ئىزاھى |
w |
|
w[yeshmisi:] hazirqi zaman uyghur ëlipbesining yigirme toqquzinci heripi, ret tertipi jehettin yigirme toqquzincini körsitidu. hazirqi zaman uyghur tilidiki mene perqlendürüsh roligha ige fonëma. «w» heripining ayrim shekli we bëshidin këlidighan shekli «w», ayighidin ulinidighan shekli «w», oqulushi yaki nami «wë». «w» üzük tawush bolup, tawush ciqirish orni jehettin cish-kalpuk tawushi, tawush ciqirish usuli jehettin yërim sozuq tawush, tawush perdisining titiresh-titirimesliki jehettin jarangliq üzük tawushtur. «w» tawushning fonëtikiliq alahidiliki 1. birinci terkibi «m, n» din bashqa üzük tawushlar we sozuq tawushlar bilen ayaghliship, ikkinci terkibi «b» tawushi bilen bashlinidighan birikken sözlerde, ikkinci terkibning bëshidiki «b» tawushi imladimu, teleppuzdimu «w» gha nöwetlishidu. mesilen: imlasi teleppuzi bel + bagh = belwagh belwagh üsti + bash = üstiwash üstiwash qush + bëgi = qushwëgi qushwëgi 2. bashqa tillardin qobul qilinghan, eslide «w» tawushliri bilen axirlishidighan bir qisim sözler teleppuzda omumen «p» teleppuz qilinghacqa, yëziqtimu «p» bilen ipadilinidu. mesilen: esli imlasi teleppuzi arxiw arxip-arxipi arxip-arxipi kopëratëw kopëratip-kopëratipi kopëratip-kopëratipi 3. «al, at ～ et, idi» yardemci pë’illiri «p» liq rewishdashlargha qoshulup tüs katëgoriyisini hasil qilghanda, rewishdash terkibidiki boghum axiri bolup kelgen «p» tawushi teleppuzda «w» gha nöwetleshtürülüp ëytilidu. bu xil fonëtikiliq özgirish imlada hem teleppuzda nöwetleshkini boyice eks ettürülidu. mesilen: imlasi teleppuzi yëzip + al yëziwal, yëziwëlish yëziwal, yëziwëlish tashlap + et tashliwet, tashliwëtish tashliwet, tashliwëtish 4. «ber» pë’ili «a, e» bilen yasalghan rewishdashlargha qoshulup dawamliq tüs katëgoriyisini hasil qilghanda, «ber» pë’ilining bash teripidiki «b» tawushi yëziqtimu, teleppuzdimu «w» gha nöwetlishidu. mesilen: imlasi teleppuzi yaz + a + ber yëziwer yëziwer kel + e + ber këliwer këliwer kör + e + ber köriwer köriwer 5. rus tilidin tilimizgha kirgen famililerdiki «ow, iëw,ëiw» qoshumciliridiki «w» tawushi «f» bilen yëzilidu. mesilen: turgënëw (emes) turgënëf osmanow (emes) osmanof 6. «axun, aka, aca» qatarliq sözler kishi isimlirige qoshulup kelgende, tawushlarda bolidighan fonëtikiliq özgirishler teleppuzda ipadilinidu, yeni «p» tawushi «w» teleppuz qilinidu. mesilen: imlasi teleppuzi yüsüp aka yüsüwaka talip axun taliwa:xun
|
|
waba |
|
waba[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞tëbabet＜[yeshmisi:] tëz tarqilishcan ötkür yuqumluq këselliklerning omumiy nami:[misal:] waba tarqalmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] apet, külpet qatarliq köngülsiz hadisiler:[misal:] sherqtin bir sada keldi, shiwirghan jut hawa keldi. tütek basqan arallardin, sëriq sheytan waba keldi.
|
|
wapa (waasi) |
|
wapa (waasi)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] dostigha, yarigha we yëqin kishilirige bolghan sadaqet؛ köyüm, sözide qet’iy turush, wedisige emel qilish:[misal:] wapagha japa qilmaq. ＊ cirayliqta wapa yoq (maqal). ＊ wapa taq, japa jüp (maqal).
|
|
wapat (wapati) |
|
|
|
wapadar (wapadari) |
|
wapadar (wapadari)[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ehdisini buzmaydighan, sözige, wedisige qattiq emel qilidighan؛ semimiy, sadiq:[misal:] wapasiz qërindashtin, wapadar ashna yaxshi (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] sadiq hemrahi, jüpti:[misal:] köz munciqim, wapadarim yaxshi qal.
|
|
wapadarliq |
|
wapadarliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] wedisige emel qilish, sadiqliq, semimiylik, yaxshiliq:[misal:] u sëning we mëning balamning halidin yaxshi xewer ëlip bizge wapadarliq qildighu, sen bunimu cüshenmemsen
|
|
wapasiz |
|
|
|
wapasizliq |
|
|
|
wapaliq |
|
wapaliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wapa qilidighan, wapadar:[misal:] dost dëgenni sinap tut, shu caghda wapaliq dost tutalaysen. ∥ judaliqtin derd cekken, wapaliqim yaxshi qal.
|
|
wapurush |
|
|
|
wapurushluq |
|
|
|
wat (Ⅰ) |
|
|
|
wat (Ⅱ) |
|
|
|
watⅢ |
|
|
|
watliq |
|
|
|
watmëtir |
|
|
|
wat-wat |
|
|
|
watërpas |
|
|
|
watildatmaq |
|
|
|
watildashmaq |
|
|
|
watildaq |
|
|
|
watildimaq |
|
|
|
wajip |
|
wajip[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] diniy cüshence boyice orundilishi mejburiy bolghan؛ mejburiy:[misal:] padishahning emri wajip. qur’anisheriptimu padishahning xizmitide bolmaq wajip, dëyilgen, — dëdi wezir.
|
|
wajipliq |
|
|
|
wac |
|
|
|
waccide |
|
waccide[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «wac» qilip, «wac» qilghan halda:[misal:] qolumdiki tawuz yerge cüshüp waccide yërilip ketti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] nurghun, jiq, tola:[misal:] pul dëgen uningda waccide.
|
|
wac-wuc |
|
|
|
wax |
|
|
|
waxan |
|
|
|
waxliq |
|
|
|
waxina |
|
|
|
waderix |
|
waderix[söz türkümi:] imliq söz.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] isit, epsus:[misal:] hörkirep öttüm emelning barida yolwas bolup, qaysi kün cüshtüm shu an öcti ünüm timtas bolup. ya yürektin aldi derd doxturgha bardim waderix ya udul mescitke kirdim, el ara ciqmas bolup.
|
|
waderixa |
|
waderixa[söz türkümi:] imliq söz.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] way isit, way epsus:[misal:] waderixa, mundaqmu derdlik ghulamlar bolurmu, deptu padishah.
|
|
wadek |
|
|
|
wadekletmek |
|
|
|
wadeklimek |
|
|
|
wado |
|
|
|
wadi |
|
wadi[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞su ishliri＜[yeshmisi:] ① birer su sistëmisining ghol we tarmaq ëqimliri ëqip ötidighan pütün da’ire. mesilen, tarim wadisi, ili wadisi, ërtish wadisi qatarliqlar. wadining süyi uning su bölgüc siziqi icidin yighilidu, qoshna wadilar otturisidiki su bölgüc siziqi bilen cëgrilinidu.[yeshmisi:] ② derya boylap sozulghan yaki taghlar arisidiki keng tüzlenglik. omumen zira’et tërilidighan, del-derex ösidighan keng jay.
|
|
war (Ⅰ) |
|
|
|
war (Ⅱ) |
|
war (Ⅱ)[söz türkümi:] miqtar söz.[til teweliki:]］inglizce［[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] ishsiz quwwetning birliki. bir sap induktipliq (yaki sap sighim)ning ikki ucidiki ëlëktr bësimi 1 wolt, uningdin ötken ishsiz tok 1 ampër bolsa, u halda induktipliq (yaki sap ëlëktr sighimi) gha nisbeten ëytqanda, ishsiz quwwet 1 war bolidu.
|
|
warata |
|
warata[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] putbol, muz top qatarliq tenheriketlerde top meydanining ikki bëshigha ornitilghan derwaza ramkisi sheklidiki jaza. u top kirgüzüsh nishani bolup, arqigha tor ësilghan bolidu. urulghan top kirse, tor icide solinip qalidu.
|
|
waratar |
|
waratar[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] putbol, muz top qatarliq tenheriketlerde öz teripining derwazisini mudapi’e qilghuci tenheriketci. asasiy wezipisi öz teripining waratasini bëqip, top kirip këtishning aldini ëlishtin ibaret.
|
|
waras |
|
|
|
waras-waras |
|
|
|
waras-wurus |
|
|
|
waraslatmaq |
|
|
|
waraslimaq |
|
|
|
waraq (Ⅰ) |
|
waraq (Ⅰ)[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] kitab, gëzit, zhurnal qatarliqlarning ikki bëtini öz icige alghan herbir parcisi, böliki:[misal:] depterning waraqliri tügep, axirqi bëtila bosh qalghanidi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] miqtar söz.[yeshmisi:] sanaq sanlar bilen këlip miqdarni bildüridu:[misal:] bir waraq qeghez.
