ئىزاھى |
p |
|
p[yeshmisi:] hazirqi zaman uyghur ëlipbesining tötinci heripi. ret tertipi jehettin tötincini körsitidu. hazirqi zaman uyghur tilidiki mene perqlendürüsh roligha ige fonëma. ayrim shekli «p», bëshidin ulinidighan shekli «p», bash we axiridin ulinidighan shekli «p», ayighidin ulinidighan shekli «ip» oqulushi yaki nami «pë», «p» üzük tawush bolup, tawush ciqirish orni jehettin qosh lew tawushqa, tawush ciqirish usuli jehettin partilighuci tawushigha, tawush perdisining titirishi-titirimesliki jehettin jarangsiz üzük tawushqa tewe. «p» tawushining fonëtikiliq alahidiliki 1. hazirqi zaman uyghur tilidiki bashqa tillardin qobul qilinghan, axiri «b» tawushi bilen axirlashqan bir qisim sözler yekke halette turghanda yaki ulargha üzük tawushi bilen bashlanghan qoshumcilar qoshulghanda «b» tawushi nutuqta «p» teleppuz qilinidu, imlada özgermeydu. mesilen: imlasi teleppuzi azab, azabliq azap, azapliq terkib, terkibler terkip, terkipler 2. bashqa tillardin qobul qilinghan bir qisim sözlerning axirida eslide «b» tawushi bolsimu, tilimizda herqandaq ehwalda «p» teleppuz qilinghanliqi ücün fonëtikiliq prinsip boyice ayrim turghandimu, türlengendimu, imla we teleppuzdimu «p» ipade qilinidu. mesilen: imlasi türlinishi teleppuzi mektup mektupi mektup, mektupi tertip tertipi tertip, tertipi 3. bashqa tillardin qobul qilinghan, eslide «w, f» tawushliri bilen axirlishidighan bir qisim sözler teleppuzda omumen «p» teleppuz qilinghacqa, yëziqtimu «p» bilen ipadilinidu. mesilen: esli imlasi teleppuzi arxiw arxip-arxipi arxip-arxipi teklif teklip-teklipi teklip-teklipi 4. «al, at～et, idi» yardemci pë’illiri «p» liq rewishdashlargha qoshulup, tüs katëgoriyisini hasil qilghanda, rewishdash, terkibidiki boghum axiri bolup kelgen «p» tawushi teleppuzda «w» gha nöwetleshtürüp ëytilidu. bu xil fonëtikiliq özgirish imlada hem teleppuzda nöwetleshkini boyice eks ettürülidu. mesilen: imlasi teleppuzi tashlap + et tashliwet tashliwet yëzip + al yëziwal yëziwal qilip + idi qiliwidi qiliwidi 5. «p» bilen axirlashqan rewishdashlargha «b» bilen bashlanghan bir qisim yardemci pë’illar qoshulghanda, janliq tilda ong assimlatsiye hadisi körülüp, «p» tawushi özidin këyin kelgen «b» tawushini özige oxshitiwalidu. emma, imla we teleppuzda ipade qilinmaydu. mesilen: imla we teleppuzi janliq tilda oqup + baq = oqupbaq oquppaq yëzip + ber = yëzipber yëzpper 6. «p» tawushi bilen axirlashqan bir qisim isimlargha «axun, aka» qatarliq sözler qoshulup kelgende, «p» tawushi «w» teleppuz qilinidu, imlada özgermey yëzilidu. mesilen: imlasi teleppuzi yüsüp aka yüsüwaka talip axun ta:liwa:xun
|
|
pa |
|
|
|
pa’al |
|
pa’al[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] birer ishqa gheyret bilen kirishken halda, estayidil, izcil, aktip:[misal:] pa’al qatnashmaq. pa’al ishlimek.
|
|
pa’aliyet |
|
|
|
pa’aliyetcan |
|
|
|
pa’aliyetcanliq |
|
|
|
pa’aliyetci |
|
|
|
pa’aliyetsiz |
|
|
|
pa’aliyetsizlik |
|
|
|
pa’aliyetshunas |
|
|
|
pa’aliyetlik |
|
pa’aliyetlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① estayidil ishleydighan, pa’aliyetcan, aktip:[misal:] pa’aliyetlik adem.[yeshmisi:] ② pa’aliyetni öz icige alghan:[misal:] bügün ösmürler tenterbiye musabiqisida mezmunluq, tesirlik, her xil pa’aliyetlik heriketler körsitilidu.
|
|
pa’anga |
|
|
|
papa |
|
|
|
papax |
|
papax[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] moyi, tüki sirtigha tikilgen uzuncaq telpek:[misal:] u pakarghina, burni yoghan, papax kiygen bir kishi idi.
|
|
papaliq |
|
|
|
paportnik |
|
|
|
papilimaq |
|
|
|
pat (Ⅰ) |
|
pat (Ⅰ)[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yip we rextlerni qaturup cidashliqini ashurush ücün ishlitilidighan suyuq umac, shilimsiman yaki kraxmal suyuqluq:[misal:] pat bermek.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] pat bërilgen halet, turq؛ esl, eyni:[misal:] pëtidin cüshmek. öz pëti. shu pëti.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:]baghlighuci.[yeshmisi:] bezi süpetdashlardin këyin ücinci shexs formisida këlip ish-heriketning melum bir halitide yene bir heriket orunlanghanliqini bildüridu:[misal:] yasin ketmenni kötürgen pëti u terepke qarap mangdi.
|
|
pat (Ⅱ) |
|
|
|
pat yëqinda |
|
|
|
patⅢ |
|
|
|
pat (Ⅳ) |
|
|
|
patasa |
|
|
|
pataq |
|
|
|
pataka |
|
|
|
patang |
|
patang[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① adem we haywanlarning omurtqa sökenglirini boylap orunlashqan cong pey:[misal:] kala patingi. töge patingi. patang salmaq.[yeshmisi:] ② boyunning arqa teripi, geden:[misal:] patingi yoghan. ∥ patang gösh.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] zimme, geden, öz üsti:[misal:] patingidiki qerzler künsëri köpiyiwergen ezalarning bezisi yaqa yurtlargha qëcip këtishti.
|
|
patangdimaq |
|
|
|
patanggushlimaq |
|
|
|
pat-pat (Ⅰ) |
|
|
|
pat-pat (Ⅱ) |
|
|
|
patron |
|
patron[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞mashinisazliq＜[yeshmisi:] ① üshke, istanok qatarliqlarning tigh yaki dëtallarni qisip, muqim tutup turidighan qismi, qisquci.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞ëlëktr＜[yeshmisi:] ëlëktr simlirining axirqi ucigha ornitilidighan we lampuckini tutup turush rolini oynaydighan qurulma.
|
|
patri’arx |
|
|
|
patri’arxal |
|
|
|
patri’arxalliq |
|
|
|
patqaq |
|
|
|
patqaq gazi |
|
|
|
patqaqciliq |
|
|
|
patqaqsiz |
|
|
|
patqaqlashmaq |
|
|
|
patqaqliq |
|
|
|
patquzmaq |
|
|
|
patlatmaq |
|
|
|
patlashmaq |
|
|
|
patlanmaq |
|
|
|
patlimaq |
|
patlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] rext, yip, qeghez qatarliqlarni patqa cilap qaturup, siliqlap perdazlimaq؛ pat bermek:[misal:] rextni patlimaq.
|
|
patmaq |
|
patmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① suyuq, yumshaq nersining icige kirmek, cökmek, milenmek:[misal:] laygha patmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] gherq bolmaq, cökmek:[misal:] yasin qazi bir pes congqur oygha patti.[yeshmisi:] ③ qattiq bësimdin icige püküp, yërip yaki sanjilip kirmek:[misal:] ayaghqa tash patmaq.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] qattiq tegmek, ëghir tuyulmaq:[misal:] kündin-künge jebir-zulum köpiyip jënigha pëtiptu.[yeshmisi:] ⑤ birer ijabiy hës-tuyghu yaki selbiy rohiy halette bolmaq:[misal:] kenji oghlining derdide ata-ana munggha pëtiptu.[yeshmisi:] ⑥ upuqqa yoshurunup közdin ghayib bolmaq:[misal:] kün patti.[yeshmisi:] ⑦ sighmaq؛ mas, layiq kelmek:[misal:] taghqa patmighan öcke qazangha patar(maqal).
|
|
patman |
|
patman[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] miqtar söz.[kesip türi:]＞tarix＜[yeshmisi:] 180 kilogramdin 300 kilogramghice yaki bir puttin 11 putqice bolghan ëghirliq ölcimi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] bir talay, hësabsiz, nurghun, tola, köp, jiq:[misal:] bir patman ish. bir patman gep.
|
|
patman-patman |
|
|
|
patmanlap |
|
|
|
patmanlap-patmanlap |
|
|
|
patmicuq |
|
|
|
patmixotun |
|
|
|
patolog |
|
|
|
patologiye |
|
|
|
paturmaq |
|
|
|
paturushmaq |
|
|
|
paturulmaq |
|
|
|
patëfon |
|
|
|
patënt |
|
|
|
patiparaq |
|
|
|
patiparaqciliq |
|
patiparaqciliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] patiparaq bolghan halet:[misal:] bir minutning icide shundaq patiparaqciliq yüz berdiki, adem-ademge qarimay ittirip, toghra kelgenni dessep-cëqip, qëcishqa bashlidi.
|
|
patiparaqlashturmaq |
|
|
|
patiparaqlashturulmaq |
|
|
|
patiparaqlashmaq |
|
|
|
patiparaqliq |
|
|
|
patihe |
|
patihe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] qur’anning birinci sürisi, bashlinishi.[yeshmisi:] ② birawni yoqlap yaki ziyaret qilip huzurigha we öyige barghanda ehwallishishtin ilgiri yaxshiliq tilep ëytilidighan du’a:[misal:] patihe qilmaq. ＊ tërimdin kelginingni anglap patihe oqup këley dep këliwidim.[yeshmisi:] ③ birer ishni bashlighan kishige yaxshiliqni tiligen halda bërilgen ruxset, ijazet:[misal:] sodigerler uninggha her küni salam bërip uningdin patihe alghandin këyin, öz tijaret ornigha bërip dukinini acidiken.[yeshmisi:] ④ ölüm uzitilghan öyde ölümdin këyin birqance kün icide yaki hëyt künliri merhumning rohigha atap qilinghan du’a we teziyiler:[misal:] ependim bayning öyige patihege bërip: merhumning göri congqur bolsun, dep du’a qiliptu.[yeshmisi:] ⑤ qiz bilen yigit turmush qurushni maqul körgendin këyin oghul terepning qiz terep a’ilisige barikalla ëytip bergen teshekkür du’asi:[misal:] patihedin këyin abduwaris mupti toy waqtini soridi.[yeshmisi:] ⑥ nikah murasimida oqulghan xutbe du’asi:[misal:] haji ishan aldirap-tënep nikah patihesini oqudi.
|
|
paji’e |
|
|
|
paji’elik |
|
|
|
pacaq (Ⅰ) |
|
pacaq (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① putning tizdin töwenki qismi؛ shiraq:[misal:] uzun pacaq ayal. paciqini caqmaq.[yeshmisi:] ② shimning (ishtanning) tizdin pestiki qismi:[misal:] ishtanning paciqi. paciqi tar ishtan.[yeshmisi:] ③ orunduq, shire, kariwat qatarliq buyumlarning yerge tayinip turidighan qismi:[misal:] kariwatning paciqi. shotining paciqi.
|
|
pacaqqa pit cüshmek |
|
|
|
pacaqqa ësilmaq |
|
|
|
pacaq (Ⅱ) |
|
pacaq (Ⅱ)[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ëzilip, pükülüp singhan, parcilanghan, ebjeq:[misal:] ëytti beg: yüreyli tëz tashlap uni, qiyadin domilap ölsun bolup pacaq.
|
|
pacaq-capaq |
|
|
|
pacaqci |
|
|
|
pacaqciliq |
|
|
|
pacaqlatmaq |
|
|
|
pacaqlashmaq |
|
|
|
pacaqlanmaq |
|
|
|
pacaqlimaq |
|
|
|
packa |
|
packa[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] kësip melum shekilge keltürüp qeghezge oralghan, qapqa yaki qutigha qacilanghan bir türdiki nerse, qap, bolaq:[misal:] bir packa tamaka.
|
|
paxal |
|
paxal[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① bughday, shal, arpa, tëriq qatarliq bashaqliq zira’etlerning dënidin ayrilghandin këyin qalghan quruq ghol qismi:[misal:] shal paxili.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] qimmitini yoqatqan, qimmiti cüshken, erzimes؛ yaramsiz, këreksiz:[misal:] paxal pul.
|
|
paxallashturmaq |
|
|
|
paxallashturushmaq |
|
|
|
paxallashturulmaq |
|
|
|
paxallashmaq |
|
paxallashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① paxalgha aylanmaq, paxal bolmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] qimmitini, ehmiyitini yoqatmaq, erzanlashmaq, kursi cüshmek.
|
|
paxalliq |
|
|
|
paxpaq |
|
paxpaq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① tertipsiz ösüp ketken, cuwuq (cac, saqal, yung heqqide):[misal:] paxpaq cac.[yeshmisi:] ② shax-yopurmaqliri tertipsiz, kiriship bükkide yangha ösken:[misal:] paxpaq jigde.[yeshmisi:] ③ jinggha olturmaydighan, jing basmaydighan؛ ici bosh؛ yenggil؛ pucek:[misal:] paxpaq dan.[yeshmisi:] ④ nëpiz, yëling:[misal:] paxpaq kemzul. paxpaq capan.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] wezni yoq, quruq po (gep-sözler heqqide):[misal:] paxpaq gep.
|
|
paxpaytmaq |
|
|
|
paxpaytishmaq |
|
|
|
paxpaytilmaq |
|
|
|
paxpaymaq |
|
paxpaymaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① paxpaq halgha kelmek (cac, saqal, yung heqqide):[misal:] uning cacliri cughundekning canggisidek paxpiyip, yüz-közlirinimu tosuwaptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] göliyip narazi bolmaq:[misal:] tursun bir paxpiyiwidi mudirning yëli ciqti.
|
|
paxta |
|
|
|
paxta atmaq |
|
|
|
paxtek |
|
|
|
paxtiki ongda ucmaq |
|
|
|
paxtici |
|
paxtici[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① paxta tazilash, pishshiqlash yaki paxta sodisi bilen shughullinidighan kishi.[yeshmisi:] ② paxta tërish, paxta yëtishtürüsh bilen shughullinidighan dëhqan؛ paxtikar.
|
|
paxticiliq |
|
paxticiliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] paxta tërish, östürüsh, perwish qilish, sëtish bilen shughullinish pa’aliyiti:[misal:] paxticiliq rayoni.
|
|
paxtizar |
|
|
|
paxtizarliq |
|
|
|
paxtisiman |
|
|
|
paxtikar |
|
paxtikar[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] paxta tërish, östürüsh, perwish qilish, sëtish bilen shughullanghuci dëhqan؛ paxtici:[misal:] ular paxtikarlar ücün qulayliq yaritip berdi.
|
|
paxtikarliq |
|
|
|
paxtilashturmaq |
|
|
|
paxtilashmaq |
|
|
|
paxtiliq |
|
|
|
paxtiwen |
|
|
|
paxshe |
|
paxshe[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① kardin ciqqan, cëqilghan, buzulghan, sunuq:[misal:] paxshe tuxum. paxshe kësek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] erge tegken, er yüzini körgen؛ pëciti buzulghan:[misal:] birge tegken yaxshi, ikkige tegken paxshe, ücke tegken baxshi (maqal).[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] meghlup bolghan, wetweriki ciqqan, yëngilgen:[misal:] u xuddi soqushup paxshe bolghan xorazlargha oxshap qalghanidi.
|
|
paxshek |
|
|
|
paxma |
|
paxma[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] tertipsiz ösken, paxpiyip ketken؛ paxpayghan (cac, saqal, tük, yung heqqide):[misal:] extem bügün paxma caclirini maylap, siliq tarighanidi.
|
|
paxmil |
|
|
|
pada |
|
|
|
pada-pada |
|
pada-pada[yeshmisi:] padilargha bölüngen, top-top:[misal:] u yerde pada-pada qoylar, qotan-qotan uylar, ishqilip hemme nëme bar iken.
|
|
padici |
|
|
|
padiciliq |
|
|
|
padisiz |
|
|
|
padishah |
|
|
|
padishahliq |
|
padishahliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] padishah bolush, padishah öteshke tëgishlik wezipe, xizmet:[misal:] bu qelender on töt yil padishahliq qildi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] padishahlargha xas:[misal:] padishahliq unwan. padishahliq süpet.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞tarix＜[yeshmisi:] padishahning qol astidiki dölet:[misal:] se’udi erebistani padishahliqi.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] padishahlardek bayashatliq؛ huzur-halawet:[misal:] tenning saqliqi-padishahliq (maqal).
|
|
padishahi’alem |
|
padishahi’alem[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce+erebce［[yeshmisi:] «alemning padishahi» dëgen menidiki hörmet we tekellup sözi:[misal:] wezir padishahqa:[misal:] -xosh padishahi’alem, silining bu xizmetlirige biz bëshimiz bilen teyyarmiz, -deptu.
|
|
padiliq |
|
|
|
par (Ⅰ) |
|
par (Ⅰ)[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] ① bir yürüsh, bir qur (kiyim-këcek heqqide):[misal:] bir par kiyim.[yeshmisi:] ② jüp:[misal:] bir par paypaq. bir par ayagh. bir par yaghliq.[yeshmisi:] ③ bir-birige mas, teng:[misal:] − qandaq xanimlar, bizning senuber herbirlirige par këlemdiken?
|
|
par (Ⅱ) |
|
|
|
parⅢ |
|
|
|
para |
|
|
|
parat |
|
|
|
paratif |
|
|
|
parac |
|
|
|
paraxot |
|
|
|
paraxotci |
|
|
|
paraxotciliq |
|
|
|
paraxotsiz |
|
paraxotsiz[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] paraxoti yoq, paraxotqa ige bolmighan:[misal:] dunyada hazir paraxotsiz döletler qalmidi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] paraxotta olturmay, paraxot bilen yürmey:[misal:] junggodin yaponiyige ayropilan yaki paraxotsiz barghili bolmaydu.
|
|
paraxotluq |
|
paraxotluq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] paraxoti bar, paraxotqa ige:[misal:] u mushu künlerde sodisi ronaq tëpip bir paraxotluq bolup qaldi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] paraxotta olturup, paraxot bilen:[misal:] biz u yerge paraxotluq barduq.
|
|
parazit |
|
parazit[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] bashqa bir xil janliq tënining ici yaki sirtida yashap, shu xildiki janliq tënidin ozuqluqqa ërishish arqiliq öz hayatini kapaletlendürgüci qurt yaki ösümlük.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] bashqilarning mëhniti hësabigha yashighuci, teyyartap:[misal:] parazit turmush kecürmek.
|
|
parazitliq |
|
|
|
paras |
|
paras[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] pojangza atqanda, qurighan ciwiqlarni sundurghanda, ocaqqa sëlinghan otun tutiship köygende we shu xil hallarda ciqqan awaz:[misal:] yiraqtin «paras» qilghan awaz anglandi.
|
|
paraset |
|
paraset[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] tëz we toghra cüshinish, toghra perq ëtish qabiliyiti؛ idrak, eqil, dit:[misal:] paraset igisi.
|
|
parasetsiz |
|
|
|
parasetsizlik |
|
|
|
parasetlik |
|
parasetlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pem-parasiti bar, pem-parasetke ige, ditliq, eqilliq:[misal:] parasetlik kishi.
|
|
paras-purus |
|
|
|
parasside |
|
|
|
paraslatmaq |
|
|
|
paraslimaq |
|
|
|
parasimpatik |
|
parasimpatik[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] nërwa sistëmisining bir qismi. yuqiri qismi ottura mënge bilen uzuncaq mëngidin, töwenki qismi yulunning eng töwenki qismidin bashlinip, bedendiki herqaysi organlargha tarqilidu. uning roli simpatik nërwining eksice bolup, yürek qisqirishni tormuzlaydu, yaki astilitidu, köz qaricuqini taraytidu, ücey herikitini küceytidu.
|
|
parashok |
|
|
|
parashoksiman |
|
|
|
parashut |
|
|
|
parashutci |
|
|
|
parashutluq |
|
|
|
paraghet |
|
paraghet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① kishi aram alidighan ehwal, shara’it, tincliq؛ rahet:[misal:] pemsizning parasiti yoq, ghemsizning paraghiti yoq (maqal).[yeshmisi:] ② ayallarning ismi.
|
|
paraghetsiz |
|
|
|
paraghetlik |
|
|
|
parafin |
|
|
|
paraq (Ⅰ) |
|
|
|
paraq (Ⅱ) |
|
|
|
paraq-paraq |
|
|
|
paraq-puruq |
|
|
|
paraqci |
|
|
|
paraqqide |
|
|
|
paraqlatmaq |
|
|
|
paraqlashmaq |
|
|
|
paraqlimaq |
|
|
|
parakende |
|
parakende[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] terep-terepke taralghan, cuwulghan, tiripiren, patiparaq:[misal:] parakende bolmaq.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] perishan, dëlighul, dekke-dükke, xatirjemsiz:[misal:] u öyge kirip kelgendimu parakende köngli tëxi bësilmighanidi.
|
|
parakendicilik |
|
parakendicilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① qalaymiqan halet؛ patiparaqciliq, qalaymiqanciliq:[misal:] düshmenler pat-pat etrapqa ciqip parakendicilik sëlip turdi.[yeshmisi:] ② xatirjemsizlik, perishanliq, dekke-dükkilik:[misal:] mëning könglümge tola parakendicilik salma
|
|
parakendilik |
|
|
|
paragraf |
|
paragraf[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] kitab, maqale we shu qatarliq tëkistning mene jehettin musteqilliqqa ige bolghan, adette «§» arqiliq yaki tertip san bilen körsitilidighan qismi hem «§» belgisining özi.
|
|
paragrafsiz |
|
|
|
paragrafliq |
|
|
|
parang |
|
parang[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① ikki kishi otturisida bolghan gep-söz؛ nutuq:[misal:] parang salmaq. paranggha cüshmek. parang qilmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] mish-mish, ëniq bolmighan gep, söz, xewer:[misal:] hörliqa toghrisida nëme paranglar bolghanliqini anglimidim.[yeshmisi:] ③ söhbet, mulahize:[misal:] ularning parang tëmisi nahayiti keng idi.
|
|
parangci |
|
|
|
parangxumar |
|
|
|
parangxumarliq |
|
|
|
paranglashturmaq |
|
|
|
paranglashmaq |
|
|
|
parallël |
|
|
|
parallëzm |
|
parallëzm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] toghra siziqlarning öz’ara parallëlliqi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] oxshash bir ishning ikki kishi yaki ikki teshkilat teripidin öz’ara këlishmestin bir waqitta bëjirilishi, tekrarlinish.
|
|
parallëlliq |
|
|
|
paraman |
|
|
|
paramush |
|
paramush[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① untughan, ësidin ciqarghan halda:[misal:] paramush bolup qalmaq.[yeshmisi:] ② sezgür bolmighan, dëlighul halette:[misal:] qadir shu pëti saqcilargha paramush qarap turdi.
|
|
paramëtir |
|
paramëtir[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] tenglimidiki melum bir da’ire icide özgiridighan turaqliq san. bu turaqliq san belgilik qimmetni alghanda, shu tenglime wekillik qilidighan shekilge ige bolghili bolidu. mesilen: tenglime x2+y2=R2 tiki R belgilik qimmetni alghanda, tenglime wekillik qilidighan cemberni sizghili bolidu, R bolsa cemberning paramëtiri bolidu.
|
|
parawan |
|
|
|
parawanciliq |
|
|
|
parawanlashturmaq |
|
|
|
parawanlashturushmaq |
|
|
|
parawanlashturulmaq |
|
|
|
parawanlashmaq |
|
parawanlashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] hemme jehettin mol, yëterlik, köp, bayashat haletke kelmek؛ bayashatlashmaq:[misal:] dëhqanlarning turmushi xëli derijide parawanlashti.
|
|
parawanliq |
|
|
|
parawoz |
|
parawoz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞qatnash ishliri＜[yeshmisi:] poyizning wagonlarni sörep mangidighan qismi, buqisi. uning par, ëlëktr küci, icidin yanidighan dwigatël qatarliqlar arqiliq mangidighan bir necce xilliri bolidu.
|
|
parawozci |
|
|
|
pare |
|
|
|
pare-pare |
|
|
|
paresh |
|
|
|
parpa (Ⅰ) |
|
parpa (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] zenjiwil a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. yiltizsiman gholi urcuq shekilde bolup tëbabetcilikte dora qilinidu, uyughan qanni tarqitish, yel mangdurush, meydidiki cingliqni yoqitish xususiyitige ige.
|
|
parpa |
|
|
|
par-par |
|
|
|
par-pur |
|
|
|
part |
|
|
|
parta |
|
|
|
partangci |
|
|
|
part-purt |
|
|
|
partkom |
|
|
|
partguruppa |
|
|
|
partlatquc |
|
partlatquc[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] partlitish xususiyitige ige bolghan, partlitilidighan:[misal:] partlatquc turuba. partlatquc madda. partlatquc dora.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] partlitish xususiyitige ige bolghan hem partlitish ücün mexsus yasalghan nerse:[misal:] u axiri düshmen potiyige yëqin bardi-de, partlatqucni küc bilen aranla tashlidi.
|
|
partlatquci |
|
|
|
partlatmaq |
|
|
|
partlashmaq |
|
|
|
partlitilmaq |
|
|
|
partlighuc |
|
partlighuc[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① partlash xususiyitige ige bolghan, partlaydighan:[misal:] partlighuc dora. partlighuc madda.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞til-yëziq＜[yeshmisi:] teleppuz qilghanda nutuq organliridin hawaning siqilip partlap ciqishi bilen hasil bolghan, ëghizda tosqunluqni yimirip partlap ciqidighan:[misal:] partlighuc tawush.
|
|
partlimaq |
|
partlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jisimlarning hejimi tëz këngiyip, etraptiki hawa bësimining özgirishige küclük tesir körsitip, terep-terepke yëyilip parce-parce bolmaq, bölek-bölekke ajrap etrapqa cëcilmaq:[misal:] düshmen istihkamigha tashlanghan qol bombiliri arqa-arqidin partlidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] jem’iyette bezi weqe-hadisiler tuyuqsiz shiddetlik yüz bermek, peyda bolmaq, kötürülmek:[misal:] qozghilang partlidi.
|
|
partidash |
|
|
|
partidashliq |
|
|
|
partizan |
|
|
|
partizance |
|
partizance[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① partizan halitide, partizan qiyapitide, partizangha oxshash, partizandek:[misal:] bizde hazir partizance yosun bar.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] muntizim bolmighan, cëcilangghu (turmush heqqide):[misal:] sirajidin xizmetke bölüngendin bëri partizance turmush kecürdi.
|
|
partizanlarce |
|
|
|
partizanliq |
|
partizanliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] zalim hakimiyetke yaki tajawuzci düshmenge qarshi öz ixtiyari bilen ëlip bërilidighan qoralliq küresh:[misal:] u öz yurtida partizanliq qildi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:]süpet.[yeshmisi:] partizanlarce xaraktër alghan, partizanlar qatnashqan:[misal:] partizanliq urush.
|
|
partiye |
|
|
|
partiye-guruh |
|
|
|
partiyisiz |
|
|
|
partiyisizlik |
|
|
|
partiyilik |
|
|
|
partiyiwi |
|
|
|
partiyiwilik |
|
partiyiwilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① partiye prinsipliri we partiye ezalirining idë’ologiyisige te’elluq salahiyet:[misal:] mijit aka özining partiyiwilikining undaq ishlargha yol qoymaydighanliqini obdan biletti.[yeshmisi:] ② birer partiyige mensupluq, ezaliq:[misal:] her millet rehbiriy kadirliri partiyiwilik we partiye siyasiti meydanida cing turushi kërek.
|
|
parce |
|
parce[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① isim.[yeshmisi:] bir pütünlükke ige nersilerning bir böliki؛ pütün nersidin kësip, sundurulup ëlinghan yaki özi ajrap ciqqan qismi؛ bölek:[misal:] qeghez parcisi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ölcem qilinghan melum birlikke toshmay qalghan؛ pütün sanning eksi (parcisi):[misal:] parce pul. parce san.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:]miqtar söz.[yeshmisi:] nersilerning miqdarini bildüridighan söz:[misal:] bir parce xet. bir parce gilem. bir parce maqale.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] roman, powëst qatarliq eserlerning melum birqismi, u öz icige alghan bab, bölekler:[misal:] romandin parce.[yeshmisi:] ⑤ [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] ayaghlashqan, yekünlengen oy-pikirni bildürgen mawzusiz bir kublët shë’ir.
|
|
parce-parce |
|
|
|
parce-purat |
|
parce-purat[yeshmisi:] ① cong-kicik parcilardin ibaret, her xil congluqtiki parcilargha bölüngen, parce-parce:[misal:] parce-purat rext. parce-purat nersiler.[yeshmisi:] ② muhim bolmighan, asasliq emes؛ ushshaq-cüshshek:[misal:] parce-purat ish. parce-purat gep.
|
|
parcilatmaq |
|
|
|
parcilashmaq |
|
|
|
parcilanmaq |
|
|
|
parcilimaq |
|
parcilimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① böleklerge bölmek, ajratmaq؛ parce qilmaq, parce haletke keltürmek:[misal:] muzni parcilimaq. ＊ sawut ashqa bësilidighan göshlerni parcilawatatti.[yeshmisi:] ② bölüwetmek, ajizlashturmaq:[misal:] yurtni parcilimaq. ammini parcilimaq.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] terkibiy qisimlargha ajratmaq, birikmidin ajritip almaq:[misal:] atomni parcilimaq. maddini parcilimaq.
|
|
parride |
|
|
|
pars (Ⅰ) |
|
pars (Ⅰ)[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] qattiq qizip köyüsh, parcilinish, yërilish, ëtilish, cing tartqandin këyin üzülüsh we qattiq silkinip qëqilishtin hasil bolghan awaz:[misal:] arghamca «pars» qilip üzülüp ketti.
