen bolup, ereb tili we ispan tilliri omumyüzlük qollinilidu. islam dini dölet dini hësablinidu. miladi Ⅶ esirde erebler bu jaygha kelgen. ⅩⅤ esirde portigaliye we ispaniyiler bësip kirgen. 1958-yili 1-ayda ispaniye bu jayni özining bir sirt ölkisi qiliwalghan. 1976-yili 2-ayda ispaniye cëkinip ciqqan. arqidinla marakesh we mawritaniye bësip kirip, bölüshüp idare qilghan. yerlik xelqler ulargha qarshi boshashmay küresh qilip, 1979-yili 8-ayning 5-küni mawritaniye esker cëkindürgen. marakesh shuning bilen pütün döletni kontrol qiliwalghan. 1975-yildin bëri b d t gherbiy sehrayi kebir mesilisi toghriliq köp qëtim qarar maqullighan, lëkin u yerning marakeshning kontrolliqida turmaqta.
|
|
gherq |
|
gherq[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer nerse icige, cökken, cömülgen, patqan:[misal:] sugha gherq bolmaq. gherq qilmaq.[yeshmisi:] ② heddidin ziyade, heddidin tashqiri, nahayiti:[misal:] gherq mest.
|
|
ghezep |
|
|
|
ghezeplendürmek |
|
|
|
ghezeplenmek |
|
|
|
ghezeplik |
|
ghezeplik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghezipi bar, ghezepke kelgen:[misal:] bowayning ghezeplik turqi özgirip, congqur uh tartti-de, tapsigha këlip, sha’ir bilen yanmuyan olturdi.
|
|
ghezeplinishmek |
|
|
|
ghezep-nepret |
|
ghezep-nepret[yeshmisi:] ghezep we nepret:[misal:] xet oqulup tüge-tügimey, xelq topi dëngizdek cayqilip, tügülgen mushtlar hawada pulanglap, ghezep-nepret sadaliri güldürmamidek yangrap ketti.
|
|
ghezel |
|
ghezel[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] ① deslepki bëyitning her ikki misrasi qapiyidash bolghan, këyinki bëytilirining axirqi misrasi deslepki ikki misrasigha qapiyidash bolup këlidighan lirik shë’ir:[misal:] nawayi ghezelliri. gumnam ghezelliri.[yeshmisi:] ② ahanggha sëlinghan shu xil shë’ir؛ naxsha:[misal:] ghezel ëytmaq.
|
|
ghezelci |
|
|
|
ghezelxan |
|
|
|
ghezelxanliq |
|
ghezelxanliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghezel ëytish, ghezel oqush:[misal:] − bizning wezipimiz ghezelxanliq emes, belki hoyla-aramni oghri yalghandin, ëghil-qotanni böre-qawandin saqlash, − dëdi taghil it.
|
|
ghezeliyat |
|
ghezeliyat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] bu söz eslide «ghezel» sözining köplüki bolup, «ghezeller» dëgen menini bildüridu:[misal:] «on ikki muqam»ning naxshiliri lirik ghezeliyat, xelq qoshaqliri, xelq dastanliridin tüzülgen.
|
|
ghezwe |
|
ghezwe[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] murekkep güllükler a’ilisidiki bir yilliq, saman gholluq ösümlük. köpince tüwidin shaxlinidu, yopurmiqi qoshuq yaki yip sheklide bolup, yumshaq tükliri bolidu. güli sëriq webashsiman gül rëtide këlidu. gholi we yopurmiqi dorigha ishlitilidu. yötel toxtitish we belghem boshitish roligha ige.
|
|
ghezinet |
|
|
|
ghessal |
|
|
|
ghesil |
|
|
|
ghesh |
|
ghesh[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] birer nersidin teshwishlengen, xapa bolghan, xapa, tutuq (köngül heqqide):[misal:] ghesh bolmaq. ghesh qilmaq.
|
|
gheshlik |
|
|
|
ghelet |
|
|
|
gheldi-ghesh |
|
gheldi-ghesh[yeshmisi:] qaldi-qatti, këreksiz nersiler, exlet-cawar, süpüründi:[misal:] shawket liqmuliq bir qazan qoghushunni cekkilep, gheldi-gheshlirini pakiz süzüp boldi.
|
|
ghelle |
|
ghelle[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ashliq, mehsulat:[misal:] ghelle-paraq.[yeshmisi:] ② tügmen heqqi ücün bërilidighan ashliq yaki bashqa nerse.[yeshmisi:] ③ soda dukanlirida sodidin cüshken pul:[misal:] ghelle sanimaq.[yeshmisi:] ④ sodidin cüshken pulni salidighan sanduqce:[misal:] ghellige pul salmaq.
|
|
ghelle-paraq |
|
ghelle-paraq[yeshmisi:] dëhqanlarning hökümetke melum nisbet boyice baj orunda tapshuridighan ashliqi:[misal:] ghelle-paraq tapshurmaq. ＊ yaq, dëdi qiz dadisigha xushal külümsirep, qoshna dadüyning ghelle-paraq tapshurushqa kirgen traktorigha olturuwaldim.
|
|
ghellici |
|
|
|
ghelwe |
|
ghelwe[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① jëdel, majira:[misal:] ghelwe kötürmek. kawapcining ghelliside qalghan 30 koyni qaytur dep ghelwe qilip hörpiyiwatidu.[yeshmisi:] ② warang-curung:[misal:] ghelwe qilmanglar dep warqiridi asim yighin bashqurghucilar ücün qoyulghan shirening yënigha ötüp.[yeshmisi:] ③ topilang:[misal:] yurtida ghelwe kötürülgenlikini anglighandin këyin sutuq bughraxan bek xapa boldi.
|
|
ghelwe-ghowgha |
|
|
|
ghelwici |
|
ghelwici[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] urushqaq, soqushqaq, jëdelxor:[misal:] ghelwici adem. ＊ qarang, ghelwiciler yene keldi, dëdi u manga.
|
|
ghelwixor |
|
ghelwixor[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jëdelxor, urushqaq, ghelwici:[misal:] tazimu ghelwixor adem ikensiler u yene nëmilernidur dëmekci idi, lëkin terep-tereptin kötürülgen ghezeplik awazlar uni ganggiritip qoydi.
|
|
ghelwir |
|
ghelwir[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bughday, gürüc qatarliqlarni tasqash ücün kirish yaki simdin toqulghan, qasqanliq öy saymini, töshükliri elgektin congraq:[misal:] u: men ambardin ghelwir ëlip bërey, mushu yerdila tazila, dep buyrup qoyup këtip qaldi.
|
|
ghelwirek |
|
|
|
ghelwirci |
|
|
|
ghelwirisiman |
|
|
|
ghelwisiz |
|
|
|
ghelwilik |
|
ghelwilik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① ghelwe ciqip turidighan, ghelwe-ghowghilarni öz icige alghan:[misal:] ghelwilik öy. ghelwilik mehelle.[yeshmisi:] ② warang-curung, süren-coqanlar tola؛ ensizlik.
|
|
ghelibe |
|
ghelibe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① urush we jenglerde qolgha keltürgen üstünlük, muweppeqiyet؛ zeper:[misal:] ghelibe qilmaq. ghelibe qazanmaq.[yeshmisi:] ② birer ishtin qolgha keltürgen netije, muweppeqiyet:[misal:] bu yil baharda yüz bergen qurghaqciliq apiti üstidinmu ghelibe qilindi. u öz ishining ghelibe qilishigha qattiq ishinidu.[yeshmisi:] ③ ayallarning ismi.
|
|
ghelibisëri |
|
ghelibisëri[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghelibe üstige ghelibe qucup, ghelibidin ghelibige qarap:[misal:] ular bu so’algha:[misal:] «tejribilerni yekünlep, ghelibisëri ilgirilep, wetinimizning ilim-pen ishlirini güllendürüsh ücün tëximu zor töhpe qoshimiz» dep jawab bërishti.
