ئىزاھى |
j |
|
j[yeshmisi:] hazirqi zaman uyghur ëlipbesining altinci heripi, ret tertipi jehettin altincini körsitidu. hazirqi zaman uyghur tilidiki mene perqlendürüsh roligha ige fonëma. «j» herpining ayrim shekli «j»؛ bëshidin ulinidighan shekli «j», bash we axiridin ulinidighan shekli «j», ayighidin ulinidighan shekli «j», atilishi yaki nami «jë» bolidu. «j» üzük tawush bolup, tawush ciqirish orni jehettin til aldi qattiq tanglay tawushigha, tawush ciqirish usuli jehettin partlighuci siyrlangghu tawushqa, tawush perdisining titiresh-titirimesliki jehettin jarangliq üzük tawushqa tewedur. «j» tawushining fonëtikiliq alahidiliki 1. axiri «j» tawushi bilen ayaghlashqan bir qisim sözler yekke halitide turghanda, hemde axirigha üzük tawush bilen bashlinidighan qoshumcilar ulanghanda, nutuqta «zh» tawushigha nöwetleshtürüp teleppuz qilinidu, emma imlada «j» yëzilidu. mesilen: imlasi teleppuzi baj-bajlash bazh-bazhlash kaj-kajliq kazh-kazhliq 2. köp boghumluq sözlerning otturidiki boghumi «j» tawushi bilen axirlashqan bolsa, hemde shuningdin këyinki boghumning bëshi «j» we «r» din bashqa tawushlar bilen bashlanghan bolsa, imlada «j» yëzilip, nutuqta «zh» teleppuz qilinidu. mesilen: imlasi teleppuzi ijtima’iy izhtima’iy üjme üzhme 3. birinci terkibi «j» bilen ayaghlashqan sözlerge «j» bilen bashlinidighan yaki «r» bilen bashlinidighan qoshumce qoshulghanda «j» tawushi «zh» gha özgertilmey eynen yëzilidu we shundaq teleppuz qilinidu. imlasi teleppuzi munejjim munejjim hojra hojra
|
|
ja (Ⅰ) |
|
ja (Ⅰ)[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] ishengili bolmaydighan, asassiz, saxta, yalghan:[misal:] ja gep, ja ish.
|
|
ja (Ⅱ) |
|
ja (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] «bolmaq, qilmaq, eylimek» pë’illiri bilen bille këlip «orunlashmaq, orunlashturmaq» dëgen menini bëridu:[misal:] köyükni dilgha ja eyle, sanga dildar kërek bolsa.
|
|
jabdutmaq |
|
|
|
jabdushmaq |
|
|
|
jabduq |
|
jabduq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① her xil qoral-sayman, eswab, jahaz, seremjan؛ bëzek, buyumlar:[misal:] öy jabduqliri.[yeshmisi:] ② at-ulaghlarning ëger-toqum, yügen-noxtiliri. [yeshmisi:] ③ teyyarliq, hazirliq:[misal:] jabduqum pütse, burunraq yolgha ciqay deymen, dëdi noshirwan teyji.
|
|
jabduqluq |
|
|
|
jabdulmaq |
|
|
|
jabdumaq |
|
jabdumaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① teyyarlimaq, hazirlimaq:[misal:] shahzade bilen melike zöhre patimini jabdup, naway ërini qoshup uzitip qoyuptu.[yeshmisi:] ② yasimaq, bëzimek, zinnetlimek:[misal:] öyni jabdumaq.
|
|
jabdunmaq |
|
|
|
jap |
|
|
|
japa |
|
japa[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] jismaniy we rohiy jehettiki azab-oqubet, külpet, musheqqet, qiyinciliq, ëghirciliq:[misal:] japa tartmaq. ＊ yaxshidin japa kelmes, yamandin wapa kelmes (maqal).
|
|
japasiz |
|
japasiz[misal:] süpet.[yeshmisi:] japasi yoq, japaliq emes, asan:[misal:] exmetning xëli pemi bar, kütüp turup japasiz ishlarni talliyalaydu.
|
|
japakesh |
|
japakesh[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] japa cekküci, azab-oqubet tartquci:[misal:] japakesh dëhqan.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] ter aqquzup mëhnet qilidighan, mëhnet söyer kishi.
|
|
japakeshlik |
|
japakeshlik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] japa cëkish, azab, külpet, ëghirciliqlarni bëshidin kecürüsh.
|
|
japaliq |
|
|
|
japa-musheqqet |
|
japa-musheqqet[yeshmisi:] türlük japa we musheqqet, azab-oqubet, qiyinciliq:[misal:] u nurghun japa-musheqqet tartip, qushning uwisini tëpip, axiri qushni tutup keldi.
|
|
jap-jap |
|
|
|
jap-japliq |
|
|
|
jaja |
|
jaja[söz türkümi:] isim. [qollinilish da’isrisi:] janliq til.[yeshmisi:] ① jaza:[misal:] taza jajisini yëdi.[yeshmisi:] ② care-tedbir, ilaj:[misal:] buning jajisi bir tal serengge, hemmisini bir yerge döwileymiz-de, bir tal serengge bilen ot qoyimiz, ish tamam, wessalam.
|
|
jada |
|
|
|
jadu |
|
|
|
jaduger |
|
jaduger[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① jadu qilghuci, sëhirger, epsunci:[misal:] jaduger xotun.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] heyyar, mekkar, hiyliger؛ aldamci:[misal:] jaduger qëri.
|
|
jadugerlik |
|
|
|
jadihere |
|
|
|
jar (Ⅰ) |
|
|
|
jar (Ⅱ) |
|
jar (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] «salmaq» pë’ili bilen bille këlip töwendiki menilerni bildüridu:[yeshmisi:] ① jarci qoyup, hemmige xewer bermek, ëlan qilmaq:[misal:] u hakimgha ëli nurdinning ölümge buyrulghanliqi heqqide jakarcining koca-kocilarda jar sëlishi lazimliqini uqturuptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] gep tarqatmaq, hemmige bildürmek:[misal:] aq ëyiq putini tëngiwëlip barghanla yerde: men qoshnilargha ot öcürüshüp bërish jeryanida sherep bilen yaridar boldum, dep jar sëlip yürüptu. [yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] warqirimaq, ghelwe qilmaq؛ jëdel qilmaq:[misal:] ezimet: bu parqirimaydiken, manga awu kishining qilicidek qilicni tëpip ber, dep tëlëwiziye tiyatiridiki qilic tutqan kishini körsitip, jar sëlishqa bashlidi.
|
|
jarastan |
|
|
|
jaraq |
|
|
|
jaraq-jaraq |
|
|
|
jaraq-juruq |
|
|
|
jaraqqide |
|
|
|
jaraqlatmaq |
|
|
|
jaraqlimaq |
|
|
|
jarang |
|
|
|
jarang-jarang |
|
|
|
jarang-jurung |
|
|
|
jarangsiz |
|
|
|
jarangsizlashturmaq |
|
|
|
jarangsizlashturulmaq |
|
|
|
jarangsizlashmaq |
|
|
|
jarangsizliq |
|
|
|
jarangngide |
|
|
|
jaranglatmaq |
|
|
|
jaranglashmaq |
|
|
|
jarangliq |
|
jarangliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① jaranglaydighan, jaranglap ciqidighan:[misal:] dangning jarangliq awazi mektep muhitini titretti.[yeshmisi:] ② ünlük, yangraq, küclük:[misal:] rehmetjanning awazi shundaq jarangliq idi.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞til-yëziq＜[yeshmisi:] teleppuz qilghanda tawush perdisini titritip ciqidighan:[misal:] jarangliq üzük tawush.
|
|
jaranglimaq |
|
|
|
jarahet |
|
jarahet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞tëbabet＜[yeshmisi:] yara, caqa؛ yara ciqqan, zeximlengen jay.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] zerer, ziyan-zexmet, dexli, kashila:[misal:] zawut rehberliki «medeniyet inqilabi»ning jarahetlirini tügitishke nahayiti zor qedem tashlimaqta idi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] yürektiki derd-elem, ëghir xapiliq, köngülsizlik:[misal:] mubada, shemer mushu ish bilen uning qelbige jarahet salsa meyli.
|
|
jarahetlendürmek |
|
|
|
jarahetlendürüshmek |
|
|
|
jarahetlendürülmek |
|
|
|
jarahetlenmek |
|
|
|
jarahetlik |
|
jarahetlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① jarahet bolghan, jarahetlengen, yarilanghan:[misal:] jarahetlik qol.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] derd tartqan, derd-elem körgen, azar yëgen؛ derdlik:[misal:] jarahetlik dilimgha azar berme.
|
|
jart |
|
|
|
jarttide |
|
|
|
jart-jart |
|
|
|
jart-jurt |
|
|
|
jartildatmaq |
|
|
|
jartildaq |
|
|
|
jartildimaq |
|
|
|
jarjat |
|
|
|
jar-jur |
|
|
|
jarci |
|
jarci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① jakarci:[misal:] shu esnada uyghur uyushma tereptin ëgiz boyluq bir jarci kaniyi yërilghudek warqirap, hëytgah meydanigha kirip kelmekte idi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] teshwiqatci:[misal:] uning mahir qolliri:[misal:] «fë’odalizm, kapitalizm, shyujëngjuyining sadiq jarcisi» dëgen betnam bilen urup cëqilghanidi.
|
|
jarride |
|
|
|
jarqiratmaq |
|
|
|
jarqirashmaq |
|
|
|
jarqirimaq |
|
|
|
jarup |
|
|
|
jarupkesh |
|
|
|
jarupkeshlik |
|
|
|
jari |
|
jari[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] toxtap qalmighan, dawamlashqan, rawan:[misal:] jari bolmaq, jari qilmaq. ＊ bir yilgha toldi uning wapati, tillarda jari türlük sipati.
|
|
jaz |
|
|
|
jaza |
|
|
|
jaza |
|
jaza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] ① yaghac we türlük mëtallarning bir-birige cëtilishidin hasil bolghan qurulma.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] nersilerni tizip qoyush yaki kötürüp turush ücün ishlitilidighan her xil shekildiki qurulma:[misal:] kitab jazisi.[yeshmisi:] ③ nersilerning etrapigha her xil shekilde bëkitilgen girwek, ram:[misal:] eynek jazisi.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] özini bashqilardin üstün tutidighan, özige temenna qoyidighan bir xil adet؛ kibir:[misal:] jaza peyda bolmaq. jazisi üstün.
|
|
jazalatmaq |
|
|
|
jazalashmaq |
|
|
|
jazalanmaq |
|
|
|
jazalimaq |
|
jazalimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jaza bermek, jazagha tartmaq:[misal:] padishah könglide wezirning gëpining toghriliqigha ishiniptu-de, danishmenni jazalimaqci boptu.[yeshmisi:] ② tëgishlik ziyangha ucratmaq؛ edipini, dekkisini bermek:[misal:] köp oghut quysaq baqar bizni zëmin, quymisaq küzde jazalaydu zëmin.
|
|
jazaname |
|
jazaname[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jinayi qilmishlar ücün körülgen care toghrisidiki höküm yëzilghan qeghez, höjjet:[misal:] abla özige bërilgen jazanamini körmekci bolghandek, qolliri titreytti.
|
|
jazane |
|
jazane[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] yuqiri ösüm ëlish sherti bilen, bashqilargha ceklik muddette qerz bërilgen pul we ashliq qatarliq nersiler:[misal:] u mushu pursettin paydilinip, qoli qisqa kishilerge ösümge pul tarqitiptu. boyni jazane sirtmiqigha cigilgen kishiler on neccige yëtiptu.
|
|
jazanixor |
|
|
|
jazanixorluq |
|
|
|
jazibe |
|
|
|
jazibilik |
|
|
|
jazipush |
|
|
|
jazisiz |
|
|
|
jazilatmaq |
|
|
|
jazilashmaq |
|
|
|
jazilanmaq |
|
|
|
jaziliq |
|
|
|
jazilimaq |
|
|
|
jasaret |
|
|
|
jasaretsiz |
|
|
|
jasaretsizlik |
|
|
|
jasaretlendürmek |
|
|
|
jasaretlendürüshmek |
|
|
|
jasaretlendürülmek |
|
|
|
jasaretlenmek |
|
jasaretlenmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jasaretke tolmaq, jasaretke ige bolmaq؛ gheyretke kelmek, rohlanmaq:[misal:] kecqurun köz baghlanghan mehel bilen qismet coruq öz xiyallirini pishurup, birdinla jasaretlinip qaldi.
|
|
jasaretlik |
|
jasaretlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jasariti bar, jasaretke ige, jür’etlik, batur:[misal:] jasaretlik adem.
|
|
jasaq |
|
|
|
jasey |
|
jasey[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] jasey güllükler a’ilisidiki ikki yilliq saman gholluq ösümlük. istëmal qilishqa bolidu. [yeshmisi:] ② shu xil ösümlükning gholigha laza, puraqliq matëriyallar qoshulup, cilash arqiliq teyyarlanghan xam sey.
|
|
jasus |
|
|
|
jasusluq |
|
|
|
jagh (Ⅰ) |
|
|
|
jagh (Ⅱ) |
|
|
|
jaghal |
|
|
|
jaghalmay |
|
|
|
jagh-jagh |
|
|
|
jaghjagh’ot |
|
jaghjagh’ot[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jagh+jagh+ut［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] murekkep güllükler a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. yiltizi dora qilinidu. uning issiqni qayturush, zeher tarqitish, ishshiqni yandurush, süt köpeytish qatarliq rolliri bar.
|
|
jaghda |
|
jaghda[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① asan kücidin qalmaydighan, qërimaydighan:[misal:] jaghda adem. ＊ jaghda qërimas, oghri bëyimas. (maqal).[yeshmisi:] ② uzun turidighan:[misal:] jaghda qoghun. jaghda shal. jaghda qonaq. ＊ jaghda qoghun jëningmidi (maqal).