|
|
pars (Ⅱ) |
|
|
|
pars-pars |
|
|
|
pars-purs |
|
|
|
parsce |
|
parsce[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] parslargha, pars xelqige, pars til-yëziqi we medeniyitige a’it, pars xelqige xas:[misal:] parsce kiyim-këcek. parsce yëziq. parsce lughet.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] pars tili, yëziqi:[misal:] men parsce öginiwatimen.[yeshmisi:] ③ [misal:] [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] pars tili, yëziqini ishlitip, pars tili, yëziqi wasitisi bilen:[misal:] parsce sözlimek. parsce yazmaq.
|
|
parsildatmaq |
|
|
|
parsildashmaq |
|
|
|
parsildimaq |
|
|
|
parsiy |
|
|
|
parqiratmaq |
|
|
|
parqirashmaq |
|
|
|
parqiraq |
|
|
|
parqiraqliq |
|
|
|
parqiritilmaq |
|
|
|
parqirighaq |
|
|
|
parqirighaqliq |
|
|
|
parqirimaq |
|
parqirimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① parride qilip yanmaq, nur cacmaq, parqirap turmaq, yorumaq:[misal:] colpan yultuzi yol körsetküci ciraghdek asmanda parqirap turatti.[yeshmisi:] ② yaltirimaq, julalimaq:[misal:] altunning poqimu parqiraydu (maqal).
|
|
park |
|
park[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞inglizce［[yeshmisi:] gül we yëshilliq bilen qaplanghan, seyle qilish, dem ëlish, köngül ëcish üsküniliri bar cong bagh:[misal:] biz ete dëngiz boylirigha barimiz, parklarda sayahet qilimiz.
|
|
parlatmaq |
|
|
|
parlashmaq |
|
|
|
parlaq |
|
parlaq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① parlap, nur cëcip turidighan, roshen؛ nurluq:[misal:] parlaq quyash. parlaq nur.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ronaq tapqan, bayashat, shanliq:[misal:] uning kelgüsi zor hem parlaq.
|
|
parlamënt |
|
|
|
parlamëntliq |
|
|
|
parlandurmaq (Ⅰ) |
|
|
|
parlandurmaq (Ⅱ) |
|
|
|
parlandurulmaq |
|
|
|
parlanmaq (Ⅰ) |
|
|
|
parlanmaq (Ⅱ) |
|
|
|
parliq |
|
parliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① par bar, par bilen tolghan, par hasil bolghan:[misal:] parliq qazan.[yeshmisi:] ② par bilen yuyulidighan, par ishlitilidighan:[misal:] parliq munca.
|
|
parlimaq (Ⅰ) |
|
|
|
parlimaq (Ⅱ) |
|
parlimaq (Ⅱ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:]türi: uat＜[yeshmisi:] yeshmisi: romasxa boyice türge ayrimaq؛ sortqa ayrimaq, xillimaq, tallimaq, ilghimaq:[misal:] üzüm parlimaq. uruq parlimaq.[yeshmisi:] ② jüplimek, jüp-jüp haletke keltürmek:[misal:] parlap tizilghan ötükler mal tekcisige retlik tizilghanidi.
|
|
parlinish |
|
|
|
parnik |
|
parnik[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] her xil gül-giyah, köktat, maysa qatarliqlarni tëz östürüsh, yëtildürüsh ücün qurulghan üsti yëpiq eyneklik jahaza, xana؛ bu yerde kün nurining cüshüshi we sün’iy usulda issiqliq bërish arqiliq ösümlükning ösüshidiki muwapiq tëmpëratura saqlap qëlinidu:[misal:] parnikta köktat östürmek.
|
|
parol |
|
|
|
parway |
|
|
|
parwayliq |
|
|
|
parixor |
|
|
|
parixorluq |
|
|
|
parildatmaq |
|
|
|
parildashmaq |
|
|
|
parilditilmaq |
|
|
|
parildimaq |
|
parildimaq[yeshmisi:] «par-par» qilip yënip turmaq, yoruq nur tarqatmaq, nur cëcip turmaq, palildimaq:[misal:] su ay yoruqida eynektek parildap körünetti.
|
|
pazil |
|
|
|
pazilliq |
|
pazilliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bashqilargha yaxshiliq qilish peziliti, yaxshi mijez-xaraktër, pezilet, yaxshiliq:[misal:] u heqiqeten rehimdil we pazilliqta bashqilardin ëship cüshidu.
|
|
pazh |
|
|
|
pazh-pazh |
|
|
|
pazh-puzh |
|
|
|
pazhzhide |
|
pazhzhide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «pazh» qilghan halda, «pazh» qilip:[misal:] serengge qëpida aran bir tal serengge qaptiken, shunce awaylap caqsammu «pazhzhide» qildi-de, ot almay öcti. shundaq qilip bir këce qarangghuda qalduq.
|
|
pazhildatmaq |
|
|
|
pazhildashmaq |
|
|
|
pazhildimaq |
|
|
|
pas (Ⅰ) |
|
pas (Ⅰ)[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] birnersining ikkinci nersige urulushidin, qattiq silkinishi hem üzülüshidin hasil bolidighan awaz:[misal:] ezimet qolini qattiq bir shiltiwidi, apisining yüzige «pas» qilip tegdi.
|
|
pas (Ⅱ) |
|
|
|
pasat (Ⅰ) |
|
pasat (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] qesten, meqsetlik halda qilinghan pitne-ighwa, oydurma:[misal:] bu ishlar kishini tolimu bi’aram qilidu we türlük pasat xiyallar kocisigha bashlaydu.
|
|
pasat (Ⅱ) |
|
|
|
pasatciliq |
|
|
|
pasar |
|
|
|
pasar-pusqat |
|
|
|
pasang (Ⅰ) |
|
|
|
pasangdatmaq |
|
|
|
pasangdashmaq |
|
|
|
pasangdalmaq |
|
|
|
pasangdimaq |
|
|
|
pasahet |
|
pasahet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] cirayliq we yëqimliq sözlesh qabiliyiti؛ nutuqning ëniq, cüshinishlik hem güzelliki:[misal:] oghlum, ilim-edepte kamil, pasahet we güzellik igisi ikensen, deptu boway merdangha.
|
|
pasahetlik |
|
pasahetlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] cirayliq, yëqimliq, rawan sözlengen, pasahet bilen ëytilghan:[misal:] söz munbirige ciqsang, özüngni mustehkem tut, xata sözlime, sözüngni pasahetlik sözler bilen bashla.
|
|
pas-pas |
|
|
|
paspas |
|
|
|
pasport |
|
|
|
pas-pus |
|
|
|
pasta |
|
|
|
pasxa |
|
pasxa[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] ① xristi’anlarning, eysaning qayta tirilishige atap ötküzidighan diniy bayrimi. bu bayram etiyazda kün-tün tengliship, birinci qëtim ay tolghandin këyin këlidighan deslepki yekshenbe küni ötküzülidu.[yeshmisi:] ② yehudiylarning bahar pesli ötküzülidighan diniy bayrimi.
|
|
passat |
|
passat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞nëmisce［[kesip türi:]＞mëtë’orologiye＜[yeshmisi:] ëkwatorning ikki teripidiki töwen atmosfëra qewitide, shimaliy yërim shardin ciqidighan sherqiy shimal shamili we jenubiy yërim shardin ciqidighan sherqiy jenub shamili. bu xil shamalning yönilishi nahayiti az bir qisim waqitlarda özgiridu.
|
|
passip |
|
passip[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] ① birer ish-heriketke ëtibarsiz qaraydighan, qiziqmaydighan, sus, «aktip» ning eksi:[misal:] passip adem. passip oqughuci.[yeshmisi:] ② toghra bolmighan, natoghra؛ nacar, selbiy:[misal:] passip amil.
|
|
passiplashturmaq |
|
|
|
passiplashturushmaq |
|
|
|
passiplashturulmaq |
|
|
|
passiplashmaq |
|
|
|
passipliq |
|
|
|
paskal |
|
|
|
paskina |
|
paskina[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] bulghanghan, kirleshken, pakiz bolmighan, meynet, kir:[misal:] paskina nerse. paskina kiyim.
|
|
paskina-püskine |
|
|
|
paskinciliq |
|
|
|
paskinilashturmaq |
|
|
|
paskinilashturushmaq |
|
|
|
paskinilashturulmaq |
|
|
|
paskinilashmaq |
|
|
|
paskiniliq |
|
|
|
paslashmaq |
|
|
|
pason |
|
pason[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] her xil kyim-këceklerning picimi, tikilishi we shu xildiki nersilerning tashqi körünüshi, shekli, modëli:[misal:] kocida her xil pasonda kiyingen on necce kishi aldirimay qedem tashlap këtiwatatti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yëngi moda bilen yasinip yüridighan؛ cirayliq:[misal:] pason qiz. pason bolup ketmek.
|
|
pasunluq |
|
|
|
pasiban |
|
pasiban[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ① birer kishi yaki nersining xewpsizlikini, amanliqini, dexlisizlikini qoghdash ücün közetke, postqa qoyulghan kishi؛ qarawul, saqci:[misal:] padishah derru pasibanlirini nëme weqe bolghanliqini bilip kirishke buyruptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] himaye qilghuci, muhapizet qilghuci, saqlighuci؛ ghemxor؛ bashpanah:[misal:] sep bëshida pasibanimiz, cëwer rolcimiz bolghacqa bu ghaye coqum emelge ashidu.
|
|
pasibanliq |
|
pasibanliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] birer kishi yaki nersini qoghdash, uni türlük ziyan-zeximdin himaye qilish, ghemxorluq:[misal:] këciliri yërim këcigice melike uxlap, inik’ana pasibanliq qilsa, yërim këcidin këyin inik’ana uxlap, melike pasibanliq qildi.
|
|
pasiq |
|
pasiq[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① buzulghan, cirigen, sësighan:[misal:] pasiq söngekler astidin jinlar sekrep ciqti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] yaman, exlaqsiz:[misal:] men kecürgüsiz gunahqa giriptar bolghan pasiq adem.[yeshmisi:] ③ paskina, iplas:[misal:] shahzade ornidin turup, bu pasiq jadugerdin öc almaqci boptu.
|
|
pasiqliq |
|
|
|
pasil |
|
pasil[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ikki dölet, ikki terep otturisidiki cëgra, cek, ayrima:[misal:] pasil qozuqi. dëngiz pasili.∥ pasil tam.
|
|
pasildaq |
|
|
|
pash |
|
|
|
pasha (Ⅰ) |
|
pasha (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] hasharat, yëtilginining tëni incike we uzun gewdiside bir jüp qanat we üc jüp uzun, incike putliri bolidu؛ licinka we qorcaqliri suda yëtilidu؛ erkiki ösümlük shirnisi bilen, cishisi adem we haywan qënini shorash bilen hayat kecüridu؛ bezgek, yuqumluq mënge yallughi qatarliq kësellerni tarqitidu.
|
|
pasha (Ⅱ) |
|
pasha (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① burunqi caghlarda türkiye, misir qatarliq memliketlerning eng aliy herbiy we memuriy emeldarlirining yuqiri derijilik unwan nami.[yeshmisi:] ② xotun-qizlarni caqirishta hörmetlesh yaki erkilitish menisini ipadileydu:[misal:] pasha qiz. gülmire pasha.[yeshmisi:] ③ xotun-qizlarning ismi.
|
|
pashshap |
|
|
|
pashshapbëgi |
|
|
|
pashshapliq |
|
pashshapliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] pashshaplar mes’ul bolup orunlaydighan xizmet, wezipe؛ pashshaplar ishleshke tëgishlik ish:[misal:] pashshapliq qilmaq. pashshapliq emili.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pashshaplar igidarciliqidiki, pashshaplargha qarashliq, pashshaplargha xas:[misal:] mollaniyaz pashshapliq yerni tërish hashiri bilen seherdila ciqip ketkenidi.
|
|
pashna |
|
|
|
pashniliq |
|
pashniliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① pashnisi bar, pashna qoyulghan:[misal:] pashniliq ayagh. pashniliq betinke.[yeshmisi:] ② pashna bolidighan, pashna qilinidighan, pashna ücün teyyarlanghan:[misal:] pashniliq cem.
|
|
pashiliq |
|
pashiliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① pasha köp yer:[misal:] abdulla her küni bu pashiliqqa këletti.[yeshmisi:] ② pasha cëqishtin saqlinish ücün, daka, mata qatarliq rextlerdin tikilgen cimildiq:[misal:] pashiliq tartmaq. pashiliq tikmek.
|
|
pashi’ot |
|
pashi’ot[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］pasha+ot［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] etirgül a’ilisige kiridighan köp yilliq saman gholluq ösümlük. gholi birer mëtir ëgizlikte bolup tik, yopurmiqi nöwetliship ösidu, yopurmiqi taq sanliq peysiman murekkep yopurmaq. yiltizi dora qilinidu, altay taghliridin tëpilidu.
|
|
paq |
|
|
|
paqa (Ⅰ) |
|
paqa (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] qosh makanliq haywan. bëshi yapilaq hem keng؛ aghzi, közi cong؛ tërisi siliq, renggi muhitning oxshimasliqi bilen oxshash bolmaydu. uning adette yëshil, kül reng sepkünliri bolidu؛ barmaq ariliqida nëpiz perdisi bar؛ suda yaki sugha yëqin jaylarda yashaydu, köpince qarangghuda heriket qilidu؛ erkekliride kurkirash orgini bolidu, ünlük kurkiraydu؛ asasen ëtizlardiki ziyandash hasharatlar bilen ozuqlinidu؛ yëza igilikige paydiliq, balisi «qumcaq» dëyilidu. yëshil paqa adette «ëtiz toxusi» depmu atilidu.
|
|
paqisi qanmaq |
|
paqisi qanmaq[yeshmisi:] tiliki ijawet bolmaq, oylighinidek bolup ciqmaq, könglidikidek bolmaq, arzusigha yetmek:[misal:] emdi paqang qanghandu 5000 yüenge motsiklit ëlip, uni mingenge asmangha ciqip ketmessen dëdi awut akam oghlining motsiklitigha qarap qoyup.
|
|
paqa (Ⅱ) |
|
paqa (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] tügmenning tëshini heriketke keltürüsh ücün, shümekning ucigha ornitilghan, töpe tashning töshüki icide turidighan töt burjek yapilaq tömür:[misal:] tügmenning paqisi.
|
|
paqalcaq |
|
|
|
paq-puq |
|
|
|
paqshimaq |
|
|
|
paqqide |
|
|
|
paqlan |
|
|
|
paqul |
|
|
|
paqicar |
|
|
|
paqicanaq |
|
|
|
paqicighirtmiqi |
|
paqicighirtmiqi[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］paqa+cighirtmaq+i［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] cighirtmaq a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. yopurmiqi xenjersiman bolup, nöwetliship ösidu؛ güli sarghuc qongur rengde bolup, yüzide qizil dëghi bolidu؛ mëwisi ghoziliq mëwe, uruqi qara këlidu؛ tëbabetcilikte yiltizsiman gholi dora qilinidu. uning qizitmini yandurush, zeherni kësish roli bar.
|
|
paqicilap |
|
|
|
paqilesh |
|
paqilesh[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］paqa+lesh［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] jintiyana a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. yopurmiqi dügilek, suda leylep ösidu, güli sëriq, ghoza mëwisi soqicaq. pütün ösümlük tëni dora qilinidu. süydükni rawan qilish, issiqni qayturush roli bar.
|
|
paqildatmaq |
|
|
|
paqildashmaq |
|
|
|
paqildaq |
|
|
|
paqildimaq |
|
|
|
paqiliq (Ⅰ) |
|
|
|
paqiliq |
|
paqiliq[yeshmisi:] ① (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] tügmenning paqisi aylinip turidighan, paqa ornitilidighan orun, jay.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] paqa qilish ücün teyyarlanghan:[misal:] paqiliq tömür.
|
|
paqi’ot |
|
|
|
paqiyopurmaq |
|
|
|
pak |
|
pak[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① cang-tozan, kir qatarliqlardin xaliy, paskina bolmighan, pakiz:[misal:] aq bolsun, pak bolsun (maqal).[yeshmisi:] ② terkibi sap, bulghanmighan, taza:[misal:] pak su.[yeshmisi:] ③ bashqa birining ejri arilashmighan, özige xas bolghan؛ halal:[misal:] tapqinim pak, quliqim saq (maqal).[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] namigha dagh tegmigen, yaman illet, yaman ishlardin xaliy, sap wijdanliq, sap:[misal:] pak dil. pak qiz. tarixi pak. pak adem.
|
|
pakar |
|
|
|
pakar-pakar |
|
|
|
pakarlatmaq |
|
|
|
pakarlashmaq |
|
|
|
pakarlitilmaq |
|
|
|
pakarlimaq |
|
pakarlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] pakar, pes haletke kelmek, pakarlashmaq, peslimek:[misal:] bu adem qërighanda pakarlap ketti.
|
|
pak-pakiz |
|
pak-pakiz[yeshmisi:] ① taptaza, sapmusaq, nahayiti pakiz:[misal:] asfalt yollar yamghur bilen yuyulup pak-pakiz bolup ketkenidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birnimu qoymay, pütünley:[misal:] mëhman bir texse mantini pak-pakiz yep tügetti.
|
|
paklashturmaq |
|
|
|
paklashturushmaq |
|
|
|
paklashturulmaq |
|
|
|
paklashmaq |
|
|
|
paklanmaq |
|
paklanmaq[yeshmisi:] ① «paklimaq» pë’ilining özlük derijisi:[misal:] teret ëlip paklanghan jama’et bir-birlep mescitke këlishke bashlidi.[yeshmisi:] ② «paklimaq» pë’ilining mejhul derijisi:[misal:] ashu toyda sëning rohing shadlandi, gül bëghimiz shumbuyidin paklandi.
|
|
pakliq |
|
|
|
paklimaq |
|
paklimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] pak haletke keltürmek, pak qilmaq, pakizlimaq:[misal:] u ghusul-taharet ëlip, özini paklimaqci boldi.
|
|
pakit |
|
pakit[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] ① inkar qilghili bolmaydighan, rë’al, bar nerse؛ heqiqiy weqe, hadise we shular heqqidiki melumat:[misal:] pakit aldida pil osuruptu (maqal).[yeshmisi:] ② birer ish, nerse heqqide xulase ciqirish, qet’iy bir pikirge këlish ücün xizmet qilidighan asas, delil, höjjet:[misal:] tarixiy pakit. ＊ pakit munaziridin üstün turidu.
|
|
pakitsiz |
|
|
|
pakitliq |
|
|
|
pakiz |
|
pakiz[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① taza, pak, ërigh, meynet emes:[misal:] pakiz su. pakiz cine.[yeshmisi:] ② taziliqqa ri’aye qilidighan, özini pakiz tutidighan:[misal:] pakiz bala. pakiz ayal.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] wijdanliq؛ pak؛ toghra؛ adil:[misal:] qiz dëmek bolur pakiz, pakizliq dëmekkim qiz.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] qaldurmay, pütünley, tamamen, toluq, teltöküs:[misal:] yoldiki qarlar pakiz süpürüwëtildi.
|
|
pakizlatmaq |
|
|
|
pakizlashmaq |
|
|
|
pakizlanmaq |
|
pakizlanmaq[yeshmisi:] ① «pakizlimaq» pë’ilining özlük derijisi:[misal:] u muncigha bërip pakizlinip keldi.[yeshmisi:] ② «pakizlimaq» pë’ilining mejhul derijisi:[misal:] ügüt pakizlandi. köktat pakizlandi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] pütünley, tamamen tügimek؛ tügeshmek:[misal:] axiri ata-anamdin qalghan oqet pakizlinip, termec qalash halitige kelduq.
|
|
pakizliq |
|
|
|
pakizlimaq |
|
|
|
pakinek |
|
|
|
pagon |
|
|
|
pagonsiz |
|
|
|
pagonluq |
|
|
|
pang (Ⅰ) |
|
|
|
pang (Ⅱ) |
|
|
|
pangⅢ |
|
pangⅢ[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ghol-shaxliri we yopurmaqliri heddidin ziyade ösüp, bükliship, özini kötürelmey yëtiship ketken؛ hosul bërishi kem bolghan (bughday, shal, arpa qatarliq danliq zira’etler heqqide):[misal:] bughday pang bolup këtiptu.
|
|
pang (Ⅳ) |
|
|
|
pangparimaq |
|
|
|
pang-pang |
|
|
|
pang-pung |
|
|
|
pangcu |
|
|
|
pangqay (Ⅰ) |
|
pangqay (Ⅰ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] quliqi anglimaydighan, quliqi ëghir, anglimas, saghru:[misal:] bu adem kor yaki pangqaymikin
|
|
pangqay (Ⅱ) |
|
|
|
pangqayliq |
|
|
|
pangqush |
|
pangqush[söz türkümi:] süpet.[qurulmisi:]］pang+qush［[yeshmisi:] kallisi ishlimeydighan, sarang qëtish؛ döt, kalwa, hangwaqti:[misal:] pangqush adem.
|
|
pangngide |
|
pangngide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① «pang» qilghan halda, «pang» qilip:[misal:] miltiqtin «pangngide» oq ciqip ketti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birdinla ün sëlip, tosattin qattiq awaz bilen:[misal:] hëliqi bala jile bolghinidin «pangngide» yighliwetti.
|
|
pangildatmaq |
|
|
|
pangildimaq |
|
|
|
pal (Ⅰ) |
|
pal (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] kishining aliqinigha qarash, kitab waraqlash, qarta ëcish, tash we mayaqlarni yötkesh qatarliq usullar bilen kishilerning kelgüsini, shuningdek kishiler bilishke qiziqqan nerse yaki hadisilerni aldin ëytip bëridighan saxta bësharet:[misal:] pal baqmaq. pal salmaq.
|
|
pal (Ⅱ) |
|
pal (Ⅱ)[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] quyash, yultuz, ciragh, ot qatarliqlarning yoruqluq ciqirip yënish haliti:[misal:] öy icide birdinla «pal» qilip ciragh yandi-de, yene uzimay «lap» qilip öcti.
|
|
palata |
|
|
|
palatmaq |
|
|
|
palas (Ⅰ) |
|
palas (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] omumen yerge, kariwatqa sëlinidighan, yung yaki paxta yipliridin toqulghan, gilem ornida ishlitilidighan buyum.
|
|
palas (Ⅱ) |
|
|
|
palas-palas |
|
|
|
palaslatmaq |
|
|
|
palaslashmaq |
|
|
|
palaslimaq |
|
|
|
palashmaq (Ⅰ) |
|
|
|
palashmaq (Ⅱ) |
|
|
|
palaq (Ⅰ) |
|
palaq (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① diniy mekteplerde oqughucilarni edepleydighan yaki soraqxanilarda gunahkarni uridighan jaza qorali؛ yëssi tayaq:[misal:] palaq bilen urmaq.[yeshmisi:] ② këme, qëyiq, qolwaqlarni suda heydesh ücün ishlitilidighan, sugha kirip turidighan, uci yëssi qilip yasalghan yaghac:[misal:] qëyiq paliqi.[yeshmisi:] ③ ciwin öltürüsh ücün sim yaki yaltiraq tordin yasalghan sapliq eswab:[misal:] ciwin paliqi.[yeshmisi:] ④ [kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] tiktak top qatarliqlarni urush ücün yaghac yaki bashqa nersilerdin mexsus yasalghan tenterbiye saymini:[misal:] tiktak top paliqi.
|
|
palaq (Ⅱ) |
|
palaq (Ⅱ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] bixsighan, buzulghan, sësip qalghan, kökirip qalghan (tuxum heqqide):[misal:] palaq tuxum.
|
|
palaqⅢ |
|
|
|
palaq-palaq |
|
|
|
palaq-puluq |
|
|
|
palaqtumshuq |
|
palaqtumshuq[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］palaq+tumshuq［[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] palaqtumshuqlar a’ilisidiki bir xil qush. cangjyangning jenubidiki herqaysi jaylar we xeynendawda köp ucraydu. ottura qisim rayonlar ücün pesil qushliri hësablinidu, jenubi rayonlarda qishlaydu. uning cong-kicik birqance xilliri bar. tük-peyliri bash kiyimlerni bëzeshke ishlitilidu.
|
|
palaqce |
|
palaqce[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bëliqlarning heriket orgini. u tikensiman söngeng we perde sheklidiki tirep turghuci kömürceklerdin tüzülidu. uni orunlashqan ornigha qarap kökrek palaqcisi, qorsaq palaqcisi, dümbe palaqcisi, saghra palaqcisi we quyruq palaqcisi dep birqance türge bölüshke bolidu.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] bashaqliqlar a’ilisidiki ösümlük güllirining uruqdani tüwide bolidighan suluq we tenggige oxshap këtidighan bir xil qurulma. sani ikki tal bolup, kicik we rengsiz këlidu. u su sümürgendin këyin köpüp, gülining ëcilishini tëzlitidu.
|
|
palaqqide |
|
|
|
palaqlatmaq |
|
|
|
palaqlashmaq |
|
|
|
palaqlimaq |
|
palaqlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① «palaq-palaq» qilghan awaz ciqarmaq:[misal:] u qaqaqlap külüwidi, katek tereptin toxularning palaqlighan awazi anglandi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer ishning koyida yürmek, heriket qilmaq, ghëmini yëmek, izdenmek:[misal:] nizamidin kollëktip ishliri ücün uda bir yil palaqlap yürdi.
|
|
palaqman |
|
|
|
palaket |
|
palaket[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] kishilerning ixtiyaridin, iradisidin tashqiri؛ ushtumtut, kütülmigende yüz bëridighan köngülsiz hadise؛ bextsizlik؛ bala-qaza؛ apet:[misal:] palaket basmaq. ＊ xushal bolghanda közge palaket körünmes (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] caqqan emes, leqwa, layghezel, ëpi yoq؛ këlengsiz:[misal:] ayup akining oghulliri palaketrek yigitlerdin idi.
|
|
palaketcilik |
|
palaketcilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] palaket basqan, palaketke yoluqqan halet؛ pëshkellik, neslik, bextsizlik:[misal:] u sëxtin qaytiwëtip bu palaketcilik üstige këlip qalghanidi.
|
|
palaketleshtürmek |
|
|
|
palaketleshtürülmek |
|
|
|
palaketleshmek |
|
palaketleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] leqwa, layghezel, këlengsiz haletke këlip qalmaq:[misal:] patqaq yolda mangghansëri palaketliship, putumni teste sörep këliwatattim.
|
|
palaketlik |
|
|
|
palang |
|
palang[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bughday, arpa, shal qatarliq saman gholluq zira’etlerning yanjilghan, lëkin samangha aylanmighan gholi؛ paxal.
|
|
palan |
|
|
|
palan-pustan |
|
|
|
palan-pokun |
|
|
|
palanci |
|
|
|
palanci-pemdimanci |
|
|
|
palanci-pokunci |
|
|
|
palanci-pustanci |
|
palanci-pustanci[yeshmisi:] ① sözligüci ëytmaqci bolghan kishilerning ismini atashni xalimighan yaki ularning ismini bilmigen shara’itta shu kishilerning ismi ornida ishlitilidu:[misal:] sen palanci-pustancilar këlidu, dëwiding, kelmidighu[yeshmisi:] ② sözligüci ëytishni ep körmigen haqaret sözliri ornida ishlitilidu:[misal:] sen uni palanci-pustanci dep tillap yürseng bolmaydu.
|
|
palandi |
|
palandi[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① cet, yaqa yurtlargha mejburiy ewetilgen, palanghan, sürgün qilinghan؛ sürgün:[misal:] palandi qilinmaq.[yeshmisi:] ② [qollinilish da’isrisi:] til haqaret.[yeshmisi:] bashqa yurttin kelgen kishilerni kemsitish ücün qollinilidu:[misal:] mawu mamut palandi besh kün bolmastin homiyidighan boluwaldighu?
|
|
palanmaq |
|
|
|
palani |
|
|
|
palani-pokuni |
|
|
|
palani-pustani |
|
|
|
palec |
|
palec[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞tëbabet＜[yeshmisi:] bir xil kësellik. buningda, nërwa xizmiti tosqunluqqa ucrap bedenning bir qismi heriket iqtidaridin pütünley yaki qismen halda mehrum bolidu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer ish, xizmet yürüshmigen, toxtap qalghan؛ passip haletke cüshüp qalghan, aqsap qalghan halet:[misal:] xizmet palec haletke cü shüp qalmaq.
|
|
paleclenmek |
|
|
|
paleclik |
|
paleclik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] palec bolghan halet, ehwal:[misal:] këselni palecliktin qutquzushning ünümlük carisi uni köngül qoyup dawalashtin ibaret. ＊ idarimiz xizmetlirining cuwalcaqliq, paleclik halitini coqum özgerteyli.
|
|
palek |
|
|
|
paleklik |
|
|
|
pal-pal |
|
|
|
pal-pul |
|
|
|
palta |
|
palta[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yaghac matëriyallirini kësish, otun yërish qatarliqlar ücün ishlitilidighan, yaghac yaki tömür sapliq culdisi bar, tighliq sayman.
|
|
paltuk |
|
|
|
palci |
|
|
|
palciq |
|
|
|
palciliq |
|
|
|
palsiz |
|
|
|
palqan |
|
|
|
palköz |
|
|
|
palladiy |
|
palladiy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] mëtal ëlëmënt. belgisi (Palladium)Pd؛ kümüshtek aq, gazlarni sümürüsh alahidilikige ige, bolupmu hidrogënni sümüridu, sap hidrogën ëlishta sümürgüci qilinidu؛ yene «katalizator» mu qilinidu. palladiy qëtishmisi cishni dawalash matëriyali we zinnet buyumliri qilinidu.
|
|
palma |
|
palma[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞inglizce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] palma a’ilisidiki da’im yëshil turidighan derex. gholi silindir sheklide bolup shaxlanmaydu؛ yopurmiqi cong, uzun sapaqliq, aliqansiman congqur yërilghan, yapraqliri tömüne sheklide këlidu؛ güli sëriq, atiliq, aniliqliri ayrim tüpte bolidu؛ ückilik mëwisi uzun weyumilaq këlidu؛ yaghicidin sayman yasashqa bolidu.
|
|
palmiliq |
|
|
|
palname |
|
|
|
palopa |
|
|
|
palwan |
|
palwan[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] jismaniy jehettin küclük, bequwwet, jesur؛ batur kishi:[misal:] yügensiz atni palwan minsun (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] jengde, cëlishta zor küc körsitip batur dep atalghan:[misal:] palwan yigit.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:]süpet.[yeshmisi:] qarigha ëtishqa, cenleshke mahir؛ mergen:[misal:] xojiniyaz palwan yaqup yasawulni qoghlidi. u qëcip këtiwëtip, he dep oq ciqiratti.