|
|
waraq (Ⅱ) |
|
|
|
waraqce |
|
|
|
waraqci |
|
|
|
waraqlatmaq (Ⅰ) |
|
|
|
waraqlatmaq (Ⅱ) |
|
|
|
waraqlashmaq |
|
|
|
waraqlanmaq |
|
|
|
waraqlimaq (Ⅰ) |
|
waraqlimaq (Ⅰ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] kitab, gëzit-zhurnallarning herbir wariqini örümek, acmaq:[misal:] men xatiremni waraqlidim, uningdiki herbir söz yashliqimni eslitetti.
|
|
waraqlimaq (Ⅱ) |
|
|
|
waraqliq |
|
|
|
waraq-waraq |
|
|
|
waraq-wuruq |
|
|
|
warang |
|
|
|
warang-curung |
|
|
|
warang-warang |
|
|
|
waran |
|
|
|
waran keslencüki |
|
waran keslencüki[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] sörelgüci haywan. uzunluqi ikki mëtir etrapida. dümbisi qara qongur, quyruqi sel ucluq, töt puti küclük këlidu. sugha yëqin jayda yashaydu, ushshaq haywanlar bilen ozuqlinidu, su üzeleydu we derexke ciqalaydu. tërisidin xurum ishligili bolidu. issiq belwagh rayonliridin ciqidu.
|
|
warride |
|
|
|
wars |
|
|
|
warsildatmaq |
|
|
|
warsildimaq |
|
|
|
warqirap-jarqirap |
|
|
|
warqiratmaq |
|
|
|
warqirash-jarqirash |
|
|
|
warqirashmaq |
|
|
|
warqirighaq |
|
|
|
warqirimaq |
|
|
|
waronka |
|
waronka[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] suyuqluq yaki parashok, danice halitidiki nersilerni aghzi kicik qaca, botulka qatarliqlargha quyush ücün ishlitilidighan eswab. adette bir dane kësik konus sheklidiki qaca bilen bir dane neycidin tüzülidu.
|
|
war-war |
|
|
|
war-wur |
|
|
|
wari’atsiye |
|
wari’atsiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] ahang sheklining bir xili. buningda tëma bashtin-ayagh bayan qilghandin këyin, bashtin-ayagh yene birqance qëtim qayta tekrarlinidu, lëkin her qëtimqi tekrarlinishlarda özgirishler bolup turidu. wari’atsiye oxshash bolmighan obrazlarni birleshtürüp yaki bir obrazning nurghun tereplirini ipadilep bëridu.
|
|
wari’atsiyileshtürmek |
|
|
|
wari’atsiyileshmek |
|
wari’atsiyileshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] bashqa bir türge, nusxigha, shekilge kelmek, özgermek.
|
|
wari’atsiyilik |
|
|
|
waris |
|
waris[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① miras ëlish hoquqigha ige bolghan shexs, mirasxor.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] aldinqilarning ishlirini dawamlashturghuci, izini basquci, izbasar:[misal:] sen eslide abnus arilining igisi, shah armanusning warisi iding.[yeshmisi:] ③ erlerning ismi.
|
|
wariscanliq |
|
|
|
warisliq |
|
|
|
warine |
|
|
|
wari’omëtir |
|
|
|
wari-wari |
|
wari-wari[yeshmisi:] ① warqirash-jarqirash:[misal:] qandaq tügimeydighan wari-wari bu[yeshmisi:] ② jenggi-jëdel:[misal:] u qandaq qilidu, mëhman caqiray dëse, xotunining ehwali shundaq, töt ademni uzatquce wari-wari.
|
|
wariyant |
|
|
|
wariyantliq |
|
|
|
waz |
|
waz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] jümlide «waz kecmek»sheklide këlip töwendikidek menilerni bildüridu:[yeshmisi:] 1) igilik yaki paydilinish hoquqidin kecmek:[misal:] u atisidin qalghan mirastin waz kecti.[yeshmisi:] 2) meshghul boluwatqan ish-herikettin, oy-xiyaldin yaltaymaq, yanmaq:[misal:] güzel’ay bilen uzaq meslihetleshtuq axir güzel’aymu oqushtin waz kecti. ＊ u ilgiriki pikridin waz kecti.[yeshmisi:] 3) yüz örümek, tanmaq:[misal:] u ata-anisidin waz këcip yiraq yurtlargha ketti.
|
|
waza |
|
|
|
wazaret |
|
|
|
wazu |
|
wazu[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞iriqshunasliq＜[yeshmisi:] wazu milliti, ular dölitimizdiki az sanliq milletlerning biri bolup, yünnen ölkisining sangyüen, shimëng qatarliq jaylirigha؛ cet ellerdin birmining bir qisim rayonlirigha olturaqlashqan.
|
|
wazëlin |
|
wazëlin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] mom bilen mazot (ëghirmay) ning arilashmisi, yeni sus sëriq renglik yërim tiniq, yërim qattiq halettiki madda. cekkilengendin këyin, aq rengge özgiridu. dorigerlikte siqma may yasashta ishlitilidu؛ sana’ette datlishishtin saqlighuci we sürkilishni azaytquci may ornida ishlitilidu.
|
|
wazh |
|
|
|
wazhzhide |
|
|
|
wazh-wazh |
|
wazh-wazh[yeshmisi:] ① «wazh» sözining tekrarlinishi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] qaynaq, qaynap turghan, qiziq:[misal:] shundin këyin bu töteylen wazh-wazh bazardiki ademler arisigha kirip ketti.
|
|
wazh-wuzh |
|
|
|
wazhildatmaq |
|
|
|
wazhildashmaq |
|
|
|
wazhildimaq |
|
|
|
was |
|
|
|
wasa |
|
|
|
wasa taq |
|
|
|
wasa jüp |
|
|
|
wasalghu |
|
|
|
wasside |
|
|
|
waskëtbol |
|
waskëtbol[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞inglizce［[kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] ① top türliri tenherikitining bir türi. buningda topni qarshi terep mudapi’e qilip turghan gar üstidiki tömür cembirekke ëtip kirgüzüp nomurgha ërishidu. ërishken nomur sani köpler ghelibe qilghan bolup hësablinidu.[yeshmisi:] ② waskëtbol tenherikitide ishlitilidighan top. tëshi xurum, kamëri rëzinkidin qilinidu. pütünley rëzinkidin yasalghan toplarmu bolidu.
|
|
waskëtbolci |
|
|
|
was-was |
|
|
|
wasite |
|
wasite[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer meqsetke ërishish yaki birer ishni emelge ashurush ücün destek bolup xizmet qilidighan nerse, qoral؛ ish-heriket qorali:[misal:] turmush wasitiliri. qatnash wasitiliri. ishlepciqirish wasitiliri. ＊ til insanlarning alaqilishish wasitisidur. [yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] bir xil madda icide yene bir xil madda mewjut bolghanda, aldinqi madda këyinki maddining wasitisi bolidu. bezi dolqunluq heriketlerde, bu dolqunni tarqitidighan maddilar shu dolqunning wasitisi bolidu.[yeshmisi:] ③ otturida turup pütüshtürüsh rolini oynash:[misal:] biz sattar akining wasitisi bilen tonoshupmu qalduq.
|
|
wasitici |
|
wasitici[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] birer ishni bëjirish yaki emelge ashurush ücün wasite bolup xizmet qilidighan shexs؛ wekil, elci:[yeshmisi:] - bu ishni orundashqa u otturida xalis w[misal:] asitici bolsun, -dëdi qasim.
|
|
wasiticilik |
|
|
|
wasitisiz |
|
wasitisiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wasitisi yoq؛ biwasite, toghridin-toghra, udul:[misal:] men toluq ottura mektepni püttürüp yëzigha qaytqandin këyin manga dëhqanlar bilen wasitisiz keng ucrishish imkaniyiti tughuldi.
|
|
wasitilik |
|
wasitilik[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wasite arqiliq ëlip bërilidighan:[misal:] wasitilik tejribe.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] melum nersini wasite qilip, wasite qilghan halda:[misal:] ilghar ediblerning munewwer shë’irliri tarixta xelq kürishi bilen wasitilik yaki wasitisiz bir septe turup keldi.
|
|
wasidemyan |
|
|
|
wasil |
|
|
|
wasil bolmaq |
|
wasil bolmaq [qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ërishmek, yetmek:[misal:] dëmek, bu muddi’amu boldi hasil, eger qacsa bolushsa yargha wasil.
|
|
wasildimaq |
|
|
|
wash |
|
|
|
washaq |
|
|
|
washang |
|
|
|
washangdatmaq |
|
|
|
washangdashmaq |
|
|
|
washangdalmaq |
|
|
|
washangdimaq |
|
|
|
washat |
|
|
|
wash-wash |
|
|
|
wash-wush |
|
|
|
washildatmaq |
|
|
|
washildashmaq |
|
|
|
washildimaq |
|
|
|
waghjir |
|
|
|
waq (Ⅰ) |
|
|
|
waq (Ⅱ) |
|
|
|
waqaqlatmaq |
|
|
|
waqaqlashmaq |
|
|
|
waqaqlimaq |
|
|
|
waqtaniwaq |
|
waqtaniwaq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] waqit, purset, peyt:[misal:] waqtaniwaq kelgende, bizge xiyanet qilip, mëning bëshimnimu birawgha sëtishi coqum.