|
|
jaghildatmaq |
|
|
|
jaghildimaq |
|
|
|
jaq |
|
|
|
jaq toymaq |
|
|
|
jaqa-juqa |
|
|
|
jaqang |
|
|
|
jaqang-jaqang |
|
|
|
jaqang-juqung |
|
|
|
jaqanglatmaq |
|
|
|
jaqanglashmaq |
|
|
|
jaqanglimaq |
|
|
|
jaq-jaq |
|
|
|
jaq-juq |
|
jaq-juq[yeshmisi:] «jaq» qilghan we shu xildiki awazlar:[misal:] poyiz tëz barmaqta, jaq-juqni anglap, zoqlinip olturup toquymen qoshaq. «xush kepsiz» dëgendek külüp irghanglap. yelpüner payansiz altundek bashaq.
|
|
jaqqide |
|
|
|
jaqildatmaq |
|
|
|
jaqildashmaq |
|
|
|
jaqildaq |
|
|
|
jaqildimaq |
|
jaqildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «jaq-jaq» qilghan awaz ciqarmaq, «jaq-jaq» qilmaq:[misal:] waqitsiz ciqqan qattiq boranda ëghilning ishiki jaqildap ketti.[yeshmisi:] ② qattiq soghuq tüpeyli, bedini «jaq-jaq» qilip titrimek, laghildap titrimek, laghildimaq:[misal:] jaqildap titrimek. ＊ uning qattiq muzlighan bedini toxtimastin jaqildaytti.
|
|
jak (Ⅰ) |
|
|
|
jak (Ⅱ) |
|
|
|
jakar |
|
jakar[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ammigha ciqirilghan ëlan, uqturush, buyruq, yolyoruq, emr-perman:[misal:] jakar qilmaq.
|
|
jakarci |
|
jakarci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ammigha ëlan, uqturush, buyruq, yolyoruq, emr-permanlarni yetküzgüci, uqturghuci, ëlan qilghuci kishi.Ⅸ机?türi: jngili bburiy derijisi:[misal:] − biz bash saqci idarisigha bërip, ularning gunahsizliqini jakarlitip, yandurup ciqishqa jiddiy heriket qilishimiz kërek!
|
|
jakarlashmaq |
|
|
|
jakarlanmaq |
|
|
|
jakarlimaq |
|
jakarlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer ish-heriket, weqe we hadise heqqidiki xewerni ammigha ëlan qilmaq, uqturmaq:[misal:] melike pütün memliket xelqige 40 kün ziyapet bërip, axirida öz qararini jakarlaptu.
|
|
jakarname |
|
jakarname[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] birer ish-heriket, weqe-hadise heqqide ëlan, uqturush, buyruq, yolyoruq we emr-perman qatarliqlar yëzilghan xet.
|
|
jakit |
|
|
|
jang (Ⅰ) |
|
|
|
jang (Ⅱ) |
|
jang (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① mistin yasilidighan bir xil calghu, otturisi dombaq, cörisi tüz tawaq sheklide bolidu. adette ikkisini bir-birige urush arqiliq cëlinidu. [yeshmisi:] ② mistin yasilidighan birxil calghu, texse sheklide bolup coka bilen cëlinidu.
|
|
jang-jang |
|
|
|
jangjal |
|
jangjal[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] bir-biri bilen tillishish, urushush, majira, jëdel:[misal:] jangjal qilmaq. jangjal ciqarmaq.
|
|
jangjalci |
|
jangjalci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jangjalni yaxshi köridighan, orunsiz jangjal ciqiridighan, jangjalxumar, jangjalkesh adem.
|
|
jangjalsiz |
|
jangjalsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jangjal qilmighan, jangjal bolmighan, urush ciqmighan:[misal:] ekberning jangjalsiz ötken künliri menisiz künler hësablinatti. ＊ bu ishni jangjalsizmu hel qilghili bolatti, dëdi sheher bashliqi oycan közlirini katipqa tikip.
|
|
jangjalkesh |
|
|
|
jangjallashturmaq |
|
|
|
jangjallashmaq |
|
jangjallashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] bir-biri bilen tillashmaq, urushmaq, majiralashmaq, jëdelleshmek, jangjal qilmaq؛ talash-tartish qilmaq, qattiq munazirileshmek:[misal:] axiri ular jangjalliship wangning aldigha kirdi.
|
|
jangjalliq |
|
|
|
jang-jung |
|
|
|
jangci |
|
|
|
jangdu |
|
|
|
jangduluq |
|
|
|
jangza |
|
|
|
jangngide |
|
|
|
janggal |
|
janggal[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① yulghun, söksök, yantaq, körük, toghraq... qatarliqlar ösidighan, adem yashimaydighan jay:[misal:] janggalda hangrighan ëshek sheherde hangriyalmaptu (maqal).[yeshmisi:] ② janggalda ösidighan yulghun, söksök, yantaq qatarliq ösümlükler:[misal:] bu yerning janggili shalang iken, otunni janggili qoyuqraq yerdin alayli.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] qalaymiqan, bash-ayighi ëniq bolmighan, cuwalcaq, cüshiniksiz, retsiz nerse:[misal:] sëning oquydighining taza bir gadirmac janggal oxshaydu, dëdi hëcnëmini angqiralmighan tillaxan ana qizi anargha.
|
|
janggalliq |
|
janggalliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yulghun, söksök, yantaq, körük, toghraq qatarliqlar ösken jay:[misal:] yiraqtin derexler, kicik janggalliqlar xire bolup körünetti.
|
|
janggir |
|
|
|
janggir-janggir |
|
|
|
janggir-junggur |
|
|
|
janggirlatmaq |
|
|
|
janggirlashmaq |
|
|
|
janggirlimaq |
|
|
|
jangngide |
|
|
|
jangildatmaq |
|
|
|
jangildimaq |
|
|
|
jangyu |
|
jangyu[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] purcaq, bughday we tuzni arilashturup, ëcitish arqiliq teyyarlinidighan bir xil suyuqluq. adette tamaqning temini tengshesh ücün ishlitidu.
|
|
jala |
|
jala[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① ayallarning cëcigha qoshup örüsh ücün, qara meshuttin ishlengen yip:[misal:] jala salmaq.[yeshmisi:] ② at-ësheklerning noxtisi, harwa jabduqlargha we neyzige zinnet ücün bëkitilidighan qizil pöpük.
|
|
jalap |
|
|
|
jalapbaz |
|
|
|
jalapbazliq |
|
|
|
jalapxana |
|
|
|
jalapliq |
|
|
|
jalashturmaq |
|
|
|
jalashturushmaq |
|
|
|
jalashturulmaq |
|
|
|
jalashmaq |
|
|
|
jalaq (Ⅰ) |
|
|
|
jalaq (Ⅱ) |
|
|
|
jalaq-jalaq |
|
|
|
jalaq-juluq |
|
|
|
jalaqqide |
|
|
|
jalaqlatmaq |
|
|
|
jalaqlashmaq |
|
|
|
jalaqlitilmaq |
|
|
|
jalaqlimaq |
|
|
|
jaldaq |
|
jaldaq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] ishik, penjire, sanduq qatarliqlarning qattiq ëcilishi we yëpilishidin ciqidighan awaz. [yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet. köcme[yeshmisi:] «shallaq, yarimas» dëgen menilerni bildüridighan til-haqaret sözi.
|
|
jaldaq-jaldaq |
|
|
|
jaldaq-julduq |
|
|
|
jaldaqqide |
|
|
|
jaldaqlatmaq |
|
|
|
jaldaqlitishmaq |
|
|
|
jaldaqlimaq |
|
|
|
jaldir |
|
|
|
jaldir-jaldir |
|
|
|
jaldir-juldur |
|
|
|
jaldirlatmaq |
|
|
|
jaldirlashmaq |
|
|
|
jaldirlimaq |
|
|
|
jalghay |
|
|
|
jalla |
|
|
|
jallap |
|
|
|
jallapliq |
|
|
|
jallat |
|
jallat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ölüm jazasigha höküm qilinghanlarning bëshini alghuci, ölüm jazasi heqqidiki hökümni ijra qilghuci kishi. [yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] kallakëser, qatil:[misal:] türme bashliqi qoralliq jallatlarni bashlap, türme terepke qarap mëngishti.
|
|
jallatliq |
|
|
|
jaliq |
|
|
|
jam |
|
|
|
jama (Ⅰ) |
|
|
|
jama (Ⅱ) |
|
|
|
jama’e |
|
|
|
jama’et |
|
jama’et[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① melum meqset we nishan ücün toplanghan kishiler, köpcilik, xalayiq, amma:[misal:] jama’et soruni. jama’et fondi.[yeshmisi:] ② bir imamning yëtekcilikide namaz oqughan kishiler:[misal:] mescittin yanghan jama’et mëyit ciqqan öyge kirip patihe oqudi.
|
|
jama’etcilik |
|
jama’etcilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① jem’iyettiki kishiler, jem’iyet kishiliri:[misal:] hësam pütün shinjangdiki jama’etcilikke tonush.[yeshmisi:] ② jem’iyettiki munasiwet, keldi-bardi:[misal:] uningmu özige tushluq jama’etciliki bar.
|
|
jama’etlik |
|
|
|
jamadiyel’axir |
|
|
|
jamadiyel’ewwel |
|
|
|
jamal |
|
|
|
jame |
|
|
|
jambu |
|
|
|
jamka |
|
jamka[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] jamka a’ilisidiki bir yilliq, saman gholluq ösümlük. güli aq rengde bolup, tëbabetcilikte dora qilinidu. terlitish, süydük mangdurush roligha ige.
|
|
jan |
|
jan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① diniy cüshencilerge köre, insan we haywan yashighanda saqlinidighan, ölgendin këyin wujudidin ayrilidighan maddiy, gheyriy tebi’iy amil:[misal:] jan bar yerde qaza bar (maqal).[yeshmisi:] ② insanning barliqi, bedini, tëni:[misal:] jan aghritqan dost emes (maqal).[yeshmisi:] ③ hayat:[misal:] janni pida qilmaq. jan tikmek.[yeshmisi:] ④ a’ilining herbir ezasi؛ kishi, adem:[misal:] bizning öyde besh jan bar.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] küc, quwwet, madar, maghdur:[misal:] qorsaqta nan bolsa, bilekte jan bolur (maqal).[yeshmisi:] ⑥ [köcme menisi:] [yeshmisi:] kishi we nersiler arisidiki eng söyümlük bolghini we jandin eziz köridighini:[misal:] sodiger dëgen pulni jan bilidu.[yeshmisi:] ⑦ [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer ish, nerse yaki sahening eng muhim, eng asasi qismi؛ asasiy, nëgizi, uli:[misal:] su qurulushi, yëza igilikining jan tomuri.[yeshmisi:] ⑧ muraji’et qilghucini bildüridighan isimning aldida këlip, intayin yëqinliq, mëhribanliqni bildüridu:[misal:] nëme ish bu, xushal-xuram künlerde jënim balam, dëdi ezimet qizi gülshenge qarap külümsirep turup.[yeshmisi:] ⑨ kishi ismining axirigha qoshulup, erkilitish, yëqinliqni bildüridu:[misal:] adiljan. exmetjan.
|
|
jan baqar |
|
|
|
jan baqmaq |
|
|
|
janab |
|
janab[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① köpince «janabliri» sheklide ulughlash, hörmetlesh meniside këlidu:[misal:] elci janabliri.[yeshmisi:] ② «erbab» dëgen menide ëytilidu:[misal:] cettiki üstelde, mesture bilen bille ësil kiyingen bir ëgiz boyluq cet ellek janab olturatti.
|
|
janabiy |
|
|
|
janan |
|
janan[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① isim.[yeshmisi:] qeddi-qamiti këlishken, güzel ayal.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yaxshi, güzel, cirayliq:[misal:] janan qiz.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yëqin kishilerge nisbeten muraji’et we hörmet meniside qollinilidu.[yeshmisi:] ④ ayallarning ismi.
|
|
janan cine |
|
|
|
janane |
|
janane[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] cin köngüldin söygen yar, meshuq, mehbube:[misal:] bir qaray yolgha ciqip, janane yarim keldimu közliri ahu, yüzi pishqan anarim keldimu
|
|
janbaz |
|
janbaz[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] birer ishta ölüsh-tirilishige qarimay estayidil gheyret körsetküci, pidakar:[misal:] janbaz dost. ＊ körüwal, qëniwal, hayajanliringni erkin bayan qiliwal, ey, mëning pidakar, janbaz dostum.
|
|
janbazliq |
|
|
|
jan-ten |
|
|
|
jan-janiwar |
|
|
|
jan-jehl |
|
|
|
jan-jëni |
|
|
|
jan-jënidin ötüp ketmek |
|
|
|
janjiger |
|
|
|
janjigerlik |
|
|
|
jandar |
|
|
|
jan-dil |
|
|
|
jansiz |
|
jansiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① jëni yoq, ölük:[misal:] jansiz adem.[yeshmisi:] ② jëni yoq nersilerdin terkib tapqan:[misal:] jansiz tebi’et.[yeshmisi:] ③ küci yoq, kücsiz؛ bosh, ajiz, cidamsiz؛nimjan:[misal:] qol cirighining bu jansiz nurida hëcnëmini körgili bolmaytti.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] keypiyati töwen, rohi bosh؛ tesiri ajiz, sus:[misal:] bügünki yighin meydanining daghdughisi jansiz bolup qaldi.[yeshmisi:] ⑤ hayatliq bolmighan, jimjit:[misal:] azad emgekning qudriti bilen, jansiz wadilargha hayat kirgüzduq.
|
|
jansizlandurmaq |
|
|
|
jansizlandurushmaq |
|
|
|
jansizlandurulmaq |
|
|
|
jansizlanmaq |
|
jansizlanmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] kücsiz, madarsizlanmaq, boshashmaq:[misal:] uning put-qoli jansizlanghandek bolup, cëhrigülning putinimu dessiwaldi.