|
|
palwanlarce |
|
|
|
palwanliq |
|
|
|
palë’ontologiye |
|
palë’ontologiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] gë’ologiyilik tarixiy dewrlerdiki janliqlarning peyda bolush, tereqqiy qilish, türlerge bölünüsh, özgirish we tarqilish qanuniyetlirini tetqiq qilidighan ilim. uning tetqiqat obyëkti janliqlarning yer qatlamlirida, saqlinip qalghan iz, jesetliri we tashqa aylanghan qalduqliridin ibaret.
|
|
palildatmaq |
|
|
|
palildashmaq |
|
|
|
palildimaq |
|
|
|
palimaq |
|
|
|
palinologiye |
|
palinologiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] botanikining bir tarmiqi, qedimki we hazirqi ösümlüklerning sporisi we gül cëngining haliti, yërilishi, türge bölünüshi, özgirishi, gë’ologiyilik we jughrapiyilik tarqilishi jehetlerdiki qanuniyetlirini tetqiq qilidu.
|
|
pampa |
|
|
|
pana |
|
pana[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] nersilerning araclirigha qëqilip, cingitish rolini oynaydighan yaki birer nersini yërish we ajritishta ariliqigha qisturulidighan, yaghac yaki tömürdin ishlinidighan yapilaq sayman؛ cong shina:[misal:] pana qaqmaq.
|
|
panar |
|
panar[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] yorutush nuqtisi yeni oti, shëshe bilen oralghan ciragh:[misal:] oqughucilarni uzitip qoyup, lutpulla yene panar yoruqida yëzishni dawamlashturdi.
|
|
panaq |
|
|
|
panah |
|
panah[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] öz himayiside saqlighuci, qoghdighuci, himaye qilghuci:[misal:] ezalar bizni özlirige panah bolidu dep ümid kütmekte.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] himaye, hamiyliq:[misal:] i alla, oghlumni öz panahingda saqlighaysen[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] saqlinishqa bolidighan, xaliy:[misal:] panah jay.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] himaye, panah tëpish mumkin bolghan jay:[misal:] panah tapmaq.
|
|
panahdimaq |
|
panahdimaq[söz türkümi:] pë’il.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① xatirjem, xaliy jayni makan qilmaq؛ özini daldigha almaq:[misal:] manga bir jaygha bërip panahdimaqtin bashqa care yoq iken.[yeshmisi:] ② panah izdimek, panah tapmaq:[misal:] meqsut beg kucarni panahdap shu yaqqa yol tartti.
|
|
panahsiz |
|
|
|
panahsizliq |
|
|
|
panahgah |
|
|
|
panahlanmaq |
|
|
|
panahliq |
|
panahliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① qoghdilidighan orun, jay, makan؛ özini qoghdashqa yëterlik shert-shara’it:[misal:] panahliq bermek.[yeshmisi:] ② mëhribanliq, mëhir-shepqet:[misal:] panahliq tilimek.
|
|
panahlinishmaq |
|
|
|
pan’amërikanizm |
|
pan’amërikanizm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce+ing［[yeshmisi:] amërika qit’esidiki döletlerning birlishishini terghib qilidighan teshebbus. buni esli ⅨⅩ esirdiki latin amërikisi milliy inqilabning rehberliri ispaniye, portugaliyining mustemlikicilik hökümranliqigha birlikte qarshi turush ücün otturigha qoyghan.
|
|
pan’amërikiciliq |
|
|
|
pantotën |
|
pantotën[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] organik birikme, molëkula formulasi C9H17O5N witamin B ning bir xili, yeni rengsiz yëpishqaq suyuqluq؛ jiger, fërmënt we tuxum sëriqida bolidu؛ adem tënide pantotën kislatasi kem bolsa tëre këselliki, börek üsti bëzidin qan ciqish qatarliq këseller këlip ciqidu.
|
|
pantograf |
|
|
|
pantürkizm |
|
pantürkizm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] türk burzhu’azliri we pomëshcikliri arisida ⅩⅩ esirning bashlirida peyda bolghan we türkiy tilida sözlishidighan barliq xelqlerni türkiye hökümranliqigha boysundurush, türk dölitige birleshtürüsh idiyisini terghib qilidighan bir xil nezeriye.
|
|
pantürkizmcilik |
|
|
|
pantürkist |
|
|
|
pantë’izm |
|
|
|
panrohciliq |
|
|
|
panus |
|
panus[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce＞grëkce［[yeshmisi:] adette qolda kötüridighan yaki birer jaygha ësip qoyulidighan, shamal we höl-yëghindin saqlinish ücün sirti qeghez yaki eynek bilen qaplanghan, icige sham yaki kirsin yëqilidighan bir xil ciragh:[misal:] derexler arisigha xilmuxil renglik panuslar ësilghanidi.
|
|
panusci |
|
|
|
panusgül |
|
panusgül[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］panus+gül［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] cinigül a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. dora ücün ishlitilidu, qizitmini qayturush, aghriq peseytish roligha ige.
|
|
pan’idrakciliq |
|
|
|
pan’islamizm |
|
pan’islamizm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce+erebce［[yeshmisi:] ⅩⅨ esirning këyinki yërimida yëqin sherqte peyda bolghan pütün dunya musulmanlirining millet ayrimay ittpaqliship, dölettin, millettin, rayondin halqighan, birlikke kelgen islam impëriyisi qurushni teshebbus qilidighan bir xil diniy we siyasiy pikir ëqimy.
|
|
pan’islamizmci |
|
|
|
pan’islamizmliq |
|
|
|
pan’islamist |
|
|
|
pan’ilahciliq |
|
pan’ilahciliq[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞pelsepe＜[yeshmisi:] bir xil pelsepiwi telimat. bu xil telimat boyice bolghanda, ilah insaniy bolmighan menbe, bu menbe tebi’et dunyasining sirtida bolmastin, belki tebi’et dunyasi bilen teng orunda turidu. dëmek, pan’ilahciliq rohni tebi’et dunyasigha singdürüp, tebi’ettin tashqiri menbeni inkar qilidu.
|
|
panilatmaq |
|
|
|
panilanmaq |
|
|
|
paniliq |
|
|
|
panilimaq |
|
|
|
paniy |
|
|
|
pah |
|
pah[söz türkümi:] imliq söz.[yeshmisi:] ① birer ish yaki söz-heriketke heyran qëlish, ejeblinishni bildüridu:[yeshmisi:] pah, qolliringiz nëmance qatmal[yeshmisi:] ② memnunluq, xushalliq we hayajanni bildüridu:[yeshmisi:] pah, taza waqtida mëhman bolup keptimen-de
|
|
pahishe |
|
pahishe[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] nikahlanmighan er-ayallar otturisidiki buzuqciliq, zina:[yeshmisi:] pahishe qilmaq. pahishe ötküzmek.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] zina ishliri bilen shughullinidighan؛ exlaqi buzuq (ayallar heqqide):[yeshmisi:] pahishe xotunlar köp waqitta sizlam kësilining asasiy menbesi hësablinidu.
|
|
pahishixana |
|
|
|
pahishiwaz |
|
|
|
pahishiwazliq |
|
|
|
pa’uza |
|
pa’uza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞muzika＜[yeshmisi:] ① küy, shë’ir-qoshaqlardiki üzülüsh, toxtash we uning belgisi.[yeshmisi:] ② opëra, balëtlarda perde ariliqida cëlinidighan we naxsha bashlinish aldida cëlinidighan ushshaq muzika؛ merghul.
|
|
pawan |
|
|
|
pawloniye |
|
|
|
pawi’an |
|
|
|
pa’ilatun |
|
pa’ilatun[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] ereb tili morfologiyisidiki ikkinci boghumi qisqa sozuq tawush, qalghanliri uzun sozuq tawush bolghan töt boghumluq söz formulisi bolup, uyghur shë’iriyitining aruz weznidiki behri tewil türkümining hejez behri (-v–) formulisini körsitidu.
|
|
pa’ilun |
|
|
|
pay (Ⅰ) |
|
|
|
pay (Ⅱ) |
|
pay (Ⅱ)[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] put, ayagh؛ tapan:[misal:] körsetkin nizarining xanisini, men uning iz-payini qilay tawap.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bir jüp ishlitilidighan nersilerning herbiri:[yeshmisi:] singar pay ayagh.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] miqtar söz.[yeshmisi:] nersilerning miqdarini bildüridu؛ dane, tal:[yeshmisi:] on ikki pay oq. töt pay qasqan.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ayagh izi köp tegken؛ köp desselgen yer yaki nerse:[yeshmisi:] juwazning pëyi.
|
|
payⅢ |
|
payⅢ[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bughday, shal, arpa qatarliq zira’etlerning orulup, baghlanghan haliti:[yeshmisi:] pay tikmek.
|
|
pay (Ⅳ) |
|
|
|
payan |
|
payan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① jay, musape, yol qatarliqlarning axirqi nuqtisi؛ cëgrisi:[misal:] zep oxshighan bughdayning payani hëc körünmes؛ këce-kündüz qunduzning harghinliqi bilinmes.[yeshmisi:] ② ish-heriket, gep-söz, weqe-hadisilerning axiri؛ dawami:[misal:] bilmidim külpetning barmu payani, alemge hemrahken adem pighani.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] hës-tuyghu, kecürmishqatarliqlarning cëki؛ axiri:[misal:] tarqiliptu axshamqi tün tumani, ëqin bilen bille üzdüm baharda, bu ëqingha ishqimning yoq payani, u aqqan jay bolghac qelbim makani.
|
|
payandaz |
|
|
|
payandazliq |
|
|
|
payansiz |
|
|
|
paye |
|
paye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ① ëgizlikke ciqip cüshüshte ishlitilidighan shota, pelempey؛ basquc:[yeshmisi:] hatem ornidin turup, textning birinci payisige qedem qoydi.[yeshmisi:] ② put, ayagh:[misal:] etirgüldek cirayinggha bëqip, renggim cilan boldi, tiken payeng tüpeylidin mëning köksümmu qan boldi.[yeshmisi:] ③ yaghac yaki sapaldin yasalghan ciragh qoyidighan jahaz:[misal:] alding üc amildin «ciragh» dëgen nam, biri yagh, piliku, biridur paye.[yeshmisi:] ④ ösümlüklerning shëxi, yopurmiqi, güli we mëwilirini kötürüp turidighan yer üsti qismi؛ gholi, tüpi:[misal:] etrapta körünmeydu insan sayisi, baghlarda zepiran güller payisi.
|
|
paypas |
|
|
|
paypas-paypas |
|
|
|
paypaslatmaq |
|
|
|
paypaslashmaq |
|
paypaslashmaq[yeshmisi:] «paypaslimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] yol kengritip posh-poshlap, paypasliship yürüptu. shahqa «shahi-nijat» dep, namunishan bëriptu.
|
|
paypaslitilmaq |
|
|
|
paypaslimaq |
|
|
|
paypaq |
|
paypaq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① putning penjisidin tartip tizighice bolghan qismini orap, bësip turidighan, her xil yiptin toqulghan ayagh (put) kiyimi.[yeshmisi:] ② ucar qushlarning penjisi üstidin ösüp ciqqan yumran peyler.
|
|
paypaqqa dessimek |
|
|
|
paypaqqa nal qaqqandek |
|
paypaqqa nal qaqqandek[yeshmisi:] peqet jayigha cüshmigen, layiqida bolmighan؛ dangqan puti:[yeshmisi:] xu ependi öz meylice özgertishke mahir, shunga pëqirning sözini paypaqqa nal qaqqandek söz dëmes.
|
|
paypaqciliq |
|
|
|
paypaqliq |
|
paypaqliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① paypiqi bar, paypaq kiygen:[yeshmisi:] hemmining aldida zëghir reng paypaqliq bir ayal këliwatatti.[yeshmisi:] ② penjisining üstini yumshaq pey qaplighan, tüklük, yungluq (qushlar heqqide):[yeshmisi:] paypaqliq xoraz. paypaqliq kepter.[yeshmisi:] ③ paypaq tikish, toqush ücün layiq, bab:[yeshmisi:] paypaqliq yung. paypaqliq yip.
|
|
paypëtek |
|
|
|
paypëtekcilik |
|
|
|
paypiliqush |
|
paypiliqush[söz türkümi:] süpet.[qollinilish da’isrisi:] di’alëkt.[yeshmisi:] qoli qisqa, hal-ehwali nacar, namrat, utturluq.
|
|
paytext |
|
|
|
paytima |
|
|
|
paytimisi cuwulmaq |
|
|
|
paytimisiz |
|
|
|
paytimiliq |
|
|
|
payci |
|
|
|
payciliq |
|
|
|
payxan |
|
payxan[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① birinci qëtim sorulghan xamandin ciqqan, qayta yanjishqa teyyarlanghan yirik saman we bashaqlar:[yeshmisi:] texeylik ëshek payxangha yarimas (maqal).[yeshmisi:] ② pacaq söngiki:[yeshmisi:] belki, cin insangha yattur öc-adawet saqlimaq, itqila xas bir hünerdur esliy payxan caynimaq.
|
|
payxanlimaq |
|
|
|
payda |
|
payda[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① birer kishi yaki nersige yëtidighan menpe’et, nep:[yeshmisi:] qilidighan ish bolmisa, öyge bërip öz ishimizni qilsaq shu payda emesmu[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞siyasiy iqtisad＜[yeshmisi:] ishlepciqirish, soda-sëtiq we türlük tijaret yolliri arqiliq kirgüzgen kirimidin, tennerxi yaki desmayini we bajni ciqiriwetkendin këyinki ashqan somma, nep:[yeshmisi:] payda bermek. payda ciqmaq. payda qilmaq.
|
|
payda-ziyan |
|
|
|
payda-menpe’et |
|
|
|
paydisiz |
|
paydisiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① paydisi, menpe’iti yoq, payda ciqmaydighan:[yeshmisi:] qarisila silining exmeqliqlirini, mushundaq bir paydisiz ishqa shunce köp aware boldila dëdi ayali qasimgha naraziliq bilen.[yeshmisi:] ② ehmiyetsiz, ziyanliq:[yeshmisi:] paydisiz gep. ＊ u ehwalning paydisiz ikenlikini bilip gep qilmay jim turuwaldi.
|
|
paydisizliq |
|
|
|
paydikesh |
|
|
|
paydilandurmaq |
|
|
|
paydilanmaq |
|
paydilanmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] birer adem, nerse yaki imkaniyettin behrimen bolmaq؛ uni öz ishi, ëhtiyaji ücün xizmet qildurmaq؛ ishletmek:[yeshmisi:] waqittin paydilanmaq, kücidin paydilanmaq.
|
|
paydiliq |
|
|
|
paydilinishmaq |
|
paydilinishmaq[yeshmisi:] «paydilanmaq» pë’ilining ömlük derijisi:[yeshmisi:] abduwëli dadüy ishxanisida dadüy kadirlirigha shundaq dep warqirawatatti:[yeshmisi:] herqaysing shunce yillardin bëri kollëktipning mal-mülkidin xalighance paydilinishting, bolar emdi, insap qilish.
|
|
paydilinilmaq |
|
|
|
payza |
|
|
|
paysuq |
|
|
|
paysindurmaq |
|
|
|
paysinmaq |
|
|
|
paysinishmaq |
|
|
|
payka |
|
|
|
paylatmaq (Ⅰ) |
|
|
|
paylatmaq (Ⅱ) |
|
|
|
paylashmaq (Ⅰ) |
|
|
|
paylashmaq (Ⅱ) |
|
|
|
paylaq |
|
|
|
paylaqci |
|
paylaqci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① birer adem we nersining amanliqini, bixeterlikini saqlashqa, közitip turushqa qoyulghan kishi؛ közetci, saqci:[yeshmisi:] wezirning xotuni ikki yash qizni paylaqci qilip qoyup ulargha hëckimni bu öyge kirgüzmeslikni buyrudi.[yeshmisi:] ② birer kishining herikitini yoshurun közitip melum qilip turushqa qoyulghan kishi؛ xa’in, jasus:[yeshmisi:] u paylaqcidin muhim axbaratni qolgha cüshürüwalghanliqigha tolimu xushal idi.
|
|
paylaqciliq |
|
|
|
paylaqliq |
|
paylaqliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] arqisigha paylaqci qoyulghan, nezerbend qilinghan:[yeshmisi:] men nege baralaymen, boynum qilda baghlaqliq. herbir basqan qedimim, ming köz bilen paylaqliq.
|
|
paylimaq (Ⅰ) |
|
|
|
paylimaq (Ⅱ) |
|
paylimaq (Ⅱ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] yoshurun közetmek, köz-qulaq bolmaq, marimaq؛ pëyigha cüshmek:[yeshmisi:] düshmenni kündüzi oyla, këcisi payla (maqal).
|
|
paymal |
|
paymal[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] köpince «qilmaq», «qilinmaq» pë’illiri bilen bille këlip: «[yeshmisi:] ① ayagh astida bësilmaq, yanjilmaq, ceylenmek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ayagh asti qilmaq, xorlimaq, depsende qilmaq» dëgendek menilerni bildüridu:[yeshmisi:] paymal qilmaq. paymal qilinmaq.
|
|
paymupay |
|
|
|
paynap |
|
paynap[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yuqiri ëqin, suning bëshi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] su teste ciqidighan, sugha qëriq:[yeshmisi:] bu paynapraq yer, mëning emgek kücüm az, shunga mumkin bolsa manga su ittikrek ciqidighan yerdin bersenglar, dep iltimas qildi reqib’axun.
|
|
paynek |
|
paynek[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① tuxumning tom, yoghan teripi (ucigha qarimuqarshi teripi):[yeshmisi:] siyit, meshrepke körenglep:[misal:] mushundaq tuxumdin ikki yüzning uc-paynikini uruwalimen, dësimu qorqmay cëkishiwërimen, dëdi.[yeshmisi:] ② miltiq, aptomat, qilic qatarliq qorallarning tutidighan sëpi, destisi:[yeshmisi:] janbëk, kelgen pëti miltiqning payniki bilen hëliqi kishige yamishiwatqan börining bëshigha birni saldi.[yeshmisi:] ③ bashning cac ünmigen we cac cüshüp ketken ghiltang qismi, parqiraq coqqisi:[yeshmisi:] yigit uning bëshidin doppisini yuluwëlip, qipqizil paynek coqqisigha shapilaqlidi.
|
|
payneksiz |
|
|
|
payneklik |
|
|
|
paynekwash |
|
paynekwash[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］paynek+bash［[yeshmisi:] bëshigha cac ünmigen, bëshining cëci cüshüp ketken, cëci yoq, aypangwash, taqirwash:[yeshmisi:] paynekwash bu ademning intayin acciqi yaman idi.
|
|
pep |
|
|
|
pepeplimek |
|
|
|
pepiletmek |
|
|
|
pepileshtürmek |
|
pepileshtürmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] her xil köyünüsh, asrash, qedirlesh carilirini ishletmek:[yeshmisi:] bu balini üc yildek intayin asrap, pepileshtürüp yürüp aran qatargha qoshuwaldim.
|
|
pepileshmek |
|
|
|
pepilenmek |
|
|
|
pepilimek |
|
pepilimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] köyünüp asrimaq, terbiyilimek, qedirlimek:[yeshmisi:] ata-anam mëni pepilep östürüp, oqutup adem qildi.
|
|
pete |
|
pete[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① ölüm uzitilghan öydiki hazidarlarni yoqlap qayghu bildürüsh؛ teselli:[yeshmisi:] ölüm petisige barmaq.[yeshmisi:] ② uruq-tughqan, el-aghinilerni yoqlap qilinghan ziyaret:[yeshmisi:] pete qilmaq. ＊ uningneziride etisi etigende coqum bu öyge petige këlishi kërek idi.
|
|
petek |
|
|
|
petekburun |
|
|
|
pette |
|
pette[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① qurultay, yighin qatnashcilirining meydisige taqaydighan wekillik belgisi؛ lënta:[yeshmisi:] meydisidiki qizil pette uning turqigha, halitige qilce maslashmighanidi.[yeshmisi:] ② er-ayallarning turmush qurghanliqini, toylishishini ispatlaydighan guwahname؛ nikah xëti:[yeshmisi:] pette almaq. pette yazmaq.[yeshmisi:] ③ sellining mürige tashlinip turidighan qismi؛ uci:[yeshmisi:] haji ishanning sözining ëghir tesiri astida, bëshidiki cong sellisining pettisini mürisidin artildurup meydisige cüshürgen halda hësamidin damolla öyidin ciqip keldi.
|
|
pettisiz |
|
|
|
pettilik |
|
|
|
petle |
|
|
|
petlisiz |
|
|
|
petlilik |
|
|
|
petnus |
|
|
|
petici |
|
petici[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① ölüm uzitilghan öydiki hazidarlargha teselli bërip, yoqlap kelgen kishi:[yeshmisi:] momay yiraq-yëqindin peticiler kelse, ixtiyarsiz ikki qolini bëlige tirep, pighan bilen qoshaq qëtip haza acatti.[yeshmisi:] ② adette hëyt-ayem, toy-merike munaswiti bilen el-aghine we tonush-bilishlerni yoqlap kelgen kishi:[yeshmisi:] men bëyjingdin qaytip kelginimdin bashlap mëni tebriklep kelgen peticiler üzülmidi.
|
|
petiletmek |
|
|
|
petileshmek |
|
|
|
petilimek |
|
petilimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ölüm uzitilghan öydiki hazidarlarni yoqlap, merhumgha qayghu bildürmek؛ teselli bermek:[yeshmisi:] jama’et merhum hashim akini yad ëtip uning a’ilsige bërip arqimu’arqa petilidi.[yeshmisi:] ② adette hëyt-ayem, toy-merike munasiwiti bilen uruq-tughqan, el-aghine, qolum-qoshnilarni yoqlimaq, ziyaret qilmaq:[yeshmisi:] këler azna küni öydiki hemmeylen qizning hammisining öyige petilep baridighan boldi.
|
|
petiwa |
|
petiwa[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] birer cigish, müshkül mesililerge qarita sheri’et we qanungha asasen diniy ölimalar teripidin ciqirilidighan xulase؛ qarar, höküm:[yeshmisi:] petiwa ciqarmaq.
|
|
petiwaci |
|
|
|
petiwaciliq |
|
|
|
pejmurde |
|
pejmurde[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① ghemkin, sulghun:[yeshmisi:] pejmurde bolghan bala.[yeshmisi:] ② titilghan, zeximlengen, buzulghan:[yeshmisi:] buningghimu shükür, tërengde këlishtürüp bir juwa kiyey, pejmurde qilmay soyunglar, deptu padishah.
|
|
pecek |
|
|
|
pecim |
|
pecim[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yëriq, cak qatarliqlarni qadaydighan, himlashturidighan؛ cingitidighan:[yeshmisi:] pecim mix. pecim yaghac.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] cingighan, himlashturulghan halet:[yeshmisi:] aghzining pecimi yoq.
|
|
pecimletmek |
|
|
|
pecimleshmek |
|
|
|
pecimlenmek |
|
|
|
pecimlimek |
|
pecimlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer nersining cak, yëriqini etmek, himleshtürmek, cingitmaq:[yeshmisi:] aghzini pecimlimek.[yeshmisi:] ② bosh orun qoymay retlik tizmaq:[yeshmisi:] ular mallarni aptomobilgha pecimlep basti.
|
|
pexes |
|
|
|
pexeslik |
|
|
|
pexriy |
|
|
|
pexir |
|
pexir[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① memnuniyetlik hës-tuyghu, memnuniyet؛ ghurur:[yeshmisi:] ëh shu kün janlandi ceksiz diyarim, këcilep kelmidi elning uyqusi. ëh sëni östürgen ulugh wetenning, urghidi qelbidin pexir tuyghusi.[yeshmisi:] ② maxtinishqa, ghururlinishqa erziydighan adem we nerse, eng yaxshi nemune, namayende؛ iptixar:[yeshmisi:] ëlip partiyidin quwwet, wetende tapti terbiyet, jahanda tapti shan-shöhret, wetenning pexri armiye.
|
|
pexirlendürmek |
|
|
|
pexirlenmek |
|
pexirlenmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] birer adem, nerse yaki ërishilgen muweppeqiyet tüpeylidin memnun bolmaq, ghururlanmaq, maxtanmaq:[yeshmisi:] shah peri hatemning bu yerge özlükidin këlishidin congqur pexirlendi.
|
|
pexirlik |
|
pexirlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] hörmet, shan-sherep bëghishlanghan, bexsh ëtilgen, pexirlense erziydighan؛ shereplik:[yeshmisi:] muqam piri turdi’axun akining pexirlik nami ewladlar qelbide menggü yashaydu
|
|
pexirlinishmek |
|
|
|
pede |
|
|
|
peder |
|
peder[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ① ata, dada.[yeshmisi:] ② mötiwer, ulugh, yëtekci kishilerni hörmetlesh yüzisidin qollinilidighan hörmet sözi:[yeshmisi:] bu yurtta köp esirler ilgiri bolghan hüner peyda, farabi hem yüsüp oxshash ulugh ustaz, peder peyda.
|
|
pedilik |
|
|
|
perez |
|
perez[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer nerse heqqide aldin’ala qilinghan texminiy mulahize؛ qiyas:[yeshmisi:] mëning perizimce, sile tonushturghuci bolushni ret qilghanliri bilen uni tonushturghucilar yene ciqidu.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞pelsepe＜[yeshmisi:] tëxi bilinmigen shey’i yaki qanuniyet toghrisida bar delil-matëriyallargha hem ilim-pen qa’idilirige asaslinip qiyasen qilinghan cüshendürüsh, tesewwur.
|
|
pereziy |
|
|
|
perek |
|
|
|
pereng |
|
pereng[til teweliki:]］parisce+erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] fransiyilik؛ fransuz؛ gherblik:[yeshmisi:] boway:[yeshmisi:] bu mëhmanlar amërikidin këlemdu, perengdin këlemdu bizning karimiz yoq, lëkin ular uyghurning naxshini qandaq peyzi ëytidighanliqini anglap qalsun dëdi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] fransiyide, yawropada, gherbte teyyarlanghan yaki keltürülgen:[yeshmisi:] pereng miltiq.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] herqandaq ish qolidin këlidighan؛ cëwer, mahir, usta:[yeshmisi:] u qoli gül, pereng adem.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] qipqizil, qëniq qizil:[yeshmisi:] pereng yaghliq.
|
|
perenggül |
|
|
|
perenje |
|
|
|
perenjilik |
|
|
|
perbun |
|
perbun[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] künlüksiman güllükler a’ilisidiki köp yilliq, saman gholluq ösümlük. yiltizi dora qilinidu؛ issiqni tarqitish, tosalghularni ëcip heyzni tengshesh؛ ashqazan, tallarning pa’aliyitini küceytish roli bar.
|
|
pert (Ⅰ) |
|
pert (Ⅰ)[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yekke, yalghuz؛ tenha:[yeshmisi:] sherti këtip, perti qaldi (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] klassik lirikida bir bëyittin ibaret kicik musteqil shë’ir.
|
|
pert (Ⅱ) |
|
|
|
perttide |
|
|
|
pertuq |
|
|
|
pertuqluq |
|
pertuqluq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pertuqi bar, pertuq tartqan:[yeshmisi:] pertuqluq doxtur. pertuqluq cokan.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] pertuq ücün teyyarlanghan, pertuq ücün ëlinghan rext:[yeshmisi:] pertuqluq almaq.
|
|
perdaz |
|
perdaz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① nersilerning sirtini boyash, siliqlash yolliri bilen cirayliq, körkem qilish:[yeshmisi:] perdaz qilmaq. perdaz bermek. perdizi yaxshi buyum.[yeshmisi:] ② hösn tüzesh yaki sün’iy güzellik hasil qilish ücün osma, xëne, upa-englik sürtüsh ishi:[yeshmisi:] u özi kicik bolsimu dawamliq perdaz qilip yüridighan bala boptu.[yeshmisi:] ③ girim we shundaq zibu zinnetning özi:[yeshmisi:] sheripe bügün uningdin haraqtin bashqa ayallarning perdaz mëyining puriqimu këliwatqinini sëzip gumanlandi.
|
|
perdazci |
|
|
|
perdazciliq |
|
|
|
perdazxor |
|
|
|
perdazxorluq |
|
|
|
perdazsiz |
|
|
|
perdazlatmaq |
|
|
|
perdazlashmaq |
|
|
|
perdazlanmaq |
|
perdazlanmaq[yeshmisi:] ① «perdazlimaq» pë’ilining özlük derijisi:[yeshmisi:] shunga japa tartip eynek aldida, perdazlinip, taranmaqta bu xanim. öcey dëgen ümidliri tutiship, köngül qoyup yasanmaqta bu xanim.[yeshmisi:] ② «perdazlimaq» pë’ilining mejhul derijisi:[yeshmisi:] tumaq perdazlandi.
|
|
perdazliq |
|
|
|
perdazlimaq |
|
perdazlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① perdaz bermek, girim qilmaq, cirayliq qilmaq:[yeshmisi:] melike bu qëtimqi ziyapet ücün ghiza teyyarlap, kiyim yenggüshlep özini bashqa bir xil perdazlaptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] nacar teripinimu yaxshi dëmek:[yeshmisi:] men imkanla tëpilsa ularni yoq utuqlar bilen perdazlap bolushice maxtidim.
|
|
perde |
|
perde[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① dërize, ishik, sehne qatarliqlargha zinnet bërish yaki tosush ücün ishlitilidighan rext:[yeshmisi:] duxawa perde. cit perde. perde acmaq.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞anatomiye＜[yeshmisi:] organizmda ayrim organlarni qaplap, orap yaki bir-biridin ajritip turidighan nëpiz shilliq nerse؛ yupqa toqulma:[yeshmisi:] qizliq perdisi. qulaq perdisi.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞tiyatir＜[yeshmisi:] sehne esirining, filimning musteqil weqeliktin ibaret bolghan toluq bir qismi:[yeshmisi:] bu drama üc perde, ikki körünüshlük iken.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] ata-bala we cong-kicikler ara qilinidighan haya:[yeshmisi:] perde saqlimaq.
|
|
perdisiman |
|
|
|
perdishep |
|
perdishep[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① tün qarangghusi.[yeshmisi:] ② turmushta bir-biridin haya qilidighan, öz’ara shexsiyitige te’elluq ish we qiliqlar:[yeshmisi:] qasimjan bilen uzundin bëri bir yerde ishlep këliwatimiz, arimizda az-tola perdishepmu bar.