|
|
waqtida |
|
waqtida[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] shu waqit, shu peytning özide, waqitni ötküzmey:[misal:] bolar ish boldi, emdi waqtida kömüwëtinglar, purap ketmigey yene, dëdi tömür xelpe atqa miniwëtip.
|
|
waqti-sa’iti |
|
waqti-sa’iti[yeshmisi:] pursiti, peyti, waqti:[misal:] köp ötmey shah melikisi hamilidar bolup, waqti-sa’iti yetkende bir oghul tughuptu.
|
|
waqti-qereli |
|
|
|
waqtince |
|
|
|
waqti-waqtida |
|
|
|
waqce |
|
|
|
waqqide |
|
|
|
waqliq |
|
waqliq[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] del waqtidin këyinrek, waqtini ötküzüp, këcikip, këciktürüp:[misal:] ishqa waqliq barmaq. waqliq kelmek. ＊ biz bügün etigenlik tamaqni waqliq yëduq.
|
|
waq-waq |
|
|
|
waq-wuq |
|
waq-wuq[yeshmisi:] «waq» qilghan we yaki shu xildiki awazlar:[misal:] ular«tëz bolunglar, tartinglar» dep, keynidin ittirip, waq-wuq urup heydiship këtetti.
|
|
waqip |
|
waqip[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] bolup ötken yaki bolidighan weqe-hadisidin, mexpiy nerse, sir qatarliqlardin xewiri bolghan؛ xewerdar:[misal:] hatem xetni ëlip ëcip oqup mezmunidin waqip boldi.
|
|
waqiplandurmaq |
|
|
|
waqiplanmaq |
|
waqiplanmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] xewer tapmaq, xewerdar bolmaq, xewerlenmek:[misal:] aq köngül ayal buningdin waqiplinip, közi qiymighan halda öksüp yighlaptu.
|
|
waqit |
|
waqit[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① zamanning esirler, yillar, sa’etler, minutlar we shu qatarliqlar bilen ölcengen böliki؛ cagh. [yeshmisi:] ② obyëktip weqe-hadisilerning zamanda qancilik dawam ëtip turushini bildüridighan böliki.[yeshmisi:] ③ bir jayning özige xas zaman ölcimi:[misal:] ürümci waqti. bëyjing waqti.[yeshmisi:] ④ yil, ay, kün we shu qatarliqlarning belgilik peyti, kez:[misal:] yaz waqti. qish waqti. sogh waqti.[yeshmisi:] ⑤ peyt, purset:[misal:] hazir mëning waqtim yoq. ＊ waqting bolsa këlip olturup ket.[yeshmisi:] ⑥ birer ish, weqe, hadise we shu qatarliqlar sadir bolidighan yaki bolghan purset ariliqi, mezgil:[misal:] tamaq waqti. inqilab waqti. xizmet waqti.[yeshmisi:] ⑦ melum muddet:[misal:] pasportning tëxi waqti bar.[yeshmisi:] ⑧ [kesip türi:]＞qanun ishliri＜[yeshmisi:] dewa subyëkti we bashqa dewa ishtirakciliri birlikte dewa pa’aliyiti ëlip baridighan waqit közde tutulidu.
|
|
waqitsiz |
|
|
|
waqitliq |
|
|
|
waqildatmaq |
|
|
|
waqildashmaq |
|
|
|
waqildimaq |
|
|
|
waqi’iy |
|
|
|
wak |
|
|
|
wak dëmek |
|
|
|
wakalet |
|
wakalet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] shexs, teshkilat, dölet organliri qatarliqlar namidin ish qilish, wekillik hoquqi:[misal:] hay, musulmanlar men yurtning atisi cing gang ghojam hezretlirining wakaletliri bilen sizlerdin ehwal sorap keldim.
|
|
wakaletci |
|
wakaletci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① birer shexske, teshkilatqa yaki döletke wakaliten ish bëjirgüci adem:[misal:] u oyun-tamashigha shuncilik amraq idiki, sheherdiki üc dukinini wakaletcige, öywaqini sëyitqa tashlap qoyupla ikki-üc künlep ciqipmu këtetti. [yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞qanun ishliri＜[yeshmisi:] dewalashqucining namida, dewalashqucigha wakaliten melum xildiki pa’aliyet bilen shughullanghuci kishi.
|
|
wakaletcilik |
|
|
|
wakaletxana |
|
|
|
wakaletlik |
|
wakaletlik[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] wekillik, wekil bolush؛ këpillik:[misal:] wakeletlik qilmaq.＊ bularning herbiri birdin ahangning ismige wakaletlik qilidu.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wakaliten ish bëjiridighan, wekillik qilidighan:[misal:] wakaletlik organ.
|
|
wakaletname |
|
|
|
wakaliten |
|
wakaliten[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] bashqilarning ornida, bashqilargha wekil bolup, bashqilarning hawalisi boyice:[misal:] wakaliten ishlimek. wakaliten bashqurmaq. * men qadirgha wakaliten sizge rehmet ëytimen.
|
|
waksina |
|
|
|
wakkide |
|
|
|
waku’ul |
|
|
|
waku’um |
|
|
|
waku’um pompisi |
|
waku’um pompisi[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] him qaca icidiki gazni mëxanikiliq, fizikiliq we ximiyilik yaki fizoximiyilik usullardin paydilinip tartip ciqirip, qaca icini waku’umgha aylanduridighan üsküne.
|
|
waku’ummëtir |
|
|
|
wagon |
|
wagon[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞inglizce［[kesip türi:]＞qatnash ishliri＜[yeshmisi:] ① poyizning adem we yük toshush ücün belgilengen herbir böliki.[yeshmisi:] ② ish orni, kan rayoni qatarliqlarda ishlitilidighan bir xil toshush üskünisi. shekli waronkigha oxshaydu, astida caqliri bolidu. adette rëlis üstide mangidu.
|
|
wagoncaq |
|
|
|
wagonci |
|
|
|
wagonlap |
|
|
|
wagonluq |
|
|
|
wang (Ⅰ) |
|
wang (Ⅰ)[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] birer nersining ëtilishi, yërilishi, partlishi we tuyuqsiz tëgishidin hasil bolghan awaz:[misal:] miltiq «wang» qilip ëtildi. ＊ «wang» qilip bazghandek tegken bir musht bilen teng bay öyning otturisigha güp qilip ucup cüshti.
|
|
wang (Ⅱ) |
|
|
|
wang-cung |
|
|
|
wangshitmaq |
|
|
|
wangshighaq |
|
|
|
wangshimaq |
|
|
|
wangngide |
|
|
|
wangliq |
|
wangliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] melum bir tüzümdiki hakimiyet, xanliq:[misal:] hazir peridun begning weli’ehdisi yoq, dep ordida wangliqni talishiwatidu.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wanglargha xas؛ wangning igidarciliqidiki, wanggha tewe:[misal:] wangliq tüzüm. wangliq yer.
|
|
wang-wang |
|
|
|
wang-wung |
|
|
|
wangildatmaq |
|
|
|
wangildashmaq |
|
|
|
wangildimaq |
|
|
|
wal |
|
|
|
walaq |
|
|
|
walaqtegkür |
|
walaqtegkür[söz türkümi:] süpet.[qurulmisi:]］walaq+tegkür［[yeshmisi:] ademge xushyaqmaydighan geplerni tola qilidighan, tola sözleydighan:[misal:] gep qilsa walaqtegkür deydu, gep qilmisa mörimes deydu (maqal).
|
|
walaqtegkürlük |
|
|
|
walaqqide |
|
|
|
walaqlatmaq |
|
|
|
walaqlashmaq |
|
|
|
walaqlimaq |
|
|
|
walaq-walaq |
|
|
|
walaq-wuluq |
|
|
|
walek |
|
|
|
waltorna |
|
waltorna[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞nëmisce［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] mis bilen yasalghan yellik calghu eswabi, waltornining türi nahayiti köp, hazirqi duxowoy orkëstir we herbiy orkëstirlarda köpince F küylük, 4 tepkilik yëngice waltornilar ishlitilidu.
|
|
wallahu’elem |
|
|
|
wallide |
|
|
|
wal-wal |
|
|
|
wal-wul |
|
|
|
walënt |
|
walënt[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] bir xil ëlëmëntning bir atomi belgilik sandiki hidrogën atomi (herqandaq bir xil bir walëntliq ëlëmëntning atomi) bilen birikidu, yaki belgilik sandiki hidrogën atomi bilen orun almashturidu, bu san shu ëlëmëntning walënti bolidu. mesilen, hidroxlordiki bir xlor atomining walënti bir. bir xil ëlëmënt bir xil yaki birqance xil walëntliqqa ige, mesilen, günggürt ikki, töt we alte walëntliq bolidu.
|
|
walëntliq |
|
|
|
walibol |
|
walibol[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞ëng［[kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] ① top türliri tenherikitining biri. meydani tik töt bulung shekillik, otturigha ëgiz sëtka ësilghan. buningda musabiqe qilghuci ikki terep (her terepte, alte ademdin bolidu) meydanning ikki teripide turup, topni qoli bilen urup sëtkining üstidin ötküzüp oynishidu.[yeshmisi:] ② walibol tenherikitide ishlitilidighan top. tëshi kala xurumi yaki sün’iy xurumda yasalghan, kamëri rëzinke, congluqi putbolgha oxshaydu.