|
|
jansizliq |
|
|
|
janlandurmaq |
|
|
|
janlandurush |
|
|
|
janlandurushmaq |
|
|
|
janlandurulmaq |
|
|
|
janlanmaq |
|
janlanmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① janliq tüske kirmek, yashnimaq:[misal:] uzundin buyan uyquda yatqan yer-zëminmu bashqice janlinip ketti.[yeshmisi:] ② tëtikleshmek, rohlanmaq, jushqunlashmaq:[misal:] nurdun hakim birdinla janlandi.[yeshmisi:] ③ awatlashmaq, qizimaq:[misal:] bügün derstin sirtqi kuruzhokning pa’aliyiti bölekcila janlinip ketkenidi.[yeshmisi:] ④ ronaq tapmaq, rawajlanmaq, yükselmek, algha basmaq:[misal:] bu taghliq yëzimu janlinishqa bashlidi.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] qayta körünmek, gewdilenmek:[misal:] enwerning bir necce kündin bëriqi körgen-bilgen ehwalliri köz aldida janlinip, qeghez bëtige marjandek tizilishqa bashlidi.
|
|
janliq |
|
janliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① jëni bar, tirik:[misal:] janliq organizm. janliq shey’i.[yeshmisi:] ② tirik organizmdin terkib tapqan:[misal:] janliq tebi’et.[yeshmisi:] ③ yashawatqan, hayat turghan, tirik:[misal:] u ashu qanliq tarixning janliq guwahi idi.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] jim turmaydighan, herikiti caqqan, jushqun, tëtik؛ rohluq:[misal:] uning ten qurulushi jehettiki bu kemcilikini caqmaqtek sözlishi, janliq heriketliri yëpip këtetti.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] cin, heqiqiy, emeliy:[misal:] xemitke bu musabiqe bir janliq ders bolghandek tuyuldi.[yeshmisi:] ⑥ [köcme menisi:] [yeshmisi:] jush urup turghan, jushqun:[misal:] hemmeylen shunce shad-xuram, shunce tëtik, shunce janliq idi.
|
|
janliq til |
|
|
|
janliqlar |
|
janliqlar[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] tebi’et dunyasidiki hayatliq maddiliridin tüzülgen hemde ösüsh, yëtilish we köpiyish qatarliq iqtidarlargha ige bolghan jisimlar. janliqlar mëtabolizmliq roli arqiliq etrapidiki muhit bilen madda almashturidu. haywanat, ösümlük we mikro organizmlarning hemmisi janliqlardur.
|
|
janliqliq |
|
|
|
janijan |
|
janijan[misal:] süp[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① qimmetlik, eng söyümlük, qedirlik:[yeshmisi:] janijan ata.[yeshmisi:] ② turmushqa biwasite munasiwetlik, eng muhim, eng zörür:[yeshmisi:] janijan menpe’et.
|
|
jan-iman |
|
|
|
janiwar |
|
janiwar[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① haywan, ucar-qanat, qurt-qongghuz qatarliq pütün janliqlar:[yeshmisi:] bir caghda qarisa, u ormanliqtin hësabsiz janiwarlar intayin tëz ciqip këliwëtiptu.[yeshmisi:] ② at-ulagh yaki qatnash wasitilirige nisbeten «bu bicare» dëgen menide qollinilidu:[yeshmisi:] hesen traktorni toxtitip, yënidiki sepdishigha: bizning janiwar bir’az ussap qalghan oxshaydu, dep cëlekni ëlip yerge cüshti.
|
|
janiwarlarning oyghinishi |
|
|
|
jahat |
|
jahat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① tar s.[yeshmisi:] din yolidiki urush, ghazat.[yeshmisi:] ② urush:[misal:] shëhitlerning qëni birle yaralghan bu bahar tangi, yaralghan minglighan merdler jahat eylep, ghazat eylep.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] tirishcanliq, küresh:[misal:] istikimdur sen kebi azad yashash gülshende shad, del shu meqset üstide qilmaqtimen tinmay jahat.
|
|
jahaz |
|
|
|
jahazlatmaq |
|
|
|
jahazlanmaq |
|
|
|
jahazliq |
|
|
|
jahazlimaq |
|
|
|
jahalet |
|
jahalet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ilim-meripettin mehrum bolghan halet, nadanliq, qalaqliq:[misal:] qeshqer shehiri esirler boyi uxlap tügitelmigen jahalet uyqusigha gherq bolghanidi.
|
|
jahaletperes |
|
jahaletperes[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] koniliq, qalaqliq terepdari, ilim-meripet, medeniyettin mehrum we uni xalimaydighan:[misal:] muqam nezm tëkistliride ottura esir eksiyetcilikining rohiy tiriki bolghan jahaletperes rohaniyliqmu shikayet astigha ëlinidu.
|
|
jahaletpereslik |
|
|
|
jahaletcilik |
|
jahaletcilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] medeniyetke, yëngiliqqa, ilim-penge qarshi turush؛ koniliq, qalaqliqni yaqlash:[misal:] jahaletcilikke lenet oqumaq.
|
|
jahaletlik |
|
|
|
jahan |
|
jahan[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim. [yeshmisi:] yer yüzi we yer yüzidiki barliqlar؛ dunya, alem:[misal:] jan bolsa jahan, ash bolsa qazan (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] jem’iyet, yurtning belgilik weziyiti, haliti؛ zaman, weziyet:[misal:] bügünki junggoda jahan öktemlerning bolup qaldi, yaxshi ademlerge kün yoq.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] nurghun, köp؛ cong؛ ulugh:[misal:] sëning bolghining jahan ish boldi dëdi nur’axun xalmuratqa qarap.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] gë’ologiyilik yilnamilerni bölüshtiki eng cong birlik.
|
|
jahan tutmaq |
|
|
|
jahance |
|
|
|
jahandarciliq |
|
|
|
jahansazliq |
|
|
|
jahanshumul |
|
|
|
jahankecti |
|
|
|
jahankectilik |
|
|
|
jahankezdi |
|
|
|
jahankezdilik |
|
|
|
jahangir |
|
|
|
jahangirperes |
|
jahangirperes[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jahangirlarni, jahangirlik siyasitini qollaydighan, yaqlaydighan, jahangirlargha mayil:[misal:] jahangirperes dölet. jahangirperes adem.
|
|
jahangirpereslik |
|
|
|
jahangirlik |
|
jahangirlik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① jahanni boysundurush, jahanni özige qaritish:[misal:] jahangirlik urushi.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞pelsepe＜[yeshmisi:] monopol, teyyartap, cirigen yaki ölüwatqan kapitalizm, yeni kapitalizm tereqqiyatining eng yuqiri basquci.
|
|
jahannema |
|
|
|
jahil |
|
jahil[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① öz gëpide, öz ishida cing turuwalidighan؛ gep yëmeydighan؛ kaj, tersa:[misal:] jahil adem. [yeshmisi:] ② ilim-meripettin mehrum, bilimsiz:[misal:] nadan-jahil kishi özige muwapiq ishni sende körüp, sëni maxtaydu.[yeshmisi:] ③ meghlubiyitige ten bermeydighan, tersa:[misal:] shixogha qilinghan hujumning tëz ghelibige ërishish-ërishelmesliki mushu jahil qorghanni bösüp ötüshke munasiwetlik idi.
|
|
jahilane |
|
|
|
jahillashturmaq |
|
|
|
jahillashmaq |
|
|
|
jahilliq |
|
|
|
jawa |
|
|
|
jawab |
|
jawab[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] so’al, telep, muraji’etke aghzaki yaki yazma qayturulghan gep-söz yaki ima-isharet:[misal:] bu so’algha kim jawab bëridu.[yeshmisi:] ② mesile, tëpishmaq, imtihan qatarliqlarning yëshimi:[misal:] bu hësab kitabidiki mesile misallarning jawabi axiridiki munderijidin këyin bërilgen.[yeshmisi:] ③ birer ish ücün bërilgen ruxset, ijazet:[misal:] bu ishtin xewer tapqan dadam jawab qilmighacqa, biz ishik tüwide jim turduq.[yeshmisi:] ④ xotunini qoyuwëtishke bërilgen ruxset, qoshulush:[misal:] amine acciqida ekremning pëshini tutup: jawabimni ber, mundaq yashighuce ajrashqinim yaxshi, dëdi.
|
|
jawaben |
|
|
|
jawabsiz |
|
jawabsiz[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jawabi yoq؛ jawab bërilmigen؛ jawab qayturulmastin:[misal:] jawabsiz xet. ∥ bowayning nurghun so’alliri, mesliheti jawabsiz qaldi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] jawab almay, ijazetsiz:[misal:] u siniptin jawabsizla ciqip ketti.
|
|
jawabkar |
|
jawabkar[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] ① süpet.[yeshmisi:] zimmisige birer ishning, sahening mes’uliyiti yüklengen؛ mes’ul:[misal:] jawabkar xadim, jawabkar muherrir. * ishning aqiwitige kim jawabkar[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞qanun ishliri＜[yeshmisi:] heq telep we jinayi ishlar enziliridiki eyiblengüci kishi:[misal:] ayalining yüz-közining qangha boyalghanliqi uningda jawabkargha nisbeten qattiq ghezep qozghighanidi.
|
|
jawabkarliq |
|
|
|
jawablashmaq |
|
|
|
jawabliq |
|
|
|
jawabname |
|
|
|
jawahir |
|
|
|
jawahirat |
|
|
|
jawahirpurush |
|
|
|
jawen |
|
|
|
jawenlik |
|
|
|
jawur |
|
|
|
jawixana |
|
|
|
jawigha |
|
|
|
jawighay |
|
|
|
jawildatmaq |
|
|
|
jawildashmaq |
|
|
|
jawildaq |
|
|
|
jawildaqliq |
|
|
|
jawildimaq |
|
|
|
jay |
|
jay[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① birer kishi yaki nerse orunliship turghan, igiligen we yaki orun alidighan yer, orun, boshluq:[misal:] oqughucilar turghan jay.[yeshmisi:] ② birer weqe, hadise yüz bergen yer؛ ish-heriketning bolup ötken orni:[misal:] sabir niyaz qurbanning qëshigha yëtip kelgende, yar alghan jay ëtilip bolghanidi.[yeshmisi:] ③ birer nerse yaki ish-heriketke mas, muwapiq orun:[misal:] iqtidarliqlarni öz jayigha qoyush kërek.[yeshmisi:] ④ birer xususiyiti bilen ajrilip turidighan belgilik yer:[misal:] tamning tutashqan jayi.[yeshmisi:] ⑤ yer yüzidiki melum memuriy rayon؛ yurt:[misal:] u bir cong sodiger bolup, dunyaning hëc yëride uning ayighi tegmigen jay yoq iken.[yeshmisi:] ⑥ (köplük sanda) merkezdin yiraq cet yerler, mehelle, yëza-kentler:[misal:] pakitlar jaylar we her derijilik partiye teshkilatlirining bu jehette ishligen xizmetlirining ünüm bergenlikini ispatlidi.[yeshmisi:] ⑦ melum nersining bir qismi, böliki:[misal:] adiljan doklattiki astigha qara siyahda belge urulghan jaylarni qayta-qayta oqushqa bashlidi.[yeshmisi:] ⑧ hayat kecürüsh, yëtip-qopush ücün xizmet qilidighan yer؛ weten, öy-makan:[misal:] jayi yoqning jëni yoq (maqal).[yeshmisi:] ⑨ yëtip qopush, olturush orni؛ orun؛ orunduq:[misal:] bizge bir yaxshiliq qilip, bügün këce öyingizdin jay bersingiz, dëdi enjed.[yeshmisi:] 01 ish, xizmet, wezipe, orun:[misal:] dëgendekla meghpiret oqush pütküzgendin këyin, dadisining «aghzining yëli» bilen yaxshi jaygha orunlashti.[yeshmisi:] 11 këriye nahiyisidiki bir yëzining nami.
|
|
jay-jayi |
|
jay-jayi[yeshmisi:] herbiri orunlashqan, herbirige tëgishlik bolghan orun, terep:[misal:] jay-jayigha ketmek, jay-jayida turmaq.
|
|
jaysiz |
|
|
|
jaysizliq |
|
|
|
jaylatmaq |
|
|
|
jaylashturmaq |
|
jaylashturmaq[yeshmisi:] ① «jaylashmaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] padishah zahir ularni öz qesirige jaylashturuptu. ＊ u talun, höjjetlerni ëlip, hëliqi yerge jaylashturdi.[yeshmisi:] ② köngüldikidek bëjirmek, orundimaq, hel qilmaq:[misal:] bu ishni sendin bashqa hëckim jaylashturup këlelmeydu, dëdi abdurëhimqari.
|
|
jaylashmaq |
|
jaylashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «jaylimaq» pë’ilining ömlük derijisi.[yeshmisi:] ② orun almaq, igilimek, orunlashmaq, sighmaq:[misal:] sadiq öyge kirip, qosh safaning birige jaylashti.[yeshmisi:] ③ kirmek, ornashmaq:[misal:] u nahayiti cirayliq idi, ishqi dilimgha jaylashti.[yeshmisi:] ④ qamlashmaq, jayigha cüshmek:[misal:] men axirqi qëtim uning yüzini körgen hem uning axiretlik ishlirini jayliship bergenidim, dëdi u ësedep turup.