|
|
perdishepsiz |
|
|
|
perdisheplik |
|
|
|
perdileshmek |
|
perdileshmek[yeshmisi:] ① «perdilimek» pë’ilining ömlük derijisi.[yeshmisi:] ② tosuwalidighan perde hasil bolmaq, shekillenmek:[yeshmisi:] hëliqi kishining közi perdiliship, kecte körelmes bolup qalghaniken.
|
|
perdilenmek |
|
|
|
perdilik |
|
perdilik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① perdisi bar, perde tutulghan:[yeshmisi:] perdilik öy.[yeshmisi:] ② organik perdige ige bolghan, perde bilen qaplanghan:[yeshmisi:] ördek we ghaz qatarliq qushlar su üzgende perdilik penjilirini üzlüksiz heriketlendürüp turidu.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞tiyatir＜[yeshmisi:] qisimgha ajritilghan, böleklerge ayrilghan, perdilerge bölüngen:[yeshmisi:] üc perdilik drama.[yeshmisi:] ④ perde ücün mexsus teyyarlanghan:[yeshmisi:] perdilik rext. perdilik duxawa.
|
|
perdilimek |
|
perdilimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① perde bilen tosmaq, perde tartmaq, perde tutmaq:[yeshmisi:] dërizini perdilimek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] ocuq-ashkara ipadilimey, yoshurun xupiyanilik bilen bildürmek؛ niqablimaq:[yeshmisi:] ularning bundaq qilishtiki meqsiti iradining sinipiy mahiyitini perdileshtin ibaret.
|
|
perz |
|
perz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] allaning bendilerning ada qilishigha we saqlinishigha buyrughan wezipiliri:[yeshmisi:] perzni ada qilmaq.[yeshmisi:] ② coqum orundash zörür bolghan wezipe؛ mejburiyet:[yeshmisi:] perzentlerni yaxshi terbiyilesh, öy-ocaqliq qilish ata-anilar ücün perz.
|
|
perzent |
|
perzent[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① ata-anigha nisbeten oghul yaki qiz bala؛ ewlad:[yeshmisi:] perzent körmek. perzentke teshna bolmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] öz wetini yaki xelqige menpe’et keltüridighan, weten, xelq ücün jan pidaliq bilen xizmet qilidighan kishi:[yeshmisi:] xelq perzenti. ∥ perzent qoshun.
|
|
perzentsiz |
|
|
|
perzentsizlik |
|
|
|
perzentlik |
|
perzentlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① perzenti bar, perzent körgen:[yeshmisi:] perzentlik ayal. perzentlik a’ile.[yeshmisi:] ② perzentte bolidighan, perzentte bolushqa tëgishlik:[yeshmisi:] perzentlik burc. perzentlik mejburiyet.
|
|
perzin |
|
|
|
perq |
|
perq[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ish-heriket, nersiler otturisidiki oxshashmasliq, özgicilikni ayrip turidighan belge, ayrima:[yeshmisi:] perq qilmaq. perq etmek. ＊ perq peqet biliwëlinghan nersiler bilen biliwëlinmighan nerse otturisidila mewjut.
|
|
perq-tapawet |
|
|
|
perqsiz |
|
perqsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] perqi yoq, perqlenmeydighan:[yeshmisi:] dehshet basqan türmide men bigunah erksiz, dësem shu an rastini: «ikki dunya perqsiz».
|
|
perqsizliq |
|
|
|
perqlendürmek |
|
|
|
perqlendürüshmek |
|
|
|
perqlendürülmek |
|
|
|
perqlenmek |
|
|
|
perqliq |
|
|
|
perka (Ⅰ) |
|
|
|
perka (Ⅱ) |
|
|
|
perletmek |
|
|
|
perleshmek |
|
|
|
perligüc |
|
|
|
perlenmek |
|
|
|
perlimek |
|
perlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ciraghning pilikini ciqarmaq؛ pilikning köygen qalduqini cüshürüp uclimaq:[yeshmisi:] ciraghlar öcey deptu, perlep qoysa köyermu, bizning yarlar kelmeptu, cillap qoysa këlermu.[yeshmisi:] ② qushlar tumshuqi bilen qanat we bashqa ezalirini tarimaq:[yeshmisi:] yopurmaqlar sarghaysa, soghuq yamghur tamcilap, qanitingni perliding, qarlighicim aldirap.[yeshmisi:] ③ kiyim-këcek, dastixan, yaghliqqa oxshash nersilerning cörisini pükmek؛ tikmek, torlimaq:[yeshmisi:] köngliking yaqisini, sim yip bilen perligen. tang atquce ishqilip, caq ëgirip yemligen.
|
|
perman |
|
perman[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① hakimiyet organliri ëlan qilghan buyruq, yolyoruq, qarar qatarliqlarni öz icige alghan höjjet:[yeshmisi:] u bu permanni anglap, sheher sirtigha ciqip bir cong taghning üstide marap turdi.[yeshmisi:] ② birer ishni orunlash heqqidiki buyruq, uqturush:[yeshmisi:] atisining permanigha qulaq salmighan balini bala dëgili bolamdu dëdi sali qassap.
|
|
permanberdar |
|
|
|
permanberdarliq |
|
|
|
permanci |
|
|
|
permansiz |
|
|
|
permude |
|
|
|
permudici |
|
|
|
permudicilik |
|
|
|
permuq |
|
|
|
perhiz |
|
|
|
perhizsiz |
|
|
|
perhizkar |
|
|
|
perhizkarliq |
|
|
|
perhizlik |
|
|
|
perwa |
|
|
|
perwaz |
|
perwaz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] qanat kërip heriket qilish, asmangha kötürülüsh؛ ucush:[yeshmisi:] perwaz qilmaq. ＊ anglinidu ashu xangdin naxsha awazi, naxshiki ishcilarning hayat perwazi.
|
|
perwasiz |
|
|
|
perwasizliq |
|
|
|
perwane |
|
perwane[yeshmisi:] [söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil hasharat. buning köp türdikiliri dëhqanciliqqa ziyan salidu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] mehliya, ashiq؛ meptun:[yeshmisi:] -qizim, sëning ishqingda köygen yene bir perwane sëni izdep keptu.
|
|
perwerdigar |
|
|
|
perwish |
|
perwish[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] asrash, östürüsh, wayigha yetküzüsh meqsitide qilinidighan heriket؛ qarash, bëqish, terbiye:[yeshmisi:] perwish qilmaq.
|
|
perwishci |
|
|
|
perwishsiz |
|
perwishsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] perwish qilinmighan, terbiyisiz؛ bëqish tapmighan, asralmighan: qorudiki pëshaywangha tolup turghan tal baranglar perwishsiz tashlinip qalghac, bu qoru weyrane jaygha oxshap qalghanidi.
|
|
perwishkar |
|
|
|
perwishlimek |
|
|
|
peri |
|
peri[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① epsanilardiki intayin güzel qiz qiyapetlik, perishtilerge oxshitilghan ayal.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] intayin güzel, sahibjamal qiz؛ nazinin:[yeshmisi:] qiz hëytliq kiyimler bilen tëximu ëcilip perilerdek bolup ketkenidi.
|
|
perije |
|
|
|
perijilik |
|
|
|
perizat |
|
|
|
perishan |
|
perishan[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] her terepke cëcilghan, biseremjan, tertipsiz:[yeshmisi:] leyligül düshmenlerning yardemsiz, perishan weziyitidin paydilanmaqci boldi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] pikir-xiyali, diqqet-ëtibari (zëhni) bir nuqtigha merkezleshmigen, her terepke bölüngen, cëcilghan, yighincaq emes, tarqaq:[yeshmisi:] ete tughulup ösken yurtum bilen xoshlishidighanliqim ücünmikin nëmishqidur könglüm perishan idi.
|
|
perishanliq |
|
|
|
perishte |
|
perishte[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] ① diniy cüshence boyice allaning tapshuruqlirini ijra qilidighan, jennet we dozaxni bashquridighan, qanatliq, gheyriy tebi’iy mexluq؛ mala’ike.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] yaxshi xulq-mijez, eqil-parasetke ige bolghan we güzellikte kamaletke yetken kishi.
|
|
peryad |
|
peryad[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] duc kelgen qattiq xapiliq, derd-elem, rohiy azab tüpeylidin këlip ciqqan nale-zar؛ yigha:[yeshmisi:] peryad cekmek, . peryad qilmaq.
|
|
peza |
|
peza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] ① keng makan؛ bipayan zëmin:[yeshmisi:] bu söz goyaki signaldek jaranglaydu peza boylap. komandir qelbi dolqunlap, tolar kücke uni oylap.[yeshmisi:] ② hemme teripi ceksiz ketken boshluq, asman, ka’inat:[yeshmisi:] quyash bar iken kökte ezeldin, ötüptu aldin sanaqsiz esir, qiliptu u alemning sultani bolup, qilip keng pezani muqeddes qesir.
|
|
pezl |
|
|
|
pezlenmek |
|
|
|
pezilet |
|
pezilet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① kishilerde bolidighan ijabiy xislet, yaxshi süpet, yaxshi xususiyet:[yeshmisi:] tuz heqqini aqlimaq insanning aliy pezilitidur.[yeshmisi:] ② ayallar ismi.
|
|
peziletsiz |
|
peziletsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] peziliti yoq, pezilettin mehrum bolghan:[yeshmisi:] qarap baqsang xëridar yoq alurgha emdi söletni, peziletsiz tapalmaysen ana yurtunggha shöhretni.
|
|
peziletlik |
|
|
|
pes |
|
pes[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① birer ëgizlik yaki melum. tekshilikke nisbeten töwen:[yeshmisi:] pes tam, pes derex.[yeshmisi:] ② boyi ösmigen, pakinek, pakar (ademlerge nisbeten):[yeshmisi:] ëgilding tolimu burader-dostum, tëximu peslidi sëning pes boyung. ëgilish arqiliq birer mensepke, ërishish ikenghu niyiting, oyung.[yeshmisi:] ③ kücsiz, bosh, töwen (tawush, awaz heqqide):[yeshmisi:] -bu muhebbetmikin dep pes awazda öz-özige so’al qoydi tel’et.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] ademgercilikni yoqatqan, herqandaq eskiliktin yanmaydighan؛ yüzsiz, reswa:[yeshmisi:] pes adem. pes qiliq.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] qedirsiz, xar:[yeshmisi:] qest qilghanni pes qil (maqal).[yeshmisi:] ⑥ [köcme menisi:] [yeshmisi:] sinipiy jem’iyette, yuqiri tebiqining cüshencisi boyice esliy zati yuqiri bolmighan (kemsitish meniside):[yeshmisi:] tëgi pes. nesli pes.
|
|
pesende |
|
pesende[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] pes, iplas, rezil menisiidiki til-haqaret sözi:[yeshmisi:] gëzendiler qurtlap, cëketkiler köpeydi, haram tamaq tiriktap pesendiler köpeydi.
|
|
pesendilik |
|
|
|
peseytmek |
|
|
|
peseytilmek |
|
|
|
peseymek |
|
peseymek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer tekshilik yaki töpilikke nisbeten töwenlimek:[yeshmisi:] bügün yer bir’az ösüp qalghanmu yaki torus sel peseygenmu nëme dep soraptu ibnisina sawaqdishidin.[yeshmisi:] ② birer weqe, hadise yaki adem rohiy halitining derijisi töwenlimek, kücsizlenmek, këmeymek, suslimaq:[misal:] boran toxtap, dolqun peseygende araldiki xelq xushal tentene qilishiptu.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] tawush, notining ritim qa’idisi boyice yuqiridin töwenge astilap barmaq؛ töwenlimek (awaz, ahang heqqide):[misal:] bir pes jim olturghandin këyin köküyün yene gep bashlidi we sözligensëri awazi pesiyip bardi.
|
|
pestewet |
|
|
|
peskesh |
|
peskesh[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] izzet-hörmitini, nomusini tökidighan, neziri pes, rezil, iplas:[yeshmisi:] peskesh adem.
|
|
peskeshleshmek |
|
|
|
peskeshlik |
|
|
|
peskoy |
|
peskoy[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] köpince «peskoygha cüshmek» pormisida këlip, birer weqe, hadise, ish-heriket yaki adem rohiy halitidiki jiddiylik normallashmaq, eslige kelmek dëgen menilerni bildüridu:[yeshmisi:] bir meydan qisqila ëlishishtin këyin, yighin tertipi eslige keldi, hëliqi «bashliq» mu peskoygha cüshti.
|
|
pesletmek |
|
|
|
pesleshtürmek |
|
|
|
pesleshtürüshmek |
|
|
|
pesleshtürülmek |
|
|
|
pesleshmek |
|
pesleshmek[yeshmisi:] ① «peslimek» pë’ilining ömlük derijisi:[yeshmisi:] carlighuci ayropilanlirimiz düshmen istihkamlirini bombardiman qilishqa tëz sür’et bilen pesleshti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] rezilleshmek, reswalashmaq:[yeshmisi:] way balam dëdi anisi heyran bolghan halda, herqance pesliship kensengmu, ashu ata-anisining közidila bizge, sanga wapasizliq qilip qëcip ketken büwi hejerni alamsina
|
|
peslik |
|
|
|
peslimek |
|
peslimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① yuqiridin peske qarap töwenlimek, ëgizdin peske cüshmek؛ peseymek:[yeshmisi:] üc ayropilan aylinip këlip, bazar üstide peslidi.[yeshmisi:] ② ish-heriket we adem rohiy halitidiki jiddiylik suslashmaq, peskoygha cüshmek:[yeshmisi:] ëtishishlar birdemdila peslep, birdemdila ewj ëlip këtetti.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] ajizlashmaq, boshimaq, tinclanmaq (awaz, tawush heqqide):[yeshmisi:] nur’axunning awazi peslishi bilen ayalningmu yighlighan awazi peslep ketti.
|
|
pesil |
|
pesil[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞astronomiye＜[yeshmisi:] bir yilni teshkil qilidighan töt mewsumning herbiri (etiyaz, yaz, küz, qish)؛ mezgil:[yeshmisi:] bir yil dëgen töt pesil, her bir pesil üc aydin, öter ömrüm yil bilen, tutalmasmen hëc qaydin.
|
|
pesilcan |
|
|
|
pesilcanliq |
|
|
|
pesildash |
|
pesildash[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bir pesilde tughulghan, teng dëmetlik؛ zamandash:[yeshmisi:] aylinay, pexrim mëning sanga pesildash bolghinim, bolsidi bu peslimizmu menggü parlaq, bulbulum.
|
|
pesildashliq |
|
|
|
pesillik |
|
|
|
pesh (Ⅰ) |
|
|
|
pesh (Ⅱ) |
|
|
|
peshⅢ |
|
peshⅢ[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «qilmaq» yardemci pë’ili bilen bille këlip:[misal:] [yeshmisi:] 1) birer ish yaki birer alahidiliki bilen körenglimek, maxtanmaq, uni desmaye we minnet qilmaq:[yeshmisi:] qeyerge barsa özining «bilim»i toghruluq maxtinip, burunqi ornida bashliq bolghanliqini pesh qildi.[yeshmisi:] 2) birer nerse bilen bashqilargha doq qilmaq, popoza qilmaq:[yeshmisi:] bu qërilar yash waqitliridiki tökken terlirini eslitip, saqallirini pesh qilip, kicik axun terep boldi.[yeshmisi:] ③ birer ish, birer nersige meyli yoqluqini bildürmek؛ tüzüt qilmaq, naz qilmaq:[yeshmisi:] hëzim lam-jim dëyelmey, turghan jayida turup qaldi, u bextigülning nazlinip pesh qiliwatqanliqini nedinmu bilsun.
|
|
pesh (Ⅳ) |
|
|
|
pëshige ësilmaq |
|
pëshige ësilmaq[yeshmisi:] birer ish-heriketni we meqsetni emelge ashurushta birersining dawamliq yardimige, ghemxorluqigha ërishishni qolgha keltürmek, uni cing tutmaq:[yeshmisi:] adil aka, emdi men sizning pëshingizge cing ësildim, siz mëning heqiqiy ustazim, manga köp ögiting, köp yardem qiling.
|
|
pëshini tutmaq |
|
pëshini tutmaq[yeshmisi:] ① birer ish-heriket we meqsetni emelge ashurushta birkimning yardimige tayanmaq, yölenmek, egeshmek, izidin mangmaq:[yeshmisi:] men shu kadirlarning pëshini tutqinimce qoyup bermidim ular manga tughulup mëhrige qanmighan anam we mëningdin ümidlirining sholisinimu körelmigen dadamning yoqluqini bilindürmidi.[yeshmisi:] ② ögenmek, yoligha kirgüzmek, bërilmek:[yeshmisi:] bu dunyada adem ücün eng muhim nerse birer hünerning pëshini tutush.[yeshmisi:] ③ ige bolmaq, ërishmek:[yeshmisi:] essalam jalalidinjan, ete-ögün birer emelning pëshini tutsingiz qiya közingiz bilen baqmaydikensiz de
|
|
pëshini qaqmaq |
|
pëshini qaqmaq[yeshmisi:] qëyidimaq, ret qilmaq, qol üzmek, bash tartmaq:[yeshmisi:] dawut mollam pëshini qëqip, körseng özüng kör dëgendek qilip, hemmini qariqoyuq qarghap öz yëzisigha ketti.
|
|
peshtaxta |
|
|
|
peshtaxtisiz |
|
|
|
peshtaxtiliq |
|
|
|
peshtaq |
|
peshtaq[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① binalarning aldi teripige, aldi körünüshige ciqirilghan heshemetlik qurulma.[yeshmisi:] ② xaniqa we mescitlerdiki mezin ezan ëytidighan, hëyt-ayem, murasim künliri naghra-sunay calidighan jay.[yeshmisi:] ③ ëgiz kötürülgen pelempeylik supa؛ pelempeyning üstünki qewiti:[yeshmisi:] peshtaq yasimaq. peshtaq salmaq.[yeshmisi:] ④ ayrodromdiki ayropilan bilen alaqilishidighan xewerlishish orni. shekli munargha oxshaydu. uninggha radi’o xewerlishish apparatliri orunlashturulghan bolidu.
|
|
peshtaqliq |
|
|
|
peshtama |
|
|
|
peshtamisiz |
|
|
|
peshtamiliq |
|
peshtamiliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① peshtama tartqan, peshtamisi bar:[yeshmisi:] peshtamiliq bir qiz pat-pat aldimizdiki piyalige cay liqlap turatti.[yeshmisi:] ② peshtama qilishqa bolidighan, peshtamigha layiq, bab këlidighan؛ peshtama tikishke yëtidighan:[yeshmisi:] bir peshtamiliq rext.
|
|
peshxun |
|
|
|
peshxunsiz |
|
|
|
peshxunluq |
|
peshxunluq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① peshxun qoyulghan, peshxuni bar:[yeshmisi:] peshxunluq ashxana.[yeshmisi:] ② peshxun yasashqa yëtidighan, peshxungha bab, layiq bolghan:[yeshmisi:] u peshxunluq yaghac izdep talagha ciqti.
|
|
peshsiman |
|
|
|
peshletmek |
|
|
|
peshlenmek |
|
|
|
peshlik |
|
|
|
peshlimek |
|
|
|
peshmet (Ⅰ) |
|
|
|
peshmet (Ⅱ) |
|
|
|
peshmetsiz |
|
|
|
peshmetlik |
|
|
|
peshwa |
|
peshwa[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① put penjisining dümbisi, aldi teripi:[yeshmisi:] peshwa atmaq. peshwa urmaq.[yeshmisi:] ② tëpik:[yeshmisi:] u bir peshwagha yarimay mollaq ëtip cüshkence, bir sa’et qopalmay yatti.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] zerbe, deshnem؛ dekke:[yeshmisi:] peshwa bermek. peshwa yëmek.
|
|
peshwaci |
|
|
|
peshwalashmaq |
|
|
|
peshwalimaq |
|
peshwalimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① peshwa bilen urmaq, peshwa bermek:[yeshmisi:] u birdem akisini peshwalisa, birdem inisini coqulaytti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] tosattin dekkisini bermek:[yeshmisi:] oghrining shepisini anglighan er-xotun ikkisi yoshurunuwëlip epcillik bilen peshwalap dekkisini berdi.
|
|
peghez |
|
|
|
peqet |
|
|
|
peqesh |
|
|
|
pekesh |
|
|
|
pekeshlenmek |
|
|
|
pekeshlimek |
|
|
|
pegah |
|
|
|
pelestin |
|
pelestin[kesip türi:]＞jughrapiye＜[yeshmisi:] pelestin döliti ottura dëngiz, ülük dëngiz we i’ordan deryasining ariliqigha jaylashqan. yer meydani 27 ming 90 kwadrat kilomëtr (1947-yilidiki b d t ning qararigha asasen). dölet nopusining asasiy qismi erebler bolup, yene az sanda yehudiylarmu bar. erebler ereb tilida, yehudiylar ëbray tilida sözlishidu. mutleq köp qisim ahalisi islam dinigha ëtiqad qilidu, yehudiylar yehudiy dinigha ëtiqad qilidu, yene az sandiki kishiler xiristi’an dinigha ëtiqad qilidu. pelestinde miladidin ⅩⅩ esir ilgiri xana’inlar olturaqlashqan. miladidin ilgiriki ⅩⅢ esirde yehudiylarning ejdadliri bolghan ëbray qebililiri köcüp kirgen. këyin bu jayni assuriye, babilon, pirsiye we rim impiriyiliri bësiwalghan. shuning bilen mutleq köp sandiki yehudiylar dunyaning herqaysi jaylirigha tarap ketken. miladi 637-yili ereb impëriyisi bu jayni boysundurup, yerlik milletler bilen uzun muddetlik sëngishish netijiside hazirqi pelestin erebliri shekillengen. ⅩⅨ esirning axirliri yehudiylar türkümlep köcüp kirgen. 1947-yili 11-ayning 29-küni b d t qarar maqullap, pelestin döliti we yehudiy döliti qurushni qarar qilghan. 1948-yili 5-ayning 14-küni yehudiylar isra’iliye dölitini qurup, etisila tajawuzciliq urushi qozghap, pelestinni bësiwalghan, shunga pelestin döliti hazirghice qurulalmighan. pelestin xelqining uzun muddetlik küresh qilishi netijiside 1994-yili 5-ayning 4-küni gaza rayonidiki cëriko shehiride aptonom hakimiyet orgini qurulghan. asasliq sheherliri: ① irusalim, pelestinning esli paytexti, dunyagha meshhur qedimi sheher we üc dinning muqeddes shehiri, menzirisi nahayiti güzel. ② gaza, ottura dëngiz boyigha jaylashqan qedimiy sheher. tupriqi munbet. jughrapiyilik orni intayin muhim. ③ jëriko, waqitliq aptonomiye paytexti. u dunyadiki eng qedimiy olturaq jaylarning biri bolup, xatirilinishce bundin 9000 yil ilgirila bu jayda ademler olturaqlashqan.
|
|
pelek |
|
pelek[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① yerdin gümbez, qazan sheklide bolup körünidighan hawa boshluqi؛ asman, kök:[yeshmisi:] pelekke tutashmaq. pelekke yetmek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] teqdir, qismet:[yeshmisi:] shum pelek. ＊ hey wapasiz pelek dep xitab qilghanidi mehmut.
|
|
pelempey |
|
pelempey[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞binakarliq＜[yeshmisi:] yaghac-tash, xish yaki bëtonlardin yasalghan, yuqiri bilen töwenni tutashturidighan beldemlik yol؛ basquc, pelle.
|
|
pelempeylik |
|
pelempeylik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① pelempey qurulghan, pelempey ornitilghan, pelempiyi bar:[yeshmisi:] pelempeylik imaret. pelempeylik sharqiratma.[yeshmisi:] ② pelempey qurush ücün teyyarlanghan, pelempey yasashqa bolidighan:[yeshmisi:] besh pelempeylik matëriyal teyyarlandi.
|
|
peley |
|
|
|
peleylik |
|
peleylik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① peliyi bar, peley kiygen:[yeshmisi:] peleylik qiz.[yeshmisi:] ② peley tikish, toqush ücün teyyarlanghan, peley tikishke atalghan:[yeshmisi:] bir peleylik yip. bir peleylik tëre.
|
|
pelteng |
|
|
|
pelto |
|
pelto[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[yeshmisi:] bir xil sirtqi kiyim, adette qayrima yaqiliq bolup tizdin ëship turidu, yung rext we her xil aliy sortluq rextlerdin tikilidu:[yeshmisi:] sarja pelto.
|
|
peltoluq |
|
peltoluq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① peltosi bar, pelto kiygen:[yeshmisi:] peltoluq ayal.[yeshmisi:] ② pelto tiktürüsh ücün teyyarlanghan, pelto tiktürüshke muwapiq:[yeshmisi:] bir peltoluq rext. ∥ peltoluq almaq.
|
|
pelsepe |
|
pelsepe[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:]］erebce＞grëkce［[yeshmisi:] ① dunya qarash heqqidiki telimat, kishilerning pütkül dunya (tebi’et dunyasi, jem’iyet we tepekkur) toghrisidiki tüp köz qarashlirining sistëmisi, tebi’et bilimliri bilen jem’iyet toghrisidiki bilimlerning omumlashturulushi we yeküni.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] anglighandin këyin mulahize qilishqa erzimeydighan, pakitsiz, asassiz pikir, sepsete, quruq gep:[yeshmisi:] rozi sadiqning gëpini kësip: − pelsepe satmisangcu, hoyligha nedin kirding? − dëdi.
|
|
pelsepici |
|
|
|
pelsepiwaz |
|
|
|
pelsepiwazliq |
|
|
|
pelsepiwi |
|
|
|
pelket |
|
|
|
pelküc |
|
|
|
pelküclenmek |
|
|
|
pelküclimek |
|
pelküclimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① pelküc yasimaq:[yeshmisi:] u etisi etigende azraq paxtini yaghacqa pelküclep, pelkücni osmigha milep, anisigha këlishtürüp perdaz qiliptu.[yeshmisi:] ② ciragh pilikini ciqarmaq, perlimek:[yeshmisi:] ciraghni pelküclimek.[yeshmisi:] ③ pelküc bilen may, boyaq qatarliqlarni sürmek:[yeshmisi:] ukam munu mayni putunggha pelküclep qoyay, shipatapsimu ejeb emes.
|
|
pelle |
|
pelle[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① pelempey, shota qatarliqlarning her bir basquci, baldiqi:[yeshmisi:] u shotining eng yuqiri pellisige ciqqanda zadila bolalmay qaldi.[yeshmisi:] ② birer ish, heriket, weqe, hadise qatarliqlarning rawajlinish jeryanidiki ayrim peyti, dewri؛ basquci, derijisi:[yeshmisi:] pen melum pellige yetkende, yëngi yol namayan bolidu.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] yügürüsh musabiqisida, teyyarliq halitide turidighan yaki yëtip baridighan orun؛ siziq, cek:[yeshmisi:] pellidin ciqmaq. pellige yëtip barmaq.[yeshmisi:] ④ belgilengen nuqta, nishan, menzil:[yeshmisi:] molla zeydin temtirimestin dëmini ruslap, eng yuqiri pellige ciqti.[yeshmisi:] ⑤ [kesip türi:]＞tibbiy ilim＜[yeshmisi:] adem bedinining yingne sanjishqa bolidighan yëri, bedendiki nërwilarning axirqi ucliri zic toplashqan jayliri yaki tomraq nërwa talaliri ötidighan jaylar pelle bolidu. uningdin bashqa tëre kësellikliridiki dawalinidighan jaymu pelle hësablinidu.[yeshmisi:] ⑥ tarazining nerse qoyulidighan texsisi.[yeshmisi:] ⑦ [kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] uruqning musteqil ajralghan herbir böliki.
|
|
pellek |
|
|
|
pellime |
|
|
|
pellimek |
|
|
|
pellimupelle |
|
|
|
pelipetish |
|
pelipetish[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] qalaymiqan, tertipsiz, cuwalcaq, malimatang:[yeshmisi:] pelipetish ish. pelipetish heriket. pelipetish adem.
|
|
pelipetishlik |
|
|
|
pem |
|
pem[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① eqil, idrak, paraset:[yeshmisi:] pem bilen ish qilmaq. ＊ her ishqa pem kërek, ötükke cem kërek (maqal).[yeshmisi:] ② kishiler birer ishni bëjirishte qollinilghan ep؛ care, amal, tedbir:[yeshmisi:] pem ishletmek. pemi bar. pemi yoq.[yeshmisi:] ③ kishilerning birer ishqa nisbeten qilghan oy, qiyasi, mölceri:[yeshmisi:] aka, sëning pemingce, mushu karxanini kötüre alsaq, këyin «isit» dep qalmasmizmu dëdi abdughëni.[yeshmisi:] ④ diqqet, ëhtiyat:[yeshmisi:] almas meshrepning qolidin tutup pem bilen hoyligha kirdi.
|
|
pem-paraset |
|
|
|
pem-parasetsiz |
|
pem-parasetsiz[yeshmisi:] pem-parasiti yoq, pem-parasiti bolmighan:[yeshmisi:] basit: ëytqina, yel tapan, mëni pem-parasetsiz qilip körsitish ücün, sekkiz ayaghliq bolup cëpip yürisen-he, dëdi.
|
|
pem-parasetlik |
|
|
|
pemsiz |
|
|
|
pemsizlik |
|
pemsizlik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] eqilsizliq, tedbirsizlik:[yeshmisi:] shepereng: perwane pemsizlikidin, xeterdin qacalmay bikargha öldi, dëdi.
|
|
pemleshmek |
|
|
|
pemlenmek |
|
|
|
pemlik |
|
pemlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pemi bar, birer ishta pem ishliteleydighan, pem-parasetlik:[yeshmisi:] ey oghul, eger hakim, soraqci (emeldar) bolsang yawash, pemlik, heq-naheqni ayrighuci bolghaysen.
|
|
pemlimek |
|
pemlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① gep-söz, ish-heriket, weqe-hadisilerning tëgi-tektige yetmek:[yeshmisi:] qurban hashim ishning epleshmigenlikini pemlep, özini qutuldurush ücün hemmini sawutjangha dönggidi.[yeshmisi:] ② oylimaq, meqset qilmaq:[yeshmisi:] sen birnersini pemlewatisenghu deymen, dëdi extem.[yeshmisi:] ③ eplimek, bablimaq, jaylimaq:[yeshmisi:] kamal, almasning qëshigha yëqin këlip quliqigha:[yeshmisi:] awu mash reng capanliqni kördüngmu bare, pul kasa yancuqida jumu, qorqma, men awu kepke shepkilikni pemley, dëdi.