|
|
ghelibilik |
|
ghelibilik[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghelibisi bar, ghelibe qilghan, ghelibige ërishken:[misal:] ghelibilik seper. ghelibilik yighin.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghelibe bilen, ghelibe qilghan halda:[misal:] shuning bilen tolghaq mikrobliri pak-pakiz yoqitilip, jeng ghelibilik axirlashti.
|
|
ghelite |
|
ghelite[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] kishini heyran qalduridighan, ajayip, özgice, bashqice:[misal:] ghelite adem. ghelite ish. ghelite xiyal. sawut tuyuqsizdin bir qushning ghelite sayrighan awazini anglap bëshini kötürdi.
|
|
ghelitileshmek |
|
|
|
ghelitilik |
|
|
|
gheliyan |
|
gheliyan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] qarshiliq, naraziliq qilish tüpeylidin kötürülgen isyan, topilang, qozghilang, ghelwe, majira:[misal:] gheliyan kötürmek. gheliyan qilmaq.
|
|
gheliyanci |
|
|
|
gheliyanliq |
|
|
|
ghem |
|
ghem[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① endishe, teshwish, ensiresh:[misal:] ghem qilmaq. ghemde qalmaq. ＊ erning ghëmi elde (maqal).[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] teyyarliq, hazirliq:[misal:] kenttikiler mal-carwicilarni qishtin aman-ësen ötküzüshning ghëmini qiliwatidu .
|
|
ghëmide yoq |
|
ghëmide yoq[yeshmisi:] oylapmu qoymay, xiyaligha keltürmey, bighem halda:[misal:] enwerning qolliri titridi, cirayi tatirip, közliri cekceydi we yalt qilip adilgha qaridi, u bolsa ghëmide yoq pushuldap uxlawatatti.
|
|
ghem-endishe |
|
|
|
ghemxan |
|
ghemxan[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bashqilarning ghëmini qilghuci, mëhriban, ghemgüzar:[misal:] yaratqan igisi bilidu balam, xudayimning özi ghemxan, kec qoysimu, ac qoymas deptiken.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] perishan, ghemkin:[misal:] men bir ishqa xëlidin heyran, oylighance bolimen ghemxan.
|
|
ghemxor |
|
ghemxor[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] bashqilar ücün qayghuridighan, köyünidighan, mëhriban:[misal:] axiri u özini nahayitimu ghemxor qilip körsitip, shahning qëshigha bëriptu. kim yëter menzilge bir bash bolmisa, jan köyer ghemxor seperdash bolmisa.
|
|
ghemxorluq |
|
|
|
ghemze |
|
|
|
ghemsiz |
|
|
|
ghemsizlik |
|
|
|
ghemsinmaq |
|
ghemsinmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ciray sheklidin ghemkinlik ipadilenmek, ghemkinlik hës qilmaq, ghemkinleshmek:[misal:] toxti’axun xotunigha:[misal:] kimmu zeher yutup ghemsinip yürüshni arzu qilidu, «adem etkenge tezim et» deptiken, sen obdan xiyal qil, bizning bëshimizgha ghem-qayghu kelgende ular biz bilen teng qayghurghan, dep nesihet qildi.
|
|
ghem-ghusse |
|
ghem-ghusse[yeshmisi:] ghem-qayghu, ghem-hesret, xapiliq:[misal:] adem hemishe özini xushal-xuram tutushi kërek. herqance qiyinciliq we ghem-ghusse icide bolsimu özini xushal tutush her jehettin yaxshi.
|
|
ghem-qayghu |
|
|
|
ghemkin |
|
ghemkin[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ghem-endishige patqan, ghem basqan, qayghuluq, miskin, meyüs:[misal:] haji ghemkin xoshliship qaytti.
|
|
ghemkinleshmek |
|
ghemkinleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghemkin haletke kelmek, ghemkin bolmaq, meyüslenmek:[misal:] bezi caghlarda, u shu qeder ghemkinliship këtettiki, nëme qilarini bilmey, mëxanikiliq halda kündilik xatirila yazatti.
|
|
ghemkinlik |
|
|
|
ghemgüzar |
|
ghemgüzar[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] bashqilarni ghem-endishidin xalas qilghuci, köyümcan, mëhriban, ghemxor:[misal:] shoq shamal ghemgüzar qizning keng pëshanisige cüshüp turidighan manglay cëcini xuddi maysini tewretkendek yelpüp taraytti.
|
|
ghemletmek |
|
|
|
ghemleshmek |
|
|
|
ghemlenmek |
|
|
|
ghemlik |
|
ghemlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghëmi bar, ghemge patqan, ghemkin, qayghuluq:[misal:] qemeruzzaman közliridin moncaqtek yash töküp turup, köngli sunuq, dili mungluq, özi ghemlik halda atisigha qaraptu.
|
|
ghemlimek |
|
ghemlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① kërek bolghan nerse-këreklerni teyyarlimaq, hazirlimaq, yighmaq:[misal:] biz on künlük ozuq-tülükni ghemlep hoshur aka bilidighan nishanlargha qarap atliq yolgha ciqtuq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] toydurmaq:[misal:] nëmishqa shuni apirip bërish bahanisi bilen qorsiqimni ghemlep kelmeymen.
|
|
ghemnak |
|
|
|
ghem-hesret |
|
|
|
gheniy |
|
gheniy[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] hëc nersige mohtaj bolmaydighan؛ bay, döletmen:[misal:] gheniylerge künde meshrep, künde toy, ghëriblargha künde hesret, künde oy.[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
gheniylik |
|
|
|
gheniymet |
|
gheniymet[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞herbiy ishlar＜[yeshmisi:] urush yaki owlarda qolgha cüshken olja, qoral-yaragh yaki her xil maddiy eshyalar:[misal:] gheniymet almaq.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] tëzdin ötüp këtidighan, qayta tekrarlanmaydighan, qedrige yëtish lazim bolghan (adem yaki nersiler heqqide)؛eng qulay, eng muwapiq (peyt, waqit we pursetler heqqide):[misal:] waqit gheniymet. ＊ galdin ötken gheniymet (maqal).
|
|
ghewwas |
|
ghewwas[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① su astigha cüshüp, ünce-merwayit qatarliqlarni izdep tëpish arqiliq turmushini qamdaydighan kishi:[misal:] padishah:[misal:] ey ghewwaslar hemminglar bu kishige deryadin göher tashlap bëringlar, bu yerdin tëz yansun, dep perman qildi.[yeshmisi:] ② su ötküzmeydighan mexsus kiyimlerni kiyip, su astida xizmet qilidighan xadim: ghewwas kiyimi.
|
|
ghewwasliq |
|
|
|
gheyret |
|
gheyret[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer ishni tëzrek orundashqa bolghan intilish, tirishcanliq, jasaret:[misal:] gheyret bermek. gheyret qilmaq. ＊ hurunning gheyriti ish tügigende këler (maqal).[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
gheyret-jasaret |
|
|
|
gheyretcan |
|
|
|
gheyretsiz |
|
|
|
gheyretsizlik |
|
|
|
gheyret-shija’et |
|
|
|
gheyretlendürmek |
|
gheyretlendürmek[yeshmisi:] «gheyretlenmek» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] hey toz aca, shundaq qilip men hëliqi shirning balisini «adem oghlidin ëhtiyat qil» dep gheyretlendürgenidim, axiri u irghip ornidin turdi.
|
|
gheyretlendürüshmek |
|
|
|
gheyretlendürülmek |
|
|
|
gheyretlenmek |
|
gheyretlenmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] gheyretke kelmek, gheyriti qozghalmaq, gheyret qilmaq, rohlanmaq:[misal:] ular qaytidin gheyretlinip, birpes mangghandin këyin «tumshuq»qa yëtip keldi.
|
|
gheyretlik |
|
gheyretlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] gheyriti bar, jür’etlik:[misal:] gheyretlik adem. ∥ belli yaraysen oghlum mushundaq gheyretlik bolsang, cong bolghanda rast ayropilan heydiyeleysen, dep maxtidi.