|
|
walibolci |
|
|
|
walik |
|
|
|
walis |
|
walis[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞muzika＜[yeshmisi:] ① awstriye xelq ussulidin këlip ciqip tereqqiy qilghan tansa-ussul muzikisi. udari [SX(]3[]4[SX)]lik bolup, ritimi yënik, tëz, mëlodiyisi rawan këlidu.[yeshmisi:] ② shu xil muzikigha oynilidighan tansa.
|
|
walildatmaq |
|
|
|
walildimaq |
|
walildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «wal-wal» qilmaq, «wal-wal» qilip nur cacmaq:[misal:] u uyghinip közini acti-de, cöcüp ketti. cünki uning uyquluq közliri walildighan qolciragh sholilirini körgenidi.
|
|
waliwash |
|
|
|
waliy |
|
|
|
waliyliq |
|
waliyliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] waliylarda bolidighan, waliylargha xas:[misal:] uning waliyliq imtiyazi ajizliship, quruq jaza we hoquqsiz qorcaq emeldar bolup qaldi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] waliygha yüklengen emel, wezipe:[misal:] waliyliq qilmaq.
|
|
wanadiy |
|
wanadiy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] mëtal ëlëmënt. belgisi(Vanadium)V. kümüshtek ap’aq, adettiki tëmpëraturida asan oksidlanmaydu. wanadiy bilen polatning qëtishmisi wanadiyliq polat dëyilidu, sana’ette qollinilishi nahayiti keng.
|
|
wankomitsin |
|
wankomitsin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］inglizce［[kesip türi:]＞tëbabet＜[yeshmisi:] antibi’otiklarning bir xili. kö[yeshmisi:] p ishlitilidighanliri wankomitsinning xlorid kislata tuzliri bolup, qongur renglik, parashok halitide këlidu. adette bashqa antibi’otiklarning dorigha qarshi xususiyetke ige üzümsiman sharce baktëriyilirining yuqumlandurushni dawalash rolini oynaydu.
|
|
wanna |
|
wanna[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] ① yuyunush ücün mexsus yasalghan cong, uzun das:[misal:] wannida yuyunmaq. muncigha wanna bëkitmek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] bedenni su hawa yaki aptap tesiridin behrimen qilish yoli bilen dawalash:[misal:] quyash wannisi. hawa wannisi.
|
|
wanniliq |
|
|
|
wanil |
|
|
|
wanilin |
|
|
|
wah |
|
|
|
wahabilar |
|
|
|
wahe |
|
|
|
wah-wah |
|
|
|
wa’iz |
|
wa’iz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] diniy mezmunda wez ëytquci, wezxan. [yeshmisi:] ② nesihet yüzisidin teshwiq-terghibat ëlip barghuci, nutuq sözligüci kishi؛ natiq.
|
|
wa’izliq |
|
|
|
way |
|
way[söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] ① qaratma sözlerning aldida këlip qaqshash, hesretlinish imasini bildüridu:[misal:] way dostum, u künlerde mundaq ishlar kimning bëshigha kelmigen.[yeshmisi:] ② qaratma sözlerning aldida këlip, jimlesh imasini bildüridu:[misal:] way sadetxan emdi keldingizmu sazcilar sizdin renjishti.[yeshmisi:] ③ ongaysizlinish imasini bildüridu:[misal:] way ependim, bu nëme qilghanliri.[yeshmisi:] ④ jiddiylishish imasini bildüridu:[misal:] way, ular këlip qaldi capsan bolunglar.[yeshmisi:] ⑤ aghrish imasini bildürüp, aghrighan ezani bildüridighan sözning aldida këlidu:[misal:] way qolum qolumni dessiwalding.[yeshmisi:] ⑥ wapat bolghan kishi ücün yighlighanda shu kishining ismi yaki ismi ornida ishlitilgen sözning aldida këlip yighini küceytidu:[misal:] tuyuqsiz yan hoylidin way atam, way qërindishim dëgen yigha awazi ciqti.
|
|
way atam |
|
|
|
way alla |
|
|
|
way alliyey |
|
|
|
way anam |
|
|
|
way tëxi |
|
way tëxi[yeshmisi:] birer ish-heriketke, sözge ance ishenmeslikni bildüridu:[misal:] -way tëxi, ustiliq dëgen mana, -dëdi ghuncem jawaben.
|
|
way xudayimey |
|
way xudayimey[yeshmisi:] ① birer ish-herikettin ensireshni bildüridu:[misal:] way xudayimey, emdi qandaq qilarmen[yeshmisi:] ② birer ishtin, nersidin heyran qëlishni bildüridu:[misal:] way xudayimey, kicikla qizghu bu, kel singlim sanga nëme boldi.[yeshmisi:] ③ birer ishqa, nersige pisent qilmasliqni bildüridu:[misal:] way xudayimey, pul ketse ketmemdu.
|
|
way dëmek |
|
|
|
way salmaq |
|
way salmaq[yeshmisi:] wayey, wayjan dep qaqshimaq, dad-peryad qilmaq:[misal:] baharxan kicikkine qizning way salghinigha qarimay, uning yërilghan putlirini ciragh yëghi bilen daghlawatqanidi.
|
|
way qowurgham |
|
|
|
way isit |
|
way isit[yeshmisi:] birer ishqa, nersige bolghan ëcinishni bildüridu:[misal:] - shundaq qilip emdi melikini ëlip këtidighan boldi, way isit, -dëyiship hesret cëkiptu ular.
|
|
way isitey |
|
way isitey[yeshmisi:] «way isit» dëgen birikmining küceytilip ëytilishi:[misal:] way isitey, ghuncemdek cirayliq, cëcen qiz bayning shu qopal, mangqa oghligha xotun bolup këtermu.
|
|
waye |
|
|
|
wayigha yetmek |
|
wayigha yetmek[yeshmisi:] ① quramigha, balaghetke toshmaq:[misal:] -qizimizmu wayigha yëtip qaldi emdi toy teyyarliqi qilmisaq bolmas, -dëdi boway.[yeshmisi:] ② kamaletke yetmek:[misal:] u ilim saheside wayigha yetken erbab idi.
|
|
waytang |
|
waytang[söz türkümi:] imliq söz.[qurulmisi:]］way+tang［[yeshmisi:] jümlide «peqetla bilmeymen, zadila xewirim yoq iken» dëgendek ëniqsizliq jawab imasini bildüridu:[misal:] -apang qoyni kim ekeldi dep sorisa, «waytang» dep dolangni ciqirip turghin, -dëdim uninggha.
|
|
waytangey |
|
|
|
waytowa |
|
waytowa[söz türkümi:] imliq söz.[qurulmisi:]］way+towa［[yeshmisi:] ① birer nersidin heyran bolush, ejeblinish imasini bildüridu:[misal:] waytowa, u qiz shunce qilip yürsimu köz qirini sëlip qoymighinini qara uning.[yeshmisi:] ② qattiq qorqush imasini bildüridu:[misal:] u tëxi bir tayaq yëmestinla «waytowa» dep warqirap ketti.
|
|
wayjan |
|
wayjan[söz türkümi:] imliq söz.[qurulmisi:]］way+jan［[yeshmisi:] ① aghrish imasini bildüridu:[misal:] wayjan, bëshim bek aghrip këtiwatidu.[yeshmisi:] ② carcash, ussash, ëcirqash qatarliq halsizlinish imasini bildüridu:[misal:] wayjan, bek hërip kettim.[yeshmisi:] ③ qorqush, cöcüsh, heyran qëlish imasini bildüridu:[misal:] wayjan, nëmidëgen set haywan bu.[yeshmisi:] ④ pisent qilmasliq imasini bildüridu:[misal:] wayjan, nëmance qilattuq uninggha, yamini kelse töt tenggini artuq xejlermiz.
|
|
wayjaney |
|
|
|
wayjanlatmaq |
|
|
|
wayjanlimaq |
|
|
|
waydad |
|
|
|
waydadlimaq |
|
|
|
waysatmaq |
|
|
|
waysashmaq |
|
|
|
waysimaq |
|
|
|
way-way |
|
|
|
waywaylimaq |
|
waywaylimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «way, way» dep warqirimaq, qaqshimaq, zarlanmaq:[misal:] imiremning way-waylap nale qilishliri, cirqirashliri anining quliqigha kirmeytti.
|
|
way-wuy |
|
way-wuy[yeshmisi:] ① birer ishtin, nersidin bizar bolush, xalimasliq imasini bildüridu:[misal:] way-wuy, munu adashning memedanliqini.[yeshmisi:] ② birer nersige heyran bolush imasini bildüridu:[misal:] way-wuy, nëmidëgen güzel yer bu[yeshmisi:] ③ birer kimni mesxire qilish imasini bildüridu:[misal:] way-wuy, ciqip këtimen dep bizni qorqutmaqcimu sen
|
|
wayyey |
|
wayyey[söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] ① aghrish imasini bildüridu:[misal:] wayyey, qolum qolumni ishik qisiwaldi[yeshmisi:] ② pisent qilmasliq imasini bildüridu:[misal:] wayyey, jan bolsa jahan, ash bolsa qazan, pul, pul dep dukan acattuqmu. [yeshmisi:] ③ narazi bolush imasini bildüridu:[misal:] wayyey, küy’oghul oghul bolmas, külde tam bolmas, deptiken, öz baghridin cüshmigen balini bala etkili bolamdu
|
|
we |
|
|
|
we’eleykum |
|
|
|
we’eleykum essalam |
|
we’eleykum essalam[yeshmisi:] kishilerning bir-biri bilen ucrashqanda tincliq-amanliq, hal-ehwal sorash yüzisidin «essalamu eleykum» dëgen sözige jawaben ishlitilidighan söz bolup, lughet menisi «siz hem tinc-aman bolung»dëgenliktur:[misal:] — we’eleykum essalam, balam, yol qayaqqa-dep soraptu boway.