|
|
pemidur |
|
|
|
pemidurluq |
|
|
|
pemilcay |
|
pemilcay[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] cayning cong bir türi, yeni toluq ëcitilghan cay. renggi qara, maydek parqiraydu, demlengendin këyin qiziridu. alahide bir xil xushbuy puraqqa ige.
|
|
pen |
|
|
|
penerke |
|
penerke[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞nëmisce［[kesip türi:]＞binakarliq＜[yeshmisi:] yaghac qirindilirini tëxnikiliq yol bilen mashinining bësim kücide yughurup, uzun, enlik, siliq hem parqiraq qilip ishlengen köp qewet yaki yalang qewetlik bir xil nëpiz taxtay.
|
|
pent |
|
|
|
pen-tëxnika |
|
|
|
pen-tëxnikisiz |
|
|
|
pen-tëxnikiliq |
|
|
|
penje (Ⅰ) |
|
penje (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① qolning barmaqlarni öz icige alghan qismi, barmaq:[yeshmisi:] qolning penjisi.[yeshmisi:] ② bezi haywan we qushlar ayighining uc qismi؛ canggal, tirnaq:[yeshmisi:] bürküt tülkini penjisi bilen qarmap miniwaldi.[yeshmisi:] ③ gilem toqushta arqaqqa ötküzülgen yung yipni cingdaydighan tutqucluq, targhaqsiman tömür eswab؛ destigah.
|
|
penje (Ⅱ) |
|
|
|
penjeⅢ |
|
|
|
penjire |
|
penjire[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞binakarliq＜[yeshmisi:] ① öy-imaretlerning yoruq bolushi we hawa ötüshüp turushi ücün yaghac yaki tömürdin targhaqsiman yaki ushshaq katekce ciqirip yasalghan jahaz؛ rojek, dërize.[yeshmisi:] ② yaghac we tömürdin yanmuyan qilip targhaqqa oxshash yasalghan tosuq؛ shada.
|
|
penjirilik |
|
|
|
penjigah |
|
penjigah[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] uyghur klassik muzikisi «on ikki muqam» ning 5-si. u 25 neghme, 240 misra bolup, cong neghme 174 misradin؛ 3 dastan 6 neghme 24 misradin, 5 meshrep 5 neghme 42 misradin terkib tapqan:[yeshmisi:] penjigah muqami. ＊ «penjigah» muqamining bir qismi janabiy ömer sazende bashciliqida orundilidu.
|
|
penjileshmek |
|
|
|
penjilenmek |
|
|
|
penjilik |
|
|
|
penjilimek |
|
penjilimek[yeshmisi:] ① arqaq yipinipenje bilen cingitmaq, qurni ziclimaq؛ cingdimaq:[yeshmisi:] gülnar toquwatqan gilimini süpetlik ciqirish ücün qurmuqur penjileytti.[yeshmisi:] ② orulghan ot-cöp, bughday penjilirini seylimek, destilimek, yighincaqlimaq, taylimaq:[yeshmisi:] zeytunem u yer, bu yerde cëcilip yatqan yantaqlarni bir-birlep yighip, ketmen bilen urup, dessep, cingdap penjileshke bashlidi.
|
|
pend |
|
|
|
pendname |
|
pendname[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] kishilerni yaman yoldin qaytishqa, yaxshiliqni öginishke dewet qilidighan, edep-exlaqni teshebbus qilidighan nesihet xëti:[yeshmisi:] pendname yazmaq.
|
|
pend-nesihet |
|
|
|
pendiyat |
|
pendiyat[söz türkümi:] imliq söz.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] qattiq bizar bolghan, toyghanliqni bildüridighan, «este saqlashqa tëgishlik nesihet, sawaq» dëgen menidiki pushayman, epsus sözi:[yeshmisi:] boldi, pendiyat eger xotun mushundaq bolsa, ikkinci öylenmeptimen, dëdi u.
|
|
pensad |
|
|
|
penlimek |
|
penlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] birer ish-heriket yaki gep-sözde bashqilarni aldimaq, burda qilmaq, saxta qilmaq:[yeshmisi:] bezi hünerwenler xëridarni penleymen dep, özini penleydu. xëridar dëgen xizir-de, xizir.
|
|
pen-meripet |
|
|
|
penniy |
|
|
|
penniyleshtürmek |
|
|
|
penniyleshtürülmek |
|
|
|
penniyleshmek |
|
|
|
penniylik |
|
|
|
pewaz |
|
pewaz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① capan, könglek qatarliq kiyim-këceklerning pesh, ëtek qismidiki pükülgen jayi؛ qirghaq:[yeshmisi:] pewizini tikmek. ＊ estiridin pewizi cong (maqal).[yeshmisi:] ② juwa pewizining üstige qondurulghan tüki pes, yaghaqtëre؛ jiyek:[yeshmisi:] pewaz tutmaq. pewaz catmaq. pewaz qondurmaq.
|
|
pewazsiz |
|
|
|
pewazlatmaq |
|
|
|
pewazlashmaq |
|
|
|
pewazlanmaq |
|
|
|
pewazliq |
|
|
|
pewazlimaq |
|
|
|
pewes |
|
|
|
pewqul’adde |
|
pewqul’adde[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] bashqilargha oxshimaydighan, adette ucrimaydighan؛ kütülmigen, tasadipiy:[yeshmisi:] pewqul’adde ehwal. pewqul’adde hadise.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] adettin tashqiri, heddidin ziyade, ghayet, intayin:[yeshmisi:] u öz sinipining bir mewsum icide pewqul’adde özgirip ketkenlikige heyran boldi.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] alahide weqeler, hadisiler yaki mexsus shara’it telipi bilen belgilinidighan, sadir bolidighan؛ nöwettin tashqiri:[yeshmisi:] pewqul’adde wezipe. pewqul’adde elci. ＊ u saqci emeldari bilen yipek sellilik axunning sözidin pewqul’adde bir yëngiliqni sezdi.
|
|
pewqul’addiliq |
|
|
|
pey (Ⅰ) |
|
|
|
pey (Ⅱ) |
|
pey (Ⅱ)[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bedendiki muskullarni söngekke birleshtürüp turidighan aq renglik mustehkem, ewrishim toqulma؛ singir:[yeshmisi:] pëyi tartishmaq. ∥pey tar. pey tartishmaq.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] cing, mezmut, puxta:[yeshmisi:] pey adem.
|
|
pëyide bolmaq |
|
|
|
pëyide yürmek |
|
|
|
pëyige cüshmek |
|
|
|
pëyige kirmek |
|
|
|
pëyini qirqimaq |
|
|
|
peyⅢ |
|
|
|
peyt |
|
peyt[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① mu’eyyen waqit؛ purset:[yeshmisi:] peyt kütmek.[yeshmisi:] ② dewr, zaman, mezgil, mewsum:[yeshmisi:] jiddiy peyt. halqiliq peyt. ＊ biz taza gül tëriydighan peytte qoruyimizni tutash gülzarliqqa aylandurushni qarar qilduq.[yeshmisi:] ③ birer ishni emelge ashurush ücün qulayliq purset, imkaniyet:[yeshmisi:] peyt tapmaq. peytni qolgha keltürmek.
|
|
peytun |
|
|
|
peytide |
|
peytide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] mu’eyyen waqit, mezgil, shara’it, pursette:[yeshmisi:] mana shundaq jiddiy ish peytide ishcilar bu yerge yighilip yëngidin küc-quwwet bëghishlighandek boldi.
|
|
peyjang |
|
|
|
peyjembi |
|
|
|
peyju |
|
peyju[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］xenzuce［[kesip türi:]＞soda＜[yeshmisi:] ① mashina (aptomobil), harwilarning qatnishi ücün hökümettin tarqitip bërilgen höjjet؛ nomurluq taxta, qatnash guwahnamisi.[yeshmisi:] ② kona jem’iyette tijaretci sodigerler ücün hökümet tereptin tarqitip bërilidighan ruxset xëti؛ tijaret kinishkisi.
|
|
peycuso |
|
|
|
peyda |
|
|
|
peyda bolmaq |
|
peyda bolmaq[yeshmisi:] ① barliqqa kelmek, yaritilmaq:[yeshmisi:] xizir qarisa sazliqning ornida katta bir sheher peyda bolup qaptu.[yeshmisi:] ② këlip qalmaq, hazir bolmaq:[yeshmisi:] yadikar kocigha ciqip azraq mangghandin këyin, nedindur yene qadir peyda bolup qaldi.[yeshmisi:] ③ hasil bolmaq, sadir bolmaq:[yeshmisi:] jëdel-majira peyda bolmaq.[yeshmisi:] ④ körünmek, namayan bolmaq, eks etmek:[yeshmisi:] bügün tursun mu’ellim sözlewatqanda, seley’axun ustamning cirayida anglighansëri anglighusi këliwatqanliqining bësharetliri peyda boldi.
|
|
peyda qilmaq |
|
peyda qilmaq[yeshmisi:] wujudqa keltürmek, barliqqa keltürmek, keltürüp ciqarmaq, sadir qilmaq:[yeshmisi:] dëlo peyda qilmaq.
|
|
peydinpey |
|
peydinpey[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] keyni-keynidin, arqa-arqidin؛ bir-birlep, üzlüksiz:[yeshmisi:] yaxshi adem, yaxshi ishlarni zor küc bilen teqdirlep, yaxshi ijtima’iy keypiyatni peydinpey tikliwëlishimiz lazim.
|
|
peyz |
|
peyz[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bashqilarni özige jelp qilidighan, zoq-shoq bëghishlaydighan, kishini meptun qilidighan xususiyet, alahidilik:[yeshmisi:] peyzing bar yigit, dëdi toxtikam nijat dutarni toxtatqandin këyin.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] güzel, cirayliq, yaxshi:[yeshmisi:] u: capsanraq bolsangcu, adash, bu qaltis peyz yer iken, bina bilen qoshup birni tartqina, dep yehyani aldiratti.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] huzur, rahet:[yeshmisi:] u naxshining axiridiki «aman bol, ming-ming yasha» dëgen jümlini shundaq këlishtürüp ëyttiki, uning peyzidin özimu heyran qaldi.
|
|
peyzsiz |
|
|
|
peyzlik |
|
|
|
peysiz |
|
|
|
peysiman |
|
|
|
peyshenbe |
|
|
|
peyshenbe bazar |
|
|
|
peyshenbilik |
|
|
|
peyghember |
|
|
|
peyghemberlerce |
|
|
|
peyghemberlik |
|
|
|
peyqu |
|
|
|
peyl |
|
peyl[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① kishi xaraktërini, xulqini ipadileydighan rohi xususiyetler. elpaz, turq:[yeshmisi:] «telepmu qil, sewebmu qil» deptiken, hakimning peylidin ezra’ilmu qorqidu.[yeshmisi:] ② kishining melum peyttiki rohiy haliti, keypiyati, mijez, xulq, qiliq, xuy:[yeshmisi:] uning sarang kalidin better yaman peyli asta-asta namayan bolushqa bashlidi.[yeshmisi:] ③ murad, meqset, niyet:[yeshmisi:] peyli yamanning xuyi yaman (maqal).
|
|
peylasop |
|
peylasop[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce＞grëkce［[yeshmisi:] ① pelsepe alimi, mutexessisi؛ pelsepe bilen shughullanghuci kishi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] danalarce muhakime yürgüzidighan kishi:[yeshmisi:] u bügün kishini hangtang qaldurghudek derijide peylasop bolup ketkenidi.
|
|
peylasopluq |
|
|
|
peylik |
|
peylik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pëyi bar, peyliri köp:[yeshmisi:] sayrap harmas köktalghu, köküc peylik mulayim. mamuq peydin azghangha, uwa salar her da’im.
|
|
peyman |
|
peyman[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] birer meqset, nishanni emelge ashurush ücün qilinghan söz؛ qesem, ehde, wede:[yeshmisi:] peyman eylimek. peyman qilmaq. ＊ ajrimay kelduq ikkiylen necce on yildin buyan, dost bolup peymangha sadiq, cin wapadar i qelem
|
|
peymane |
|
peymane[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] qedeh, sharab qacisi, piyale:[yeshmisi:] cëcekler bergide shebnem quyashta yaltirar her dem, ëcilghan gül, qizil meyge tolur peymane-peymane.
|
|
peymanisi toshmaq |
|
|
|
peynewre |
|
|
|
peynewrilik |
|
|
|
ptërokariye |
|
ptërokariye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］latince［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] yangaq a’ilisidiki yopurmaq tashlaydighan derex. yaghicidin serengge tëli we öy jahazlirini yasashqa, qowzaq talasidin arghamca ëshishke, uruqidin yagh ciqirishqa, yopurmiqidin dëhqanciliq dorisi ëlishqa, köcitini yangaqning ulaq tüpi qilishqa bolidu.
|
|
praktika |
|
|
|
praktikant |
|
|
|
pragmatizm |
|
pragmatizm[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] hazirqi zaman burzhu’a pelsepisidiki subyëktip idë’alizmliq idiyiwi ëqim, amërikida meydangha kelgen. uning asasiy mezmuni dunyaning maddiyliqini, heqiqetning obyëktipliqini inkar qilishtin ibaret.
|
|
prawa |
|
|
|
probirka |
|
|
|
proportsiye |
|
proportsiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] ① ikki nisbetning tengliki؛ tanasip:[misal:] tetür proportsiye. ong proportsiye.[yeshmisi:] ② qisimlarning, ölcemlerning öz ara nisbiti, omumen nersiler otturisidiki miqdariy munasiwet.
|
|
proportsiyilik |
|
|
|
protaktiniy |
|
|
|
protoplazma |
|
protoplazma[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] hüjeyrining hayatiy kücke ige terkibiy qismi. u hayatning maddiy asasi bolup aqsil, yadro kislatasi, may, karbon su birikmiliri, an’organik tuz, su qatarliqlardin terkib tapidu.
|
|
protozo’a |
|
protozo’a[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］latince+grëkce［[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] eng iptida’iy, eng addiy haywanlar. suda yaki bashqa janliqlarning tëni icide yashaydu, hemmisi dëgüdek bir hüjeyrilik haywanlardur, beziliri köp sandiki yekke tenlerning birlishishi arqiliq topliship yashaydu.
|
|
proton |
|
proton[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] atom yadrosini teshkil qilghuci asasiy zerricilerning biri, musbet zeretlik, uning zeret miqdari ëlëktronning 5.1836 hessisige barawer këlidu. her xil atomlarning terkibidiki protonlar sani oxshash bolmaydu.
|
|
protë’aza |
|
protë’aza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] organik birikme, asasen haywanlar tënide bolidu. türi köp bolup, ashqazan, ücey, ashqazan asti bëzi qatarliq hezim qilish ezalirining hemmiside bar. uning roli murekkep aqsilni parcilap, addiy, asan qobul qilghili bolidighan amino kislatasigha aylandurushtin ibaret.
|
|
protiy |
|
protiy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] hidrogën izatoplirining biri. belgisi (Protium)H1. massa sani 1. uning atomi bir dane proton bilen birdane ëlëktrondin terkib tapqan. u hidrogënning muhim terkibi bolup, adettiki hidrogënda 98.99 pirsent protiy bolidu.
|
|
proza |
|
proza[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] nesr bilen yëzilghan bedi’iy eser (hëkaye, ocërk, powëst, roman qatarliqlar).
|
|
proziciliq |
|
|
|
profëssor |
|
|
|
profëssorluq |
|
|
|
prokat |
|
|
|
prokatlimaq |
|
|
|
proka’in |
|
proka’in[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞tibbiy ilim＜[yeshmisi:] dora ismi, organik ximiyiwi birikme, ximiyilik formulisiC31H02O2H2 . aq renglik yingnisiman kristal yaki kristalliq parashok؛ temi qirtaq, zeherlik xususiyiti ajizraq؛ bezide hoshsizlandurush dorisi ornida ishlitilidu.
|
|
programma |
|
programma[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] ① qilinidighan ish-heriketning pilani.[yeshmisi:] ② siyasiy partiye, hökümet, jama’et teshkilati yaki ayrim dölet, jama’et erbablirining dunya qarashliri, wezipe we meqsetliri bayan qilinghan höjjet.[yeshmisi:] ③ radi’o, tëlëwiziye, konsërt, tiyatir, sërik qatarliqlarning mezmuni, uni orundighucilarning isimlikini öz icige alghan ëlan, cüshendürme:[yeshmisi:] anglitish programmisi.[yeshmisi:] ④ mektep we bilim yurtliridiki ötülidighan ders yaki oqutushning qisqice mezmuni:[yeshmisi:] oqutush programmisi. til dersliki programmisi.
|
|
programmiliq |
|
|
|
progrëssiye |
|
|
|
prolëtar |
|
|
|
prolëtariyat |
|
|
|
prolëtariyatliq |
|
|
|
promëtiy |
|
promëtiy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] radi’o’aktipliq mëtal ëlëmënt. belgisiPm (Promethium). uranning yimirilishidin hasil bolidu, yërim yimirilish dewri 64.2 yil, promëtiyning nuri fosforni nurlanduridu. u yaltiraq parashok we paraxot mayaki yasashta qollinilidu.
|
|
proyëktor |
|
proyëktor[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] yoruqluqtin paydilinip dëtallarning proyëksiyisini ëkrangha congaytip cüshürüsh arqiliq, uning uzunluqi, bulung gradusi we shekli qatarliqlarning toghriliq derijisi üstide tehlil yürgüzüshte ishlitilidighan bir xil ölcesh eswabi.
|
|
proyëksiye |
|
proyëksiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] ① yoruqluq tesiride bir jisimning bashqa bir jisim yüzige cüshürülgen kölenggisi؛ eksi.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] bir nuqtidin bir tüz siziqqa yaki bir tekshilikke tik ötüzülgende ige bolghan tik asasiy nuqtinng ashu tüz siziq yaki tekshiliktiki proyëksiyisi dëyilidu؛ bir kësik üstidiki herqaysi nuqtilarning bir tüz siziq yaki bir tekshiliktiki proyëksiyilirini tutashturghuci siziq, bu kësikning ashu tüz siziq yaki tekshiliktiki proyëksiyisi bolidu.
|
|
prëzidënt |
|
|
|
prës |
|
|
|
prëstan |
|
|
|
prëslatmaq |
|
|
|
prëslashmaq |
|
|
|
prëslanmaq |
|
|
|
prëslimaq |
|
|
|
pritsëp |
|
|
|
pritsël |
|
|
|
pridin |
|
pridin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］inglizce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] organik birikme, molëkula formulisi. C5 H5 Nrengsiz, sësiq puraqliq suyuqluq, ëritküci we ximiyilik tejribe dorisi qilinidu.
|
|
prizma |
|
prizma[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] ① köp terepliklerning bir xili. ikki asasiy parallël bolghan teng köp terepliktin, yan yaqliri parallël töt terepliktin ibaret bolidu؛ hejmi asasining yüzini ëgizlikige köpeytkenge teng.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] xuddi shundaq shekilge ige bolghan we süzük jisimdin yasalghan optik eswab. u nurning yönilishini özgertish, murekkep nurni spëktrgha ajritishta ishlitilidu.
|
|
primidin |
|
primidin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］latince［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] organik birikme, molëkula formulisi .C4 H4 N2 rengsiz kristal, ghidiqlighuci puraqqa ige, ximiyiwi dora yasashta ishlitilidu.
|
|
prinsip |
|
|
|
prinsipal |
|
prinsipal[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] ① prinsiptin këlip ciqidighan, prinsipqa yatidighan, ehmiyetke ige bolghan؛ muhim, jiddiy:[yeshmisi:] prinsipal mesile. prinsipal küresh.[yeshmisi:] ② prinsipqa qattiq ri’aye qilidighan, prinsipta cing turidighan:[yeshmisi:] prinsipal bolmaq. prinsipal adem.
|
|
prinsipalliq |
|
|
|
prinsipsiz |
|
|
|
prinsipsizliq |
|
|
|
prinsipliq |
|
|
|
psixolog |
|
psixolog[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞psixologiye＜[yeshmisi:] ① psixologiye alimi, psixologiye mutexessisi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] kishining psixologiyisi, mijez-xulqi, rohiy halitini yaxshi bilidighan, shuninggha qarap mu’amile qilidighan sezgür adem.
|
|
psixologiye |
|
psixologiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] ① psixikiliq hadisilerning obyëktip qanuniyetlirini tetqiq qilidighan pen. u tetqiqat da’irisi we tetqiqat wezipisining oxshashmasliqigha qarap omumiy psixologiye, balilar psixologiyisi, ma’arip psixologiyisi qatarliqlargha bölünidu.[yeshmisi:] ② kishining icki dunyasi, rohiy haliti.
|
|
psixologiyilik |
|
|
|
psixika |
|
|
|
psixikiliq |
|
|
|
platina |
|
platina[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞ispance［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] mëtal ëlëmënt. belgisi. (Platinum)Pt kümüshtek aq, parqiraydu, sozulidu؛ tok we issiqliq ötküzüsh xususiyiti yaxshi, ximiyiwi xususiyiti turaqliq këlidu. uningdin tëgil we ëlëktr qutupi yasashqa bolidu؛ uni yene katalizator qilishqa bolidu.
|
|
plazma |
|
plazma[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞bi’ologiye＜[yeshmisi:] organizm icidiki shilliq perde teripidin ajrilip ciqqan bir xil suyuqluq. u rengsiz we süzük bolup, siliqlashturush rolini oynaydu.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] musbet i’on we i’onlashqan ëlëktronlardin terkib tapqan jisim, shuningdek maddining yuqiri tëmpëraturida i’onlashqan haliti.
|
|
plazmët |
|
|
|
plastinka |
|
|
|
plakat |
|
plakat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞nëmisce［[yeshmisi:] teshwiqat, axbarat ishlirini keng ammigha bildürüsh yüzisidin qisqa tëkistlik qilip yëzip caplanghan, ësilghan caqiriq, sho’ar yaki sho’arlar yëzilghan rext, taxta:[misal:] plakat asmaq. plakat caplimaq. plakat kötürmek.
|
|
plakatci |
|
|
|
planëta |
|
|
|
planër |
|
planër[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞tenterbiye＜[yeshmisi:] heriketlendürgüci qurulmiliri yoq, tüzülüshi addiy we yënik bolghan bir xil ucush eswabi. uning qaniti bolidu, ucush meshiqi we awi’atsiye tenheriketliride ishlitilidu؛ adette ayropilan, aptomobil yaki ëlastik arqanlar arqiliq yerdin kötürülidu we yuqiri örligen hawa ëqimidin paydilinip boshluqta leylep ucidu.
|
|
planërci |
|
|
|
planimëtiriye |
|
planimëtiriye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］latince+grëkce［[kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] matëmatikining bir tarmiqi. u tekshiliktiki gë’omëtiriylik shekillerning xususiyetliri (körünüshi, cong-kicikliki, orni qatarliqlar)ni tetqiq qilidu.
|
|
pla’un |
|
|
|
pluton |
|
pluton[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞astronomiye＜[yeshmisi:] quyash sistëmisidiki toqquz cong planëtining biri. u toqquz planëtining quyashqa bolghan yiraq-yëqinliq ret tertipidin sanighanda toqquzinci, shuningdek quyashqa eng yiraq we eng kicik planëta hësablinidu. uning quyashni aylinish omumiy dewriy 248 yil؛ sirtqi yüzining tëmpëraturisi ℃ 220؛ bir dane seyyare yene uni aylinip heriket qilip turidu.
|
|
plutoniy |
|
plutoniy[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] radi’o’aktipliq ëlëmënt. belgisi.(Plutonium)Pu sus kök rengde parqiraydu, hawada ongay oksidlinidu. hazirghice uning 12 xil izatopi bayqaldi, yërim yimirilish dewri eng uzun bolghanlirining 500 ming yil, ximiyiwi xususiyiti uran bilen oxshiship këtidu. u atom bombisi yasashning muhim matëriyallirining biri hësablinidu.
|
|
plyonka |
|
|
|
po (Ⅰ) |
|
po (Ⅰ)[til teweliki:]］xenzuce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] urushta ishlitilidighan bir xil qoral:[misal:] cërikler birnecce bölekke bölünüp, awwal po atquci cëriklerge yol berdi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] artuqce mubaligheqilidighan؛ ashurulghan؛ quruq, yalghan (gep-söz heqqide):[misal:] uning ëytqan sözlirining hemmisi po.
|
|
po atmaq |
|
|
|
po (Ⅱ) |
|
|
|
pop |
|
|
|
popay |
|
|
|
popayka |
|
|
|
popaykisiz |
|
|
|
popaykiliq |
|
popaykiliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① popaykisi bar, popayka kiygen:[misal:] yëshil popaykiliq bir qiz dërizidin qaridi.[yeshmisi:] ② popayka toqushqa yëtidighan, popayka toqushqa layiq këlidighan:[misal:] popaykiliq yip. popaykiliq yung.
|
|
popka |
|
|
|
popkisiz |
|
|
|
popkiliq |
|
|
|
popoza |
|
popoza[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] tehdit, heywe:[misal:] popoza qilmaq. ＊ mana emdi hesen akamning bir popozisi bilen aptomobillar qongghuzdek u yaq, bu yaqqa qimirliship yolni bikarlighili turdi.
|
|
popozici |
|
|
|
popuc |
|
|
|
popilimaq |
|
|
|
pota |
|
|
|
pota salmaq |
|
|
|
pota oyuni |
|
|
|
potal |
|
|
|
potalliq |
|
|
|
potey |
|
potey[söz türkümi:] isim. [qollinilish da’isrisi:] tarixiy söz.[yeshmisi:] ① urushta qarshi terepning hujumidin mudapi’elinish we qarshi terepke oq ciqirish meqsitide yasalghan munar sheklidiki qurulush.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:]miqtar söz.[yeshmisi:] uzunluq ölcem birliki؛ bir potey on caqirimgha teng, yeni besh kilomëtirgha teng këlidu.
|
|
potla |
|
potla[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① burundin aqqan shilimsiman suyuqluq؛ mangqa:[misal:] potlisini adalimaq.[yeshmisi:] ② tërek, söget qatarliq derexlerning yopurmaq ciqirishtin burun ciqidighan cëciki:[misal:] derexler potla ciqirishqa bashlighan etiyaz pesli idi.[yeshmisi:] ③ qara ciragh, sham piliklirining köyüp yaki cala köyüp, poltiyip sanggilighan qismi:[misal:] camghurgha ornitip qoyulghan shamning potlisi ösüp, islashqan bu zey öyning ici barghansëri qarangghulashmaqta.
|
|
potliliq |
|
|
|
potlisiman |
|
|
|
potënsi’al |
|
|
|
potëns’omëtir |
|
|
|
potiliq |
|
|
|
pojangza |
|
|
|
pocta (Ⅰ) |
|
pocta (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yölinip olturidighan töt caqliq harwa. bundaq harwining yölinidighan yërining üstide künlüki bolup, uni lazim bolghanda ëcip, lazim bolmighanda yighip qoyushqa bolidu.
|
|
pocta (Ⅱ) |
|
pocta (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞polekce［[yeshmisi:] ① posulka, höjjet, pul we shu qatarliq nersilerni qobul qilip, körsitilgen kishi yaki jaygha yetküzüp bëridighan alaqe orni we shu orun jaylashqan bina:[misal:] sheherlik pocta idarisi.[yeshmisi:] ② poctixanilar teripidin tëgishlik orun yaki shexslerge yetküzüp bërilidighan xet, pul, posulka qatarliq nersiler:[misal:] bügün pocta keldi[yeshmisi:] ③ poctixana:[misal:] men bügün poctigha bardim.
|
|
pocta-tëlëgraf |
|
|
|
poctixana |
|
|
|
poctikesh (Ⅰ) |
|
|
|
poctikesh (Ⅱ) |
|
poctikesh (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce+parisce［[yeshmisi:] poctixanining xet-alaqe, gëzit-zhurnal qatarliq nersilirini toshughuci xadimi:[misal:] derwaza ghicildap ëcilip, poctikesh kirip keldi.
|
|
poctikeshlik (Ⅰ) |
|
|
|
poctikeshlik (Ⅱ) |
|
|
|
pocërka |
|
|
|
poci (Ⅰ) |
|
poci (Ⅰ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] po atidighan, yoghan gep qilidighan, cong sözleydighan:[misal:] bizde pocilarmu bar, lëkin munu elanurdek, sizdek, güzel’aydek nocilarmu bar, dëdi adile.
|
|
poci (Ⅱ) |
|
|
|
pociliq |
|
|
|
poxor |
|
poxor[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ayallargha yaman niyette, natoghra munasiwette bolidighan؛ zinaxor:[misal:] ular: «sheyx qërighinigha qarimay poxur iken», «sheyx nepsaniyetci ala köngülken» dëyishetti.
|
|
poxorluq |
|
|
|
podokarpus |
|
|
|
podwal |
|
|
|
por |
|
por[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] derex gholining cirip cidamliqini yoqatqan qismi:[misal:] söget pori.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] porlashqan, pori bar:[misal:] por tërek. por söget.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] sögetning porigha oxshaydighan, qongur:[misal:] por reng.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ici kawak, tëshigha börtüp ciqqan, qapartilghan, qalpaqliq:[misal:] por mix. por sümbe.
|
|
porac |
|
|
|
porek (Ⅰ) |
|
porek (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① tëxi ëcilmighan gül, ghunce:[misal:] salam sanga mu’ellim, sanga congqur yürektin, terbiyengde ëcilghan minglap ghunce-porektin.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] köpme halettiki, köpüshken, köbjügen:[misal:] porek cac.
|
|
porek (Ⅱ) |
|
|
|
porekletmek |
|
|
|
poreklimek |
|
|
|
porpang |
|
porpang[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] tozup turidighan, tozuydighan؛ bosh, yumshaq:[misal:] aptomobil burulup qara yolgha cüshkende porpang topa asmangha kötürülüp, hemmini cang-tozangha kömüwetti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[köcme menisi:] [yeshmisi:] ghowgha, alitopilang:[misal:] porpang ciqarmaq. ＊ men qumulda porpang kötürüp alemni bir alghan tursam, dëdi hëliqi kishi warqirap.
|
|
porpangliq |
|
|
|
port (Ⅰ) |
|
port (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞qatnash ishliri＜[yeshmisi:] su yollirida këme, paraxotlar toxtaydighan؛ yük bësish, yük cüshürüsh ücün mexsus jahazilanghan jay.