|
|
gheyriy |
|
gheyriy[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① bashqa, bashqice, özge, özgice:[misal:] uning qizgha tikilgen qara közliride küclük bolghan bir xil gheyriy hëssiyat ucqunliri yëghip turatti.[yeshmisi:] ② natonush, yat, bigane, yocun:[misal:] gheyriy adem. gheyriy din. gheyriy yurt.
|
|
gheyriylik |
|
|
|
gheyur |
|
gheyur[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] gheyriti bar, gheyretlik, jesur, qeyser, batur:[misal:] mëning ërim nahayiti gheyur kishi, dëdi melike, mëning yënimgha sizdek shahlar këlip-këtip turidu.
|
|
gheyurane |
|
gheyurane[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] gheyurlarce, merdanilerce:[misal:] gheyurane camdimaq. gheyurane sözlimek.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] gheyurlardek, baturluq ciqip turidighan:[misal:] u asta tolghandi, lëkin cirayi shuncilik merdane, nur yëghip turar. eng jushqun bir tuyghu, gheyurane roh, titilghan boyida qaynap jush urar.
|
|
gheyurluq |
|
gheyurluq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jasaretlik, qeyserlik:[misal:] uning qëri derexning qowziqidek tilim-tilim qoruqlar bilen tügel qaplanghan pëshaniside yashashqa ishtiyaq baghlighan harmas, qeyser ademge xas gheyurluq, paraset we xush köngüllükning sholisi oynaydu.
|
|
gheywet |
|
|
|
gheywetci |
|
gheywetci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] da’im bashqilarning gheywitini qilidighan adem, gheywetxor:[misal:] gheywetcilerning gheywitini tingshighanliqmu gheywet qilghangha yëqin pes qiliq. ∥heyranmen, gheywetci xotunlardek ushshaq geplerni yazghili turghinini qarimamsen.
|
|
gheywetcilik |
|
|
|
gheywetxor |
|
gheywetxor[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] da’im bashqilarning gheywitini qilidighan:[misal:] gheywetxor adem.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] da’im bashqilarning gheywitini qilidighan adem, gheywetci:[misal:] gheywetxorning tilini kes, anglighucining quliqini kes (maqal).
|
|
gheywetxorluq |
|
|
|
gheywet-shikayet |
|
|
|
ghop |
|
|
|
ghoppide |
|
|
|
ghop-ghop |
|
|
|
ghop-ghopilang |
|
|
|
ghot |
|
|
|
ghot-ghot |
|
|
|
ghotuldatmaq |
|
|
|
ghotuldashmaq |
|
|
|
ghotuldaq |
|
|
|
ghotuldimaq |
|
|
|
ghoja |
|
|
|
ghoja tam |
|
|
|
ghoday |
|
ghoday[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bir xil su qushi. boyni qisqa, aghzi cong, tumshuqi uzun, renggi köküc, gëlida poqiqi bar, asasen bëliq bilen ozuqlinidu.
|
|
ghodur |
|
ghodur[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① üsti siliq, tekshi bolmighan؛ qotur:[misal:] adil qepesni kötürüp ishik aldidiki qëri üjme derixige yamashti. üjme derixi tom hem ghudur idi.[yeshmisi:] ② birkim tërimighan, peqet özlükidin u yer bu yerde, ëgiz-pes ünüp qalghan:[misal:] ghodur ünmek. ghodur bughday.
|
|
ghodur bughday |
|
|
|
ghodur-büdür |
|
ghodur-büdür[yeshmisi:] oyman-congqur, ëgiz-pes, tekshi emes:[misal:] këselning oruq, tatarghan ghodur-büdür yüzliri we ösüp qalghan saqal-burutliri arisidiki, qangsharliq burnining ucida tertamciliri cimirlap turatti.
|
|
ghodur-döng |
|
ghodur-döng[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yirik, qopal؛ ëgiz-pes:[misal:] küy’oghul qulning yërilip ketken ghodur-döng qollirini hereng-sereng qilip, këyikning balisidek cirayliq qizni her terepke ëgip oynighusi keldi.
|
|
ghodurluq |
|
|
|
ghodungshitmaq |
|
|
|
ghodungshishmaq |
|
|
|
ghodungshighaq |
|
|
|
ghodungshimaq |
|
|
|
ghor (Ⅰ) |
|
|
|
ghor (Ⅱ) |
|
|
|
ghora |
|
ghora[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] örükning piship yëtilmigen mëwisi:[misal:] ghora yëmek, örük ghorisi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] asasen piship yëtilmigen mëwe, tong:[misal:] sewr qilsang, ghoridin halwa pishar (maqal).[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] turmush tejribisi kem, bëshidin issiq-soghuq ötküzmigen, hëc ish körmigen؛ kicik:[misal:] hoy, shu ghorilarning gëpige kirip yürdüngmu, dëdi boway ghezep bilen.
|
|
ghora qapaq |
|
ghora qapaq[yeshmisi:] döng[yeshmisi:] qapaq:[misal:] xurshide ghora qapaq, doghilaq kelgen, kök köz, 50 yashlardiki ayal idi.
|
|
ghorap |
|
|
|
ghortek |
|
ghortek[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wijik, kicik؛ kishiler közge ilmaydighan, qedirsiz:[misal:] bügünki künde ëtizda pëshanisi köygendek ishlimey, he dëse oyun-tamasha bilen boluwatqan ashu qadirdek ghorteklerdin këyin qaldimmu
|
|
ghor-ghor (Ⅰ) |
|
ghor-ghor (Ⅰ)[yeshmisi:] qocqar soqushturghucilarning ikki qocqarni soqushturushta ishlitilidighan ündesh imasi:[misal:] meydangha ikki tereptin ikki qocqarni ikki adem yëtilep kirip, bir-birige qaritip toxtatti, bir pestin këyin «ghor-ghor» dep qoyup bëriwidi, shundaq qattiq soqushtiki, nawada polat ikki qocqarning arisida qalghan bolsa, mijilip ketken bolatti.
|
|
ghor-ghor (Ⅱ) |
|
|
|
ghoru |
|
ghoru[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① qotan we hoyla-aramlargha ishik yaki tam ornida ikki yaki uningdin artuq yaghaclarni bir-birige parallël qilipyasighan tosma:[misal:] arup boway harwidin cüshüp, ghoru yaghaclirini ëliwetti.[yeshmisi:] ② qosh qanatliq ishiklerni icidin taqap qoyidighan toghra yaghac؛ taqaq:[misal:] ular derwaza tüwige këlip qarisa, derwaza cing ëtilip, ghoru sëlip qoyuptu.
|
|
ghorung |
|
|
|
ghorung-ghorung |
|
|
|
ghorulanmaq |
|
|
|
ghorulay |
|
ghorulay[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil qush. mangliyi bilen bëshining ikki yëni qara, boyni kül reng kök, dümbisi qizghuc qongur këlidu. dümbiside qara rengde dolqunsiman toghra yolliri bolidu, hasharat we kicik qushlar bilen uzuqlinidu.
|
|
ghoruldatmaq |
|
|
|
ghoruldimaq |
|
|
|
ghoruluq |
|
|
|
ghorulimaq |
|
|
|
ghorigil |
|
ghorigil[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] kembeghel, namrat؛ bayashat emes:[misal:] ghorigil turmush. buninggha tolimu xushalmen, gerce dastixinimiz ghorigil bolsimu, renjishmey, xushal olturup bërishlirini ötünimen.
|
|
ghorigilcilik |
|
|
|
ghorigilliq |
|
|
|
ghorilimaq |
|
|
|
ghoza |
|
ghoza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] këwezning mëwisi. shekli deslepte qongghuraqqa, pishqanda bolsa, shaptulgha oxshap qalidu. adette töt parce yapraqcidin tüzülgen bolup, renggi deslep yëshil, pishqanda bolsa qongur rengge özgiridu, icide paxta we cëgit bolidu.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bezi hasharatlarning licinkisi qorcaqqa aylinishtin burun qusup ciqarghan meshutliri arqiliq toqup yasighan qëpi.