|
|
jaylanmaq |
|
|
|
jayliq |
|
|
|
jaylimaq (Ⅰ) |
|
jaylimaq (Ⅰ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer jaygha, birer nersining icige salmaq؛ orunlashturmaq, jaylashturmaq:[misal:] u intayin qimmetlik nersini latigha yögep, tösh yancuqigha jaylidi.[yeshmisi:] ② tex haletke keltürmek, hazirlimaq:[misal:] bir az pul jaylap, bir taghar ashliq sëtiwaldim-de, uni qasim akamning öyige ëlip keldim.[yeshmisi:] ③ qamlashturmaq, eplimek:[misal:] u bashqilarning aldida bir ëghiz sözni jaylap qilalmaydighan bir bala iken.[yeshmisi:] ④ daldigha almaq, cetke almaq:[misal:] shu caghda yardemcisi uning mürisidin tartip: ustam, özingizni tëz jaylang dep towlidi.[yeshmisi:] ⑤ birer ishni köngüldikidek, muwapiq bëjirmek, beja keltürmek؛ amal qilmaq, hel qilmaq:[misal:] emise, sen ciqip, ependim öyde yoq dep qoyghin, qalghinini özüm jaylaymen, deptu ependim.[yeshmisi:] ⑥ [köcme menisi:] [yeshmisi:] bir wasite bilen aldimaq, qolgha cüshürmek:[misal:] molla qarim dep öz akamdin artuq körüptimen. axiri këlip mëni jaylap ketti, dëdi u molla zeydinge qarap.[yeshmisi:] ⑦ [köcme menisi:] [yeshmisi:] edipini, jazasini bermek؛ yoqatmaq:[misal:] cëriklerdin peqet bir neccisila qaldi. ularni jayliwëtipla, bërip nesirdin bilen qoshulimiz.
|
|
jaylimaq (Ⅱ) |
|
|
|
jaynamaz |
|
jaynamaz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] namaz oqush ücün sëlinidighan gilem, palas, kigiz, rext we shuninggha oxshash toqulmilar:[misal:] jaynamaz salmaq.
|
|
jaynamazliq |
|
|
|
jayida |
|
jayida[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] layiqida, durus, yaxshi:[misal:] bu oghul eqli-hoshi jayida emes, intayin döt iken.
|
|
jayiz |
|
|
|
jebra’il |
|
|
|
jebir |
|
|
|
jebir-japa |
|
|
|
jebir-zulum |
|
|
|
jebirlenmek |
|
jebirlenmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jebir-zulum tartmaq, azablanmaq, qiynalmaq:[misal:] ademni otturidin ikki parcigha bölüwatqandek, janning jebirlinidighanliqini men bilmeydikenmen.
|
|
jepsek |
|
|
|
jed (jeddi) |
|
jed (jeddi)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ata-bowa, ejdad, pusht:[misal:] erning jeddi törde olturup ac ciqar, xotunning jeddi pegahda olturup toq ciqar (maqal).
|
|
jede |
|
|
|
jeddi-jemet |
|
jeddi-jemet[yeshmisi:] ata-bowiliri, nesli bir kishiler, uruq-tughqanlar:[misal:] etigenlik cay, cüshlük ghizalarning hemmisi barang astida, ata-bala, jeddi-jemet jem bolup, birlikte iciletti.
|
|
jedwel |
|
jedwel[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① lazimliq melumatlar melum tertipte orunlashturulghan siziq we grafilar:[misal:] emet: men mawu jedwelni tüzüp ciqtim, körüp baqsingiz, dëdi u.[yeshmisi:] ② meshghulat, ders, ish-heriket, care-tedbir qatarliqlarning orni we waqti körsitilgen grafik:[misal:] ders jedwili.[yeshmisi:] ③ sizghuc:[misal:] u caghlarda, doskigha siziq sizidighan uzun jedweller bilen aliqanlargha tayaq yeyttuq.
|
|
jedwelleshtürmek « |
|
|
|
jedwelleshmek |
|
|
|
jedwellik |
|
|
|
jedi |
|
jedi[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞astronomiye＜[yeshmisi:] jedi burji, ëkliptikidiki 12 burjning onincisi. miladiye boyice her yili 12-ayning 22-künining aldi-keynide, quyash bu burjqa këlidu. bu waqittiki mewsum qishliq kün toxtishi bolup hësablinidu.
|
|
jedit |
|
|
|
jeditlik |
|
|
|
jeren |
|
jeren[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] süt emgüci haywan. tükliri aq sëriq, parqiraydu؛ münggüzi qisqa we sel egri, quyruqi qisqa, töt ayighi incike këlidu؛ cöllerde yashaydu.
|
|
jerrah |
|
|
|
jerrahliq |
|
|
|
jerimane |
|
|
|
jeryan |
|
|
|
jeryanliq |
|
|
|
jez (Ⅰ) |
|
|
|
jez (Ⅱ) |
|
jez (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] qimar oynighucilargha qerzge pul bërip, ularni qimargha sëlish we ulardin tëgishlik cotirini ëlish ishi:[misal:] u gerce qimarwaz bolsimu, lëkin hergiz jezge qimar oynimaytti.
|
|
jezbuzar |
|
jezbuzar[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jez+buzar［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] ëyiqtapan a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. yiltizsiman gholi dora qilinidu, yollarni ëcip höllükni tarqitish, ishtihani ëcish, zeherni tarqitish, qurt öltürüsh roli bar.
|
|
jezxana |
|
|
|
jezxor |
|
|
|
jezxorluq |
|
|
|
jezlik |
|
|
|
jezm |
|
|
|
jezmen |
|
jezmen[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] qet’iy, coqum, sözsiz, shübhisiz:[misal:] men qandaqla bolsun u qizni jezmen izdep tapimen, deptu shahzade bowaygha.
|
|
jezmenleshmek |
|
|
|
jezmenlik |
|
|
|
jezmleshtürmek |
|
|
|
jezmleshtürüshmek |
|
|
|
jezmleshtürülmek |
|
|
|
jezmleshmek |
|
|
|
jezire |
|
jezire[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] aral:[misal:] ücinci küni dëngiz tereptin adashqan bir këme bular turghan jezirige këlip qaptu.[yeshmisi:] ② cöl, bayawan, desht؛ say:[misal:] hazir u sheher yolida emes, belki qaraqum bilen qaratagh cëgrisidiki «yulghunluq» dep atilidighan jeziride idi. [yeshmisi:] ③ ayallarning ismi.
|
|
jezirilik |
|
|
|
jezirime |
|
|
|
jeset |
|
|
|
jesur |
|
jesur[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] xewp-xeter, qiyinciliqlardin qorqmaydighan؛ jasaretlik, qeyser, yüreklik, batur:[misal:] jesur adem.[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
jesurane |
|
|
|
jesurlashmaq |
|
jesurlashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jesur haletke kelmek, jasariti ashmaq:[misal:] kelgüsini xiyal qilghanda, pütün kollëktipning rohi kötürülüp këtidu, jesurlishidu.
|
|
jesurluq |
|
|
|
jege |
|
|
|
jegilik |
|
|
|
jeng |
|
jeng[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① qoralliq kücler otturisidiki toqunush؛ urush:[misal:] jeng qilmaq. jengge qatnashmaq.[yeshmisi:] ② qarshi terepni, qiyinciliqlarni yëngish ücün qilghan heriket, keskin küresh:[misal:] su qurulush jëngi bashlandi.
|
|
jengci |
|
|
|
jengcilik |
|
|
|
jenggah |
|
|
|
jenggi-jëdel |
|
|
|
jenggiwar |
|
jenggiwar[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① jeng we küresh qilishqa her da’im teyyar turidighan, küresh qilghuci, küreshke qatnashquci؛ küreshcan:[misal:] jenggiwar esker. jenggiwar qisim.[yeshmisi:] ② jeng orni qilip belgilengen, jeng ëlip bërilghan, jeng qizighan:[misal:] doxturxanilarda yëtip dawaliniwatqan këseller muddetttin burun doxturxanidin ciqip, jenggiwar orungha qaytip keldi.[yeshmisi:] ③ jenglerni bëshidin ötküzgen, jengge özini atidighan, jengdin qaytmaydighan:[misal:] toghra, men jenggiwar düyning düyjangi bolghan, dëdi abla öpkidek ësilip.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] küreshke teyyar we küresh rohigha ige, jesur:[misal:] ularmu qizil bayraq bilen bille orunliridin des turushti-de, jenggiwar qiyapetke këlishti.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] intayin muhim, jiddiy, keskin, zörür:[misal:] abdulla qomandanliq shtabigha, «poteyge hujum qilishtek jenggiwar wezipini öz dostigha tapshurush» heqqide telepname yazghanidi.
|
|
jenggiwarlashturmaq |
|
|
|
jenggiwarlashmaq |
|
jenggiwarlashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jeng we küreshke da’im teyyar turidighan, jenggiwar haletke kelmek:[misal:] üc wilayet inqilabiy qoshuni künsayin rawajlinip, 1947-yiligha kelgende, jenggiwarlashqan bir muntizm qoshungha aylandi.
|
|
jenggiwarliq |
|
|
|
jengname |
|
|
|
jelp |
|
|
|
jelpkar |
|
|
|
jelpkarliq |
|
|
|
jelplik |
|
jelplik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] özige tartidighan, qaritidighan؛ jelp qilarliq؛ jazbilik:[misal:] sayrishim bolghac yëqimliq hem siyaqim jelplik, ornigha baghning qepes bolmaqta jayim künütün.
|
|
jelle |
|
|
|
jem |
|
|
|
jemet |
|
|
|
jemetlik |
|
|
|
jembil |
|
jembil[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] kalpuksiman güllükler a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. dorigha yer üsti qismi ishlitilidu. u ötkür puraqliq bolup, qizitmini peseytish, qanni janlandurush roligha ige.
|
|
jemletmek |
|
|
|
jemleshmek |
|
jemleshmek[yeshmisi:] ① «jemlimek» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] aka-ukilar tapqan pullirini jemlishiptu.[yeshmisi:] ② yighilghan, jemlengen haletke kelmek:[misal:] bar-yoqlirimiz toluqlinip, küc-qudritimiz jemliship, hemme ishimiz xëli durus boluwatidu, ishligen cishlewatidu.
|
|
jemlenmek |
|
|
|
jemlimek |
|
jemlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer yerge yighmaq, toplimaq, yighincaqlimaq:[misal:] olturush ehli hemme diqqitini jemlep, sadirning bezi qoshaqlirigha asta ghingship awaz qoshti.[yeshmisi:] ② qoshup, yighindisini ciqarmaq:[misal:] u hedep cot soqup, alliqandaq san-sipirlarni jemlimekte idi.
|
|
jem’iy |
|
jem’iy[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① barce, hemme, pütün, tügel:[misal:] jem’iy adem.[yeshmisi:] ② hemmisi, barcisi:[misal:] idarenglerde jem’iy qance adem bar
|
|
jem’iyet |
|
jem’iyet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞pelsepe＜[yeshmisi:] mu’eyyen iqtisadiy bazis we üstqurulmidin tüzülgen bir pütünlük.[yeshmisi:] ② kishilerning ortaq maddiy shara’it asasida birleshken topi:[misal:] jem’iyet kishiliri. ＊ hëckim jem’iyetke arilashmay, yalghuz turmush kecürelmeydu.[yeshmisi:] ③ birer meqsette tüzülgen ixtiyariy birleshme, ijtima’iy teshkilat:[misal:] yazghucilar jem’iyiti. terjimanlar jem’iyiti.
|
|
jem’iyetshunas |
|
|
|
jem’iyetshunasliq |
|
|
|
jem’iyetlik |
|
jem’iyetlik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jem’iyetke tewelik, jem’iyetke mensupluq:[misal:] bu waqitta jem’iyetning xaraktëri kona, kapitalistik jem’iyetliktin yëngi, sotsiyalistik jem’iyetke aylinidu.
|
|
jende |
|
jende[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞kiyim-këcek＜[yeshmisi:] diwane, derwishlerning her xil parce rextlerdin tikilgen yaki yamaq sëlinghan toni:[misal:] capan dëgen jende, ussul dëgen mende (maqal).
|
|
jendir |
|
|
|
jennet |
|
jennet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] diniy ëtiqad boyice, gunah bolidighan ishlarni qilmay, yaxshi ishlarni qilghucilarning ölgendin këyin menggü bext-sa’adetke ërishidighan yëri.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] hemme nerse tel bolghan, rahetbexsh, awat jay.
|
|
jennetqushi |
|
jennetqushi[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jennet+qush+i［[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil qush. pey, tükliri nahayiti cirayliq, ucup këtiwëtip sayraydu, awazi nahayiti yëqimliq këlidu. iri’an arili etrapida yashaydu.
|
|
jennitiy |
|
|
|
jenub |
|
jenub[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① töt asasiy terepning biri, künciqish terepke qarap turghanda ong qol terep, shimalning eksi teripi.[yeshmisi:] ② shu terep we shu terepke jaylashqan yerler, rayonlar, sheherler:[misal:] men jenubtin keldim.
|
|
jenubiy |
|
|
|
jenyi |
|
|
|
jehet |
|
|
|
jehennem |
|
jehennem[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① dozax:[misal:] jahil cërik bir pay oq bilen jehennemge rawan boldi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] intayin congqur؛ tëgi yoq yer:[misal:] eger u yer jehennemde bolsimu, coqum tapimen, dëdi rustem qet’iy halda.
|
|
jehre |
|
jehre[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] awaz ciqirip oqulghan zikir-telqin, hökmet:[misal:] jehre salmaq.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] awazini ciqirip ünlük ëytilghan:[misal:] hoy xotun, këkeclimey, jehre gep qilinglar
|
|
jehrixana |
|
|
|
jewza |
|
|
|
jewlan |
|
jewlan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① her terepke tashlinip, aylinip yaki yuqirigha capcip qilinghan yenggil, caqqan heriket:[misal:] jewlan qilmaq.[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
jewlan qilmaq |
|
jewlan qilmaq[yeshmisi:] ① her terepke tashlanmaq؛ lepildimek, perwaz qilmaq:[misal:] qizil bayraqlar jewlan qildi.[yeshmisi:] ② ipadilenmek, namayan bolmaq:[misal:] hemmeylenning cirayida isma’ilgha nisbeten ceksiz qayilliq, semimiy hësdashliq, congqur hörmet tuyghusi jewlan qilatti.