|
|
port (Ⅱ) |
|
|
|
port-port |
|
|
|
porttide |
|
|
|
portrët |
|
|
|
portugal |
|
|
|
portugalce |
|
portugalce[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] portugal yosuni boyice, portugallargha xas:[misal:] portugalce kiyim.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] portugal tili:[misal:] bu söz portugalce iken.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] portugal tili we yëziqini ishlitip:[misal:] portugalce sözlimek.
|
|
pordaq |
|
pordaq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] erkek jinsliqlarning jinsiy eza qismidiki uruqdanni orap turidighan xaltisiman madda.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] pordaq kësilige giriptar bolghan adem.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] jinsiy mu’amilide kërekke kelmeydighan, palaket (erlerge nisbeten).
|
|
pordaqci |
|
|
|
pordaqciliq |
|
|
|
porshën |
|
|
|
porshënsiz |
|
|
|
porshënliq |
|
|
|
porfir |
|
|
|
porfin |
|
porfin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] bir xil organik madda bolup, xlorofil, qangha qizilliq bergüci aqsil qatarliqlarning muhim terkibiy qismi hësablinidu. bular oksigën molëkulisigha oxshash kicik molëkulilarni özlirige biriktürüwalidu.
|
|
porkap (Ⅰ) |
|
|
|
porkap (Ⅱ) |
|
|
|
porlashturmaq |
|
|
|
porlashmaq |
|
|
|
porluq |
|
|
|
porma |
|
|
|
poruq |
|
|
|
poruq-poruq |
|
|
|
poruqqide |
|
|
|
poruqlatmaq |
|
|
|
poruqlashmaq |
|
|
|
poruqlimaq |
|
|
|
poza |
|
|
|
pozitron |
|
pozitron[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] asasiy zerricilerning bir xili, musbet zeretlik, massisi ëlëktronning massisi bilen teng. u ëlëktronning anti zerricisi.
|
|
pozitsiye |
|
pozitsiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] ① adem we nersilerning tutqan orni, ishghal qilip turghan jayi, mewqesi, weziyiti:[misal:] tang bilen bizning qisimlirimiz düshmen pozitsiyilirige hujum bashlidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer mesilige qarita tutulghan yol, nuqti’inezer:[misal:] öginishtiki angliqliq oqughucining öginishtiki aktip pozitsiyisi bilen herikitini körsitidu.
|
|
poznek |
|
|
|
pos |
|
|
|
post (Ⅰ) |
|
post (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① derex, mëwe, köktat, dan qatarliqlarning sirtini orap turghan qewiti:[misal:] exmeqning dosti tola, piyazning posti tola (maqal).[yeshmisi:] ② adem we janiwarlarning bedinini orap turghan nëpiz toqulma, tëre üstidiki yupqa perde:[misal:] ishenmigin dostunggha, saman tiqar postunggha (maqal).[yeshmisi:] ③ yerning üstki qewiti:[misal:] yer posti.
|
|
post (Ⅱ) |
|
post (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞herbiy ishlar＜[yeshmisi:] herbiy qisim orunlashqan jay, idare-jem’iyet we bashqa muhim jaylarni muhapizet qilidighan esker, qarawul:[misal:] postta turmaq.
|
|
postek |
|
|
|
postekci |
|
postekci[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① tügmende ishleydighan kishi, tügmenci:[misal:] hashim aka, bayning tügminide postekci bolup ishligen.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] bashqilargha xushamet qilip uning xizmitini qilidighan kishi, yalaqci:[misal:] hünerwen kasiplar, hetta postekcilermu top-top bolup yüretti.
|
|
postekcilik |
|
postekcilik[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① tügmende un tartish bilen meshghul bolush ishi:[misal:] u bayning tügminide postekcilik qilghan caghdiki hünirini untup qalmighanidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] xushametcilik, yalaqciliq:[misal:] u postekcilik qilip bashliqqa yaxshi körünmekci.
|
|
postlaq |
|
|
|
postluq |
|
|
|
postumba |
|
|
|
posside |
|
|
|
poskalla |
|
poskalla[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］pos+kalla［[yeshmisi:] dëmekci bolghan gep yaki meqsetning asasiy nëgizi, tügini, neq jayi:[misal:] ular taghdin-baghdin birdem hal-mung bolushqandin këyin gepning poskallisini acti.
|
|
posma |
|
posma[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① yëshigha tolmighan bowaq balilarning esterlik yaki nëpiz paxta sëlinghan bash kiyimi:[misal:] momayning közi osmida, gadayning közi posmida (maqal).[yeshmisi:] ② doxtur, sëstra qatarliqlarning ish üstide kiyidighan yalangwash kiyimi:[misal:] u posma bilen xalatqa qarap pissingngide birni küldi-de, awaylap kiydi.
|
|
posmisiz |
|
|
|
posmiliq |
|
|
|
posur |
|
|
|
posur-posur |
|
|
|
posurlashmaq |
|
|
|
posurlimaq |
|
|
|
posuq |
|
|
|
posuqqide |
|
posuqqide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] tuyuqsiz, ushtumtut, tosattin, birdinla, kütülmigende:[misal:] u ishxanigha posuqqide kirip qaldi.
|
|
posulka |
|
posulka[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] sanduq, taghar, xaltigha oxshash nersige orap bir jaydin ikkinci bir jaygha pocta arqiliq ewetilgen nerse:[misal:] biz bir-birimizge dawamliq xet we posulkilar ewetiship turuwatimiz.
|
|
posh |
|
|
|
posh-posh |
|
|
|
poshkal |
|
|
|
poshkalci |
|
poshkalci[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] poshkal sëlish we uni sëtish bilen shughullinidighan kishi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] dawamliq nezir-ciragh qoghlap yüridighan, nezir-ciraghning ta’amlirini yëyishke adetlengen؛ bikar tamaqni yëyishke amraq:[misal:] poshkalci mollam.
|
|
poshkalciliq |
|
poshkalciliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] dawamliq nezir-ciragh, toy-tökün tamaqliri bilen qorsaq toyghuzushni yaxshi köridighan qiliq, adet:[misal:] töt ustixini saq adem ücün poshkalciliq bilen qorsaq toyghuzush elwette nomus.
|
|
poq |
|
poq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① adem, haywan qatarliq janliqlarning cong teriti, gende:[misal:] adem poqi. müshük poqi. ＊ oruq kalining poqi yoghan (maqal).[yeshmisi:] ② mëtalni tawlighanda qalghan qalduq:[misal:] kümüsh poqi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] iqtidarsiz, këreksiz, qolidin ish kelmeydighan adem:[misal:] -way poq, dëdi dadisi uninggha qattiq xapa bolup, shuncilik ishni qamlashturalmay domsiyip turghinini.
|
|
poq qorsaq |
|
|
|
poqni ikkige bölelmeslik |
|
|
|
poqi cong |
|
poqi cong[yeshmisi:] qilalmaydighan, küci yetmeydighan, höddisidin ciqalmaydighan ishlarni qilishqa urunidighan ademlerni, asasen balilarni süpetlesh ücün qollinilidu.
|
|
poqigha ketmek |
|
|
|
poqi qatmaq |
|
|
|
poqini boghuzlimaq |
|
|
|
poqini cëlip icidighan |
|
poqini cëlip icidighan[yeshmisi:] eqil ishletmey, qarisigha ishlep, tewekkül qilip ish buzidighan؛ kalwa, döt.
|
|
poqini ërighdimaq |
|
|
|
poq yëme |
|
|
|
poq yëmek |
|
|
|
poqaq |
|
poqaq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] qalqan bez ishshiqi, yeni boyunda bolidighan bir xil kësellik:[misal:] mollam öcke saqal, gëlide mushttek poqiqi bar, ëgiz boy sëriqraq adem iken.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] köpüshüp ciqqan, köpüshken, köpken:[misal:] poqaq bashaqlar.
|
|
poqaqliq |
|
|
|
poqci |
|
|
|
poqlaq |
|
|
|
poqlashmaq |
|
|
|
poqlimaq |
|
poqlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① poq qilmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] qanunsiz, nacar, haram ish-oqetler bilenbuzmaq, osal qilmaq:[misal:] gëlini poqlimaq.
|
|
poqlanmaq |
|
|
|
pok |
|
|
|
pokan (Ⅰ) |
|
|
|
pokan (Ⅱ) |
|
pokan (Ⅱ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] cala pishqan (mëwe-cëwe heqqide), toluq qatmighan (zira’et danliri heqqide), nemlikini yoqatmighan, qurumighan (kiyim-këcek qatarliqlar heqqide).
|
|
pokanci |
|
|
|
pokanciliq |
|
|
|
pok-pok |
|
|
|
pokka |
|
pokka[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] oshuqning kindik teripige qarshi teripi, dümbisi:[misal:] pokka poza. pokka cu. ＊ qimarwazmu töt oshuqni dettikam, dep atidu, ya cikke yaki pokka cüshidu.
|
|
pokkide |
|
pokkide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① «pok» qilghan halda:[misal:] men harwigha liq yük bësip këliwatqinimda, harwa caqi orekke pokkide cüshüp, ëtilip ketti.[yeshmisi:] ② kütülmigende, ushtumtut:[misal:] u ishikige këlip emdila bosughidin atlishigha, pokkide ikki adem öyge kirip keldi.
|
|
pokuldatmaq |
|
|
|
pokuldashmaq |
|
|
|
pokuldimaq |
|
|
|
pokun |
|
|
|
pokunci |
|
|
|
pokunci-postanci |
|
pokunci-postanci[yeshmisi:] ① sözligüci ëytmaqci bolghan kishilerning ismini atashni xalimighan yaki ularning ismini bilmigen shara’itta shu kishilerning ismi ornida ishlitilidu:[misal:] pokunci-pustancilar ishqa kelmeptighu, dep soridi mudir.[yeshmisi:] ② sözligüci ëytishni ep körmigen haqaret sözliri ornida ishlitilidu:[misal:] sen uni pokunci-pustanci dep tillap yürseng bolmaydu.
|
|
pokuni |
|
|
|
pong |
|
|
|
pong-pong |
|
|
|
pongngide |
|
|
|
ponguldatmaq |
|
|
|
ponguldimaq |
|
|
|
pol |
|
|
|
pola |
|
|
|
polabash |
|
polabash[qurulmisi:]］pola+bash［süpet.[yeshmisi:] er-xotunciliqta xqotunining exlaqsizliqigha yol qoyidighan, körmeske, bilmeske sëlip, bëshini icige tiqip yüridighan؛ yumshaq bash:[misal:] polabash adem.
|
|
polat |
|
polat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① tömür bilen uglërod (karbon)ning qoshulushidin hasil bolghan bir xil qëtishma mëtal. uning terkibide 7.1 pirsenttin töwen uglërod (karbon)din bashqa, yene az miqdarda mangan, krimniy, günggürt, fosfor qatarliq ëlëmëntlar bar. u tömürge nisbeten yuqiri bolghan fizikiliq we mëxanikiliq xususiyetke ige. sana’ette u nahayiti zörür matëriyal hësablinidu.[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
polat-tömür |
|
|
|
polek |
|
|
|
polekce |
|
polekce[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] polekler yosuni boyice, poleklerge xas:[misal:] bu polekce kiyim.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] polek tili:[misal:] bo söz polekce.[yeshmisi:] ③ polek tili, yëziqini ishlitip:[misal:] polekce sözlimek.
|
|
poltuq |
|
|
|
poltuq-poltuq |
|
|
|
poltoqqide |
|
|
|
poltuqlatmaq |
|
|
|
poltuqlashmaq |
|
|
|
poltuqlimaq |
|
|
|
poltung |
|
|
|
poltung-poltung |
|
|
|
poltungngide |
|
|
|
poltunglatmaq |
|
|
|
poltunglashmaq |
|
|
|
poltunglimaq |
|
|
|
poldur |
|
|
|
poldur-poldur |
|
|
|
poldurung |
|
|
|
poldurung-poldurung |
|
|
|
poldurung-soldurung |
|
|
|
poldung |
|
|
|
poldung-soldung |
|
|
|
polka |
|
polka[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞cëxce［[kesip türi:]＞ussul＜[yeshmisi:] bir xil ussul, eslide cëxlardin tarqalghan. uni ikki sepke tizilip, jüp-jüp bolup oynaydu:[misal:] naxsha ornini shoq, jushqun polka aldi. mamut hemme nersini untudi.
|
|
polluq |
|
|
|
poloniy |
|
|
|
polu |
|
polu[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] uyghur xelqining bir xil en’eniwi tamiqi, asasiy matëriyali gürüc, may, gösh, sewze, piyaz qatarliqlar bolup, qorup, demlep pishurulidu.
|
|
politsërin |
|
politsërin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] fënil ëtilënning polimirlinishidin hasil bolghan yaltiraq, izolyatorluqi nahayiti yuqiri bolup, ëlëktr sana’itide keng qollinilidu, ultra qisqa dolqun, radar we tëlëwizor qatarliqlar üskünilirining izolyator matëriyali qilinidu.
|
|
politëxnika |
|
|
|
polimir |
|
|
|
polimirlar |
|
|
|
pormirlanmaq |
|
|
|
polyariskop |
|
|
|
pom |
|
pom[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① qonaq unidin xëmir yughurup tögige bërish ücün raslanghan kumilac:[misal:] u zalimning öyide yeydighinim këpekte yaqqan pom.[yeshmisi:] ② melum da’ire, cëgra, pasilni belgilep turush ücün topidin sëlinghan kicik döwe:[misal:] pasilgha pom salmaq.
|
|
pombulaq |
|
|
|
pompa |
|
|
|
pompaq |
|
|
|
pompaytmaq |
|
|
|
pompaytishmaq |
|
|
|
pompaymaq |
|
|
|
pomdaq |
|
|
|
pomdaqlashmaq |
|
|
|
pomdaqlimaq |
|
|
|
pomzek |
|
|
|
pomsaq |
|
|
|
pomsaytmaq |
|
|
|
pomsaymaq |
|
|
|
pomlap-somlap |
|
|
|
pomlatmaq |
|
|
|
pomlashmaq |
|
|
|
pomlaq |
|
|
|
pomlaqlatmaq |
|
|
|
pomlaqlashmaq |
|
|
|
pomlaqlanmaq |
|
|
|
pomlaqliq |
|
|
|
pomlaqlimaq |
|
|
|
pomlanmaq |
|
|
|
pomlimaq |
|
pomlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① pom qilmaq, pomzeklimek:[misal:] xëmirni pomlimaq. layni pomlimaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] köz boyimaq, aldimaq, eplimek:[misal:] pomlap ötküzmek.
|
|
pomëshcik |
|
|
|
pond |
|
pond[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] misir, ërlandiye, siprus, sudan, suriyilerning pul birliki.
|
|
ponkit |
|
ponkit[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] ① yer yüzi yaki boshluqtiki alahide belge we xususiyiti bilen ayrilip turidighan nuqta, melum bir jay:[misal:] ahale yashaydighan ponkit.[yeshmisi:] ② birer ish, pa’aliyet, tedbir ücün bërilgen, mexsus üskünilengen bina yaki jay:[misal:] tëlëfon istansisining sözlishish ponkiti.
|
|
powëst |
|
|
|
powuska |
|
|
|
po’ëma |
|
|
|
poyrariye |
|
|
|
poyiz |
|
poyiz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[kesip türi:]＞qatnash ishliri＜[yeshmisi:] bir xil qatnash qorali, wagonliri bir-birige arqimu arqa cëtilghan bolup, tömüryol üstide ot küci yaki tok küci arqiliq heriketlinidu.
|
|
publistika |
|
|
|
put (Ⅰ) |
|
put (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① adem, haywan yaki bashqa janliqlarning gewdisining yerni tayinip turushi, yürüshi yaki ömilishi ücün xizmet qilidighan qismi؛ ayagh:[misal:] ong put. putni almap olturmaq.[yeshmisi:] ② kariwat, üstel, orunduq qatarliq nersilerning yerge tëgip turidighan qismi؛ ayighi:[misal:] orunduq puti. safaning puti. üstelning puti.
|
|
put tëpishmek |
|
put tëpishmek[yeshmisi:] birer ishta qarshi terep bilen ëlishmaq, zitlashmaq, talashmaq, riqabetleshmek:[misal:] tursun yoshurun halda mensur bilen put tëpishmekte.
|
|
putqa höl xish qoymaq |
|
putqa höl xish qoymaq[yeshmisi:] birawni orunsiz maxtap ucurmaq, kökke kötürmek:[misal:] qoyup «dost» lar putumgha höl xish, dëse «sen hemmidin qaltis». körenglep menmu könglümde, dëdim:[misal:] «men hemmidin qaltis».
|
|
put (Ⅱ) |
|
|
|
putashmaq |
|
|
|
putaq |
|
putaq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① del-derexlerning gholi yaki cong shaxliridin ösüp ciqqan tarmiqi, yan shëxi:[misal:] xëmir batur cinar derixining tüwige këlip, dëmini alghandin këyin, putaqlargha ësilip cinargha ciqiptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] bir pütün yaki bir yürüsh eqidilerning melum tarmiqi, böliki:[misal:] sheri’etning putiqi tola.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] yëtersizlik, nuqsan, kemcilik؛ qusur:[misal:] –sizghu mëning gëpimdinmu, ishlirimdinmu putaq ciqiripla turisiz, dëdi ayali ëridin narazi bolup.
|
|
putaqliq |
|
putaqliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① putiqi bar:[misal:] aqmolla putaqliq kona egri hasigha tayanghinice nazimning hëkayilirini közlirini yumup, bërilip tingshidi.[yeshmisi:] ② putiqi köp؛ putiqi, shëxi tola:[misal:] qëri üjme derixi këcidiki sirliq picirlashlarni özining putaqliq, keng, qopal gholigha singdürüp hëc nerse körmigendek saye tashlap turatti.
|
|
putalmaq |
|
|
|
putbol |
|
|
|
put-qol |
|
|
|
put-qolini cüshimek |
|
put-qolini cüshimek[yeshmisi:] birersining herikitini, pa’aliyitini ceklep qoymaq, qamal qilmaq, qimirliyalmaydighan qilip qoymaq:[misal:] ammining put-qolini cüsheydighan bundaq emrimerupni belgilep bërish intayin xata.
|
|
putlatmaq |
|
|
|
putlashturmaq |
|
|
|
putlashturushmaq |
|
|
|
putlashturulmaq |
|
|
|
putlashmaq |
|
putlashmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① yol yürgende, mangghanda put birer nersige urulup yaki taqiship müdürülmek:[misal:] ependim bazargha këtip bërip, bir tashqa putliship yëqilip cüshüptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer pëshkellik, ongushsizliq, këlishmesliklerge duc kelmek, yoluqmaq:[misal:] u adilning birer ishta putliship këtishini teqezzaliq bilen kütüp yürdi.[yeshmisi:] ③ putlikashang, tosqun bolmaq, taqashmaq:[misal:] sen mëning ishimgha tola putlashma
|
|
putlanmaq |
|
|
|
putluq (Ⅰ) |
|
|
|
putluq (Ⅱ) |
|
|
|
putlikashang |
|
|
|
putlikashangliq |
|
|
|
putlimaq |
|
putlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① put bilen bashqa birsining putini ilip, yëqitishqa urunmaq:[misal:] tursun yolda jim këtiwatqan exmetni qesten putliwetti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] bashqilargha ziyan yetküzmek, melum orun we wezipidin ëliwëtishqa urunmaq:[misal:] adil inisigha:[misal:] sadiqning niyiti yaman adem, bir küni sëni bir ishta putlaydu, dep jëkilidi.
|
|
putimaq |
|
|
|
pujung |
|
|
|
puc |
|
puc[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ici bosh, mëghizi yoq, pucek:[misal:] puc yangaq. ＊ qasim akam:[misal:] shangjang, qorsaqni ësip qoyghili bolmaydu, balilarning yiliki puc bolup qalmisun deymen, dëdi.
|
|
pucek |
|
pucek[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① ici bosh, mëghiz alalmighan, mëghizi yigilep ketken؛ mëghizi tolmighan:[misal:] pucek dan. pucek bughday. pucek uruq. pucek yangaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] hëc nersige erzimeydighan, tayini yoq, quruq:[misal:] sadiqjan jozigha mushtlap warqirap tuturuqsiz pucek geplerni qilishqa bashlidi.
|
|
pucekleshtürmek |
|
|
|
pücekleshtürüshmek |
|
|
|
pucekleshtürülmek |
|
|
|
pucekleshmek |
|
pucekleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① mëghizi yoq pucek haletke kelmek, pucek bolup qalmaq:[misal:] bu shalgha üshshük tëgip, pucekliship ketkenliktin jing basalmidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] menisiz, quruq, cakina bolup qalmaq:[misal:] oqutquci tursunning maqalisini körüp mundaq dëdi: maqalingizning axiri bir’az pucekliship këtiptu.
|
|
puceklik |
|
|
|
pucqaq (Ⅰ) |
|
|
|
pucqaq |
|
|
|
pucqaqliq |
|
|
|
pucuq |
|
pucuq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① parcilanghan, ucup ketken؛ sunghan:[misal:] pucuq cine.[yeshmisi:] ② pütün emes, yërim:[misal:] pucuq nan. ＊ exmet we nurdun ene shu bir zaghrini pucuqtin yëdi.[yeshmisi:] ③ panaq, makcayghan, kemtük:[misal:] burni pucuq. ＊ doramcuqning aghzi pucuq (maqal).
|
|
pucuqlashmaq |
|
|
|
pucuqlanmaq |
|
|
|
pucuqlimaq |
|
pucuqlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] pütün nersining birer yërini sundurmaq, pucuq haletke keltürmek, ushtumaq:[misal:] öy igisi mëhmanlargha:[misal:] qëni, mëhmanlar, caygha baqayli, dëgec, lëgendiki nanni pucuqlidi.
|
|
puculdurmaq |
|
|
|
puculmaq |
|
puculmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① bir pütün saq nersining melum bir yëri sunup ketmek, pucuqlanmaq, pucuq bolmaq:[misal:] ceynekning joghisi puculup ketti.[yeshmisi:] ② qatlinip purliship, esliy qiyapitidin özgirip ketmek:[misal:] qolyazmining cöriliri puculup xetliri öcüp ketkenidi.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] derd-elem, azab destidin esliy körünüshni yoqatmaq, qoruq cüshüp, setleshmek (yüz, ciray heqqide):[misal:] uning közliri qizirip, cirayidin topa örlep, güzel hösni puculghanidi.
|
|
puculushmaq |
|
|
|
pucilatmaq |
|
|
|
pucilashmaq |
|
|
|
pucilanmaq |
|
|
|
pucilimaq |
|
pucilimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① cogh yaki qoqasqa tashlap uning üstide u yan-bu yan örüp, sürkep, yaki kömüp pishurmaq:[misal:] balilar kökwash pucilap yëdi. ＊ bëshir hoylining bir bulungigha gülxan yëqip destilerni pucilap matighuc bilen matidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] azablimaq, qiynimaq:[misal:] reshk we kündashliq otliri mensur begning wujudini pucilidi.
|
|
puxa |
|
|
|
puxta |
|
puxta[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① cidamliq, cing, mustehkem, pishshiq:[misal:] puxta rext. puxta toqulghan paypaq.[yeshmisi:] ② birer ish, kesip we ilimde yaxshi, pishshiq, mukemmel:[misal:] tahir rus tiligha puxta asas saldi.
|
|
puxtilatmaq |
|
|
|
puxtilashmaq |
|
|
|
puxtilanmaq |
|
|
|
puxtiliq |
|
|
|
puxtilimaq |
|
puxtilimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] puxta, cing, mukemmel qilmaq؛ mustehkemlimek؛ pishshiqlimaq:[misal:] qashni puxtilimaq. ＊ boway pul yighip tashwayning toy teyyarliqinimu puxtiliyalisam dep oylaytti.
|
|
pur (Ⅰ) |
|
|
|
pur (Ⅱ) |
|
pur (Ⅱ)[söz türkümi:] rewish.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] tolghan, tarqalghan, yëyilghan, birkelgen halet:[misal:] alemge pur ketmek.
|
|
puratmaq |
|
puratmaq[yeshmisi:] ① «purimaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] göshni puritip qoymaq. yagh puratmaq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] özining qarshi terepke dëmekci bolghinini eskertmek, shepe bermek, daritmaq:[misal:] u axirida iqitisadiy ishlarni alahide puratti.
|
|
purashturmaq |
|
|
|
purashmaq |
|
|
|
puraq |
|
puraq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① purash sëzimi arqiliq sëzilgen her xil hid:[misal:] mezzilik puraq. sësiq puraq.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] alamet, belge, shepe:[misal:] u kishining söz-herikitidin emeldarliq puraq ciqip turatti.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] sözde, naxsha, muzika qatarliqlarda özgice bilinip turidighan alahidilik, xususiyet؛ uslub:[misal:] mettursunning teleppuzidin xoten tili di’alkëtining puriqi ciqipla turidu.
|
|
puraqsiz |
|
puraqsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] puriqi yoq, puriqi bolmighan:[misal:] cöllerde yashnighan yantaqning emma, shëkiri këselge bolidu dawa. puraqsiz gül bolup baghda öskendin, cöldiki yantaqtek yashighan ela.
|
|
puraqliq |
|
|
|
pur-pur |
|
|
|
purja |
|
|
|
purcaq |
|
|
|
purcaqci |
|
|
|
purcaqliq |
|
|
|
purride |
|
purride[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① «pur» qilghan awaz ciqirip, «pur» qilghan halda:[misal:] hoyla tëmidin shungghup kirgen bir qarlighac bëshimiz üstidin purride ucup ketti.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] hesh-pesh dëgüce, tëzla:[misal:] qonaqqa birla su kirish bilen purride kötürülüp, gholliri janlinip ketti.
|
|
purzhina |
|
purzhina[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] her xil mashina we mëxanizmlargha ornitilghan, sirtqi kücning tesirige ucrishi bilen yighilip qisqiraydighan yaki uziraydighan hemde uzirighandin këyinmu esliy halitige qaytalaydighan burima shekillik qattiq jisim. u adette qëtishma polattin yasilidu.
|
|
purzhiniliq |
|
|
|
purset |
|
|
|
pursetperes |
|
pursetperes[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] birer meqsitini emelge ashurush yolida her qandaq pursetni qoldin bermeydighan, purset kütüp yüridighan, pursetning koyigha cüshken:[misal:] pursetperes adem. ＊ hushur gepdan, intayin pursetperes birnëme idi.
|
|
pursetpereslik |
|
|
|
purqet |
|
purqet[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] özige eziz we söyümlük dep hësablanghan kishi yaki nersidin ayrilish؛ judaliq, hijran:[misal:] nigarim xakipayi dep közümge tutiya qildim, boyum yadek ëgildi purqitingdin jan bolup bimar.[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
purqetlik |
|
purqetlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ayrilghan, juda bolghan:[misal:] ey weten ghëmingda purqetlik bëshim, ger ölsem zatimgha ëtim ëlishmas. sen ücün közümdin tökülgen yëshim, düshmenge qarshi gang oqtin qëlishmas.
|
|
purqutmaq |
|
|
|
purqushmaq |
|
|
|
purqumaq |
|
purqumaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① su yaki bashqa nersilerni nasos qatarliq nersiler bilen cacmaq:[misal:] u bikar bolsila güllerge su purquytti.[yeshmisi:] ② at, ëshekler boghuz yëgende gëlida turup qalghan danni yandurush ücün burnidin awaz ciqirishigha ëytilidu:[misal:] cilan toruq at boghuz yewëtip, pat-patla purqup qoyatti.
|
|
purqiratmaq |
|
|
|
purqirashmaq |
|
|
|
purqirimaq |
|
purqirimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] is-tütek, par we shuninggha oxshash gaz halitidiki maddilar «pur-pur» qilip kötürülmek, örlimek:[misal:] yëngi sëlinghan öyning turxunidin purqirap is ciqishqa bashlidi.
|
|
purupka |
|
purupka[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] ösümlüklerning gholi we yiltizi congayghandin këyin tënining sirtida hasil bolidighan qoghdighuci toqulma. u parqiraq we yënik bolidu, su ötküzmeydu, ëlastikliqi yuqiri bolidu؛ tok, issiqliq we awaz qatarliqlarni yaxshi ötküzmeydu. sana’ette uning ishlitilishi nahayiti keng.[yeshmisi:] ② botulka, shëshe we idish qatarliq nersilerning aghzini ëtish ücün purupka derixidin yasalghan qapqaq, yapquc.
|
|
purupkisiman |
|
|
|
purupkiliq |
|
|
|
puruc |
|
|
|
puruldatmaq |
|
|
|
puruldashmaq |
|
|
|
puruldimaq |
|
|
|
puritilmaq |
|
|
|
purimaq |
|
purimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① purash sëzimi arqiliq birer puraqliq nersining puriqini sezmek:[misal:] gül purimaq. purap baqmaq. ＊ at qoy padisini aylinip ötti-de, yolni necce purap qoyghandin këyin, pushqurghinice yol boylap algha mëngip ketti.[yeshmisi:] ② birer nersining puriqi hawa bilen qoshulup öz etrapigha tarimaq؛ dimaghqa urulmaq؛ sëzilmek:[misal:] doxturdin dora puraydu. ＊ u gep qilghanda aghzidin tamaka puraytti.[yeshmisi:] ③ eslidiki temi we puriqidin özgirip bashqice puraq ciqidighan bolup qalmaq؛ biqsimaq:[misal:] yazning küni gösh nahayiti asan puraydu.
|
|
purin |
|
purin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］latince［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] organik birikme, molëkula formulisi.C5 H4 N4 rengsiz kristal, adem bedinide oksidlinip süydük kislatasigha aylinidu.
|
|
puza |
|
puza[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① yaghactin ikki teripi incike (tutqucluq), otturisi tom qilip yasalghan, manta, samsilarning jiltisini ëcish ücün ishlitilidighan bir xil sayman. [yeshmisi:] ② mozduzlarning ayagh kiyimining apqut we bashliqini sürüp parqiritidighan kicik yaghac saymini.
|
|
puzur |
|
|
|
puzurlashmaq |
|
|
|
puzilimaq |
|
|
|
pus |
|
|
|
pustanci |
|
|
|
pustani |
|
|
|
pusside |
|
|
|
puskaytmaq |
|
puskaytmaq[yeshmisi:] «puskaymaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] eyib silide emes ustam eyib mawu juwida, juwa silini qoy süritide qilip puskaytip körsitip qoymighan bolsa, biz hergiz tapalmayttuq, dëdi u.