|
|
weten |
|
weten[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① özi tughulup ösken, kindik qëni tökülgen jay, yurt, diyar:[misal:] wetinim ghulja. wetinim qeshqer. ＊ bir sheherde weten tutup turay dëseng, cong sheherde tur.[yeshmisi:] ② özi tughulup ösken yaki özini uning puqrasi dep hësablighan memliket, dölet:[misal:] wetinim jungxua ëli, men uning perzentimen.
|
|
weten satquc |
|
weten satquc[yeshmisi:] wetinidin waz këcip, wetenning mexpiyetlikini bashqa ellerge sëtip, bashqa eller ücün xizmet qilidighan kishi, satqun:[misal:] weten satquc oghrilarni qir-cap qilayli
|
|
wetenperwer |
|
wetenperwer[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] öz wetinini, xelqini söyidighan, wetenning menpe’iti ücün jan pida qilidighan kishi:[misal:] bu mehbus pëshqedem wetenperwer turdi’axun xelpe idi.
|
|
wetenperwerlik |
|
|
|
wetendash |
|
wetendash[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] wetini bir, bir wetende tughulup ösken kishiler:[yeshmisi:] bügün yene kördüm ümidni, wetinimde, wetendashlarda.
|
|
wetendashliq |
|
|
|
wetensiz |
|
|
|
wetensizlik |
|
wetensizlik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] wetini yoqluq, da’im u eldin bu elge köcüp yürüsh, muqim bir dölette turmasliq:[misal:] ular adette zuwan sürmigen bilen wetensizlik hesritide köyidiken, yurtini sëghinidiken.
|
|
wetenlik |
|
wetenlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wetini bar, wetini bolghan:[misal:] bara-bara, yëngiwashtin köpiyip, bolghanimish wetenlik we xaqanliq.
|
|
wetwerek (Ⅰ) |
|
|
|
wetweriki ciqmaq |
|
wetweriki ciqmaq[yeshmisi:] konirap, yirtilip, këreksiz bolup qalmaq, ebjiqi ciqmaq؛ berbat bolmaq:[misal:] u her qëtim yëngi kiyim ëlip berse, bir aygha qalmay wetwerikini ciqiriwëtetti.
|
|
wetwerek (Ⅱ) |
|
|
|
wej |
|
wej[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① seweb, muddi’a, meqset؛ bahane:[misal:] wej körsetmek.[yeshmisi:] ② mal-mülük, depine-dunya:[misal:] wejingge bëqip xejing bolsun (maqal).
|
|
wejlik |
|
|
|
wexpe |
|
wexpe[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] mülük igisi teripidin mescit, medrise, mazarlarning ixtiyarigha teqdim qilinghan mülük (yer, su, öy-imaret, mal-carwa qatarliqlar):[misal:] bu yurtning zaraxetmiside, meyli u mazar wexpisining kirimi bilen ötküzülsun yaki bay, namratlarning namida ötküzülsun, umacla ëtiletti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] mülük igisi teripidin mescit, medrise, mazarlarning ixtiyarigha teqdim qilinghan:[misal:] wexpe yer.
|
|
wexpe ewlad |
|
wexpe ewlad[yeshmisi:] öz ewladigha wexpe qilinghan birer mescit, medrise, mazargha tëgishlik ülüshini tapshuridighan, emma satalmaydighan yer.
|
|
wexpe qilmaq |
|
wexpe qilmaq[yeshmisi:] belgilik miqdardiki yer-su, yaki öy-imaret we yaki mal-carwini birer mescit, medrise yaki mazarning ixtiyarigha bermek:[misal:] u kishi nahiyimizdiki cong xaniqagha besh mo yerni wexpe qilghanidi.
|
|
wexpe mutleq |
|
|
|
weda |
|
|
|
wede |
|
wede[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] birer ishni qilish ücün dëyilgen qet’iy söz, lewz:[misal:] etisi bamdat namizidin këyin, haji ishan wede boyice rabi wit-witni hisamidin damollining aldigha bashlap ekirdi.
|
|
wedisiz |
|
|
|
wedish |
|
|
|
wedileshmek |
|
|
|
wedilik |
|
|
|
wediname |
|
|
|
wedi’izm |
|
wedi’izm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] miladiyidin ilgiriki 2000-yillar bilen 1500-yillar arisida hindistanni ishghal qilghan we özlirini «arya» dep atighan hindi-yawropa qowmliri deslep ëtiqad qilghan din. bu dinda roh ölmes dep qarilip ibadette qurbanliq murasimi muhim orunni igileydu. ilahliri köp bolup, shu ilahlar üstide turidighan yene bir eng ulugh ilah bar dep qarilidu.
|
|
wereqe |
|
wereqe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ammining bilishi ücün tarqitilidighan, melum mezmun xatirilengen teshwiqat qeghizi:[misal:] oqughucilar yataq, siniplarning ishik dërizilirige cong xetler bilen yëzilghan wereqelerni caplidi.
|
|
wez |
|
wez[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer mesile heqqide bashqilargha, ammigha sözlengen söz, nutuq:[misal:] imamning qebre bëshida qilghan wezliri musibettikilerning dillirini ezdi.[yeshmisi:] ② pend-nesihet, terbiye:[misal:] bu wezler xaliqning quliqigha goya musht urghandek anglinatti.
|
|
wezci |
|
|
|
wezxan |
|
wezxan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] wezci:[misal:] wezci kelkün yamrash bilen teng, hemme yerde ap’aq sellilik, bileklirige teswi asqan, qollirida qur’an tutqan du’aguy wezxanlar peyda boldi.
|
|
wezxanliq |
|
|
|
wezmin |
|
|
|
wezminleshmek |
|
|
|
wezminlik |
|
wezminlik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ëghir-bësiqliq, salmaqliq:[misal:] -rast ëytdila hajim, dëdi tömür xelpe wezminlik bilen, el-yurtqa tincliq kërek. ＊ qasim ependi toghra ëytiptu, hajim, dëdi jamsin dorji wezminlik bilen.
|
|
wez-nesihet |
|
|
|
wezipe |
|
wezipe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① zimmisige yüklengen, öteshke tëgishlik bolghan mejburiyet, ish, xizmet:[misal:] wezipe ëghir dëdi u cirayigha yëngiwashtin jiddiy tüs bërip.[yeshmisi:] ② mensep, emel:[misal:] wezipige teyinlimek. wezipige qoymaq.
|
|
wezipisiz |
|
|
|
wezipilik |
|
|
|
wezir |
|
|
|
wezir’ezem |
|
|
|
wezirlik |
|
|
|
wezir-wuzra |
|
|
|
wezin (wezni) |
|
wezin (wezni)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ëghirliq:[misal:] yük wezni. malning tirik wezni.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] abruy, nopuz, ëtibar, salmaq:[misal:] ular özliri yaratmaqci bolghan përsonazh tilining weznini küceytishnila oylap ishcini ziyaliygha, dëhqanni kadirgha oxshash sözlitip qoyidu. [yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] shë’irning ritim ahangi we tüzülüshini belgiligüci boghumlar sani we jaylishishi؛ shë’ir ölcemliri:[misal:] aruz wezni. barmaq wezin.[yeshmisi:] ④ [kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] muzika eserliride uning ritim ahangini we tüzülüshni belgiligüci ritimliq birikmiler sani we jaylishishi.
|
|
wezinsiz |
|
|
|
wezinlik |
|
|
|
weziyet |
|
|
|
wessalam |
|
wessalam[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] «gep tamam, bashqa gep yoq, gep shu, gep tügidi» dëgen menidiki söz:[misal:] bashqa ilajni tëpish kërek-wessalam.
|
|
weswese |
|
weswese[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ghem-endishe, teshwish؛ kishini wehimige, hayajangha salidighan oy-xiyallar:[misal:] shuning bilen shahzade ozmux mextumsulani körmey turup ishq weswesige cüshüptu.[yeshmisi:] ② kishini yoldin azduridighan gep-söz, heriket:[misal:] erni qëritidighan nerse sheytanning weswesisi.
|
|
weswesilik |
|
|
|
wesiqe |
|
wesiqe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] mal-mülük sëtiwalghanliq heqqidiki höjjet؛ guwahname:[misal:] bulghar tashliq qëlin kitablar, qolyazmilar we kök matagha orap qoyulghan nurghun xet-cek, wesiqiler öz rëti boyice qoyulghanidi.
|
|
wesiqisi yoq |
|
wesiqisi yoq[yeshmisi:] sözide turmaydighan, gëpining tayini yoq, tuturuqsiz, tutami yoq:[misal:] u taza wesiqisi yoq nëme iken.