|
|
jewher |
|
jewher[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① qimmet baha tashlarning omumiy nami.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer shey’ining eng muhim terkibiy qismi, mëghizi, yadrosi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] melum bir ish yaki mesilining asasliq, ehmiyetlik qismi:[misal:] sen’et jewherliri.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] melum ejir, tirishcanliqning mëwisi, netijisi:[misal:] tepekkurumning eng ësil jewherliri shu kitabning betliridin orun almaqta idi.
|
|
jeynek |
|
jeynek[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞anatomiye＜[yeshmisi:] qolning bilek söngiki bilen müre söngiki tutashqan, ëgilgende bulung hasil qilidighan jayi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] melum liniyining ëgilgen, buralghan jayi:[misal:] bizning yëza ene shu deryaning aylinishidiki jeynekke jaylashqan.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ëgilgen, jeynekke oxshaydighan:[misal:] jeynek kanay.
|
|
jeynekletmek |
|
|
|
jeynekleshmek |
|
|
|
jeyneklenmek |
|
|
|
jeyneklik |
|
|
|
jeyneklimek |
|
jeyneklimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jeynek bilen ittermek, noqumaq:[misal:] muzika rombigha cëlindi, men ademlerni jeyneklep yürüp, qizning orunduqi yënigha bardim.[yeshmisi:] ② jeynikini tirimek, tayanmaq:[misal:] nur’axun aka yatqan ornidin jeyneklep turup, tamgha yölinip olturdi.
|
|
jotang |
|
|
|
jotu |
|
|
|
jojey |
|
|
|
jojo |
|
|
|
joda |
|
|
|
jodaci |
|
|
|
jodalashmaq |
|
|
|
jor |
|
jor[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① mas, uyghun, layiq:[misal:] könesning qiz-yigiti bulbul bilen gül iken. baghdimu hem taghdimu bir-birige jor iken.[yeshmisi:] ② tengkesh, ahangdash:[misal:] men bulbuli cimenning, ghezel-naxsham tümen ming, muqamimgha jor-tengkesh dutarim bar cirayliq.
|
|
jora |
|
jora[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① tengtush, sepdash, dost:[misal:] aridin bir az waqit ötüp gülcimen, yenggiler we jora qizlar arisida hujridin ciqip keldi.[yeshmisi:] ② qanunluq nikahtiki er yaki ayal:[misal:] jora bolmaq. jora tapmaq.
|
|
joratmaq |
|
|
|
jorashmaq |
|
|
|
jorluq |
|
|
|
jorutmaq |
|
|
|
jorushmaq |
|
|
|
joruq |
|
|
|
joruqciliq |
|
|
|
jorumaq |
|
jorumaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① buyrumaq:[misal:] këmining dorghisi xizmetcilirini qicqirip, 50 ciptini quruqluqqa ciqirishqa joruptu.[yeshmisi:] ② ishqa salmaq, ishletmek؛ ishlimek:[misal:] xoy jorudung eqlingni, (alla bersun bextingni). yürek-jënim yasharsun, puray ghunce gülüngni.
|
|
joriliq |
|
|
|
jorimaq |
|
jorimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer ish, birer mesile heqqide toxtimay, tekrar-tekrar sözlep ketmek, qayta-qayta dewermek:[misal:] he, nëme gep «saqci ependi» dep jorap ketmisengmu biz saqci, dëdim men uninggha qopalliq bilen.[yeshmisi:] ② kayimaq, acciqlanmaq:[misal:] mana bu ish tüpeyli, dawut mollam yene jorashqa bashlidi.
|
|
joza |
|
|
|
joza-bending |
|
|
|
jogha |
|
|
|
joghda |
|
|
|
joghday |
|
|
|
joghdun |
|
|
|
joghdiyek |
|
|
|
joghiliq |
|
|
|
joqa |
|
|
|
jongsa |
|
|
|
jol |
|
|
|
jolap |
|
|
|
jombaq |
|
|
|
jon |
|
|
|
jondaq |
|
jondaq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] kona, eski, yirtiq:[misal:] ular jondaq kiyimlerni kiyiwalghan bolup, yalang ayagh idi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ashundaq kiyingen kishi, yalang tösh:[misal:] u caghda ular özlirini begzade, bizlerni bolsa jondaqlar dep qarap bir yerde olturushtin nomus qilatti.
|
|
jonlanmaq |
|
jonlanmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] haywanlar jonigha gösh, may yighmaq, semrimek:[misal:] bir küni apam: hey tentek mexluqey, xëlila jonlinip qalding, dep qoydi müshükke qarap.
|
|
jonluq |
|
|
|
jonushmaq |
|
|
|
jonumaq |
|
jonumaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] bigiz qolini tenglimek, qol shiltimaq, silkimek:[misal:] men buningdin këyin ularning aldida sëni tillap, jonup qoyimen. xosh bilmeptimen dep turuwer, dëdi sherwan meshrepke qarap.
|
|
johut |
|
johut[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① isim.[yeshmisi:] yehudiylar.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] dinsiz, kapir, yawuz, qebih.
|
|
jowatmaq |
|
|
|
jowashmaq |
|
|
|
jowalghu |
|
|
|
jowimaq |
|
jowimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] aware bolmaq, biseremjan bolmaq, kayimaq:[misal:] özliri köp jowapla, rehmet.
|
|
ju |
|
|
|
juangzu |
|
|
|
jut (Ⅰ) |
|
jut (Ⅰ)[yeshmisi:] ①[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] tumanliq soghuq shamal:[misal:] jut apiti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] bashqa kelgen ongushsizliq, bextsizlik؛ bala-qaza:[misal:] jutni körgen yashliq ömrimiz bügün bahar peyzini sürdi.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] bashqilargha ongushsizliq, bextsizlik we balayi’apet ëlip këlidighan:[misal:] jutluq hawa kirgendin buyan, jut ademlerning özini körsitishimu barghansëri ewj almaqta.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] kiyim-këcek toshimaydighan:[misal:] ayighi jut bala.
|
|
jut (Ⅱ) |
|
jut (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] lipa derixi a’ilisidiki bir yilliq, saman gholluq ösümlük. qowzaq talasi toqumiciliqta ishlitilidu, yiltizi bilen yopurmiqi dora qilinidu. baliyatqu qanash, dowsaqqa tash cüshüsh kësellikini dawalash roligha ige.
|
|
jutaqatmaq |
|
|
|
jutaqashmaq |
|
|
|
jutaqimaq |
|
|
|
jutciliq |
|
jutciliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① soghuq shamili bar tumanliq halet:[misal:] ikki kün boldi, jutciliqning destidin tala-tüzgimu ciqalmiduq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ongushsizliq, bala-qaza:[misal:] yurtimizni jutciliq qaplidi.
|
|
jut-shiwirghan |
|
|
|
jutluq |
|
jutluq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] soghuq shamalliq tuman qaplighan:[misal:] jutluq künler.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] qapiqidin muz yëghip turghan halet, qopalliq:[misal:] «qërishqandek bayning mawu jutluqini qarimamdighan» dep oylidi nadem tit-tit bolup.
|
|
juxargül |
|
juxargül[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］juxar+gül［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] murekkep güllükler a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. yopurmiqi tuxum sheklide bolup, sëpi bolidu, girwikide yëriqciliri yaki cishliri bolidu. küzde cëcekleydu, meshhur menzire ösümlüki hësablinidu. aq juxargülni cay ornida ishlitishke bolidu؛ sëriq, aq juxargül dora bolidu. qizitmini qayturush, jigerni tinclandurush, közni roshenleshtürüsh roli bar.
|
|
juda |
|
juda[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ayrim, xaliy, ayrilghan:[misal:] juda bolmaq. juda qilmaq. ＊ anining közliri uyqudin juda, seherde këler dep kütemdu uni.
|
|
judalashmaq |
|
|
|
judaliq |
|
|
|
judun |
|
judun[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① soghuq hawa ëqimi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] acciq ghezep:[misal:] juduni tutmaq. * men baqigha jawab bergüce, beg judun bilen sözligili turdi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] ilgirilesh dawamidiki tosalghu, qiyinciliq, ongushsizliqqa tolghan waqit, boran-capqun:[misal:] ëytinga patime, siz bilen biz judunda tëpishqanlar turup, illiq baharda tetür qarishimizmu dëdi sunur hayajan bilen.
|
|
judun-capqun |
|
judun-capqun[yeshmisi:] ① yëghin arilash shiwirghanliq soghuq ëqim.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ilgirilesh dawamidiki zor qiyinciliq, ongushsizliq, tosalghu:[misal:] qizilgülge tiken hemrah bolghandek, bizgimu judun-capqunlar qol uzatmaqta, dëdi yoldishim bëshimni silap turup.
|
|
judun-capqunluq |
|
|
|
judunluq |
|
judunluq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] juduni bar, judun peyda bolghan:[misal:] kün judunluq bolghacqa, ular hammamning hoylisigha kiripla, ocaq aldighiraq këlishti.
|
|
juzbuwa |
|
|
|
jush |
|
jush[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] «urmaq» pë’ili bilen birikip këlip:[yeshmisi:] ① dolqunlimaq, mewj urmaq:[misal:] kün öter, aylar öter, yillar öter tëz qoghliship, xuddi derya süyi tëz aqqinidek jush urup.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] qaynimaq, tolup tashmaq:[misal:] shundaq qilip, bu yerde yëngila jush urup turghan qizghinliq birdin pesiyip, shtab ici jimip qalghandek bolup ketti.
|
|
jushqun |
|
jushqun[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① jush urup turghan, dolqunlighan, mewj urghan:[misal:] jushqun keypiyat.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] qaynaq؛ qizghin, kötürenggü, rohluq:[misal:] baghcilar shox we jushqun yashlar bilen janlandi.
|
|
jushqunlatmaq |
|
|
|
jushqunlashmaq |
|
jushqunlashmaq[yeshmisi:] ① «jushqunlimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] ular meydangha kirishi bilen bir-biridin jushqunliship, bes-beste yügürüshti.[yeshmisi:] ② jushqun haletke kelmek, jushqunlimaq:[misal:] xushalliqida jushqunlashqan sha’ir so’al dëgenni üsti-üstige yaghduruwetkenidi.
|
|
jushqunlanmaq |
|
|
|
jushqunluq |
|
|
|
jushqunlimaq |
|
jushqunlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jush urmaq, mewj urmaq, dolqunlimaq:[misal:] jushqunlap ëqiwatqan derya süyi mushu sheherning otturisidin kësip ötti.[yeshmisi:] ② qaynimaq, rohlanmaq:[misal:] kelmekte jushqunlap yangrighan nawa, ay üzer asmanda kümüsh nur cëcip, qizilgül hösnide otluq tebessum, turatti bulbulgha baghrini ëcip.
|
|
jugh (Ⅰ) |
|
|
|
jugh (Ⅱ) |
|
|
|
jughⅢ |
|
|
|
jugh-jem |
|
|
|
jugh-jugh |
|
|
|
jughrapiye |
|
jughrapiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce＞grëkce［[yeshmisi:] ① pütün dunyaning yaki bir rayonning tagh-deryaliri hawa kilimati qatarliq tebi’iy muhiti we maddiy ishlepciqirish, qatnash-transport, ahalilerning olturaqlishishi qatarliq ijtima’iy, iqtisadiy amillarning omumiy ehwali. [yeshmisi:] ② mushularni tetqiq qilidighan pen:[misal:] tebi’iy jughrapiye.
|
|
jughrapiyici |
|
|
|
jughrapiyishunas |
|
|
|
jughrapiyilik |
|
|
|
jughrapiyiwi |
|
|
|
jughghide |
|
jughghide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «jugh» qilghan halda, «jugh» qilip:[misal:] padishah girwekke këlip yerge shundaq qaraptiken, tëni «jughghide» qilip, yüriki ëghiptu.
|
|
jughlatmaq |
|
|
|
jughlashmaq |
|
|
|
jughlanma |
|
|
|
jughlanmaq |
|
|
|
jughlimaq |
|
|
|
jughuldatmaq |
|
|
|
jughuldashmaq |
|
jughuldashmaq[yeshmisi:] ① «jughuldimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] qorqqinidin balilarning yürekliri jughuldiship ketti.[yeshmisi:] ② üzlüksiz jughuldap ketmek, jughuldimaq:[misal:] raziye tilini ciqardi, doxturgha yene bedinining jughuldishidighanliqini, közlirining qarangghulishidighanliqini ëytti.
|
|
jughuldimaq |
|
|
|
juguwaz |
|
|
|
jung |
|
|
|
jung söreshmek |
|
|
|
jungjyang |
|
|
|
jungjyangliq |
|
|
|
jungxua |
|
|
|
jungxua xelq jumhuriyiti |
|
jungxua xelq jumhuriyiti[kesip türi:]＞jughrapiye＜[yeshmisi:] sotsiyalistik dölet. asiya qit’esining sherqiy qismigha, tinc okyanning gherbiy qirghiqigha jaylashqan. kölimi toqquz milyon 600 ming kwadrat kilomëtir bolup, dunyadiki kölimi eng cong döletlerning biri hësablinidu. cawshyen, wyëtnam, la’os, birma, hindistan, butan, sikkim, nëpal, pakistan, afghanistan, qirghizistan, qazaqistan, rusiye, mongghuliye qatarliq döletler bilen cëgrilinidu. sherqi we sherqiy jenubiy qismi sëriq dëngiz, sherqiy dëngiz, jenubiy dëngiz we yaponiye, filippin, hindonëziye, malayshiya we brunëy qatarliq döletler bilen cëgrilinidu. u 30 ölke, aptonom rayon we biwasite qarashliq sheherge bölüngen. paytexti bëyjing. ahalisi bir milyard 160 milyon (1990-yilliq melumat) etrapida bolup, dunya boyice ahalisi eng köp dölet hësablinidu. uningda 56 millet yashaydu.