|
|
puskaytilmaq |
|
|
|
puskaymaq |
|
|
|
puskiyishmaq |
|
|
|
pusmilaq |
|
|
|
pusur |
|
|
|
pusur-pusur |
|
|
|
pusurlimaq |
|
|
|
pusuldimaq |
|
|
|
push |
|
|
|
pushayman |
|
pushayman[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] öz qilmishi ücün rohiy jehettin azablinish, epsuslinish, ökünc؛ hesret, nadamet:[misal:] këyinki pushayman özige düshmen (maqal).
|
|
pushaymansiz |
|
pushaymansiz[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] pushayman qilmay, pushayman yëmey:[misal:] ömürni pushaymansiz ötküzüsh ücün, wijdaning bolsunki jëningdin ela. her sözüng qilic bolup qirsun düshmenni, iradeng aldida xes bolsun bala.
|
|
pushaymanliq |
|
|
|
push-push |
|
|
|
pusht |
|
pusht[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① adem yaki nersilerning uruqi yaki tuxumida bolidighan, melum shara’itta rawajlinip törelmige aylinidighan, öz rawajlinishining bashlanghuc basqucidiki hüjeyrisi:[misal:] men öz pushtumdin tapqan balining xuy-peylini bügün biliwaldim.[yeshmisi:] ② herqandaq bir a’ilining özidin awwalqi ejdadi we këyinki ewladi, nesli:[misal:] hakim herqance ershi’elagha ciqip ketsimu yene shu bowayning pushtighu
|
|
pushtang |
|
|
|
pushtek |
|
pushtek[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] mëtal, yaltiraq qatarliqlardin yasalghan, püwlep calidighan kicik sayman. bu köpince kishilerni bir yerge yighish, gimnastika, tenterbiye musabiqiliri qatarliq pa’aliyetlerde ishlitilidu:[misal:] pushtek calmaq.
|
|
pushtgerdan |
|
|
|
pushtipanah |
|
pushtipanah[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］pusht+i+panah［[yeshmisi:] ishenclik, himayici, hamiy:[misal:] rehim eylidi ol xudayim, pirlar boldi pushtipanahim, heqqe yetti cekken ahim, yüsüp ehmed shahni kördüm.
|
|
pushtipanahsiz |
|
|
|
pushtipanahliq |
|
|
|
pushqurtmaq |
|
|
|
pushqurmaq |
|
pushqurmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] burnini qaqmaq, cüshkürmek (at, ëshek, qëcir qatarliq haywanlargha qarita):[misal:] örükke baghlanghan boghaz ëshek uzun-uzun tawush bilen pushqurup turatti.
|
|
pushqurushmaq |
|
|
|
pushmaq |
|
pushmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] köpince igilik bilen türlengen «ic» sözidin këyin këlip, «tit-tit bolmaq, zërikmek, taqetsizlenmek» dëgendek menilerni bildüridu:[misal:] icim pushti. icing pushuwatamdu
|
|
pushurmaq |
|
pushurmaq[yeshmisi:] «pushmaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] boldi, boldi yigitwëshi, icingizni tola pushurmang, dëdi muhemmetkërim xushamet bilen hijiyip turup toxtiniyazgha.
|
|
pushurushmaq |
|
|
|
pushuq |
|
|
|
pushuqmaq |
|
|
|
pushuldatmaq |
|
|
|
pushuldashmaq |
|
|
|
pushuldimaq |
|
|
|
puqra |
|
|
|
puqraperwer |
|
puqraperwer[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] puqralarning telep-ëhtiyajini, arzu-heweslirini himaye qilidighan we ulargha hësdashliq qilidighan hemde hertereplime yardem bëridighan؛ puqralarni yaqlaydighan, puqra terepdari:[misal:] puqraperwer rehber. puqraperwer bolmaq.
|
|
puqrace |
|
|
|
puqraciliq |
|
|
|
puqraliq |
|
|
|
pung (Ⅰ) |
|
|
|
pung (Ⅱ) |
|
|
|
pungluq (Ⅰ) |
|
|
|
pungluq (Ⅱ) |
|
|
|
pungmenze |
|
|
|
pul |
|
pul[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce＞grëkce［[yeshmisi:] ① soda mu’amililiride iqtisad almashturushta wasitilik rol oynaydighan, dölet maliyisige asasen dölet teripidin melum derijide muqim we belgilik iqtisadiy qimmetke ige qilip turaqlashturulghan, mëtal yaki qeghezdin yasalghan belge؛ aqca:[misal:] qeghez pul. ＊ pul dëgen qolning kiri (maqal).[yeshmisi:] ② kapital, meblegh:[misal:] qurulushqa pul ajratmaq.
|
|
pula |
|
|
|
pulang |
|
|
|
pulang-pulang |
|
|
|
pulang-salang |
|
|
|
pulangngide |
|
|
|
pulanglatmaq |
|
|
|
pulanglashmaq |
|
|
|
pulanglimaq |
|
|
|
pul-bisat |
|
|
|
pulperes |
|
|
|
pulpereslik |
|
|
|
pul-pucek |
|
pul-pucek[yeshmisi:] pul we pulning rolini oynaydighan nersiler:[misal:] yaxshi künler këliwatidu. qorsaq qayghusidin qutulupla qalmay, pul-pucekkimu, ruzigharghimu ërishtuq, dëdi mesum akam bir yötilip qoyup.
|
|
pultaytmaq |
|
|
|
pultaymaq |
|
|
|
pultiyishcan |
|
|
|
pultiyishmaq |
|
|
|
puldar |
|
|
|
puldan |
|
|
|
pulsirat |
|
|
|
pulsiz |
|
pulsiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① puli yoq, puli bolmighan:[misal:] pulsiz adem. ∥ men bu yerdin qaytqanda pulsiz qalmay dep, pulumning yërimini bir yerge yoshurdum.[yeshmisi:] ② pul tölenmeydighan, heqsiz, bikargha:[misal:] pulsiz dawalimaq. pulsiz kino qoymaq. ＊ hökümet balilarni pulsiz oqutti.
|
|
pulsizliq |
|
|
|
pulluq |
|
pulluq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① puli bar, puli köp:[misal:] pulluq ademlerde bextke qarighanda ghem köp bolidu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] bahasi yuqiri, qimmet bahadiki, qimmetlik:[misal:] pulluq nerse. pulluq gilem.
|
|
pul-mal |
|
|
|
puluq |
|
|
|
pumiy |
|
pumiy[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞iriqshunasliq＜[yeshmisi:] ëlimizdiki az sanliq milletlerning biri bolup, asasen yünnen ölkisining lenping, ninglang, wëyshi qatarliq nahiyilirige jaylashqan.
|
|
punus |
|
punus[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] purcaq a’ilisidiki bir yilliq saman gholluq ösümlük. yumran maysisi we yumran mëwisini istëmal qilishqa bolidu؛ uruqini cay ornida ishlitishke bolidu؛ pishqan uruqi dora qilinidu؛ ötni tazilash, issiq yelni heydesh, közni roshenleshtürüsh, üceyni siliqlash roligha ige.
|
|
puypulimaq |
|
puypulimaq[söz türkümi:] pë’il.[qollinilish da’isrisi:] di’alëkt.[yeshmisi:] ① ayagh asti qilmaq, dessimek, bozek qilmaq.[yeshmisi:] ② bahane qilmaq, aghi qilmaq.
|
|
pöpücek |
|
|
|
pöpüceklik |
|
|
|
pöpük |
|
|
|
pöpüksiz |
|
|
|
pöpüksiman |
|
|
|
pöpüklimek |
|
|
|
pöpüklük |
|
|
|
pöre |
|
pöre[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] xëmirning icige köktat, gösh, tuxum qatarliqlardin qilinghan qiymini sëlip, qazan yaki tawida pishurulidighan samsa türidiki bir xil tamaq.
|
|
pöshülü |
|
pöshülü[söz türkümi:] süpet. [qollinilish da’isrisi:] di’alëkt.[yeshmisi:] gaca, döt, hangwaqti, pangqush.
|
|
pütey |
|
|
|
püteylik |
|
|
|
pütküzmek (Ⅰ) |
|
|
|
pütküzmek (Ⅱ) |
|
|
|
pütküzmekⅢ |
|
|
|
pütküzüshmek (Ⅰ) |
|
|
|
pütküzüshmek (Ⅱ) |
|
|
|
pütküzülmek (Ⅰ) |
|
|
|
pütküzülmek (Ⅱ) |
|
|
|
pütküzülmekⅢ |
|
|
|
pütkül |
|
|
|
pütmes |
|
pütmes[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pütmeydighan, tügimeydighan, cëki yoq, ceksiz:[misal:] harwining jabduqi pütmes, xotun kishining kiyimi pütmes (maqal).
|
|
pütmes-tügimes |
|
|
|
pütmek (Ⅰ) |
|
pütmek (Ⅰ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① axirigha yetmek, tamamlanmaq, tügimek, ayaghlashmaq:[misal:] teyyarliq pütmek. ＊ pulungning ketkinige qarima, ishingning pütkinige qara (maqal).[yeshmisi:] ② teyyar bolmaq:[misal:] kiyim pütmek. ＊ köpcilikning jan pidaliq bilen ishlishi arqiliq qurulush mölcerligen waqit icide pütti.
|
|
pütmek (Ⅱ) |
|
|
|
pütmekⅢ |
|
pütmekⅢ[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① icidiki boshluq tinip ketmek, töshüki ëtilip qalmaq؛ pütey haletke kelmek:[misal:] yingnining töshüki pütüp qaptu.[yeshmisi:] ② boghulmaq, garang bolup qalmaq:[misal:] uning quliqi pütüp qaptu. ＊ naxshici qizning awazi bir’az pütüp qaldi.
|
|
pütmek (Ⅳ) |
|
|
|
pütmish |
|
pütmish[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] pëshanige pütülgen körgülük, teqdir:[misal:] mushu güzel zëmindin, qushlarning shox sayrashliridin ayrilghusi kelmeydu kishining, lëkin nëme care bar, pütmishige ten bërish kërek-te!
|
|
pütüshtürmek |
|
|
|
pütüshmek (Ⅰ) |
|
pütüshmek (Ⅰ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] këlishmek, toxtamlashmaq, qararlashmaq:[misal:] eziz aq köngül, exlaqliq qiz rehime bilen dëkabir aylirida toy qilishqa pütüshkenidi.
|
|
pütüshmek (Ⅱ) |
|
pütüshmek (Ⅱ)[yeshmisi:] «pütmek (Ⅱ)» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] olturatti balilar, bunda kitab oqushup, tesiratni bes-beste, deptirige pütüshüp.
|
|
pütüshmekⅢ |
|
|
|
pütüshmek (Ⅳ) |
|
|
|
pütük (Ⅰ) |
|
pütük (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] yëzilghan, oyulghan yaki bësilghan yëziq؛ xet, mektup, kitab:[misal:] men körgen tëbabet pütükliride «mash talqini yürekni asraydu, aghriqning zehirini yürekke ötküzmeydu» dëyilgen.
|
|
pütük (Ⅱ) |
|
pütük (Ⅱ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① boshluq tinip qalghan؛ töshüki ëtilip qalghan, pütey:[misal:] bu yingnining közi pütük iken.[yeshmisi:] ② boghulghan, yangraq ciqmaydighan bolup qalghan:[misal:] üni pütük.
|
|
pütükci |
|
|
|
pütükcilik |
|
|
|
pütüklük |
|
pütüklük[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pütülgen, pütülgen pëti:[misal:] xanish külüp këtip, ërining emri pütülgen qeghezni qoligha aptu: mana buninggha pütüklük turuptu, deptu xanish.
|
|
pütülmek |
|
|
|
pütüm |
|
pütüm[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] toxtam, këlishim, qarar:[misal:] wezir padishahning emrige emel qilip, pütüm yëzip, padishahning möhürini bësiptu.
|
|
pütün |
|
pütün[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① sunmighan, kem yëri yoq, parce yaki yërim emes:[misal:] pütün nan. ＊ boghuzni pütün yëse, ayighidin tütün ciqar (maqal).[yeshmisi:] ② barliq, barce, hemme:[misal:] pütün dunya. pütün kadirlar. ＊ u, özining bir naxshisi arqiliq qelb sirini pütün yurtqa jakarlidi.[yeshmisi:] ③ toluq, mukemmel:[misal:] ular yil boyi ishlisimu qorsiqi toymaytti, kiyimi pütün bolmaytti.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] xatirjem؛ toq (köngül heqqide):[misal:] mana hebibul el ghëmide esker boldi, yurt kördi, közi ëcildi, cëniqti, emdi uni herqandaq ishqa qoymayli, könglimiz pütün turidu.[yeshmisi:] ⑤ [kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] kesir sani bolmighan, kesirge aylanmighan:[misal:] pütün san.[yeshmisi:] ⑥ cong, parce emes (pul heqqide):[misal:] bankidin ming yüen pul alsam sap yüz yüenlik, on yüenlik pütün pul berdi.
|
|
pütün-sürük |
|
|
|
pütünletmek |
|
|
|
pütünleshmek |
|
|
|
pütünlenmek |
|
|
|
pütünley |
|
pütünley[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] ① tamamen, toluq:[misal:] ayshem hede uning meqsitini pütünley cüshendi.[yeshmisi:] ② üzül-kësil؛ qet’iy, toluq:[misal:] men dëhqanlirimizning ëghir jismaniy emgektin tëxi pütünley qutulup ketmigenlikini öz közüm bilen kördüm.[yeshmisi:] ③ hëc؛ esla؛ zadi:[misal:] tashway ücün gundipayning bu meslihetliri pütünley oylimighan yerdin ciqiwatatti.
|
|
pütünlük |
|
pütünlük[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① pütün halet, pütün halettiki shekil:[misal:] pütünlük nezeriyisi. ＊ bu hal bizdin pütünlükni tetqiq qilish we pütünlükni cüshinish bilen qismenlikni tetqiq qilish we qismenlikni cüshinishni zic birleshtürüshni telep qilidu.[yeshmisi:]＞ ②pelsepe＜[yeshmisi:] ziddiyetlik ikki terepning mu’eyyen shert bilen bir pütün nerse halitide turushi, yeni nisbiy jimliq halette turuwatqan shey’i yaki jeryan.
|
|
pütünlimek |
|
pütünlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① pütün haletke keltürmek, pütün qilmaq:[misal:] bala birawning sirttin kirgen ayagh tiwishini anglap ushtulghan nanni asta pütünlep qoydi.[yeshmisi:] ② këmini toldurmaq, toluqlimaq:[misal:] sawur akam tagharni acti-de, yene üc carek bughdayni harwa üstidiki taghargha quyup uni pütünlep on carek qilip bazargha sëtishqa mangdi.[yeshmisi:] ③ ushshaq, parce pulni cong pulgha almashturmaq:[misal:] bügünki sodida cüshken parce pullarni bankigha apirip pütünlep keldim.[yeshmisi:] ④ sanning tashliwëtidighan qismining aldinqi bir xanisidiki reqemge qarap ëlinidighan texminiy pütün san qimmitini belgilimek.
|
|
pürketmek |
|
|
|
pürkeshmek |
|
|
|
pürkelmek |
|
|
|
pürkence |
|
pürkence[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ayallar bash we gewdisini pürkiwalidighan cong yaghliq, romal yaki yengsiz kiyim:[misal:] ishret oghri qizni kündüzdila sugha ciqqan yëridin, bëshini pürkence bilen yëpip, atning aldigha ëlip qëciptu.
|
|
pürkencilik |
|
|
|
pürkenmek |
|
|
|
pürkütmek |
|
|
|
pürküshmek |
|
pürküshmek[yeshmisi:] «pürkümek»pë’ilining mejhul derijisi:[misal:] xapa bolmang, dezmal salidighan könglekke pürkümekci idim, diqqetsizliktin capiningizgha pürkülüp ketti, dep, özrixahliq ëytti ayim dostigha.
|
|
pürkügüc |
|
|
|
pürkülmek |
|
pürkülmek[yeshmisi:] «pürkümek» pë’ilining mejhul derijisi:[misal:] xapa bolmang, dezmal salidighan könglekke pürkümekci idim, diqqetsizliktin capiningizgha pürkülüp ketti, dep, özrixahliq ëytti ayim dostigha.
|
|
pürkümek |
|
|
|
pürkimek |
|
pürkimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① birer nerse bilen bashtin ayagh bëkitip orimaq, orap qoymaq:[misal:] esqer özini ornigha tashlap, bëshini yotqangha cing pürkidi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] qaplimaq, cömdürmek؛ toldurmaq:[misal:] u xuddi qizil yaquttek julalinip, keng dalini qizilliqqa pürkigenidi.
|
|
pürlesh |
|
|
|
pürleshtürmek |
|
|
|
pürleshtürüshmek |
|
|
|
pürleshtürülmek |
|
|
|
pürleshmek |
|
pürleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] qatlashqan, pürleshken haletke kelmek, pürülüp qalmaq, pürülmek:[misal:] u yoshurup saqlap kelgen kicik bir qutini ëlip, uningdin pürleshken, renggi öcken bir parce qeghezni ciqardi.
|
|
pürlimek |
|
pürlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] qeghez, rext qatarliq nersilerni qol bilen yaki bashqa nersiler bilen siqip, yighip, bësip, tekshi yüzini buzup pürlesh haletke keltürmek:[misal:] qeghezni pürlimek. ＊ it müshükni pürlep basti.
|
|
pürme |
|
pürme[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pürüp qoyulghan, pürülgen, pürüm:[misal:] pürme yopka. ＊ bellik addiy pürme könglek uning këlishken qamitige quyup qoyghandek yarashqanidi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] tagh jins qatlimining herikiti netijiside bësimgha ucrash bilen qisilip shekillengen ulanma we egri halettiki tüzülme shekil.
|
|
pürmek (Ⅰ) |
|
|
|
pürmek (Ⅱ) |
|
|
|
pürmiletmek |
|
|
|
pürmilenmek |
|
|
|
pürmilik |
|
|
|
pürmilimek |
|
|
|
pürüshtürmek |
|
|
|
pürüshmek |
|
|
|
pürük |
|
pürük[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pürülüp ketken, pürülgen:[misal:] shu tapta uning göshlük qapaqliri astidiki pürük közliri yumulupla qalghanidi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bezi bëliqlar, qosh makanliqlar, sörelgüciler we qushlarning üciyi, süydük neycisi we köpiyish bëzining ëghizliri bir boshluqta bolidu. bu boshluq pürük dëyilidu.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] qong:[misal:] toxuning pürüki.
|
|
pürüklük |
|
|
|
pürülmek |
|
|
|
pürüm |
|
|
|
pürüm-pürüm |
|
|
|
püzek |
|
|
|
püktürmek |
|
püktürmek[yeshmisi:] «pükmek» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] merd, qehriman bowilar rohi, nurlandurdi xelq qelbini. aprasiyap bolup püktürdi, iskenderning meghrur qeddini.
|
|
pükletmek |
|
|
|
pükleshtürmek |
|
|
|
pükleshtürülmek |
|
|
|
pükleshmek |
|
pükleshmek[yeshmisi:] ① «püklimek» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] ushshaq balilar qeghezni ayropilan yasaymiz dep pükliship oynidi.[yeshmisi:] ② püklengen haletke këlip qalmaq, püklenmek, pükülmek:[misal:] reyhan tönügünla dezmal salghan köngleklirining pükliship ketkenlikini körüp ishik töwidin keynige yandi.
|
|
pükleklik |
|
|
|
püklenmek |
|
|
|
püklime |
|
|
|
püklimek |
|
|
|
pükmek |
|
pükmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ëgip qatlimaq, qayrimaq, püklimek:[misal:] simni pükmek. qeghezni pükmek.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] niyet qilmaq. qarar qilmaq. oylimaq:[misal:] könglige pükmek.
|
|
pükük |
|
|
|
pükülmek |
|
|
|
püge |
|
|
|
püget |
|
|
|
pügetsiz |
|
|
|
pügetlik |
|
|
|
püh |
|
|
|
püw |
|
püw[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] asti-üsti kalpukni bir-birige jüplep turup, hawani qattiq ciqarghanda hasil bolghan awaz:[misal:] uning yüriki salghandek boldi-de, «püw» qilip ciraghni öcürüp bëshini cing pürkep yëtiwaldi.
|
|
püwek |
|
püwek[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bezi bëliqlarning tënidiki köpüp we boshiship turidighan xaltisiman madda, icige azot, oksigën, karbon ( (Ⅳ)) oksidi qatarliq arilash gazlar tolup turghan bolidu؛ boshashqan waqtida bëliq cökidu, köpken waqtida leyleydu؛ bezi bëliqlarning püwiki anglash we nepeslinish rolinimu oynaydu.
|
|
püwletmek |
|
|
|
püwleshmek |
|
|
|
püwlenmek |
|
|
|
püwlimek |
|
|
|
pë |
|
|
|
pëptid |
|
pëptid[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] organik birikme, amino kislatasi susizlanghandin këyin hasil bolidu, terkibide gidroksil bilen amino radikali bolidu, u bir xil ikki yaqlimiliq birikme hësablinidu.
|
|
pëpsin |
|
|
|
pëtek |
|
|
|
pëteksiz |
|
|
|
pëtekgül |
|
|
|
pëtroximiye |
|
pëtroximiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce+latince［[kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] pëtrologiyining bir tarmiqi, tetqiqat mezmuni: u ayrim tagh jinslirining ximiyiwi terkibi, uning hasil bolushigha munasiwetlik bolghan türlük tagh jinslirining ximiyiwi terkib jehettiki öz’ara munasiwiti, tagh jinslirining ximiyiwi terkibini hësablash usuli we minërallarning terkibliri arisidiki qanuniyet qatarliqlarni öz icige alidu.
|
|
pëtrografiye |
|
pëtrografiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce+grëkce［[kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] pëtrologiyining bir tarmiqi. u emeliy matëriyallargha asasen tagh jinslirining minëral terkibi, ximiyiwi terkibi, qurulmisi we türlerge ayrip nam bërish qatarliq bir qatar mesililerni tetqiq qilip, tagh jinslirining hasil bolush sewebliri, her xil tagh jinsliri otturisidiki munasiwet we ularning özgirish hadisilirini yëship bëridu.
|
|
pëtrologiye |
|
pëtrologiye[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] tagh jinslirini tetqiq qilidighan ilim, u tagh jinslirining ximiyilik terkibi, minëral terkibi, tüzülüshi, türi, peyda bolush haliti we sewebliri toghrisidiki qanuniyetlerni, hemde tagh jinslirining minërallinishi, xususiyiti we peyda bolush waqtidiki gë’ologiyilik shara’itning özgirishi we tereqqiyati qatarliqlarni tetqiq qilidu.
|
|
pëtir |
|
|
|
pëtirigha yanmaq |
|
|
|
pëtishmaq |
|
|
|
pëtiq |
|
|
|
pëtiqciliq |
|
|
|
pëtiqlatmaq |
|
|
|
pëtiqlashmaq |
|
|
|
pëtiqliq |
|
|
|
pëtiqlanmaq |
|
|
|
pëtiqlimaq |
|
|
|
pëtle |
|
|
|
pëtinishmaq |
|
|
|
pëtinqi |
|
|
|
pëtinmaq |
|
|
|
pëcet |
|
|
|
pëcetletmek |
|
|
|
pëcetleshmek |
|
|
|
pëcetlenmek |
|
|
|
pëcetlik |
|
|
|
pëcetlimek |
|
pëcetlimek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] bashqilarning paydilinip këtishini tosush yaki acmasliq ücün pëcet caplimaq, acmasqa taqimaq:[misal:] gëzitni pëcetlimek. mal-mülükni pëcetlimek. ＊ güzel’ay öy yasighan künila kitablirimni bir yaghac sanduqqa tashlap üstini qeghezler bilen pëcetlep zalgha aciqip qoyuptu.
|
|
pëcek (Ⅰ) |
|
|
|
pëcek (Ⅱ) |
|
|
|
pëceklik |
|
|
|
pëcine |
|
|
|
pëdagog |
|
pëdagog[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞ma’arip＜[yeshmisi:] oqutquciliq, ma’arip, telim-terbiye ishliri bilen shughullinidighan kishi؛ ma’aripci, mu’ellim.
|
|
pëdagogika |
|
|
|
pëdagogikiliq |
|
|
|
përe |
|
|
|
përsonazh |
|
përsonazh[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[kesip türi:]＞edebiyat＜[yeshmisi:] bedi’iy eserlerde (yeni hëkaye, powëst, roman, kino sinariyisi, drama we qisse qatarliqlarda) yaritilghan shexs.
|
|
përsonazhsiz |
|
|
|
përsonazhliq |
|
|
|
përëwot |
|
|
|
përixon |
|
|
|
përixonluq |
|
|
|
përiskop |
|
|
|
përimëtir |
|
|
|
pëzëta |
|
|
|
pëse |
|
|
|
pësende |
|
|
|
pëssimizm |
|
|
|
pëssimizmliq |
|
|
|
pëso |
|
pëso[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] argëntina, kuba kolombiye, filipipin, boliwiye qatarliq döletlerning pul birliki.
|
|
pëshab |
|
|
|
pëshane |
|
pëshane[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① yüzining qashtin cacqice bolghan qismi؛ manglay:[misal:] keng pëshane. pëshanisi keng. pëshanisi tar. ＊ exmeqni namaz oqu dëse, pëshanisini yëriwalar (maqal).[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] (xurapatliqta)teqdir, qismet:[misal:] pëshanisi ong. pëshanisi tetür. shor pëshane. öz pëshanisidin körmek.
|
|
pëshane teri |
|
pëshane teri[yeshmisi:] mëhnet, ejir, emgek:[misal:] dadam özi yantaq sëtip qiynilip, mëni oqutqan, dadamning pëshane teri bikar ketmisun dep yaxshi oqudum.
|
|
pëshanidin ketmeslik |
|
|
|
pëshanigha pütülgen |
|
|
|
pëshanigha yëzilghan |
|
|
|
pëshaywan |
|
|
|
pëshaywanliq |
|
|
|
pëshqedem |
|
|
|
pëshka |
|
|
|
pëshkel |
|
|
|
pëshkelcilik |
|
|
|
pëshkellik |
|
|
|
pëshwa |
|
|
|
pëshiwaliq |
|
pëshiwaliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pëshiwalar üstige alalaydighan, pëshiwalargha xas, pëshiwalargha munasip:[misal:] biz coqum awangart, jengcilik rolimizni jari qildurushimiz, bashqice ëytqanda pëshiwaliq rol oynishimiz lazim.
|
|
pëshin |
|
pëshin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① kün cüshtin sel qayrilghan waqit:[misal:] ular yëtip kelgende, kün alliqacan pëshindin qayrilghanidi.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] pëshin waqtida oqulidighan namaz:[misal:] men pëshinni oquwalay, andin men bilen ket, dëdi mollam.
|
|
pëqir |
|
pëqir[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] kembeghel, namrat, yoqsul:[misal:] pëqir adem. ＊ bulutning qedri yoq ay yënida. pëqirning qedri yoq bay yënida (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] almash.[yeshmisi:] «kemine, men» menisidiki özini kicik pë’il we kemter tutushni bildüridighan söz:[misal:] emet usta bayiqi xushalliq hëssiyati bilen: ependim, baya qoshnilarghimu xewer qilip qoydum. bügün pëqirning xanisigha mëhman kelmekci, cet ellik dostlar, dëdi.
|
|
pëqirane |
|
|
|
pëqirperwer |
|
|
|
pëqirliq |
|
|
|
pëqirima |
|
|
|
pëqish |
|
|
|
pëgas |
|
pëgas[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞astronomiye＜[yeshmisi:] shimaliy asman yultuz türkümlirining biri. merkiziy orni: ëkwator uzunliqi 22 sa’et 40 minut, ëkwator kengliki °21, andromëda yultuz türkümining gherbiy jenubigha, delwe yultuz türkümining shimaligha toghra këlidu.
|
|
pëlek |
|
|
|
pëleksiz |
|
|
|
pëleklik |
|
|
|
pëleklimek |
|
|
|
pëlwëtsiye |
|
|
|
pëntada |
|
|
|
pënsilin |
|
pënsilin[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞tëbabet＜[yeshmisi:] antibi’otiklarning bir xili, yeni pënsilin zemburughini östürgüci suyuqluq icidin ajritiwëlinidighan bir xil dora. üzümsiman sharce baktëriye, zenjirsiman sharce baktëriye, limpa sharce baktëriyisi we öpke yallughining qosh sharce baktëriyisi qatarliqlarni ceklesh rolini oynaydu.
|
|
pënsiye |
|
|
|
pë’il (Ⅰ) |
|
pë’il (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[kesip türi:]＞til-yëziq＜[yeshmisi:] shey’ilerning ish-herikiti, haliti, özgirishi, ipadisi we sëzimi qatarliqlarni bildüridighan söz türkümi:[misal:] ötümlük pë’il. ötümsiz pë’il. yardemci pë’il. pë’il zamanliri.
|
|
pë’il (Ⅱ) |
|
pë’il (Ⅱ)[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] kishi xaraktërini teshkil qilghuci rohiy xususiyetler yighindisi, rohiy halet, keypiyat؛ xaraktër, xulq:[misal:] këcik pë’il. ＊ u kishiler bilen asan ciqiship këteleydighan xush pë’il, emgekcan adem idi.
|
|
pë’illiq (Ⅰ) |
|
|
|
pë’illiq (Ⅱ) |
|
pë’illiq (Ⅱ)[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] birer ëniqlighuci bilen bille këlip belgilik xulq-mijez, xaraktërige ige dëgen menini bildüridu:[misal:] gheyriy pë’illiq ayal ëri yoq waqitlardila emes, hetta ëri yënida bolghan halettimu özini yaman ishlardin tartip qalalmaydu.
|
|
pi |
|
|
|
pi’anino |
|
pi’anino[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞italiyance［[kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] kunupkiliq bir xil muzika eswabi. icki qismigha nurghunlighan mëtal tarlar we tiwitliq rext oralghan bolqisiman kicik tayaqcilar ornitilghan bolup, tili barmaq bilen bësilghan haman tayaqcilar targha urulup, awaz ciqiridu.
|
|
pi’aninoci |
|
|
|
pipi |
|
pipi[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞muzika, naxsha＜[yeshmisi:] sunay qatarliq püwlep cëlinidighan sazlarning ëghizda püwlinidighan kicik neycisi.[yeshmisi:] ② püwlep cëlish ücün söget ciwiqining qowziqidin yasalghan neyce:[misal:] yëshil yumran tal sögettin pipi yasidim, her yëqigha neqish oyup, taza bëzidim.