|
|
wesiqisiz |
|
|
|
wesil (wesli) |
|
wesil (wesli)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ucrishish, qoshulush, birlishish, ërishish(yar heqqide):[misal:] yarning wesil jamalini tileydu nöbiti, rehme qilghil men ghëribqa bar imkanim sanga.[yeshmisi:] ② didar, jamal:[misal:] razi idim körüp ölsem weslingni, yashliq izim qalghan elwek makanda.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] mal-mülük, bayliq:[misal:] oghligha hesel ëlip bëriwëtip dëhqanning wesli azlap, puli tügeptu.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] qimmiti:[misal:] hösnixanning on köngliki bar, bir könglekcilik wesli yoq (maqal).
|
|
wesiy |
|
|
|
wesiyet |
|
wesiyet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ölgücining bala-caqa yaki yëqinlirigha ëytip yaki yëzip qaldurghan tapshuruqi, nesihiti:[misal:] boway balilirigha:[misal:] - bundin këyin her qëtim cay ickende qent salmay icmenglar, bu mëning wesiyitim, -deptu. [yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞qanun ishliri＜[yeshmisi:] ölgüci hayat waqtida yëzip yaki bashqilargha aghzaki hawale qilip qoyghan, qanunda belgilengen usullar boyice miraslirini we bashqa ishlirini bir terep qilidighan hemde ölgen waqtida kücke ige bolidighan qanuniy tapshuruq.
|
|
wesiyetlik |
|
|
|
wesiyetname |
|
|
|
wesiylik |
|
|
|
wesiylik qilish |
|
|
|
weshshemsi |
|
|
|
weqe |
|
weqe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① tarixta yaki jem’iyette yüz bergen, bolup ötken hadise, ish:[misal:] shahzada bolghan weqeni atisigha dep bëriptu.[yeshmisi:] ② tasadipiy yüz bergen hadise, këlishmeslik:[misal:] kocida qatnash weqesi yüz bëriptu.
|
|
weqesiz |
|
|
|
weqelik |
|
|
|
wekil |
|
wekil[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer kollëktip yaki shexs namidin ish bëjirishke teyinlengen, yaki saylanghan, uning payda-menpe’itini qoghdap xizmet qilidighan kishi:[misal:] yüsüp teyji wanggha wekil bolup kelgenidi.[yeshmisi:] ② birer dölet yaki teshkilatning wakaliti bilen bashqa dölette turup, shu dölet yaki teshkilatning namidin wakaliten ish bëjirishke teyinlengen xadim؛ elci, konsul:[misal:] diplomatik wekil. türkiye wekili. wekil teyinlimek. [yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞qanun ishliri＜[yeshmisi:] karxana, kespiy orunlar, idare teshkilatlargha wakaliten heq telep hoquqini yürgüzüp, heq telep mejburiyitini ada qilghuci kishi.
|
|
wekillik |
|
|
|
welek |
|
|
|
welley |
|
welley[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① balilar oyunining bir xili. oynighucilar ikki terep bolup, uzunluqi 60 - 70 santimëtir, di’amëtiri 3 - 4 santimëtir kelgüdek kaltek we 15 - 25 santimëtir etrapidiki barmaq tomluqidiki bir yaki ikki balicuq (welley) bilen tüz meydanda oynaydu.[yeshmisi:] ② shu oyunda cong kaltek bilen urup oynilidighan balicuq tayaq.
|
|
weli’ehd |
|
|
|
weli’ehdilik |
|
weli’ehdilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] textke warisliq, orunbasarliq:[misal:] cong oghlumni weli’ehdiliktin qaldurup, kicik oghlumni mirasxor qilay dësem, resmiyet-qa’idige toghra kelmeydu.
|
|
welidizina |
|
|
|
weliy |
|
weliy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ① qoghdighuci, nazaret qilghuci, mes’ul bolghuci, bashqurghuci. [yeshmisi:] ② diniy eqide boyice tengrining qudriti bilen bolidighan herqandaq weqe-hadise yaki ghayibane ishlarni aldin bilidighan ulugh shexs؛ ewliya:[misal:] terkidunya weliyler, biganiler, bexiramanliqta ötti naxshidin lezzetlinip.
|
|
weliy nëmet |
|
|
|
weliylik |
|
|
|
weliyulla |
|
|
|
wenze |
|
|
|
wehakaza |
|
wehakaza[söz türkümi:] tirkelme.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] shu qatarliq, qatarliqlar:[misal:] yene shu namuwapiq xizmet usuli, bularni yëpip turghini ziyapet, sowghat wehakazalar...
|
|
wehalenki |
|
wehalenki[söz türkümi:] baghlighuci.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] tengdash, lëkin qarimuqarshi menilik jümlilerni baghlap, aldinqi jümlidiki uqumgha nisbeten këyinki jümlidiki oqumda bolidighan burulushni bildüridu.
|
|
wehshet |
|
wehshet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] kishini wehimige, ghem-endishige salidighan yawuzluq, wehshiylik, qorqunc dehshet:[misal:] waderix, neqismet bu shunce dehshet, solghaymu cëcek acmay wisal möhlet xudaya, özüng bir küc qilghin iltipat, bu wehshet qismitidin eyle azad
|
|
wehshiy |
|
|
|
wehshiyane |
|
wehshiyane[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] wehshiylerge xas, wehshiylerdek, wehshiylerce:[misal:] gomindangcilar esirge cüshüp qalghan kishilerni qolidin derexke mixlap wehshiyane halda öltürüwëtip qacqaniken.
|
|
wehshiylerce |
|
|
|
wehshiyleshmek |
|
|
|
wehshiylik |
|
wehshiylik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] wehshiyane heriket, qiliq, ish:[misal:] wehshiylik küceygensëri, xelqning qoligha qoral alidighan küni shunce yëqinlishidu.
|
|
wehim |
|
|
|
wehime |
|
wehime[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] qattiq qorqush, ghem-endishe, ensizlik netijiside peyda bolghan rohiy halet:[misal:] shuning ücün pütün el-yurt xuddi basturup këliwatqan dehshetlik bir kelkünge duc këlip qalghandek qattiq wehime icide qaldi.
|
|
wehimisiz |
|
|
|
wehimilik |
|
|
|
wehiy |
|
wehiy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] diniy cüshencide xuda teripidin jebra’il eleyhissalam arqiliq peyghemberlerge kelgen xewer, buyruq we shu qatarliqlar:[misal:] hësamidin damolla «qur’an kelimisi», «alladin kelgen wehiy» dep turup uzaq sözlidi.
|
|
wey |
|
wey[söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] caqirish imasini bildüridu:[misal:] wey nöwetcimu siz razwëdka bölümige uqturung, hemmeylen yighilsun, wezipe bar, hazirla yëtip barimen.
|
|
weyt |
|
|
|
weyt-weyt |
|
|
|
weyran |
|
weyran[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① pütünley buzulghan, xarabigha aylanghan:[misal:] eger buning telipini qobul qilmisaq, pütün textimiz weyran, özimiz sersan bolup këtimiz, deptu wezirler.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] xarab, ëcinishliq, azablanghan:[misal:] qarap kördiki hali bekmu weyran, pütünley qum, topa-canggha milengen.
|
|
weyran bolmaq |
|
weyran bolmaq[yeshmisi:] ① buzulmaq:[misal:] buning aqiwitide yüzligen a’ililerning öyliri bir tutash weyran bolup ketti.[yeshmisi:] ② pütün mal-mülkidin ayrilmaq, solmaq:[misal:] weyran bolghan sodiger. weyran bolghan aqsöngek.[yeshmisi:] ③ meghlubiyetke ucrimaq:[misal:] uning eskerliri weyran bolup beder qacti.[yeshmisi:] ④ xorluq tartmaq, xorlanmaq:[misal:] men peqet özümning weyran bolghan qelbimnila ëlip baralaymen.
|
|
weyran bolush |
|
weyran bolush[kesip türi:]＞siyasiy iqtisad＜[yeshmisi:] karxanilarning sunushi közde tutulidu. bundaq waqitta, karxana yaki heqdarlar sot organlirigha iltimas sunsa, sot ularning iltimasigha asasen, weyran bolghan karxanining mal-mülkini bahagha sundurup, heqdarlargha qayturup bëridu, kem qalghan tereplirini qayta toluqlap bermeydu.
|
|
weyrane |
|
weyrane[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] buzulghan, weyran bolghan, weyran:[misal:] müshük tamliri tökülüp turidighan, weyrane bir öyning aldida toxtaptu.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] perishan, rohiy cüshkün:[misal:] nezer öyge këlip, qoshniliridin bolghan ehwalni anglap dad-peryad sëlip, weyrane bolup turghaniken.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] retsiz, cëcilangghu, qalaymiqan:[misal:] weyrane adem. ∥ u ilgiridin weyrane yüridighan birnëme.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] weyran bolghan, buzulghan, xarabliqqa aylanghan jay:[misal:] padishah uni bille owgha aciqiptu, yolda ulargha bir weyranida sayrap turghan huwqush ucraptu.
|
|
weyranciliq |
|
|
|
weyranlashmaq |
|
|
|
weyranliq |
|
weyranliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① weyran bolghan jay, orun:[misal:] ijadkar yëngi ewladbiz, weten ishqida perhat biz, shunga weyranliq awat, bayawan baghwaran boldi.[yeshmisi:] ② weyran bolush, buzulush:[misal:] acliq, weyranliq netijiside ularning yëqin arida halak bolushi turghan gep.