|
|
ghozek |
|
|
|
ghozeklimek |
|
|
|
ghozo |
|
|
|
ghozipaye |
|
|
|
ghozilimaq |
|
|
|
ghong |
|
|
|
ghongshitmaq |
|
|
|
ghongshishmaq |
|
|
|
ghongshimaq |
|
ghongshimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «ghong-ghong» qilghan awaz ciqarmaq, «ghong-ghong» qilmaq.[yeshmisi:] ② birer nersidin narazi bolup öz-özige gep qilmaq, ghodungshimaq:[misal:] amangül mudir bilen sözlishiwatqanda bughdayning arisigha bëshini cökürüwalghan sultan nëmilernidur dep ghongshidi.
|
|
ghong-ghong |
|
|
|
ghongqa |
|
|
|
ghongngide |
|
|
|
ghonguldatmaq |
|
|
|
ghonguldashmaq |
|
|
|
ghonguldaq |
|
|
|
ghonguldimaq |
|
|
|
ghol (Ⅰ) |
|
ghol (Ⅰ)[yeshmisi:] ①[yeshmisi:] [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ong müribashtin sol müribashqice bolghan ariliq yaki dümbining yuqiri qismi:[misal:] gholi aptap körmigen. gholi keng. ＊ bu kishining keng kelgen ghollirigha, yoghan ayaghlirigha qarap, burun nahayiti bestilik ikenlikini perez qildim.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:]isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] ösümlük tënining bir qismi. törelme bixining tereqqiy qilishi arqiliq hasil bolidu. töwenki qismi yiltiz bilen tutishidu, yuqiriqi qismida yupurmaq, gül, mëwe ösidu:[misal:] derex gholidin sunmas, shëxidin sunar(maqal).[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bugha münggüzining bashtin ösüp ciqqan asasiy qismi.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞herbiy ishlar＜[yeshmisi:] qoshun we sepning merkiziy, asasiy qismi:[misal:] bu qëtimqi urushta, qoshunning gholida turup jeng qilip, özlirining karametlirini körsitishti.[yeshmisi:] ⑤ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] omumiyliq icide asasliq orunda turidighan yaki muhim, hel qilghuc rol oynaydighan؛ asasiy؛ merkiziy:[misal:] ghol östeng. ghol ëriq.[yeshmisi:] ⑥ [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] ikki tagh yaki yar arisidiki boshluq, cong jilgha؛ su yoli:[misal:] düshmen aldinip ghol icige kirgende, taghliqlar terep-tereptin tosup zerbe bëridu.
|
|
gholi aptap körmigen |
|
|
|
ghol yaghac |
|
|
|
ghol (Ⅱ) |
|
|
|
gholⅢ |
|
gholⅢ[söz türkümi:] isim. [qollinilish da’isrisi:] di’alëkt.[yeshmisi:] ① östeng, derya, ëqin.[yeshmisi:] ② tekti, esli.[yeshmisi:] ③ dümbe.
|
|
gholasen |
|
|
|
gholcëci |
|
gholcëci[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］ghol+cac+i［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] yaporotniklarning bir türi. yopurmiqi qara binepshe rengde parqiraq we üc burjek sheklide bolidu. sëpi incike we uzun këlidu. tëbabetcilikte dorigha ishlitilidu, issitmini qayturush, zeherni kësish, süydükni rawanlashturush we ishshiqni yandurush rollirigha ige. uni yene menzire ösümlüki qilishqimu bolidu.
|
|
gholda |
|
|
|
gholdatmaq |
|
|
|
gholdashmaq |
|
|
|
gholdur |
|
|
|
gholdur-gholdur |
|
|
|
gholdurlatmaq |
|
|
|
gholdurlashmaq |
|
|
|
gholdurlimaq |
|
gholdurlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «gholdur-gholdur» qilghan awaz ciqarmaq, «gholdur-gholdur» qilmaq:[misal:] qorsiqi gholdurlimaq. ＊ birkimge qol sozup, birer pung pul, birer cishlem nan tilep, toxtimay gholdurlawatqan qorsiqini aram aldurush uninggha nomus tuyuldi.
|
|
gholdimaq |
|
|
|
gholsiz |
|
|
|
gholluq |
|
gholluq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① gholi bar, ghol tartqan:[misal:] gholluq ösümlük. ＊piramidining üstide xuddi zinnet tajisidek körkem qizil gholluq cöl gülliri köz caqnitip julalinatti.[yeshmisi:] ② gewdilik, bestilik, groy, yoghan:[misal:] gholluq adem. ＊ mensur 45 yashlardiki gholluq, ottura boy, qoyuq qara burutluq, saghlam adem idi.[yeshmisi:] ③ asasliq, muhim:[misal:] zunun qadir hazirqi zaman uyghur edebiyatidiki gholluq yazghucilarning biri.
|
|
ghollimaq |
|
|
|
ghowgha (ghowghasi) |
|
|
|
ghowghaci |
|
|
|
ghowghasiz |
|
ghowghasiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghowghasi yoq, ghowgha ciqarmay, tinc:[misal:] az ëshim-ghowghasiz bëshim (maqal). u baldur këlip qalsa uni yoqatmay ilaj yoq. ilaji bar ghowghasiz ish qilghinimiz yaxshi.
|
|
ghowghalashmaq |
|
|
|
ghowghaliq |
|
|
|
ghubar |
|
ghubar[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ① cang, tozan:[misal:] manga sultan bolup yat elde yürmektinmu ming ela, sëning baghringda bir ultang bolup söymek ghubaringni.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer köngülsiz hadisilerning qalduq tesiri, dagh:[misal:] anglisam neghmengni men, qalmas dilimda ghesh-ghubar, sayrisang sen nede, shu yer misli ucmaq bolbulum.
|
|
ghubarsiz |
|
ghubarsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① cang-tozansiz, cang-tozan bolmighan, qonmighan:[misal:] ana bëshini ëgiz kötürüp ghubarsiz kökte erkin perwaz qiliwatqan qarlighaclargha qaridi.[yeshmisi:] ② sap, pak:[misal:] ustazim, siz mëni we manga oxshash yash ösmürlerni mëhribanliq bilen qolimizdin yëtilep bilim baghcisigha jelp qildingiz, ghubarsiz köngüllerge bilim-eqildin ozuq berdingiz.
|
|
ghup |
|
|
|
ghuppide |
|
ghuppide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «ghup»qilghan halda «ghup»qilip:[misal:] kërim aldidiki romkini qoligha ëlip, bir pes tutup turghandin këyin, uningdiki haraqni ghuppide iciwetti-de, toxtigha qarap sözlidi.
|
|
ghup-ghup |
|
|
|
ghujum |
|
|
|
ghuc |
|
ghuc[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① bir yerge toplanghan, kalleklengen, yighilghan, zic.[yeshmisi:] ② pütünley, hemmisi:[misal:] piwa ghuc ozuq, kishining ishtihasini acidu.
|
|
ghuccide |
|
ghuccide[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] zic halda:[misal:] parnikta östürüp, qoghunluqqa yandap köcürülgen shoxla, lazilarmu tëzla aynip, ghuccide cëceklidi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] jiqla, nurghun:[misal:] ekber yaxshi mergen iken, bizge yene besh-alte kün owlap berse, qawandin 10 20 ni ëtiwalsaq... ghuccide pul bolatti.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] hemmisi, pütünley:[misal:] carwici markoning külüwatqinini körüp, uninggha:[misal:] bu qoyni körünüshi set iken dep qalma, uning göshi sëmiz we yumshaq, bekmu tatliq, bolupmu quyruqini qazangha salghanda, ghuccide may ciqidu, dëdi.