|
|
jungxua milliti |
|
|
|
jungxua mingo |
|
|
|
jungsenfu |
|
jungsenfu[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］xenzuce［[kesip türi:]＞kiyim-këcek＜[yeshmisi:] bir xil kiyim. capinining öre yaqisi we tügmilik töt dane caplima yancuqi bolidu. ishtini gherbce bolup, uzun këlidu. bu xil kiyimni sün jungshen teshebbus qilghanliqi ücün, bu isim uning namigha bërilgen.
|
|
jungshi |
|
|
|
jungshyaw |
|
|
|
junggo |
|
|
|
junggoce |
|
|
|
junggoshunas |
|
junggoshunas[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] junggoning tarixi, medeniyiti, ishlepciqirish ehwali, ahalisi, til we turmush sewiyisi qatarliqlarni tetqiq qilish xizmiti bilen shughullanghuci kishi:[misal:] carliz junggoshunas bolup, ilgiri junggoda bir qance yil turghan.
|
|
junggoshunasliq |
|
junggoshunasliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] junggoning tarixi, medeniyiti, ahalisi, tili, edebiyati, sen’iti we turmush sewiyisi qatarliqlarni tetqiq qilidighan pen.
|
|
junggoluq |
|
|
|
jungwëy |
|
|
|
jungyi |
|
|
|
jul |
|
jul[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] at-ësheklerge toqulidighan bashliqi yoq möle, uculuq.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jiq kiyiip yaki ishlitip, hemme yëri yirtilip ketken, üsti-üstige yamaq cüshken:[misal:] ghazni atmastin turup qordaq ücün qilma sana, jul dëmey kiy kiyimingni, uni pat-pat yu, yama.
|
|
jula (Ⅰ) |
|
|
|
jula (Ⅱ) |
|
jula (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] ejem, sigah we iraqtin ibaret üc qisqa muqamdin bashqa muqamlar terkibide këlidighan we ussulluq puriqi roshen bolghan bir xil usulluq muzika.
|
|
julasiz |
|
julasiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] julasi yoq, nursiz, körümsiz, xunük:[misal:] julasiz marjan.
|
|
julalanmaq |
|
|
|
julaliq |
|
julaliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] julasi bar, julalanghan, julalinip turidighan:[misal:] qiz hawa reng shayi yaghliqini boynigha sëlip, julaliq yeken etlisige pürkengenidi.
|
|
julalimaq |
|
julalimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] nur cacmaq, caqnimaq, parqirimaq, yaltirimaq:[misal:] künning asta-asta olturushigha egiship qizil yulghun cëcekliri tëximu julalap ketti.
|
|
julan |
|
|
|
jul-jul |
|
jul-jul[yeshmisi:] yirtilip, titilip ketken, köp yamaq cüshken, nahayiti kona:[misal:] jul-jul kiyim. jul-jul këpen.
|
|
juldarimaq |
|
|
|
juldur |
|
|
|
juluq |
|
|
|
jumhuriyet |
|
|
|
jumhuriyetci |
|
|
|
jumhuriyetcilik |
|
|
|
jumhuriyetlik |
|
|
|
jumu |
|
jumu[söz türkümi:] yüklime.[yeshmisi:] ① buyruq-telep meylidiki jümlilerning axirigha qoshulup, alahide jëkilesh menisini bildüridu:[misal:] hey, rawabni ekilip bërishni untup qalmighin jumu dëdi u boway baligha.[yeshmisi:] ② bayan meylidiki jümlilerning axirigha qoshulup, anglighucidin jümlide ëytilghan ishni bilip qoyush telep qilinghanliqini, bezide agahlandurush, eslitish menisini bildüridu:[misal:] silining bu ishlirigha atiliri taza razi emes jumu, dëdi elanurxan oghligha cay sunup turup.
|
|
jumusila |
|
|
|
junup |
|
junup[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jinsiy munasiwettin këyin yuyunmighan, paskina؛ nijaset tegken:[misal:] junup adem. [yeshmisi:] ② [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] yuyunmighan, nijaset tekken kishi.
|
|
junupluq |
|
|
|
junun |
|
junun[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ashiqliqqa ducar bolup eqli-hoshini yoqatqan, eqlidin azghan؛ mejnun:[misal:] nadanning ilkide eqlim junundur, ki namerd penjide jismim otundur.
|
|
jununluq |
|
|
|
juwa (Ⅰ) |
|
|
|
juwisini tetür kiymek |
|
|
|
juwa (Ⅱ) |
|
|
|
juwaz |
|
|
|
juwazci |
|
|
|
juwazciliq |
|
|
|
juwazxana |
|
|
|
juwalduruz |
|
juwalduruz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] com, möle, bogha, toqum qatarliqlarni tikishke ishlitidighan yoghan yingne:[misal:] aqilgha isharet, nadangha juwalduruz (maqal).
|
|
juwan |
|
|
|
juwanliq |
|
|
|
juwawa |
|
|
|
juwaynimek |
|
juwaynimek[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] «ölgür» dëgen menidiki haqaret sözi:[misal:] u titrigen awazda:[misal:] qoli qurup ketkür juwaynimekler, xuda zawalingni bërer ilahim, dep qarghap zarlimaqta idi.
|
|
juwushka |
|
|
|
juwici |
|
|
|
juwiciliq |
|
|
|
juwiliq |
|
juwiliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① juwisi bar, juwa kiygen:[misal:] juwiliq adem.[yeshmisi:] ② juwa tikishke yëtidighan, layiq, bab:[misal:] bir juwiliq tëre bar.
|
|
juwine |
|
juwine[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] künlüksiman güllükler a’ilisidiki bir yilliq saman gholluq ösümlük. güli aq, mëwisi uzuncaq tuxumsiman bolup, renggi qaramtul sëriq këlidu؛ uruqi dora qilinidu, xoten, qeshqerde tërip östürilidu.
|
|
juyaza |
|
|
|
jönetmek |
|
|
|
jöneshmek |
|
|
|
jönelmek |
|
|
|
jöntimek |
|
|
|
jöndetmek |
|
|
|
jöndeshmek |
|
|
|
jöndek |
|
|
|
jöndelmek |
|
|
|
jöndimek |
|
jöndimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ongshimaq, tüzimek, birer ishni köngüldikidek hel qilmaq:[misal:] harwini jöndimek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] edipini, jazasini bermek؛ jaylimaq, bablimaq:[misal:] sen u besh tal oq bilen teyyar bu ölermenlerni jöndepla, batur bolmaqcimu, dëdi tömür polatqa.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] bashqilarni aldimaq, gollimaq, bablimaq:[misal:] − sen ötken qëtimmu mëni jöndigeniding, bu qëtim yene... − dëdi sodiger ghezeplinip.
|
|
jönimek |
|
|
|
jöwende |
|
|
|
jöylüshmek |
|
|
|
jöylümek |
|
jöylümek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① uxlap yëtip qalaymiqan sözlimek:[misal:] aghriq tëximu küciyip, qalaymiqan jöylüydighan bolup qaldi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] yalghan-yawidaq, pakitsiz gep qilmaq, aghzigha kelgenni sözlimek:[misal:] nëmidep jöylüwatisen, dëdi kamal mu’ellim aldidiki ademge, bu gepliring bilen sen qanun aldida jawab bërip qalmighin yene.
|
|
jüp |
|
jüp[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] ikkige qalduqsiz bölünidighan, taq bolmighan؛ taqning eksi (pütün sanlar heqqide):[misal:] jüp sanlar. ＊ derd kelse jüp, dölet kelse taq (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] bir xildiki ikki, qosh:[misal:] ikki ghërictek ëgizlikte ösken gül shëxida ëcilishqa teyyar turghan bir jüp ghunce yanmuyan ësilip turatti.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bir-birige mas, jor, da’im birge bolidighan yaki bir ish ücün birleshken ikki adem, nerse yaki janiwar:[misal:] bir jüp kök kepter.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] repiqe, jora (bir-birige nisbeten):[misal:] halal jüptüm wirani tul qilmaqci, shundaq emesmu, men bu urushqa qarshi dëdi xoxül grigori ezimetke qarap ghezep bilen.
|
|
jüp san |
|
jüp san[kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] 2 ge pütün bölünidighan pütün sanlar. mesilen, 2, 4, 6, 8 qatarliqlargha oxshash.
|
|
jüp söz |
|
jüp söz[kesip türi:]＞til-yëziq＜[yeshmisi:] ikki bölekning tengdash munasiwette birikishidin hasil bolghan lëksikiliq birlik. ular yasalma sözlerning bir türi, jümlide bir söz ornida qollinilidu. «ata-ana, egri-bügri» ge oxshashlar.
|
|
jüptek |
|
|
|
jüpteklimek |
|
jüpteklimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jüptek bilen qismaq. [yeshmisi:] ② ikki qolini jüpleshtürmek, jüplimek:[misal:] amine cöcüp, qollirini jüpteklep, tebessum bilen ornidin turup ketti.
|
|
jüp-jüp |
|
|
|
jüpsiz |
|
jüpsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jüpi yoq, taq:[misal:] büwi hejer jüpsiz bolsimu, bu köngüllük, addiy lëkin altun xejlepmu tapqili bolmaydighan mëhmandarciliqqa qatniship qaldi.
|
|
jüpletmek |
|
|
|
jüpleshmek |
|
jüpleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ikki nerse bir-birige tëgishmek؛ jüp halitige kelmek:[misal:] jüptekning qisqucliri ëgilip ketkecke, yaxshi jüpleshmeydighan bolup qaptu.[yeshmisi:] ② jüpi bilen bir yerde bolmaq, qoshulmaq:[misal:] kepter yiligha bir qance qëtim jüplishp, bir qance qëtim tuxum tughidu we bala ciqiridu.[yeshmisi:] ③ bir-birige tëgishmek, qucaqlashmaq:[misal:] u dalanda jüpliship qalghan bir jüp gewdini körüp qaldi-de, towliwëtishke az qaldi.
|
|
jüplenmek |
|
|
|
jüplük |
|
jüplük[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jüpi bar, jüpi bolghan:[misal:] ey melike, dëdi inik’ana teselli bërip, ezeldin allata’ala hemme nersini jüplük qilip yaratqan, uninggha razi bolushtin bashqa amal yoq. özlirini jowatmisila.
|
|
jüplime |
|
|
|
jüplimek |
|
jüplimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ikkini bir qilmaq, bir jüp-bir jüp qilmaq؛ ikkisini bir yerge yëqinlashturmaq:[misal:] xizmetci ciqip ketti, yaqup putlirini jüplep, tertip mudirining aldida tik turdi.
|
|
jüjem |
|
|
|
jüdetmek |
|
|
|
jüdeng |
|
|
|
jüdenggü |
|
|
|
jüdenggülük |
|
|
|
jüdenglik |
|
|
|
jüdimek |
|
|
|
jür’et |
|
|
|
jür’etsiz |
|
jür’etsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jür’iti yoq, xewp-xeterdin, qiyinciliqlardin qorqidighan, birer ishni qilishqa pëtinalmaydighan, jasaretsiz, iradisi bosh:[misal:] jür’etsiz adem.
|
|
jür’etsizlenmek |
|
jür’etsizlenmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jür’itini yoqatmaq, iradisi boshap ketmek:[misal:] u özining jür’etsizlinip, perizatning teklipini qobul qilip qoyghinigha, ret qilishta cing turalmighinigha ökünetti.
|
|
jür’etsizlik |
|
|
|
jür’etlenmek |
|
|
|
jür’etlik |
|
jür’etlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jür’iti bar, jür’et qilalaydighan, pëtinalaydighan؛ jesur, gheyretlik:[misal:] jür’etlik qiz.
|
|
jüznek |
|
jüznek[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] kalpuksiman güllükler a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. güli aq yaki sösün arilash bolup, xushbuy puraydu, gholidin arumatik maylarni alghili bolidu. uni yene dorigha ishlitishkimu bolidu, süydük mangdurush, qanni janlandurush roligha ige.
|
|
jüz’iy |
|
jüz’iy[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① unce cong, muhim, jiddiy bolmighan؛ erzimigen, ehmiyetsiz:[misal:] xelq igilikining omumiy weziyiti janlandurulmisa, jüz’iy tarmaqlarning tereqqiyati coqum qattiq ceklinip qalidu.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞log＜[yeshmisi:] qismen:[misal:] jüz’iy höküm.
|
|
jüz’iylik |
|
|
|
jüsey |
|
|
|
jüsün |
|
|
|
jüsünletmek |
|
|
|
jüsünlük |
|
|
|
jüsünlimek |
|
jüsünlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] birnersining turqini, sheklini köz aldigha keltürmek:[misal:] uning ghuwa ciragh yoruqida ëngikini tirep, bir nuqtigha köz tikip olturushi nahayiti muhim bir ishni jüsünlewatqanliqini bilduretti.
|
|
jülgümek |
|
|
|
jüme |
|
jüme[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① düshenbidin hësablighanda her heptining beshinci künning nami؛ azna.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] jüme küni pëshin waqtida, jamede jama’et bilen oqulidighan namaz:[misal:] jümedin yanghan jama’et öylirige qaytishti.[yeshmisi:] ③ erlerning ismi.
|
|
jümek |
|
|
|
jümeklik |
|
|
|
jümeletmek |
|
|
|
jümelimek |
|
jümelimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «aznilimaq»qa qarang:[misal:] nëmishqa jümelep barmaysiz, biznighu dëmeng, öz aningizning qedim jayinimu sëghinmidingizmu deptu hejerge ögey ana mughemberlik bilen qarap.
|
|
jümle |
|
jümle[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞til-yëziq＜[yeshmisi:] toluq ayaghlashqan oy-pikirni ipadiligüci söz yaki söz birikmisi:[misal:] soraq jümle. ündesh jümle.[yeshmisi:] ② bir türdiki melum jehettin bir xil bolghan nerse, hadise yaki kishiler yighindisi we uning terkibiy qismi:[misal:] til ijtima’iy hadisiler jümlisige kiridu.