|
|
weylun |
|
|
|
wrac |
|
|
|
wracliq |
|
|
|
wodka |
|
|
|
wodoprowod |
|
|
|
wodorod |
|
|
|
wodorod bombisi |
|
wodorod bombisi[kesip türi:]＞herbiy ishlar＜[yeshmisi:] yadro qorallirining bir xili. hidrogënning izotopliri bolghan dëytëriy bilen tritiy matëriyal qilinidu. buningda alahide yasalghan atom bombisi partlitish qurulmisi qilinidu. atom bombisi partlighanda, hasil bolghan yuqiri hararet dëytëriy bilen tritiyni polimërlinish rë’aksiyisige kirishtürüp we gëli nuklonini hasil qilip, shiddetlik partlashni keltürüp ciqiridu. wodord bombisining küc-qudriti atom bombisiningkidin köp zor bolidu.
|
|
wospalëniye |
|
|
|
wogzal |
|
|
|
wolt |
|
|
|
wolt-ampër |
|
|
|
woltmëtir |
|
|
|
wolfram |
|
wolfram[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] mëtal ëlëmënt. belgisi (Wolifram) W. kül reng yaki qongur qara renglik, qattiq, biraq cürük kristal. yuqiri tëmpëraturigha cidamliq. lampucka qili we alahide qëtishma polatlarni ishleshte qollinidu.
|
|
wolframliq |
|
|
|
wolqan |
|
|
|
wolgar |
|
wolgar[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] ① ötüp ketken qopal؛ xunük:[misal:] wolgar söz.[yeshmisi:] ② tolimu addiylashturulghan, saxtilashturulghan, cakinilashturulghan, buzulghan:[misal:] wolgar matëriyalizm.
|
|
wolgarizm |
|
wolgarizm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞til-yëziq＜[yeshmisi:] edebiy tilda ishlitilgen qopal söz yaki ibariler.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] edebiyatta heddidin artuq qopal, yirik söz-ibarilerni qollinish؛ eserde bekmu addiylashturuwëtish, saxtilashturup, rë’alliqni buzup, cakinilashturup ipade qilish؛ cakinilashturush.
|
|
wolwoks |
|
wolwoks[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] yëshil yüsünlerning bir tipi, uruqdishi, tatliq sularda yashaydu, ösümlük tëni nurghunlighan hüjeyrilerdin tüzülidu. hüjeyriside ikki tal qamca tüki bolidu, heriket qilalaydu. jinssiz yaki jinsliq köpiyidu.
|
|
wolënka |
|
wolënka[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] bir xil duxowoy calghu. yel xaltisi, püwlesh neycisi we birnecce tal tilliq neycilerdin tüzülidu. yawropagha tarqalghan.
|
|
won |
|
|
|
woh |
|
|
|
woy |
|
|
|
woy-woy |
|
|
|
wu |
|
|
|
wujud |
|
wujud[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ademning pütün barliqi, jëni hem tëni, jismi, gewdisi:[misal:] uning wujudidin küc-quwwet urghup turatti.
|
|
wujudqa ciqmaq |
|
|
|
wujudqa kelmek |
|
|
|
wujudiyet |
|
|
|
wung |
|
|
|
wungildimaq |
|
|
|
wuy |
|
wuy[söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] ① heyran qëlish, ejeblinish imasini bildüridu:[misal:] wuy, sunup kettighu bu * wuy putumda mëngip yürgen nëme bu[yeshmisi:] ② caqirish, eyiblesh imasini bildüridu:[misal:] wuy burnigha su kirmigen sarang, tëxi qoy baqmaqcimusen
|
|
wë |
|
|
|
wëbër |
|
wëbër[söz türkümi:] miqtar söz.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] magnit ëqimining emeliy birliki, eger magnit induksiye kücinishliki 1 tësla (2mëtir / wëbër1) bolup, magnit küc siziqlirining yönilishidiki tekshilikke tik bolsa, herbir kwadrat mëtirdiki magnit ëqimi 1 wëbër bolidu. yeni: 1 wëbër01= maksiwël.
|
|
wëcirka |
|
|
|
wëda |
|
|
|
wëda’izm |
|
|
|
wërtushka |
|
|
|
wërtikal |
|
|
|
wëktor |
|
wëktor[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] cong-kicikliki hem yönilishi bolghan fizikiliq miqdar. mesilen, tëzlik, heriket miqdari, küc qatarliq.
|
|
wëktorluq |
|
|
|
wëktormëtir |
|
|
|
wëksël |
|
wëksël[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞nëmisce［[kesip türi:]＞maliye＜[yeshmisi:] melum shekilge ige qerz höjjiti, yeni qerzdarning qerzni belgilengen muddette tölesh toghrisida bergen höjjiti, uninggha sommisi ëniq yëzilidu.
|
|
wëgitatiw |
|
|
|
wëlisipit |
|
|
|
wëlisipitci |
|
|
|
wëlisipitlik |
|
wëlisipitlik[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wëlisipiti bar, wëlisipitqa ige:[misal:] wëlisipitlik adem. * u hazir wëlisipitlik bolup qaldi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wëlisipit mingen:[misal:] tar yolda men bir wëlisipitlik ayalning këliwatqanliqini körüp qaldim.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] wëlisipit mingen halda:[misal:] u bu yerge wëlisipitlik keldi.
|
|
wëna |
|
|
|
wënaporta |
|
wënaporta[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞anatomiye＜[yeshmisi:] ashqazan, ücey, tal, uyquluq, [yeshmisi:] öt xaltisi qatarliqlardiki wënalarning qoshulushidin tüzülgen congraq wëna. u yene jigerge kirgendin këyin nurghunlighan kicik wënalargha ayrilip këtidu.
|
|
wënturimëtir |
|
|
|
wëntil |
|
|
|
wëngr |
|
wëngr[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞iriqshunasliq＜[yeshmisi:] wëngr milliti, wëngr xelqi, ular wëngriyining asasiy ahalisini teshkil qilghan bolup, uningdin bashqa yene ruminiye, sabiq yugoslawiye hem cëxoslowakiyidimu yashaydu.
|
|
wëngrce |
|
wëngrce[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] wëngrlarning tili, edebiyati we medeniyige a’it؛ wëngr xelqige xas bolghan:[misal:] wëngrce kiyim. wëngrce ussul.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] wëngr tili yaki yëziqi:[misal:] wëngrcini ögenmek.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] wëngr tilini ishlitip, wëngr tilida:[misal:] ular wëngrce sözliship ketti.
|
|
wënëra |
|
wënëra[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞astronomiye＜[yeshmisi:] quyash sistëmisidiki quyashqa yëqin ikkinci planëta. quyashni omumiy aylinish dewri 7.244 kün. öz oqida aylinish dewri 243 kün bolup, sherqtin gherbke qarap tetür aylinidu. wënëra cong planëtilar arisidiki quyashqa eng yëqin turghan bir planëta. uyghur, qazaq tillirida uni colpan yultuzmu deydu. etigende sherqtin eng yoruq bolup körünidu. namazshamda gherbte yoruq yultuz bolup körünidu.
|
|
wibrator |
|
|
|
wibrograf |
|
|
|
wibromëtir |
|
|
|
wit |
|
|
|
witafun |
|
|
|
witamin |
|
witamin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] haywan we ademlerning ozuqlinishi, ösüshi ücün ëhtiyajliq, miqdari az, organik ximiyiwi birikme. u organizmning madda almashturushi, ösüp yëtilishi we saghlamliqigha nisbeten intayin muhim ehmiyetke ige. witamin kem bolushidin organizmning fizi’ologiyilik qabiliyitining tosqunluqqa ucrishi bilen bezi kësellermu këlip ciqidu. witamin adette yëmekliklerdin qobul qilinidu. ëhtiyajliq miqdaridin ëship ketse, bedende saqlanmastin tashqirigha ciqirip tashlinidu.
|
|
witaminsiz |
|
|
|
witwalaq |
|
|
|
wit-wit |
|
|
|
witërit |
|
witërit[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞ëng［[kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil minëral. ximiyilik terkibi B9CO3. yantu yaqliq kristal sistëmisida, kristalliri saxta alte yaqliq qosh piramida sheklide, quramsaqliri zic kallek, danliq, sharsiman bolidu. rengsiz yaki sel kül reng, sel sëriq renglik, eynek parqiraqliqida, cürük, tuz kislatasida ëriydu. köp köpük hasil qilidu. issiq ëritmilik kan tomurlirida we yimirilish postida ucraydu.
|
|
witir |
|
|
|
witir namizi |
|
|
|
witildatmaq |
|
|
|
witildashmaq |
|
|
|
witildaq |
|
|
|
witildaqliq |
|
|
|
witildimaq |
|
|
|
wijdan |
|
wijdan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] kishining öz herikiti, qilmishi, yürüsh-turushi heqqide jem’iyet we xelq aldidiki mes’uliyet tuyghusi؛ insap, diyanet:[misal:] wijdan bilen ish qilmaq. wijdan bilen yashimaq.
|
|
wijdan azabi |
|
|
|
wijdani bar |
|
|
|
wijdani kötürmeslik |
|
|
|
wijdani qaynimaq |
|
|
|
wijdanini satmaq |
|
wijdanini satmaq[yeshmisi:] heq-adalet yolida özining insaniy hëssiyatini yoqatmaq:[misal:] raziye, uning pul we dölitini özige qaritiwëlish ücün, ar-nomusini, wijdanini satidu.