|
|
ghuccuq |
|
|
|
ghucur |
|
|
|
ghucur-ghucur |
|
|
|
ghucurlatmaq |
|
ghucurlatmaq[yeshmisi:] «ghucurlimaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] yüzide sepküni bar, altun cishliq adem cëqir közlirini hedep cimciqlitip, cishlirini ghucurlitip, pushuldap ëghir hasiraytti.
|
|
ghucurlitishmaq |
|
|
|
ghucurlimaq |
|
ghucurlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ghucur-ghucur» qilghan awaz ciqarmaq, «ghucur» qilmaq:[misal:] bu isimni anglash bilenla, abidemning tëni «jughghide» qilip, cishliri ghezeptin ghucurlidi.
|
|
ghuduratmaq |
|
|
|
ghudurashmaq |
|
|
|
ghudurimaq |
|
|
|
ghuduq-buduq |
|
|
|
ghur |
|
|
|
ghurbet |
|
ghurbet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① yoqsuzluq, kembeghellik, namratliq:[misal:] tirikler cöri-qul, it ornida xar, özining yurtida ghurbetke ducar.[yeshmisi:] ② musapirliq, ghëribliq:[misal:] keminiliri ghurbette yürüp, hayatimda ata-anamni kütelmidim.
|
|
ghurbetcilik |
|
ghurbetcilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghurbet qaplighan halet, ghurbetlik kün؛ yoqsuzluq, namratliq, musapirliq:[misal:] qadirning ösmürlük caghliri ëghir külpet we ghurbetcilikte ötti.
|
|
ghurbetsirimaq |
|
ghurbetsirimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghurbetcilik hës qilmaq, ghurbetcilik icide qalmaq:[misal:] tal bëshida turidu bir qongghuraq, tangda yamghur, yadida ghurbetsirap, közidin aqmaqta yash taram-taram, tili lal, köngli sunuq baghri kawap.
|
|
ghurbetleshmek |
|
ghurbetleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghurbetcilikte qalmaq, ghurbetcilikte yashimaq؛ namratlashmaq, kembeghelleshmek:[misal:] shu künlerde anam aghriq, dadam ishsiz bolghacqa biz bek ghurbetliship kettuq.
|
|
ghurbetlik |
|
ghurbetlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghurbetcilikke tolghan, ghurbetcilik qaplighan, ghurbetleshken:[misal:] ghurbetlik turmush. ghurbetlik künler. alma cëciki baghda, yulghun cëciki sayda. yar ayrilimen deydu, ghurbetlik yaman caghda.
|
|
ghurt |
|
ghurt[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] suyuq nersilerni tëzrek yutqanda ciqidighan awaz:[misal:] ghurt qilip yutmaq. u tükürükini «ghurt» qilip yutiwëtip: hey xeyrinisa, bir cögün cay demligine, dëdi.
|
|
ghurtek |
|
|
|
ghurttide |
|
|
|
ghurt-ghurt |
|
|
|
ghurtuldatmaq |
|
|
|
ghurtuldashmaq |
|
|
|
ghurtuldimaq |
|
|
|
ghurrek |
|
|
|
ghurride |
|
|
|
ghur-ghur |
|
|
|
ghurqiratmaq |
|
|
|
ghurqirashmaq |
|
|
|
ghurqirimaq |
|
|
|
ghurur |
|
ghurur[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① kishining öz qedir-qimmitini bilish hësiy, izziti-nepsi:[misal:] dadingiz heqiqetenmu ghururi bar, toghra yol bilen yashashqa ëtiqad qilghan adem idi.[yeshmisi:] ② kishilerning birer nersidin memnun bolush hëssiyati؛ pexir, iptixar:[misal:] tömür xelpe ghalib serkerdilerge xas ghurur we salapet bilen yigitlirini bashlap qoraygha qaytqanda, xelq topi xuddi toy tartip kelgen yigitlerni qarshi alghandek, ularni qizghin kütüwaldi.[yeshmisi:] ③ kishiler pexirlinishke asas bolidighan nerse:[misal:] mehmut qeshqiri uyghur xelqining ghururi.
|
|
ghururlanmaq |
|
ghururlanmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghururi qozghalmaq, pexirlenmek:[misal:] sanaqsiz mal-mülküngge ishenme, hëc ghururlanma, weten xelqingge xizmet qil, ulugh töhpeng bikar bolmas.
|
|
ghururluq |
|
ghururluq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghururi bar, ghururini saqlaydighan:[misal:] u intayin ghururluq adem.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] öz qedir-qimmitini bilish:[misal:] -u naxshicimizning heqiqeten maxtighuciliki bar, -janlinip jawab berdi abliz we cirayida illiq, ghururluq tuyghusi jilwe qildi.
|
|
ghuzh |
|
ghuzh[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] ① melum nersilerning bir yerge biraqla, tëz yighilish halitini ipadileshte qollinidu.[yeshmisi:] ② here, ciwin qatarliqlarning bir yerge tëz yighilishidin ciqidighan awaz.
|
|
ghuzhzhide |
|
ghuzhzhide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① «ghuzh» qilghan halda, «ghuzh» qilip.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birdinla tëzla:[misal:] mëning ghuzhzhide acciqim këlip, cëke tumurlirim loquldap ketti.
|
|
ghuzh-ghuzh |
|
|
|
ghuzhghun |
|
|
|
ghuzhmek |
|
ghuzhmek[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] bir yerge yighilghan, toplanghan؛ top:[misal:] selime uning qoltuqidin yölep ghuzhmek bolup ösken yulghunning daldisigha ëlip bardi, ikkisi boranda arqisini qilip olturushti.
|
|
ghuzhmek-ghuzhmek |
|
|
|
ghuzhmekleshtürmek |
|
|
|
ghuzhmekleshtürülmek |
|
|
|
ghuzhmekleshmek |
|
ghuzhmekleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghuzhmek haletke kelmek, ghuzhmek bolmaq:[misal:] yash ucqunlar heydilip töt koca aghzigha kelgende öz-özidin ghuzhmekliship, birleshken cong gewde sheklige kirip qaldi.
|
|
ghuzhmeklenmek |
|
|
|
ghuzhuldatmaq |
|
|
|
ghuzhuldashmaq |
|
|
|
ghuzhuldimaq |
|
ghuzhuldimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ghuzh» qilghan awaz ciqarmaq, «ghuzh-ghuzh» qilmaq:[misal:] bala qoli bilen ciwinlerni qoruytti, lëkin ghuzhuldashqan ciwinler uni bi’aram qilip qiynawatatti.
|
|
ghusse |
|
ghusse[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ghem, qayghu, hesret, elem:[misal:] bowaylar tilidin anglidim qisse, zexmetlik yüreklerde elem we ghusse.
|
|
ghusul |
|
|
|
ghusul-taharet |
|
|
|
ghulatmaq |
|
|
|
ghulac |
|
|
|
ghulac tashlimaq |
|
ghulac tashlimaq[yeshmisi:] ① ghulicini aldigha tashlap heriket qilmaq, ghulac atmaq:[misal:] u örkeshlep turghan deryadin ghulac tashlap üzüp ötti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ilgirilimek, algha basmaq:[misal:] biz ortaq halda oqu-oqutush süpitining yuqiri pellisige ghulac tashlishimiz kërek.
|
|
ghulaclatmaq |
|
|
|
ghulaclashmaq |
|
|
|
ghulaclanmaq |
|
|
|
ghulacliq |
|
|
|
ghulaclimaq |
|
ghulaclimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ghulicini keng kërip aldigha tashlimaq, ghulac atmaq:[misal:] ghulaclap su üzmek.[yeshmisi:] ② ghulac bilen ölcimek:[misal:] -ukam mawu tanini ghulaclap qoy, këyin bizmu ötnisini ghulaclap qayturimiz, dëgenidi akam manga.