|
|
jümlidin |
|
jümlidin[söz türkümi:] baghlighuci.[yeshmisi:] söz birikmiliri we jümliler otturisida këlip «shuningdek», «shuning bilen birge» dëgenge oxshash menilerni bildüridu:[misal:] güzerdiki dukanlardin üc-tötila ocuq, jümlidin hesen elimu yërim ocuq dukini aldida olturatti.
|
|
jümlimujümle |
|
|
|
jün |
|
|
|
jüntuen |
|
|
|
jünjang |
|
|
|
jünjangliq |
|
|
|
jünwëy |
|
|
|
jë |
|
|
|
jëdel |
|
jëdel[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ghelwe, jangjal, majira, urush-talash:[misal:] kündeshlik öyde künde jëdel (maqal).
|
|
jëdelci |
|
|
|
jëdelxor |
|
|
|
jëdelxorluq |
|
|
|
jëdelkesh |
|
|
|
jëdelkeshlik |
|
|
|
jëdelletmek |
|
|
|
jëdelleshtürmek |
|
|
|
jëdelleshmek |
|
jëdelleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jëdel peyda qilmaq, urush-talash qilmaq, majiralashmaq, ghowgha ciqarmaq:[misal:] bir küni ependimning qoshnisi xotuni bilen jëdelliship qëlip, acciqida ependimge dadlaptu.
|
|
jëdellimek |
|
jëdellimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] tëzlikini, sür’itini ashurmaq؛ tëzletmek, aldirimaq:[misal:] ular bara-bara yëqinliship, jëdellep at capturmaqta idi.
|
|
jëdel-majira |
|
|
|
jësek |
|
jësek[söz türkümi:] isim.[qollinilish da’isrisi:] tarixiy söz[yeshmisi:] carlash, közitish, tekshürüsh:[misal:] sëpil sirtida jësekte turghan cing eskerlirining turup-turup yötilishliridin, ularning uxlimighanliqini bilgili bolatti.
|
|
jësekci |
|
|
|
jësekcilik |
|
|
|
jëkiletmek |
|
|
|
jëkileshmek |
|
|
|
jëkilenmek |
|
|
|
jëkilimek |
|
|
|
jëme |
|
|
|
jëneste |
|
|
|
jënestilik |
|
|
|
jëntiyana |
|
|
|
jënden |
|
|
|
jëndi |
|
|
|
ji |
|
|
|
jibuti |
|
jibuti[kesip türi:]＞jughrapiye＜[yeshmisi:] jibuti jumhuriyiti afriqining sherqige jaylashqan, yer meydani 23 ming kwadrat kilomëtir, fransuz, ereb tilliri hökümet tili, ahalisining köp qismi islam dinigha ëtiqad qilidu.
|
|
jip |
|
jip[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］inglizce［[kesip türi:]＞mashinisazliq＜[yeshmisi:] özi yënik, emma nahayiti puxta ishlengen ottura we kicik tiptiki bir xil aptomobil. u ëgiz-pes, oy-dongghul yollarda mëngishqimu muwapiqlashqan.
|
|
jipsa |
|
jipsa[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ariliqida boshluq qalmighan, zic, del, him:[misal:] jipsa kelmek.
|
|
jipsilatmaq |
|
|
|
jipsilashturmaq |
|
|
|
jipsilashturushmaq |
|
|
|
jipsilashturulmaq |
|
|
|
jipsilashmaq |
|
jipsilashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jipsa halitige kelmek, himlashmaq, mustehkem birleshmek؛ bir gewdige aylanmaq:[misal:] bu ikki taxtayning tutashqan jayi yaxshi jipsilishiptu.[yeshmisi:] ② maslashmaq.
|
|
jipsilanmaq |
|
|
|
jipsiliq |
|
|
|
jipsilimaq |
|
|
|
jituenjün |
|
|
|
jijiq |
|
|
|
jijimaq |
|
jijimaq[söz türkümi:] pë’il. [qollinilish da’isrisi:] janliq til.[yeshmisi:] tigh, shoxa, yaghac qatarliqlar bilen birer nersining yüzide jijiq hasil qilmaq yaki birer nersining üstini tilmaq:[misal:] kepsiz balilar mix bilen aptomobilning sirini jijidi.
|
|
jiddiy |
|
jiddiy[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① puxta oylap, congqur mulahize yürgüzidighan؛ keskin, qet’iy:[misal:] jiddiy adem.[yeshmisi:] ② ehmiyiti cong, tëz bir terep qilish lazim bolghan؛ muhim, zörür:[misal:] jiddiy mesile.[yeshmisi:] ③ qilce saxta bolmighan؛ cin, rast, heqiqiy:[misal:] herbir adem öz-özini tenqid qilishta aktip, jiddiy pozitsiye tutushi lazim.[yeshmisi:] ④ yaman aqiwetlerge ëlip bërishi mumkin bolghan؛ japaliq, tes, qiyin:[misal:] jiddiy kësellik. jiddiy ehwal.[yeshmisi:] ⑤ aldirash, tëz, muhim:[misal:] jiddiy waqit. jiddiy peyt.[yeshmisi:] ⑥ nahayiti qattiq, intayin küclük:[misal:] jiddiy telep. jiddiy arzu.
|
|
jiddiyleshtürmek |
|
|
|
jiddiyleshtürüshmek |
|
|
|
jiddiyleshtürülmek |
|
|
|
jiddiyleshmek |
|
jiddiyleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jiddiy haletke kelmek, keskin tüs almaq؛ keskinleshmek:[misal:] musajanning ëytishice, muzat terepte ehwal körünerlik jiddiyliship qaptu.[yeshmisi:] ② jiddiy körünüsh almaq, jiddiy tüske kirmek:[misal:] qiz gahida jiddiyliship këtetti, gahida qizghin parang arisida bëshini arqisigha tashlap kületti.
|
|
jiddiylik |
|
|
|
jir |
|
|
|
jira |
|
|
|
jirtaq |
|
jirtaq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] her xil zeximlinish sewebidin köz qapiqining normalliqi buzulghan؛ qingghir, qiysiq:[misal:] jirtaq köz adem.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] fizi’ologiyilik tüzülüsh jehettin ashundaq eyibke ige bolghan kishi:[misal:] hësamidinning cang-tozandin qizirip ketken közining yëshini ëqitip yënida turghan rozi jirtaqqa közi cüshti.
|
|
jirci |
|
|
|
jirgha |
|
|
|
jirghatmaq |
|
|
|
jirghashmaq |
|
|
|
jirghilaq |
|
|
|
jirghilang |
|
jirghilang[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] say:[misal:] u yaq-bu yaqqa capqan balilarning külkisidin, bayatin bëri pütün jirghilangda höküm sürgen jimjitliq birdinla buzulup, tagh-tashlar janlinip ketti.
|
|
jirghimaq |
|
|
|
jirme |
|
|
|
jiris |
|
|
|
jiring |
|
|
|
jiring-jiring |
|
|
|
jiringngide |
|
|
|
jiringlatmaq |
|
|
|
jiringlashmaq |
|
|
|
jiringlimaq |
|
|
|
jirim (Ⅰ) |
|
|
|
jirim (Ⅱ) |
|
jirim (Ⅱ)[söz türkümi:] isim. [qollinilish da’isrisi:] di’alëkt.[yeshmisi:] jotu, otighuc we shu qatarliq dëhqanciliq saymanliri bilen ëtizni jirap ciqarghan kicik ëriqce, cönek:[misal:] jirim tartmaq. jirim tartip tërimaq.
|
|
jirimliq |
|
|
|
jiz |
|
|
|
jiza |
|
|
|
jiz-jiz |
|
|
|
jizzide |
|
|
|
jizildatmaq |
|
|
|
jizildashmaq |
|
|
|
jizildimaq |
|
jizildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «jiz-jiz» qilghan awaz ciqarmaq, «jiz-jiz» qilmaq:[misal:] tomuzghilarning jizildashliri bezide bizning qiziq paranglirimiznimu bësip këtetti.[yeshmisi:] ② bedenning melum jayida «jiz» qilghandek sëzim peyda bolmaq yaki shu xil tuyghu bërip aghrimaq؛ zingildimaq:[misal:] birkim tirniqimning arisigha yingne sanjighandek, pütün wujudum jizildap ketti.
|
|
jis |
|
|
|
jisa |
|
|
|
jisaliq |
|
|
|
jismaniy |
|
|
|
jismaniyet |
|
|
|
jisim |
|
jisim [söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] melum boshluqni igilep, ishghal qilip turghan, madda:[misal:] sansiz yultuzlardin terkib tapqan asman jisimlirimu mu’eyyen qanuniyet boyice heriket qilidu.[yeshmisi:] ② ten, wujud, beden:[misal:] ismi bar, jismi yoq (maqal).
|
|
jigh |
|
|
|
jigha |
|
|
|
jighan |
|
|
|
jighanliq |
|
|
|
jigh-jigh |
|
|
|
jighghide |
|
|
|
jighildatmaq |
|
|
|
jighildashmaq |
|
|
|
jighildimaq |
|
|
|
jiq |
|
|
|
jiqaytmaq |
|
|
|
jiqaymaq |
|
|
|
jiqqide |
|
|
|
jiqlatmaq |
|
|
|
jiqlanmaq |
|
|
|
jiqliq |
|
|
|
jiqlimaq |
|
|
|
jik |
|
|
|
jiger |
|
jiger[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞anatomiye＜[yeshmisi:] adem we yuqiri derijilik haywanlarning hezim qilish organlirining biri. ademning jigiri qorsaq boshluqining ong teripide bolup ikki qanatliq bolidu. öt suyuqluqini ajritip ciqirish, haywan kraxmalini zapas saqlash, aqsil maddisini tengshesh, may we karbon birikmilirining mitabolizmini tengshesh qatarliqlardin ibaret:[yeshmisi:] jiger raki. jiger reng. jiger kawipi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] gheyret, jür’et:[misal:] yigitlik jigiring bilen ademler ücün bir ishliwet, bu yerdin tëzrek ciqip këteyli, dëdi ishci süpet kishi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] söyümlük, eziz (köpince (Ⅰ)shexs birlik san qoshumcisi bilen këlidu):[misal:] jigirim, qara sëni, cong bolup këtipsen, tonumay qaptimen.
|
|
jiger-baghri |
|
|
|
jigerpare |
|
jigerpare[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] bir tughqan qërindash؛ perzent, bala:[misal:] balam, sen yalghuz oghlum, jigerparemsen undaq geplerni hergiz qilma
|
|
jigersiz |
|
jigersiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jigiri yoq, jür’etsiz, iradisiz, yüreksiz, qorquncaq:[misal:] wisal külüp yiraqlarda oy-pikiridin keckende, jigersizler shu wisaldin qollar yuyup bezgende.
|
|
jigersizlik |
|
|
|
jigerlik |
|
jigerlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jigiri bar, jür’etlik, qorqmas, gheyretlik:[misal:] jigerlik adem. jigerlik qiz.
|
|
jigde |
|
|
|
jigde purap qalmaq |
|
|
|
jigdicük |
|
|
|
jigdici |
|
jigdici[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil qush. tëni kicik, tükliri qara bolup, bëshida tajisi bolidu؛ hasharatlar we ösümlük uruqliri bilen ozuqlinidu؛ insanlarning bezi awazlirini doriyalaydu.
|
|
jigdilik |
|
jigdilik[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jigde derixi bar, jigde derixi östürülgen:[misal:] jigdilik bagh.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jigde derixi östürülgen yer, meydan, bagh:[misal:] teklimakan cölining boyidiki jigdilik yiraqtinla közge tashlinip turatti.
|
|
jigirdek |
|
|
|
jing (Ⅰ) |
|
jing (Ⅰ)[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] ① rast, yalghini yoq, ishenc lik:[misal:] jing gep. jing adem.[yeshmisi:] ② bashqa nerse arilashmighan, sap:[misal:] jing altun.
|
|
jing |
|
jing[yeshmisi:] ① (Ⅱ)miq. ëghirliq ölcem birliki. miqdari adette on ser yaki yërim kilogramgha teng bolidu, kona jing on alte serge teng idi:[misal:] bir jing gösh. bir jing un.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jingni birlik qilghan ölcigüc, taraza:[misal:] jinggha salmaq. jingda tartmaq.
|
|
jingpo |
|
|
|
jingjüy |
|
|
|
jingci |
|
|
|
jingzu |
|
|
|
jingghatmaq |
|
|
|
jingghashmaq |
|
|
|
jingghimaq |
|
jingghimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① kücep, injiqlap turup ciqarmaq (süydükni):[misal:] bala jingghap siydi.[yeshmisi:] ② injiqlap turup cicmaq (qushlar heqqide):[misal:] qorqup erwahi ucup ketken oghri derex üstide özini qoyidighan yer tapalmay, qorquncluqta tülkige qaritip jingghiwëtiptu.
|
|
jingguk |
|
|
|
jinggir |
|
|
|
jinggil |
|
|
|
jinggilek |
|
|
|
jinggilimac |
|
|
|
jinglatmaq |
|
|
|
jinglashmaq |
|
|
|
jinglanmaq |
|
|
|
jingliq (Ⅰ) |
|
|
|
jingliq (Ⅱ) |
|
|
|
jinglimaq |
|
|
|
jingmoma |
|
|
|
jile (Ⅰ) |
|
|
|
jile (Ⅱ) |
|
|
|
jilta |
|
jilta[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① icige depter-qelem salidighan balilar somkisi, boghca.[yeshmisi:] ② manta, samsa, permude qatarliqlarni teyyarlashta, icige qiyma ëlinidighan nëpiz ëcilghan xëmir:[misal:] jilta acmaq.