|
|
wijdani yoq |
|
|
|
wijdanen |
|
wijdanen[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] wijdan bilen, sap dilliq bilen:[misal:] nurek baxshi gunahsiz ölüp ketken söygünining qebrisi aldida wijdanen bergen qesimige bina’en, ömürwayet uninggha qariliq tutup, öylinish oyida bolmidi.
|
|
wijdansiz |
|
|
|
wijdansizliq |
|
|
|
wijdanliq |
|
|
|
wijdaniy |
|
|
|
wijik |
|
|
|
wijikleshtürmek |
|
|
|
wijikleshmek |
|
|
|
wijiklik |
|
|
|
wijiklimek |
|
|
|
wic |
|
|
|
wic-wic |
|
|
|
wicir |
|
|
|
wicirlatmaq |
|
|
|
wicirlashmaq |
|
|
|
wicirlimaq |
|
|
|
wicir-wicir |
|
|
|
wida |
|
|
|
widalashmaq |
|
widalashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① menggülük ayrilmaq, ölmek:[misal:] bu resimni merhum ayali setbergige körsetküsi këletti, epsuski u ulardin widalashqanidi.[yeshmisi:] ② ölüm aldida xoshlashmaq:[misal:] dargha yëqin kelgende bu oghul: «anam bilen widalishiwalsam, deydighan gëpimni dewalsam» dep padishahdin tileptu.[yeshmisi:] ③ mëyitni yuyushtin burun ölgücining bala-caqa, uruq-tughqanliri mëyitning yënigha kirip raziliq bildürmek, xoshlashmaq, uzatmaq.
|
|
widaliq |
|
|
|
widis |
|
widis[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] üzüm a’ilisidiki yopurmaq tashlaydighan pëlek gholluq ösümlük. shaxliri incike, uzun hem qirliq këlidu. yopurmiqi keng, tuxum sheklide bolup, üctin beshkice congqur yërilidu. gül rëti konussiman, shirnilik mëwisi qëniq binepshe rengde bolidu. ghol talaliliridin arghamca eshkili bolidu.
|
|
wirtoshka |
|
|
|
wirus |
|
wirus[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] ① kësel mikrobidin kicik we ëlëktronluq mikroskop arqiliqla körgili bolidighan bir xil kësel qozghatquci tence. mikrob süzgüctinmu ötüp këteleydu. cëcek, qizil, mënge yallughi, kala wabasi qatarliq kësellerni oxshash bolmighan wiruslar keltürüp ciqiridu. [yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] normal ishlewatqan kompyutër programmilirini özgertiwëteleydighan we buzuwëteleydighan alahide bir xil yumshaq matëriyal programmilirining obrazlashturup atilishi.
|
|
wirusluq |
|
|
|
wirus’ologiye |
|
wirus’ologiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince+grëkce［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] wiruslarning morfologiyilik tüzülüshi, köpiyishi, irsiyet özgirishi qatarliq bi’ologiyilik alahidilikini hemde wirusluq këselliklerning këlip ciqishi we tereqqiyat qanuniyitini tetqiq qilidighan pen.
|
|
wiza |
|
wiza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞tashqi ishlar＜[yeshmisi:] ① bir döletning asasiy bashqurghuci orginining öz döliti yaki bashqa dölet puqralirining qolidiki pasport yaki bashqa sayahet guwahnamilirigha, öz dölitige kirip-ciqishigha qoshulup qoyghan qoli yaki basqan tamghisi.[yeshmisi:] ② shu xil resmiyettin ötken pasport yaki guwahname.
|
|
wizwot |
|
|
|
wizh |
|
|
|
wizhzhide |
|
|
|
wizh-wizh |
|
|
|
wizhildatmaq |
|
|
|
wizhildashmaq |
|
|
|
wizhildimaq |
|
|
|
wisal |
|
wisal[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ucrishish, körüshüsh, ërishish؛ wesil (söygen yari heqqide):[misal:] gahida cüshide cüshep dilberni, ötküzgen uyqusiz talay këcini. haman bir wisalning shërin xiyali, köydürgen tomuzdek uning icini.[yeshmisi:] ② jamal, ciray, hösn:[misal:] - elwette, u wisalimgha ashiq bolghay, dëdi wisal tap
|
|
ing witildishidin bizar bolghan qiz na’ilaj köngmaq: |
|
|
|
wisaligha yetmek |
|
|
|
wiskoza |
|
|
|
wiskozimëtir |
|
|
|
wisman |
|
wisman[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] gërmaniye bi’ologi, yeni «yëngi darwin telimati» ning asascisi. u ciwinlerning iwolyotsiyisi, su bürgisining köpiyish pa’aliyetliri, cashqan quyruqini kësiwëtishning irsiyetke körsitidighan tesiri qatarliq jehetlerde sistëmiliq tetqiqatlarni ëlip barghan.
|
|
wismanizm |
|
wismanizm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] wisman otturigha qoyghan irsiyet we yëtilish toghrisidiki telimat. adette u teshebbus qilghan nesil maddisining üzlüksizliki, köpiyish hüjeyriliri bilen ten hüjeyrisining parcilinishi hem ularning irsiy tarqilish jehettiki öz’ara munasiwiti we ërishilgen xususiyetning irsiyet qalmasliqi qatarliq oqumlar közde tutulidu.
|
|
wismut |
|
|
|
wish |
|
|
|
wishshide |
|
|
|
wishka |
|
|
|
wishnu |
|
|
|
wish-wish |
|
|
|
wishildatmaq |
|
|
|
wishildimaq |
|
|
|
wiq |
|
|
|
wiqildatmaq |
|
|
|
wiqildashmaq |
|
|
|
wiqildimaq |
|
|
|
wikstrëmiye |
|
|
|
wikstrëmiye catqili |
|
wikstrëmiye catqili[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] mazriyon a’ilisidiki yopurmaq tashlaydighan catqal. yopurmiqi uzun hem ëllipssiman tömüne sheklide bolup, udul ösidu. güli sëriq we bashaqsiman gül rëtide, ückilik mëwisi qara rengde. qowzaq talaliridin qeghez ishligili bolidu.
|
|
wiklyucatël |
|
|
|
wing |
|
|
|
wingngide |
|
|
|
wing-wing |
|
|
|
wingildatmaq |
|
|
|
wingildashmaq |
|
|
|
wingildimaq |
|
|
|
wil |
|
wil[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] yüzning birdinla qizirish, otning yalqunjash, suning asta, sus qaynash haliti qatarliqlarni bildüridu.
|
|
wilayet |
|
wilayet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] memlikitimizning ölke, aptonom rayonliridiki birnecce nahiye, sheherlerni öz icige alghan memuriy tërritoriye:[misal:] qeshqer wilayiti. aqsu wilayiti. üc wilayet inqilabi.
|
|
wilayetlik |
|
|
|
wilka |
|
|
|
willide |
|
willide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «wil» qilip, «wil» qilghan halda:[misal:] reyhan «sadiq» dëgen isimni anglap, qorunghandek willide qizardi,
|
|
wil-wil |
|
|
|
wiliq |
|
|
|
wiliqqide |
|
|
|
wiliqlimaq |
|
|
|
wiliq-wiliq |
|
|
|
wilildimaq |
|
|
|
winaya |
|
|
|
winta |
|
|
|
wintisi bosh |
|
|
|
wintisi kem |
|
wintisi kem[yeshmisi:] eqli-hoshi jayida emes, kallisi taza ishlimeydighan؛ dötrek:[misal:] uning azraq wintisi kem nëme, uning sözlirini köngüllirige almisila, dëdi u könglümni yasap.
|
|
wintilatmaq |
|
|
|
wintilashmaq |
|
|
|
wintilanmaq |
|
|
|
wintiliq |
|
|
|
wintilimaq |
|
|
|
wino |
|
wino[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] asasen üzümdin teyyarlinidighan ispirtliq icimlik, haraq, mey, sharab:[misal:] wino icmek. qizil wino.
|
|
winociliq |
|
|
|
winil |
|
|
|
winilon |
|
winilon[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] atsëtilën, ëtilën, atsëtat kislatasi we pormaldigitni xam eshya qilip sintëz qilinghan tala. xususiyiti paxta talasigha oxshiship këtidu, kücinishcanliqi yuqiri, sürkilishke cidamliqraq, yënik. u sintëtik talalar icide su sümürüshcanliqi küclükrek, talalarning biri hësablinidu. yazliq kiyimlerni tikishke bab këlidu. adette uningdin arghamca, bëliq tori qatarliqlar ëshilidu.
|
|
wi’olët |
|
|
|
wi’olët güli |
|
|
|
wiwiska |
|
|
|
wiyey |
|
wiyey[söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] bu sözni köpince xotun-qizlar qollinilidighan bolup: 1) iza tartish, ongaysizlinish imalirini bildüridu:[misal:] wiyey, siz bir boytaq, men bir tul ayal, qandaq mëhman bolimen emise[yeshmisi:] 2) narazi bolush iimasini bildüridu:[misal:] wiyey, östengge dep baghdin necce harwa shax kësip kettighu...[yeshmisi:] 3) cöcüsh, qorqush imalirini bildüridu: -[misal:] wiyey, kim bu dëdi raziye ushtumtut peyda bolghan kölenggüni körüp.
|
|