|
|
ghulash |
|
|
|
ghulashmaq |
|
|
|
ghulam |
|
|
|
ghulja |
|
ghulja[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] erkek arqar. münggüzi cong, astigha ëgilgen we sel-pel burma sheklide bolidu, tükliri qoyuq hem sel uzun, renggi kül reng qongur këlidu, quyruqi qisqa, töt puti küclük bolidu, taghqa ciqalaydu.[yeshmisi:] ② ili qazaq aptonom oblastining merkizining nami.
|
|
ghulghula |
|
ghulghula[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] birer mesile üstide birqance kishining öz ara qilishqan gep-sözi, pikirliri:[misal:] saylamda saylighucilar namzatlar üstide qayta-qayta ghulghula qilip we këngiship, kadirlarni estayidil bahalidi.
|
|
ghuli |
|
|
|
ghulitishmaq |
|
|
|
ghulitilmaq |
|
|
|
ghulimaq |
|
ghulimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ëgizdin peske qarap cüshmek, örülmek, yiqilmaq:[misal:] derex ghulimaq. tagh ghulimaq. ＊ yigit oq tëgishi bilen congqur gholgha cüshti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] texti, wezipisi qatarliqlardin ayrilmaq, emilidin cüshmek؛ aghdurulmaq, yoqitilmaq:[misal:] eger undaq bolmighanda, künlerning biride puraning köz yëshi goya kelkündek bizni ëqitip këtishi mumkin, xanliqning ghulishimu shuning misalidur.
|
|
ghum |
|
|
|
ghumsinmaq |
|
|
|
ghumukleshmek |
|
|
|
ghunan |
|
|
|
ghunca |
|
|
|
ghunce |
|
ghunce[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] tëxi ëcilmighan yaki bergliri tëxi yëtilmigen gül, gül tügüni:[misal:] qiz pissingngide külüwëdi, uning alucidek qizil kalpukliri yëngi ëciliwatqan qizilgülning ghuncisigha oxshap ketti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yash؛ yëngi:[misal:] gül diyari, ghunce qelbi tutash tomur, bulbul bolup undin ketmes bahar, jengci.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:]süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] cirayliq, këlishken, zilwa: ghunce boy.
|
|
ghuncilimaq |
|
|
|
ghunci’üzüm |
|
ghunci’üzüm[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］ghunce+üzüm［[kesip türi:]＞[yeshmisi:] bot＜üzüm a’ilisidiki köp yilliq, pëlek gholluq ösümlük. yopurmiqi nöwetliship ösüp, aliqansiman yërilidu, güli sus yëshil, gül rëti konus shekillik bolup, yopurmiqining udulida ösidu, mëwisi kicik, shirnilik, jiger rengde bolidu.mëwisi dorigha ishlitilidu, tash bedenni tazilap, qizilni sirtqa teptürüsh, süydükni heydep, zeherni tarqitiwëtish rollirigha ige.
|
|
ghundek |
|
ghundek[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] örükning bir xil sorti, mëwisining shekli yumilaq, köküc sëriq bolup, posti nëpiz, suluq, baldur pishidu. mëghizi tatliq.
|
|
ghunijin |
|
|
|
ghuwa |
|
ghuwa[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① roshen emes, tutuq, gungga:[misal:] haji özining hujrisigha kirip kirsin lampini yaqti-de, uning ghuwa yoruqigha qarap olturup xiyalgha ketti.[yeshmisi:] ② roshen, ëniq körünmeydighan:[misal:] ghuwa kölengge.
|
|
ghuwalashturmaq |
|
|
|
ghuwalashturulmaq |
|
|
|
ghuwalashmaq |
|
ghuwalashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ghuwa haletke kelmek, sel qarangghulashmaq:[misal:] arqa-arqidin tëgiwatqan musht, peshwalarning zerbisidin tursun ependining közliri birdinla ghuwaliship hoshidin ketti.
|
|
ghuwaliq |
|
ghuwaliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghuwa halet, tutuqluq, gunggiliq:[misal:] xiyaldin kalligha keptu bir guman, qaplaptu könglini ghuwaliq, tuman.
|
|
ghuy |
|
|
|
ghuy-ghuy |
|
|
|
ghuyuldatmaq |
|
|
|
ghuyuldashmaq |
|
|
|
ghuyuldimaq |
|
|
|
ghuyyangshimaq |
|
|
|
ghuyyide |
|
|
|
ghë |
|
|
|
ghëjek |
|
ghëjek[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] uyghurlarning kamance bilen calidighan bir xil calghu eswabi. bëshi silindir sheklide bolup, bir teripige tëre kërilidu. bash qismi köprek yupqa tömür yaki sel qëlin qeleydin yasilidu. sürkep cëlinidighan adettiki sim tardin bashqa birqance rëzonans peyda qilidighan simlar tartilidu. 50-yillardin këyin özgertip yasalghanlirining töt tari bolidu. bëshi yumilaq bolup tawuzgha oxshap qalidu. destisi iskiripkining destisidin uzunraq bolup, ucida yumilaq qubbisi bolidu. e,a,d,G larda sazlinidu.
|
|
ghëjekci |
|
|
|
ghëjir |
|
|
|
ghëjir salwa |
|
ghëjir salwa[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] tap yeydighan bir xil qush. tëni cong we hemme yëri qara qongur këlidu, bash w boyun qismi yalingac bolup, azraq tiwitliri bolidu, tumshuqi cong, egmec we ötkür këlidu, tap we ushshaq haywanlar bilen uzuqlinidu.
|
|
ghëdir |
|
ghëdir[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] sapal qaca, sapal cine:[misal:] uning közdin yoqalghanliqini körgen kancilar külüshken pëti cöcek, ghëdirlirini ëliship tash gemining yënida ësiqliq yoghan dash qazangha qarap mangdi.
|
|
ghërib |
|
ghërib[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] hëcqandaq uruq-tughqini bolmighan, yëtim, bash-panahsiz, musapir:[misal:] ghëribning haligha ghërib yëter (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] kembeghel, yoqsul؛ bicare:[misal:] yaq, barmaymen, mendek bir ghëribqa tamashining nëme këriki.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yalghuz, tenha:[misal:] dostum sizcu eger shu ghërib qebrini körüshni xalisingiz, yürüng, uning icini ëcip körsitey[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] miskin, ghemkin:[misal:] abdusadir qassapni men hëcqacan bügünkidek ghërib halda ucratmighanidim.[yeshmisi:] ⑤ erlerning ismi.
|
|
ghëribane |
|
ghëribane[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ghëriblargha xas, yëtimlarce:[misal:] bu öydiki momay ghëribane yalghuz bir ayalni körüp, ishikni ëcip öyge bashlap kirip uninggha nan berdi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[misal:] yalghuz, namrat:[misal:] hëliqi caghdiki ghëribane kepining izimu qalmighanidi.
|
|
ghërib-bicare |
|
|
|
ghëribperwer |
|
ghëribperwer[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghërib-musapirlarni yöleydighan, ulargha ghemxorluq qilidighan:[misal:] ghëribperwer padishah. ghëribperwer kishi. ∥-oghlum yemen diyarigha barsang, u yerning padishahini xëli mijezi tüzük ghëribperwer dep anglidim, -dëdi boway.
|
|
ghëribce |
|
|
|
ghëribcilap |
|
|
|
ghëribciliq |
|
|
|
ghëribcilimaq |
|
|
|
ghëribxana |
|
ghëribxana[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] bolushqa tëgishlik seremjanlar kem bolghan, namratliqi bilinip turghan öy:[misal:] axshamliri özining ghëribxanisida qoligha satarni alatti-de, derd-elem, qayghu-muhebbet we yaki ishqi-musibet qoshaqlirini ëytatti.
|
|
ghëribsindurmaq |
|
|
|
ghëribsinimaq |
|
|
|
ghërib-ghurwa |
|
ghërib-ghurwa[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ige-caqisiz, ajiz-oruq, yëtim-yësir, musapir kishiler:[misal:] siz awwal bërip, u xezinini ëcip üc hessini ghërib-ghurwalargha xeyr-saxawet qilip bëring, deptu.