|
|
jild |
|
jild[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birnecce kitabtin ibaret eser, muqawilanghan höjjet qatarliqlarning herbir ayrim kitabi, tom.[yeshmisi:] ② muqawa, qap, tash.
|
|
jildlanmaq |
|
|
|
jildliq |
|
jildliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jildlerge bölüngen:[misal:] üc jildliq kitab.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] muqawilanghan, tashlanghan:[misal:] muderris qolidiki qizil kön jildliq kitabni ëcip, awwal elishir nawayining ruba’iysini oqudi.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] muqawilashqa, tashlashqa, qaplashqa muwapiq, bab këlidighan yaki yëtidighan:[misal:] bir jildliq rext.
|
|
jildlimaq |
|
|
|
jildir |
|
|
|
jildir-jildir |
|
|
|
jildirlatmaq |
|
|
|
jildirlashmaq |
|
|
|
jildirlima |
|
jildirlima[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] balilar oyuncuqi. adette yumilaq cember shekillik bolidu. uni tomraq sim yaki incikirek tömür tayaqcidin muwapiq yasalghan ilmek qurulma arqiliq, yerde yatquzup qoymay tëz hem uzunghice heydep mangghili bolidu:[misal:] uning jildirlimisi mëningkidin yaxshi hem yëngi idi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] dap qatarliq nersilerning cörisige bëkitilgen, sirtqi tesirge ucrighanda öz’ara tëgiship, jildirlap awaz ciqiridighan, kicik-kicik tömür halqa qatarliq nersilerdin tüzülgen qurulma:[misal:] uning dëpigha tëxi jildirlima ornitilmighanidi.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] «jildir-jildir» awaz ciqiridighan, jildirlaydighan:[misal:] uning bilekliridiki jildirlima bilezükning awazi dap awazigha zil awaz qoshatti.
|
|
jildirlimaq |
|
|
|
jildirlimiliq |
|
|
|
jilgha |
|
|
|
jilghiliq |
|
|
|
jilmaytmaq |
|
|
|
jilmaymaq |
|
jilmaymaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① külümsirimek, tebessum qilmaq:[misal:] u bizning kirip kelginimizni körüp, ornidin yënikkine turdi-de, edeplikkine jilmiyip, bash lingshitip hal sorighandek qildi.[yeshmisi:] ② yaltirimaq, nurlanmaq:[misal:] bulutlar sozulup, nur cacti quyash, yüz acti jilmiyip ceksiz kök asman.
|
|
jilmiyishmaq |
|
|
|
jilwe |
|
|
|
jilwilendürmek |
|
|
|
jilwilendürüshmek |
|
|
|
jilwilendürülmek |
|
|
|
jilwilenmek |
|
jilwilenmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jilwe qilmaq, yaltirimaq, nurlanmaq, caqnimaq؛ eks etmek, ipadilenmek:[misal:] sadiq bëshini singaryan qildi, közliride bu caghqice körülmigen ajiz nur ucqunliri jilwilendi.
|
|
jilwilik |
|
jilwilik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jilwe qilghan, nurluq, parqiraq:[misal:] haji toxti ëgiz ögzide turup, süzülüp këliwatqan sherq asminigha nezer tashlidi, seher tëngi güzel we jilwilik idi.
|
|
jilitke |
|
|
|
jilitkilik |
|
jilitkilik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① jilitkisi bar, jilitke kiygen:[misal:] addiyghina jilitkilik qiz pelempeydin yuqirigha yügürüp ciqishqa bashlidi.[yeshmisi:] ② jilitke tiktürüsh ücün teyyarlanghan, jilitke tiktürüshke muwapiq yaki jilitke tikishke yëtidighan:[misal:] bir jilitkilik rext.
|
|
jilicilik |
|
jilicilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jile bolghan halet:[misal:] rast, jilicilikte haraqmu ictim, toxumu soqushturdum, dëdi ëlijan momisigha.
|
|
jilixor |
|
|
|
jilixorluq |
|
|
|
jim |
|
jim[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① awaz, tawush ciqarmay, ündimey, awazsiz, tawushsiz:[misal:] jim olturmaq.[yeshmisi:] ② midirlimay, heriketsiz:[misal:] jim yatmaq. jim turmaq.[yeshmisi:] ③ «awazingni öcür, tawushungni ciqarma؛ tinc tur, tinclan» meniliride ündesh rolida këlidu:[misal:] − jim, − dëdi mëhri’ay yighlawatqan balisigha qarap.
|
|
jimbu |
|
|
|
jimbu-jawen |
|
|
|
jimbil |
|
jimbil[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞yëmek-icmek＜[yeshmisi:] manta, hornan qatarliqlarni pishurush ücün yaghac, alyumin, mis, qeleylerdin, astini ushshaq töshüklük qilip yasighan sayman.
|
|
jimbilliq |
|
|
|
jimjit |
|
jimjit[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① awaz ciqarmay, warang-curung qilmay, tiptinc:[misal:] eqli emgek qilghucilar pat-pat hawaliq jay we jimjit muhitta dem ëlishi lazim.[yeshmisi:] ② heriketsiz, midirlimay:[misal:] kino bashlinish bilen teng, otturida yügürüp yürgen balilar jimjit olturushqa bashlidi.
|
|
jimjitlashmaq |
|
jimjitlashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jimjit haletke kelmek, jimjit bolmaq؛ jimimaq, tincimaq:[misal:] u jimjitliship qalghan bolsimu, bolup ötken söhbetlerni qayta-qayta esleytti.
|
|
jimjitliq |
|
|
|
jim-jim |
|
|
|
jimliq |
|
jimliq[yeshmisi:] ① jim bolush, jim bolghan peyt, jim turghan halet:[misal:] mungluq ëytilghan bu naxsha këce jimliqini buzup, yiraqlargha yangrashqa bashlidi.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞pelsepe＜[yeshmisi:] madda herikitining alahide shekli. buningda madda herikitining mu’eyyen basquctiki, süpet jehettiki nispiy muqim haliti közde tutulidu.
|
|
jimmide |
|
|
|
jimi |
|
|
|
jimitmaq |
|
|
|
jimir |
|
|
|
jimir-jimir |
|
|
|
jimirlatmaq |
|
|
|
jimirlashmaq |
|
|
|
jimirlimaq |
|
jimirlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jimir-jimir qilip nur cacmaq, parqirimaq, yaltirimaq:[misal:] gheyret bir tüp yalghuz qariyaghacning daldisigha këlip bir dem turdi we jimirlap turghan asmangha qaridi.[yeshmisi:] ② mewj urmaq, dolqunlimaq:[misal:] östeng süyi üstige piltinglap ciqqan bëliqlar peyda qilghan sansiz dügilek da’iriler lerzan tewrinip, ay sholisida jimirlaytti.
|
|
jimishmaq |
|
|
|
jimighur |
|
|
|
jimighurlashmaq |
|
|
|
jimighurluq |
|
|
|
jimiqturmaq |
|
jimiqturmaq[yeshmisi:] ① «jimiqmaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] u nahayiti caqqan heriket qilip, qaca-qomuc we qazan bashlirini jimëësiqturmaq:[misal:] del shu caghda, xojiniyaz haji atni tashlap, yantaqliqlar arisidin tëzlik bilen ömilep këlip, ikki pilimotcikni ma’ozër bilen jimiqturdi.
|
|
jimiqturulmaq |
|
|
|
jimiqmaq |
|
|
|
jimiqishmaq |
|
jimiqishmaq[yeshmisi:] «jimiqmaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] qiziq ish, cakildawatqan sughurlarmu hesh-pesh dëgüce, uwilirigha kirip, jimiqishti.
|
|
jimiki |
|
jimiki[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] hemme, barliq, jimi:[misal:] ular aldigha ucrighan jimiki nersilerni urup-cëqip, yanjip-ceylep, beg turushluq binagha ëtilip keldi.
|
|
jimileshmek |
|
|
|
jimilimek |
|
jimilimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jim bolushqa ündimek:[misal:] shangxocining sözi ëghizidin emdila ciqishigha, garmonci qiz uni jimilep qoydi.[yeshmisi:] ② eyiblimek, qilmishini tekrar-tekrar yüzige salmaq:[misal:] momay eslige këlip, qilmishidin epsuslinip, zar-zar yighlaptu, boway uni jimilep këtiptu.
|
|
jimimaq |
|
jimimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] jim bolmaq, sükütke cüshmek؛ toxtimaq, bësiqmaq:[misal:] u bir’az kütüp turup, meydan jimighandin këyin söz qildi.
|
|
jin |
|
jin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] diniy, xurapiy tesewwurlardiki xilwet jaylarda kishi közige adem we bashqa her xil nersiler qiyapitide körünidighan we ademge birer bextsizlik keltüridighan epsaniwi mexluq:[misal:] jin tegmek. jin caplashmaq. ＊ qorqqan yerde jin bar (maqal).[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] nahayiti körümsiz birnëme؛ betbeshire (körümsiz, set adem heqqide):[misal:] nëme deydu, mawu jin, dëdi ayshemgül reqibini mesxire qilip.
|
|
jinaza |
|
|
|
jin-alwasti |
|
|
|
jinayet |
|
|
|
jinayetci |
|
|
|
jinayetkar |
|
|
|
jinayetkarane |
|
|
|
jinayetlik |
|
|
|
jinayi |
|
jinayi[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞qanun ishliri＜[yeshmisi:] jinayetke da’ir, jinayet bilen baghlanghan, jinayet dep qarilidighan:[misal:] jinayi qilmish. jinayi jawabkarliq.
|
|
jin-erwah |
|
|
|
jin’enjüri |
|
jin’enjüri[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jin+enjür+i［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] üjme a’ilisidiki yopurmaq tashlaydighan derex. mëwisi enjürning mëwisige oxshaydu, istëmal qilishqa bolmaydu؛ yaghici tutuq kül reng we bosh këlidu, uningdin öy jahazilirini yasashqa bolidu؛ derex qowziqidin ëlinghan talani toqumiciliqqa ishletkili bolidu.
|
|
jintek |
|
|
|
jincatqili |
|
jincatqili[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jin+catqal+i［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] jincatqili a’ilisidiki yopurmaq tashlaydighan catqal. yaghici aq, cidamliq, ëgilmeydu. uningdin kicik tiptiki saymanlarni yasashqa bolidu.
|
|
jinciragh |
|
|
|
jindek |
|
jindek[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] jingha oxshash, set, körümsiz:[misal:] jindek körünmek.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] bir’az, azghina, kicikkine, bize:[misal:] toxtanglar, jindek texir qilinglar, dëdi yüsüp cong uni tosup.
|
|
jindixana |
|
|
|
jins |
|
jins[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] janliq organizmlarning bi’ologiyilik we jismaniy xususiyetlirige asasen ayrilidighan türi:[misal:] er jins. atiliq jins. aniliq jins.[yeshmisi:] ② ijtima’iy guruppa, tebiqe, uruq, zat, nesil:[misal:] ey adem, dëdi seretan adem tilida sözlep, sen bir lehengge himayici bolma, cünki uning bilen biz bir jins.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] yer postining melum qatlimini hasil qilidighan minëral:[misal:] tagh jinsliri.
|
|
jinsdash |
|
|
|
jinsdashliq |
|
|
|
jinssiz |
|
|
|
jinsizliq |
|
|
|
jinsliq |
|
jinsliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① melum jinsqa mensup, jinsqa tewe:[misal:] taq jinsliq. qosh jinsliq.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] jinsiy yol bilen bolidighan, jinsqa munasiwetlik bolghan:[misal:] jinsliq shalghutlashturush. jinsliq köpiyish.
|
|
jinsiy |
|
|
|
jinsiyet |
|
|
|
jin-shayatun |
|
jin-shayatun[yeshmisi:] kona qarashlarda jin, sheytan qatarliq ademge her xil shekilde körünidighan, kishilerde illet peyda qilidighan, eng set, qorquncluq epsaniwi mexluqlar.
|
|
jin-sheytan |
|
|
|
jinkesh |
|
|
|
jinkeshlik |
|
|
|
jinkëwizi |
|
jinkëwizi[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jin+këwez+i［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] purcaq a’ilisidiki bir yilliq saman gholluq ösümlük. qasiraqliq mëwisi soqicaq, icide bir dane uruqi bolidu؛ uruqi dora bolidu, börekni quwwetlendürüsh roligha ige.
|
|
jin’üzümi |
|
|
|
jinyangyusi |
|
jinyangyusi[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］jin+yangyu+si［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] cayan ot a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. üsti qismi tayaq shekillik këlidu؛ yer asti gholi shar sheklide bolup, yëyishke bolidu. uningdin yene kraxmal ëlishqimu bolidu. [yeshmisi:] ② shu xil ösümlükning yer asti gholi.
|
|
jiwek |
|
|
|
jiweklik |
|
|
|
jiwjil |
|
|
|
jiwir |
|
|
|
jiwir-jiwir |
|
|
|
jiwirlashmaq |
|
|
|
jiwirlimaq |
|
|
|
jyangjün |
|
|
|
jyangguen |
|
|
|
jyangling |
|
|
|
jyawbu |
|
jyawbu[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] jarahetni tangghanda üstidin caplash, tok simining ocuq yërini orash, yeshik qatarliqning aghzini caplash qatarliq ishlargha ishlitilidighan bir yüzige melhem, yëlimge oxshash yëpishqaq nerse sürtülgen rext, solyaw, bënt.
|
|
jiyek |
|
jiyek[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① doppa, ton qatarliqlarning girwikige tutulidighan mexsus lënta.[yeshmisi:] ② birnersining girwiki, cëti, lëwi, gerdishi:[misal:] nurnisa uning jiyekliri qizirip ketken közlirige qaridi.[yeshmisi:] ③ tarbaghatay wilayitining caghantoqay nahiyisidiki bir yëzining nami.
|
|
jiyeklik |
|
|
|
jiyen |
|
|
|
jiyren |
|
|
|
jiyin |
|
|
|
jiyinliq |
|
|
|