|
|
ghëriblashmaq |
|
|
|
ghëribliq |
|
ghëribliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ghërib halet, bicarilik:[misal:] insaniyet hergiz ghëribliqqa cüshüp qalmaydu, cünki hayat algha basidu, u ümidwar.
|
|
ghërib-musapir |
|
|
|
ghërib-miskin |
|
|
|
ghëric |
|
ghëric[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] qolni kergende bash barmaqning ucidin cimcilaq qolning ucighice bolghan ariliq:[misal:] mëning ghëricim kicik, sen ghëricla.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] miqtar söz.[yeshmisi:] sanaq sanlar bilen birikip këlip ghëricqa teng ariliqni bildüridu:[misal:] besh ghëric ariliq.
|
|
ghëriclatmaq |
|
|
|
ghëriclashmaq |
|
ghëriclashmaq[yeshmisi:] ① «ghëriclimaq» pë’ilining ömlük derijisi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] özidin conglar bilen gep talashmaq, takallashmaq:[misal:] balam, siz tëxi kicik, undaq, hedëgendila akingiz bilen ghëriclashmang, akingiz bolmisa, bizning künimiz teslishidu, dep nesihet qildi nisaxan ana kicik oghligha.
|
|
ghëriclanmaq |
|
|
|
ghëriclimaq |
|
|
|
ghip |
|
|
|
ghippide |
|
ghippide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «ghip» qilghan halda, «ghip» qilip؛ nahayiti tëz, közni yumup acquce bolghan ariliqta, hesh-pesh dëgüce:[misal:] ghippide tikiwetmek. qiz ghippide bashqa bir derexning keynige ötti, yigit qoghlidi. ghelite adem cöcüp ghippide tikiwetti.
|
|
ghipca |
|
|
|
ghipcidimaq |
|
|
|
ghipcinmaq |
|
ghipcinmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] eymenmek, tartinmaq, qorunmaq:[misal:] kocida këtiwatqan kembegheller ularni körüp ghipcinip, nëridinla at-ulaghliridin cüshüp, ëgilip tezim qilghinice ün ciqarmay ötüshüp turatti.
|
|
ghip-ghip |
|
|
|
ghipla |
|
|
|
ghipildatmaq |
|
|
|
ghipildashmaq |
|
|
|
ghipildimaq |
|
|
|
ghit |
|
ghit[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] melum nersilerning sürkilishi yaki qisilishidin hasil bolidighan awaz.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[köcme menisi:] [yeshmisi:] jim؛ cing, mehkem, bek:[misal:] ghit qismaq.
|
|
ghit-ghit |
|
|
|
ghitmek |
|
|
|
ghitildatmaq |
|
|
|
ghitildashmaq |
|
|
|
ghitildimaq |
|
|
|
ghijek |
|
|
|
ghijim |
|
|
|
ghijimlimaq |
|
|
|
ghic (Ⅰ) |
|
ghic (Ⅰ)[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] ishik ëcilghanda yaki yëpilghanda ishikning girecisidin, mangghan waqittiki ayaghning cemi qatarliqlardin ciqqan awaz:[misal:] shu caghda ishik «ghic» qilip ëcilip, müriside somka kötürgen halda amine kirip keldi.
|
|
ghic (Ⅱ) |
|
ghic (Ⅱ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pütünley, hemme, sapla:[misal:] ghic pul. ＊ yaghda ettim, göshte ettim. ghic yagh, gösh yengla dëhqanlar, dep jënining barice warqiraytti ashpez.
|
|
ghiccide |
|
ghiccide[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «ghic» qilip awaz ciqarghan halda, «ghic» qilip:[misal:] shu esnada ishik ghiccide ëcilip gülsümxan kirip keldi. [yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] pütünley, sapla:[misal:] dadüyning ayighi ghiccide boz, lëkin su yoq.
|
|
ghic-ghic |
|
|
|
ghicir |
|
|
|
ghicir-ghicir |
|
|
|
ghicirlatmaq |
|
ghicirlatmaq[yeshmisi:] «ghicirlimaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] u qarangghuda putliship, hujrining ishikige keldi-de, awaylap ghicirlatmastin ishikni acti we astaghine tashqirigha bash ciqirip sarayni tekshürdi.
|
|
ghicirlashmaq |
|
|
|
ghicirlimaq |
|
|
|
ghicildatmaq |
|
|
|
ghicildashmaq |
|
|
|
ghicildimaq |
|
|
|
ghidighuc |
|
|
|
ghidiq |
|
ghidiq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] adem bedinining melum jaylirigha birer nersining tëgishi bilen peyda bolidighan bir xil gheyriy sëzim:[misal:] ghidiqi kelmek. leyligül bosh kelme. ghidiqla. uning ghidiqi boynidila, ghidiqlisangla el bolidu, siringni ashkarlimaydighan bolidu dep warqirashti qizlar.
|
|
ghidiq-pidiq |
|
ghidiq-pidiq[yeshmisi:] birer ishqa nisbeten ocuq-ashkara dëmestin, anglinar-anglanmas qilip, cala-pucuq bildürgen naraziliq:[misal:] zuwan bërip ghidiq-pidiq dëgenting, bëshi bular yelkisige amanet. xalighanda alalaysen sen uni, hem dozaxqa qilalaysen dalalet.
|
|
ghidiqlatmaq |
|
|
|
ghidiqlashmaq |
|
|
|
ghidiqlanmaq |
|
|
|
ghidiqlighuc |
|
ghidiqlighuc[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① ghidiq peyda qilidighan, ghidiq keltüridighan nerse, amil:[misal:] itqa qongghuraq awazi bilen teng yëmeklik bërish birqance qëtim tekrarlansa, qongghuraq awazimu itning shölgey ajritip ciqirishini qozghaydighan ghidiqlighuc bolup qalidu.[yeshmisi:] ②＞psixologiye＜[yeshmisi:] kishilerning melum xildiki herikitini keltürüp ciqarghan obyëktip seweb.
|
|
ghidiqlimaq |
|
ghidiqlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① bashqilarning bedinige qol yaki birer nersini tegküzüsh arqiliq ghidiqini keltürmek:[misal:] cimen haman caqcaq arilashturup külüp sözleytti, u dostining biqinini ghidiqlapmu qoydi.[yeshmisi:] ②＞psixologiye＜[yeshmisi:] rë’al jisim we hadisiler yaki tawush, nur we issiqliq qatarliqlar sezgü ezaliri yaki janliq organizmlargha tesir qilip, ularda heriket we özgirishke oxshimighan türlük inkaslarni peyda qilmaq:[misal:] bu gül qadirning közige goya lawildap yënip turghan qipqizil yalqundek körünüp, uning balilargha xas qiziqish sezgüsini ghidiqlidi.[yeshmisi:] ③ acmaq؛ oyghanmaq؛ qozghimaq:[misal:] nanning üstidiki örüktek sarghiyip pishqan tuxum poshkili kishining ishtihasini ghidiqlap, hor ciqip turatti.
|
|
ghiding |
|
|
|
ghiding-piding |
|
ghiding-piding[yeshmisi:] artuq gep-söz, bahane-seweb؛ qarshiliq:[misal:] ghiding-piding qilmasliq. ＊ ghiding-pidingingni qoy, bügün jezmen yolgha ciqimiz, dëdi erkin esetke qarap.
|
|
ghidingshishmaq |
|
|
|
ghidingshimaq |
|
|
|
ghir |
|
|
|
ghirt |
|
|
|
ghirttide |
|
|
|
ghirt-ghirt |
|
|
|
ghirtildatmaq |
|
|
|
ghirtildashmaq |
|
|
|
ghirtildimaq |
|
|
|
ghirtildaq |
|
|
|
ghirdatmaq |
|
|
|
ghirdashmaq |
|
|
|
ghirdalmaq |
|
|
|
ghirdimaq |
|
ghirdimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] birer nersini qirip, sürkep, upritip kesmek:[misal:] ëkek bilen tömürni ghirdimaq. ependim maqul boptu, aghinisi gal ustira bilen ependimning bëshini ghirdashqa bashlaptu.
|
|
ghirride |
|
|
|
ghirs |
|
|
|
ghirs-ghirs |
|
|
|
ghirsildatmaq |
|
|
|
ghirsildimaq |
|
|
|
ghir-ghir |
|
|
|
ghirqiratmaq |
|
|
|
ghirqirashmaq |
|
|
|
ghirqiraq |
|
|
|
ghirqirimaq |
|
|
|
ghiring |
|
|
|
ghiring-piring |
|
|
|
ghirildatmaq |
|
|
|
ghirildashmaq |
|
|
|
ghirildimaq |
|
|
|
ghiza |
|
ghiza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] kishiler kündilik turmushta istëmal qilidighan yëmeklik, ta’am, tamaq:[misal:] lutpulla mutellip tashqiriqi bazardin ötüshte cüshlük ghizagha atap nan, samsa, kawap, gösh ëliwalghanidi.
|
|
ghizasiz |
|
|
|
ghizasizliq |
|
|
|
ghizalandurmaq |
|
|
|
ghizalandurulmaq |
|
ghizalandurulmaq[yeshmisi:] «ghizalandurmaq» pë’ilining mejhul derijisi:[misal:] ulargha pakiz we issiq seynaq, tawar yotqanlar birilipla qalmay, yene ular toxu, ördek, haraq, tamaq bilen toyghuce ghizalanduruldi.
|
|
ghizalanmaq |
|
|
|
ghizaliq |
|
|
|
ghizalinishmaq |
|
|
|
ghizh |
|
|
|
ghizh-ghazh |
|
ghizh-ghazh[yeshmisi:] ① «ghizh» qilghan we yaki shu xildiki awazlar.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] jëdel-majira, urush-talash:[misal:] enwer munazire qilimen, dewalishimen dep öydikiler bilen ghizh-ghazh qilip, köngülning aramini qoymaydighan boldi.
|
|
ghizh-ghizh |
|
|
|
ghizh-ghizhlashmaq |
|
|
|
ghizhmudun |
|
|
|
ghizhildatmaq |
|
|
|
ghizhildashmaq |
|
ghizhildashmaq[yeshmisi:] ① «ghizhildimaq» pë’ilining ömlük derijisi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ghizh-ghizh, ghizh-ghazh qilishmaq؛ gep talashmaq, jëdelleshmek:[misal:] ular neq meydangha barghuce ene shundaq ghizhildashti.
|
|
ghizhildimaq |
|
ghizhildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ghizh-ghizh» qilip awaz ciqarmaq, «ghizh-ghizh» qilmaq:[misal:] u tongguzning boghuzidin cishlep ghizhildap turup, aldi ayaghlirini yerge qattiq tirep, arqisigha dajip barliq küci bilen söridi.
|
|
ghiq |
|
|
|
ghir-ghiq |
|
|
|
ghiqqide |
|
ghiqqide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «ghiq» qilghudek derijide, galghice:[misal:] men u ehwalgha qarap ghiqqide boldum-de, cokamni tashlap qoyup, ashxanidin ciqtim.
|
|
ghiqildatmaq |
|
|
|
ghiqildashmaq |
|
|
|
ghiqildimaq |
|
|
|
ghing |
|
ghing[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] pasha, here qatarliqlar ucqanda ciqidighan awaz.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] birer ish yaki mesilige qarita naraziliq bildürüsh imasini ipadileydu:[misal:] ghing qilmay ishlimek.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ceksiz ketken, köz yetküsiz, bipayan: ghing tüzleng. ghing say.
|
|
ghing-ping |
|
ghing-ping[yeshmisi:] naraziliq we bu heqtiki gep-sözler:[misal:] ish ötüp ketti. emdi ghing-pingni qoyayli, eger ehwal yene tekrarlinidighan bolsa, andin körermiz, dep balilarni gep qildurmidi turidi’axun akam.
|
|
ghingshitmaq |
|
|
|
ghingshishmaq |
|
|
|
ghingshighaq |
|
|
|
ghingshimaq |
|
ghingshimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «ghing-ghing» qilip awaz ciqarmaq, «ghing-ghing» qilmaq:[misal:] qadir itqa warqiridi, it quyruqini shipangshitqinice ghingship nëri ketti.[yeshmisi:] ② narazi bolmaq, qarshi ciqmaq؛ ushshaq gepni tola qilmaq, waysimaq:[misal:] tola ghingshimay, ishingni qile.
|
|
ghing-ghing |
|
|
|
ghingildatmaq |
|
|
|
ghingildashmaq |
|
|
|
ghingildimaq |
|
|
|
ghil (Ⅰ) |
|
|
|
ghil (Ⅱ) |
|
|
|
ghilap |
|
|
|
ghilap bendisi |
|
|
|
ghilapsiz |
|
|
|
ghilapliq |
|
|
|
ghilang |
|
|
|
ghilam-ghilam |
|
|
|
ghil-pal |
|
|
|
ghiltang |
|
ghiltang[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] tëyilghaq, siliq:[misal:] uning ëgiz-pes ayaghliri ghiltang yol üstidiki qar-muzlarni hawanca tëshidek ëzip, ghac-ghuc awaz ciqiratti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] pütünley, sapla:[misal:] oytagh ëghizidiki ghiltang tashliq sayda her küni dëgüdek qisqa emma shiddetlik jengler bolup turdi.
|
|
ghiljing |
|
|
|
ghiljingshimaq |
|
ghiljingshimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] naynaqlimaq, ghiljinglimaq:[misal:] awu himit yasancuq, turghun ëngiki bilen isharet qilip dëdi, yënidiki «xelice naynaq», bultur her ikkisi köcelmey sinipta qalghan, bu yil yene mushundaq ghiljingship yürse... bilmidim, axir yene qandaq bolarkin.
|
|
ghiljinglatmaq |
|
|
|
ghiljinglashmaq |
|
|
|
ghiljingliq |
|
|
|
ghiljinglimaq |
|
|
|
ghildir |
|
ghildir[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] yumilaq nersilerning siliq nerse üstide mëngishidin ciqqan awaz.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghildirlaydighan, siliq hem parqiraq:[misal:] mashinida bir adem bilen etles könglek kiygen, ësil ghildir yaghliq tangghan, bir ayal olturatti.
|
|
ghildirek |
|
|
|
ghildurghuc |
|
|
|
ghildir-ghildir |
|
|
|
ghildirlatmaq |
|
ghildirlatmaq[yeshmisi:] «ghildirlimaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] ewliya oxshaydu, dep pal baqturdum, ëshikimni oghri ëlip ketti dësem, pal cokisini ghildirlitip tashlap «ëshikingni oghri almaptu, alghan bolsimu kocida minmeptu, tëwiptin sürge dorisi ëlip iciwet» dep olturidu.
|
|
ghildirlashmaq |
|
|
|
ghildirlimaq |
|
ghildirlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «ghildir-ghildir» qilmaq:[misal:] qashtëshidin yasalghan köz pildirlidi, simi-simgha tëgip, ghaltek ghildirlidi.[yeshmisi:] ② «ghildir-ghildir» qilip domilanmaq, domilimaq, dügilimek:[misal:] samuq yaghliqning ucidin tutup bir silkiwidi, qizil boyalghan tuxumlar yolning ne-nelirige ghildirlap ketti.
|
|
ghil-ghil |
|
|
|
ghillide |
|
|
|
ghilman |
|
ghilman[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] bala xizmetkar:[misal:] ata-ana bowiliri baghbanurizwan boldi, jesur qizlar hör-peri, oghulliri ghilman boldi.
|
|
ghimsa |
|
|
|
ghimisside |
|
|
|
ghimissimaq |
|
|
|
ghinje |
|
|
|
ghinjibagh |
|
|
|
ghiwe |
|
|
|