|
|
pit |
|
|
|
pit ücey |
|
pit ücey[yeshmisi:] ici tar, qorsiqi kicik:[misal:] men öyde taghisining birnecce kün turushini xalimaydighan ici tar, pit ücey ademmu emes, elwette.
|
|
pit yëgen |
|
|
|
pitpangza |
|
|
|
pitlashmaq |
|
|
|
pitlanmaq |
|
pitlanmaq[yeshmisi:] ① «pitlimaq» pë’ilining mejhul derijisi.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] az-tola pul tapmaq, bëyimaq, hal-oqiti yaxshilanmaq:[misal:] mexpir’aka, sëningdin renjishim yoq, dëdi u pes awazda, yolumgha putlashmisang, bazarda pulni asan domilatqili bolidiken, kicikkine pitliniwalay.
|
|
pitliq |
|
|
|
pitlimaq |
|
|
|
pitne |
|
pitne[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] gherezlik halda birawni qarilash ücün oydurup ciqirilghan yalghan söz, töhmet:[misal:] abla xuddi birawni boghuzlawatqandek cirqiridi, shuningdin këyin, zawutta «adem öltürüldi» dëgen pitne tarqaldi.
|
|
pitne-pasat |
|
|
|
pitne-pasatciliq |
|
|
|
pitne-pasatci |
|
|
|
pitne-pasatliq |
|
|
|
pitne-ighwa |
|
|
|
pitnici |
|
|
|
pitnixor |
|
|
|
pitnixorluq |
|
|
|
pitir (Ⅰ) |
|
|
|
pitir (Ⅱ) |
|
|
|
pitira |
|
|
|
pitiratmaq |
|
|
|
pitirashmaq |
|
pitirashmaq[yeshmisi:] «pitirimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] bayiz: beg östingige su ciqmisa biz ac-oruq xeqlerge nëme ziyan, emma, beg cidimaydu, baylar pitirishidu, dep qaynidi.
|
|
pitirangghu |
|
|
|
pitirangghuluq |
|
|
|
pitir-pitir |
|
|
|
pitir-sediqe |
|
|
|
pitirlashmaq |
|
pitirlashmaq[yeshmisi:] «pitirlimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] yëtip keldi birpeste shiwirliship, bësip kirdi hem öyge pitirliship. hemmisila ëtildi qasim jangha, yar ishqida perhattek baghri qangha.
|
|
pitirlimaq |
|
pitirlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] özini her yangha urup, put-qolini silkip heriket qilmaq؛ tëpirlimaq:[misal:] coqqilar üstide gürülder boran, keng yëyip qanitini ucidu bürküt. goya u, qoghlaydu aldigha sëlip, qacmaqta pitirlap qaramtul bulut.
|
|
pitirimaq |
|
pitirimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] qalaymighan cëcilip, her terepke tarilip ketmek:[misal:] kishiler mehbuslarni yalap këliwatqan cëriklerni körgendin këyin, ürkigen qushlardek pitirap qëcishti.
|
|
pitiq |
|
|
|
pitiq-pitiq |
|
|
|
pitiqlatmaq |
|
|
|
pitiqlashmaq |
|
|
|
pitiqlimaq |
|
|
|
pitige |
|
|
|
picaq |
|
|
|
picaq söngekke yetmek |
|
|
|
picaq sürmek |
|
|
|
picaqqa yarighudek |
|
|
|
piciqi kesmek |
|
piciqi kesmek[yeshmisi:] hoquqini ishletmek, gëpi ötmek:[misal:] esqer xizmettiki dadilliqi, adilliqi we mahirliqi bilen piciqi kësip, jama’etning arisida nopuzi ëship barmaqta idi.
|
|
picaqci |
|
|
|
picaqciliq |
|
picaqciliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① picaq soqush ishi, kespi:[misal:] enwerning a’ilisi ezeldin picaqciliq bilen shughullinidu.[yeshmisi:] ② he dëgende bashqilargha picaq kötürüsh, urush-talash bolghanda picaqni qoral qilish aditi, qiliqi.
|
|
picaqlashmaq |
|
picaqlashmaq[yeshmisi:] «picaqlimaq» pë’ilining ömlük derijisi:[misal:] rozixan heqiqeten yaman ayal bolup, u waqti kelse erler bilen teng mushtliship, teng cëliship, picaqliship höddisidin ciqatti.
|
|
picaqlanmaq |
|
|
|
picaqliq |
|
|
|
picaqlimaq |
|
|
|
pican |
|
|
|
picangül |
|
|
|
picanliq |
|
|
|
picekgül |
|
picekgül[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] picekgül a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. tügünek yiltizida kraxmal we aqsil bolidu؛ dora ücün ishlitilidu, öpkini quwwetlep, yürekke menpe’et qilish, xilit hasil qilip ussuzluqni bësish, ëhtilamni tizginlesh roligha ige.
|
|
picmaq |
|
picmaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① kiyim-këcek tikish ücün rextni melum endize we ölcemlerde kesmek:[misal:] ton picmaq. ＊ u bu këce talay kiyimlerni picip, öylerni bëzep boldi.[yeshmisi:] ② kesmek, tilmaq, toghrimaq:[misal:] tawuz picmaq. qoghun picmaq.[yeshmisi:] ③ [kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] erkek malning jinsiy bëzini ëliwetmek.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] belgilimek, bir hökümge kelmek, kesmek (baha, nerx, ish heqqi we shu qatarliqlar heqqide):[misal:] bahasini picmaq.
|
|
picurmaq |
|
|
|
picir |
|
picir[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] sözligüci bilen anglighucining özlirila anglap bashqilar angliyalmaydighan pes awaz:[misal:] qarangghuda bolungda «picir» qilghan awaz anglinip qaldi.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] shundaq ëytilghan gep:[misal:] gepning yamini picir, atning yamini qëcir (maqal).
|
|
picir-picir |
|
|
|
picirlatmaq |
|
|
|
picirlashmaq |
|
|
|
picirlimaq |
|
|
|
picishmaq |
|
|
|
picilmaq |
|
|
|
picim |
|
picim[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① rextning kiyimge ölcep kësilishi؛ pason:[misal:] bu bushimning picimi yaxshi boptu.[yeshmisi:] ② [köcme menisi:] [yeshmisi:] tashqi körünüsh, qeddi-qamet:[misal:] picimi këlishken yigit. ＊ men u qizning xush picim qamlashqan qamiti, yëqimliq mijezi, qol hüner, xislet-peziletlirini ülge, örnekke layiq qamlashturup yaritip qoyghan tebi’etke tehsin ëytimen.[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] toxtitilghan, bëkitilgen baha؛ nerx:[misal:] shemsidin qoru-jayning picimini anglap, ujuqupla ketti.
|
|
picimci |
|
|
|
picimciliq |
|
|
|
pix |
|
pix[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] ① külgende tamaqtin partlap ciqqan qisqa boghuq tawush:[misal:] ayshigül «pix» qilip küldi.[yeshmisi:] ② müshük öz reqibini qorqutush ücün hürpiyip tamiqini qirip ciqarghan tawush:[misal:] möshükning «pix» qilghan tawushini anglap, cöcüp ornumdin turup kettim.
|
|
pix-pix |
|
|
|
pixsiq |
|
|
|
pixsiqliq |
|
|
|
pixildatmaq |
|
|
|
pixildashmaq |
|
|
|
pixildimaq |
|
|
|
pida |
|
pida[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] ① birer shexs, ish-heriket yaki idiye ücün özini bëghishlash؛ qurban bërish:[misal:] « ana yurtum bolsa aman, renggiroyim bolmas saman», qelbim sözi shuki mëning: weten ücün pida bu jan[yeshmisi:] ② erlerning ismi.
|
|
pida bolmaq |
|
pida bolmaq[yeshmisi:] birer shexs, ish-heriket yaki idiye ücün jan bermek, özini atimaq:[misal:] sen eger pida bolup el yolida bolsang shëhit, armining bolmas jahanda, rohing ölmes merd yigit.
|
|
pida qilmaq |
|
|
|
pidakar |
|
pidakar[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce+parisce［[yeshmisi:] birer shexs, ish-heriket yaki idiye yolida jënini pida qilidighan, özini ataydighan؛ ceksiz sadaqetmen:[misal:] pidakar jengci. pidakar kishi.
|
|
pidakarane |
|
|
|
pidakarliq |
|
pidakarliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] özini pida qilish:[misal:] oghlining pidakarliq rohi, kicik bolushigha qarimay ëtiz ishliridiki pa’aliyetcanliqi uni xushal qilatti.[yeshmisi:] ② özidin këcip, bërilip ishlesh, pida’iyliq:[misal:] «hayatqa muhebbet»te shexsning öz hayatidin pidakarliq bilen këcishmek yalqunluq yüriki yushurunghan.
|
|
pidaliq |
|
|
|
pida’iy |
|
pida’iy[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] birer kishi, ish-heriket yaki idiyige sadiqliq bilen bërilgen, uning ücün jandin këcishke teyyar bolghan, pidakar, sadiq:[misal:] dilber yerlik partizan pida’iy yigitler bilen bille yatalmasqa qarap mangdi.
|
|
pida’iylarce |
|
|
|
pida’iyliq |
|
pida’iyliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] birer kishi, ish-heriket yaki idiyige sadiqliq bilen bërilish:[misal:] qolunggha qoral ciqip qaptu, senmu pida’iyliqqa yëzildingmu nëme-dep soridi rustem qadirdin.
|
|
pidigen |
|
|
|
pir (Ⅰ) |
|
pir (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① uzaq ömür körgen adem, qëri kishi:[misal:] men cüshümde pirdek cac saqili aqarghan bir kishini körüptimen.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] tesewwupcilarning yëtekcisi, rehbiri:[misal:] abdurishitxan: hezriti pirimning xeyirxahliqigha teshekkür dëdi.[yeshmisi:] ③ birer kesipning asascisi we uni wujudqa ciqarghuci dep qarilidighan kishi:[misal:] yaghaccining piri.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer ish, kesip yaki saheni yaxshi igiligen kishi, shu sahede eng mahir, usta adem؛ ustaz:[misal:] oynimay oltursam bilmemdikin dëmeng, tansa dëgenning piri biz dëdi namet.
|
|
pir (Ⅱ) |
|
|
|
piraq |
|
piraq[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] eng yëqin, söyümlük kishi we özi ücün qedirlik bolghan nersidin ayrilish, hijran:[misal:] ming piraqingdin bir eliming yaman (maqal). ＊ ghulam kündüzi padishahqa xizmet qildi, këcisi ata-anisi we qërindishining piraqida yighlap bir yilni ötküzdi.
|
|
piramida |
|
piramida[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] köp yaqliqning bir xili. u bir dane köp tereplik bilen bir coqqigha ige bolghan birqance üc bulunglarning orishi arqiliq tüzülidu. hejmi, asasining yüzi bilen ëgizliki köpeytmisining üctin birige teng këlidu.[yeshmisi:] ② shu xil shekildiki jisim.[yeshmisi:] ③ qedimki misirda, pir’onlarning shu xil shekilde yasalghan tash meqberisi؛ ëhram.
|
|
pirawedi |
|
|
|
pirenik |
|
pirenik[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] aq ungha yagh, süt, tuxum, hesel we shëker qatarliqlar arilashturulup yughurulghan xëmirdin her xil shekilde teyyarlanghan, duxopkida pishurulidighan yëmeklik.
|
|
pir-pir |
|
pir-pir[yeshmisi:] «pir (Ⅱ)» sözining tekrarlinishi:[misal:] boz torghiyim, boz torghay, ejep xushxuy sayraysen, « pir-pir» qilip hawada, mollaq ëtip oynaysen.
|
|
pirt |
|
|
|
pirt-pirt |
|
|
|
pirttide |
|
|
|
pirrotit |
|
pirrotit[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］grëkce［[kesip türi:]＞gë’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil minëral. ximiyiwi terkibi Fe1-Xs arqiliq ipadilinidu, X=2.0-0.1 alte yanliq kristal sistëmisida bolidu. renggi sëriq, yolliri toq kül reng, mëtal parqiraqliqida bolidu؛ sëlishturma ëghirliqi 4.6 —4.5 qattiqliqi 5.3-5.4 bolup, cürük këlidu. tokni yaxshi ötküzidu. u her xil tiptiki icki qisimda hasil bolidighan kan yatmilirida köp ucraydu؛ günggürt tawlashta xam eshya qilinidu.
|
|
pirrol |
|
|
|
pirride |
|
|
|
pirsent |
|
pirsent[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞latince［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] 100 ni mexrej qilghan kesir. adette «％» belgisi bilen ipadilinidu, mesilen: [SX(]11[]001[SX)] adette 11qilip yëzilidu.[yeshmisi:] ② qerz-amanet ishliridiki ösüm:[misal:] bu yil dëhqanlargha tarqitilghan carwa sëtiwëlish qerz pulining pirsenti barmiken dep soridi rishit akam.
|
|
pirsentleshtürmek |
|
|
|
pirsentleshtürüshmek |
|
|
|
pirsentleshtürülmek |
|
|
|
pirsentleshmek |
|
|
|
pirsentlik |
|
pirsentlik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① belgilik pirsent qimmiti bolghan, belgilik pirsentke ige:[misal:] toqsan pirsentlik ispirtni su qoshmay icishke bolmaydu.[yeshmisi:] ② [kesip türi:]＞matëmatika＜[yeshmisi:] pirsent bilen ipadilinidighan, pirsentke a’it:[misal:] sanlarning pirsentlik nisbiti.
|
|
pirghay |
|
|
|
pirqe |
|
pirqe[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[qollinilish da’isrisi:] tarixiy söz.[yeshmisi:] ① kishiler topi, guruh, guruppa: [misal:]orus dëgen bir pirqe bar oxshaydu, shu xelq ilixoni bësiwaptu dep anglidim dëdi boway.[yeshmisi:] ② partiye:[misal:] men barliq pirqe ezalirini yighip, jahanning döng-congqurlirini ting tinglashtin doklat aldim.
|
|
pirqiratmaq |
|
|
|
pirqirashmaq |
|
|
|
pirqiratma |
|
|
|
pirqiritilmaq |
|
|
|
pirqirighuc |
|
pirqirighuc[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① qeghezdin yasilidighan, shamalgha qarshi yügürse pirqiraydighan balilar oyuncuqi.[yeshmisi:] ② ayropilan, mator, ëlëktrlik shamalci qatarliqlarning pirqirap aylinidighan qanatliri.[yeshmisi:] ③ muz üstide kicik balilar qamca bilen urup pirqiritip oynaydighan oyuncuq؛ nur:[misal:] pirqirighuc oynimaq.
|
|
pirqirima |
|
pirqirima[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pirqirap heriket qilidighan, pirqirash xususiyitige ige:[misal:] kuca qizil ming’öyning 220-öyige tang dewridiki pirqirima ussulning renglik süriti sizilghan. ∥ semet süyi qurup öngtürülüp cüshey dep qalghan pirqirimining yënigha keldi-de, uninggha qarap ulugh kicik bir tindi.
|
|
pirqirimaq |
|
pirqirimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① jisim birer nuqta yaki öz oqi etrapida cember sheklide cörgilimek, aylanmaq:[misal:] caq pirqirimaq. caqpelek pirqirimaq.[yeshmisi:] ② qaymaq, aylanmaq (bash heqqide):[misal:] -kinoxana aldidiki kishiler sel shalanglighan bolup bëshim tëxice pirqirawatatti.
|
|
pirkamil |
|
pirkamil[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce+erebce［[kesip türi:]＞din＜[yeshmisi:] diniy jehette kamaletke yetken, yëtishken, tolghan, pir, ustaz:[misal:] kempir ne’imining anisigha yëlinip: qizinggha ulughlarning, pirkamillarning du’asini ëlip bërey deymen, dep anisini aldap qizni aciqip këtiptu.
|
|
pirme |
|
|
|
pir’on |
|
|
|
piroza |
|
|
|
pir-ustaz |
|
|
|
piriq (Ⅰ) |
|
|
|
piriq (Ⅱ) |
|
|
|
piriq-piriq |
|
|
|
pirildatmaq |
|
|
|
pirildashmaq |
|
|
|
pirildimaq |
|
|
|
pizh |
|
|
|
pizh-pizh |
|
|
|
pizhghirim |
|
|
|
pizhzhide |
|
|
|
pizhildatmaq |
|
pizhildatmaq[yeshmisi:] «pizhildimaq» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] janan qizlar küylishetti bulbul kebi, anargülning shadliqini yar-yar qilip. etrapida aylinishqan yigitlerning, yürikige pizhilditip otlar sëlip.
|
|
pizhildashmaq |
|
|
|
pizhildimaq |
|
|
|
pis |
|
pis[söz türkümi:] teqlid söz.[yeshmisi:] tar hem kicik töshükcidin hawa, yel, gaz ciqqanda yaki coghqa su sëpilgende we shundaq hallarda ciqqan awaz:[misal:] wëlisipitning «pis» qilip yëli ciqip ketti.
|
|
pisent |
|
pisent[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] diqqet, ëtibar, nezer, perwa:[misal:] jasaretlik ezimetler ne soghuq, ne uyqusizliqqa pisent qilmaytti.
|
|
pis-pis |
|
|
|
pistan |
|
pistan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞fransozce［[yeshmisi:] ① [kesip türi:]＞herbiy ishlar＜[yeshmisi:] oq mishikining keyni qismidiki ot ëlish qurulmisi:[misal:] pistan caqmaq. ＊ u saqcilar ishlitidighan «54» tipliq yan qoral oqining pistini idi.[yeshmisi:] ② betinke qatarliq ayagh kiyimning boghquc ötküzidighan töshükige bëkitilidighan yumilaq töshüklük buyum:[misal:] betinkige pistan bëkitmek.[yeshmisi:] ③ könglek, capan qatarliq kiyimlerge qadilip tügme we petle rolini oynaydighan erkek-cishliq buyum.
|
|
pistanliq |
|
|
|
piste (Ⅰ) |
|
|
|
piste (Ⅱ) |
|
piste (Ⅱ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] itning bir sorti, tëni kicik, tükliri uzun, puti qisqa bolidu, kishiler tamasha qilish ücün baqidu. «xorxor» depmu atilidu.
|
|
piste-badam |
|
|
|
pistirma |
|
|
|
pisside |
|
|
|
pisq |
|
|
|
pisq-pasat |
|
pisq-pasat[yeshmisi:] birer kishi toghrisida tarqitilidighan oydurma gep, bohtan:[misal:] arqamdin da’im pisq-pasat tarqitip yürgining yetmey, emdi ashkara ziyankeshlikke ötken bolsang, buningghimu meyli, dëdim men.
|
|
pisq-pasatci |
|
|
|
pisir (Ⅰ) |
|
|
|
pisir (Ⅱ) |
|
|
|
pisir-pisir |
|
|
|
pisirlashmaq |
|
|
|
pisirlimaq |
|
|
|
pising |
|
|
|
pising-pising |
|
|
|
pisingngide |
|
|
|
pisildatmaq |
|
|
|
pisildashmaq |
|
|
|
pisildaq |
|
|
|
pisildimaq |
|
|
|
pisinca |
|
|
|
pish |
|
|
|
pisha |
|
|
|
pishang |
|
pishang[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞fizika＜[yeshmisi:] ① bir xil addiy mëxanizm yeni qozghalmas nuqtini oq qilip aylinidighan xada. xada aylanghanda oq qilinghan nuqta tayinish nuqtisi bolidu, kücni ashuridighan nuqta küc nuqtisi bolidu, küc hasil qilidighan nuqta ëghirliq nuqtisi bolidu؛ üc nuqtining ikki ariliqining nisbeten qimmitini özgertish arqiliq kücning cong-kiciklikini özgertkili bolidu؛ pishangning bu xususiyitidin paydilinip türlük mëxanizmlarni yasighili bolidu.[yeshmisi:] ② ëghir nersining astigha tiqip uni qozghash yaki kötürüsh ücün ishlitilidighan kaltek yaki lom tömür.
|
|
pishangliq |
|
pishangliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① pishangi bar, pishang orunlashturulghan.[yeshmisi:] ② pishang bolushqa yaraydighan, pishang bolidighan؛ pishanggha oxshash:[misal:] pishangliq yaghac. pishangliq lom tömür. pishangliq rol.
|
|
pish-pish |
|
|
|
pishshide |
|
|
|
pishshiq |
|
pishshiq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] piship yëtilgen, pishqan (mëwe-cëwe we danliq zira’etler heqqide):[misal:] pishshiq tawuz. ＊ pettar boway, newrisi ekirip bergen pishshiq qoghunni kasa qilip ishtiha bilen yewatatti.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pishurulghan, xam emes, pishqan:[misal:] pishshiq xish. pishshiq gösh.[yeshmisi:] ③ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] birer ish yaki heriketni qilishqa mahir, usta:[misal:] u kesipte pishshiq, sewiyisimu yuqiri, u xuddi tupa astida bësilip qalghan altun, -dëdi.[yeshmisi:] ④ [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] puxta؛ mukemmel؛ toluq؛ rawan؛ yaxshi:[misal:] yërim sa’ettin këyin balilar bu naxshini xëli pishshiq öginiwaldi.[yeshmisi:] ⑤ [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] yiptin-yingnisgice, tepsiliy, toluq:[misal:] yëza bashliqi bu jayning ehwalini pishshiq bilidighan dëhqanlar bilen yene bir qëtim sözliship ciqti.[yeshmisi:] ⑥ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] mol-hosulluq, munbet:[misal:] pishshiq yer.[yeshmisi:] ⑦ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] bashqilargha birnerse bermeydighan؛ bëxil:[misal:] pishshiq adem.[yeshmisi:] ⑧ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] puxta, mustehkem, cidamliq؛ ongay-asan üzülmeydighan, yirtilmaydighan؛ bek:[misal:] pishshiq rext, pishshiq arghamca.[yeshmisi:] ⑨ [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] orunluq, mezmunliq:[misal:] sözning pishshiqi yaxshi, ashning issiqi yaxshi (maqal).
|
|
pishshiqlatmaq |
|
|
|
pishshiqlanmaq |
|
pishshiqlanmaq[yeshmisi:] «pishshiqlimaq» pë’ilining mejhul derijisi:[misal:] rustem adet boyice ishlep qattiq tapshuruq, pishshiqlinip dersi tapti köngli aram, zoq.
|
|
pishshiqliq |
|
|
|
pishshiqlimaq |
|
pishshiqlimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① tekrarlash we toluqlash arqiliq birer ishni, nersini pishshiq, puxta ögenmek:[misal:] u bir yildin buyan merkiziy doxturxanining balilar këselliki bölümide ishlidi, kespini pishshiqlidi.[yeshmisi:] ② yaxshi, mukemmel haletke keltürmek:[misal:] muherrir maqalining deslepki originalini tehrirlesh jeryanida uni pishshiqlap ishlidi.[yeshmisi:] ③ cingitmaq, cing, puxta haletke keltürmek:[misal:] gilemni pishshiqlimaq. kigizni pishshiqlimaq.
|
|
pishshiqmaq |
|
|
|
pishqin |
|
|
|
pishke |
|
|
|
pishlaq |
|
|
|
pishmaq (Ⅰ) |
|
pishmaq (Ⅰ)[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① ösüp, rawajlinip istëmal qilishqa, ishlitilishke bolidighan, yaramliq halgha kelmek؛ yëtilmek (mëwe-cëwe, danliq zira’et we shuninggha oxshashlar heqqide):[misal:] pishqan qoghun sapiqida turmas (maqal).[yeshmisi:] ② qorush, qaynitish, dümlesh qatarliq usullar arqiliq istëmal ücün teyyarlanmaq:[misal:] tamaq pishmaq. ＊ bermesning ëshi pishmas, ocaq bëshidin cüshmes (maqal).[yeshmisi:] ③ [köcme menisi:] [yeshmisi:] birer ishqa, sahege tejribilik bolup yëtilmek:[misal:] kesipke pishmaq.[yeshmisi:] ④ [köcme menisi:] [yeshmisi:] cëniqmaq, tawlanmaq:[misal:] bextiyar sözlewëtip, emgekte pishqan qatmal qolliri bilen sa’adetning paxtidek aq, yumshaq qollirini asta tutti.[yeshmisi:] ⑤ [köcme menisi:] [yeshmisi:] qarar qilmaq, birlikke kelmek (meslihet heqqide):[misal:] shu këcide meslihet pishti, cërikler tang atqanda jengge atlinishqa perman bërildi.[yeshmisi:] ⑥ [köcme menisi:] [yeshmisi:] yëtip kelmek؛ hazirlanmaq (waqit, peyt, shert-shara’it heqqide):[misal:] shert-shara’iti pishmaq.[yeshmisi:] ⑦ [köcme menisi:] [yeshmisi:] singish bolup qalmaq, adet bolmaq (közi we qulaqqa): közi pishmaq. ＊ bu geplerni tola anglap, mëning quliqim piship qaldi.[yeshmisi:] ⑧ [köcme menisi:] [yeshmisi:] cingdalmaq, pishshiqlanmaq:[misal:] kigiz pishti. xish yaxshi pishti.
|
|
pishmaq (Ⅱ) |
|
|
|
pishurmaq |
|
pishurmaq[yeshmisi:] «pishmaq (Ⅰ)» pë’ilining mejburiy derijisi:[misal:] ependim bir küni bazardin gösh ekelse, xotuni uni pishurup yewëlip, ependimge:[misal:] it yep ketti, deptu.
|
|
pishurushmaq |
|
|
|
pishuruqluq |
|
pishuruqluq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pishurup qoyulghan, pishurulghan:[misal:] yumshaq nan, pishuruqluq toxummu bar, alamsiz, dep soridi.
|
|
pishurulmaq |
|
|
|
pishishmaq |
|
|
|
pishilghaq |
|
|
|
pishilmaq |
|
|
|
pishim |
|
pishim[söz türkümi:] miqtar söz.[yeshmisi:] texminen bir qëtim ash-tamaq ëtip pishurush ücün ketken waqitni bildüridu:[misal:] bir yigit:[misal:] alla karamet, xasiyet sizmu bar ikensiz-he dëdi xushluqini bildürüp, men kelgili bir ash pishim bolay dëdi.
|
|
pighan |
|
pighan[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[qollinilish da’isrisi:] yëziq tili.[yeshmisi:] qattiq xapa bolush we ic pushuqtin këlip ciqqan nale-peryad, hesret, derd-elem, yigha:[misal:] pighan cekmek. ＊ tökülüptu yamghurdek u kishining yashliri. 90pighanidin ëriptu hetta taghning tashliri.
|
|
pighansiz |
|
pighansiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pighani yoq, pighandin xaliy:[misal:] sen köründüng yanbulaq eynek bolup, körimen sadirni körgendek bolup. men pighansiz naxsha ëytsam aldida, ketti yayrap cëhrisi güldek bolup.
|
|
pighanliq |
|
pighanliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] derd-elem, nale-peryadqa tolghan, pighan ciqip turidighan:[misal:] pighanliq künler. ＊ ney sadasi shunce pighanliq we mungluq, muhebbet deryasidek dolqunluq idi.
|
|
pikap |
|
pikap[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞inglizce［[yeshmisi:] kicik aptomobillarning omumiy nami. u mexsus adem olturush ücün layihilengen bolup, yürüshke qulayliq, yenggil we yasilishi sipta këlidu.
|
|
pikapliq |
|
|
|
pikrat |
|
pikrat[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce＞grëkce［[kesip türi:]＞ximiye＜[yeshmisi:] organik birikme, terkibi üc nitrofinol؛ molëkula formulisi . C6 H2 (NO2)3 OH. sëriq renglik kristal؛ zeherlik؛ qorutulghanda asanla partlaydu, partlighuci dora yaki sëriq renglik boyaq yasashta qollinilidu, köpince sëriq renglik partlighuci dora dëyilidu.
|
|
pikus |
|
|
|
pikir |
|
pikir[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce［[yeshmisi:] birer nerse yaki kishi heqqidiki oy-xiyal, mulahize:[misal:] leyligülning mëngiside «öltürüwëtidu» dëgen dehshetlik pikir lawuldap yënip ketti.[yeshmisi:] ② birer ish heqqide qilinidighan teklib؛ meslihet:[misal:] rustem dostining pikrige qoshuldi, lëkin sha’irni buninggha köndürüsh asangha cüshmeytti.[yeshmisi:] ③ birer nersige ërishish, birer ishni emelge ashurush heqqidiki niyet, meqset:[misal:] erkin xelcemning közidin ciqqan ikki tamce yashni körgendin këyin, uni yene eyiblesh pikridin qaytti.[yeshmisi:] ④ birer nerse üstide yürgüzülgen mulahize netijisi؛ yekün, xulase:[misal:] ular uzun muzakiriliship axiri bir pikirge keptu.[yeshmisi:] ⑤ cüshence, bilim؛ ang, eqil:[misal:] pikri ocuq. ＊ herqandaq adem eqil bilen pikirni kitabtin shundaqla emeliy turmushtin qobul qilidu.[yeshmisi:] ⑥ dunya qarash, meslek:[misal:] nëme ücün, ezizim, ademlerge yaman pikirde boluwërisiz dëdi sadir heyran bolup.
|
|
pikir-telep |
|
|
|
pikir-xiyal |
|
|
|
pikirdash |
|
|
|
pikirdashliq |
|
|
|
pikirleshmek |
|
pikirleshmek[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] birer ish yaki nerse, hadise heqqide mu’eyyen bir xulasige këlish ücün mulahize qilishmaq, pikir yürgüzüshmek؛ oylashmaq:[misal:] mensur bilen ekber aldida ëciqliq turghan xet toghrisida pikirleshmekte idi.
|
|
pikirlik |
|
|
|
pigmënt |
|
|
|
pigmëntliq |
|
|
|
ping |
|
|
|
ping-ping |
|
|
|
pingngide |
|
pingngide[söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] «ping» qilghan halda, nahayiti tëz:[misal:] ömer bir top kishilerning këliwatqanliqini körüp, xuddi sadin ürkügen cöjidek pingngide yügürüp öyige kirip ketti.
|
|
pingildashmaq |
|
|
|
pingildimaq |
|
pingildimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] «ping-ping» qilghan halda tëz heriket qilmaq:[misal:] atliq kishi baligha külümsirep qarighanidi, u birdinla tonup qaldi-de, keynige qarap pingildap yügürginice warqiridi.
|
|
pil (Ⅰ) |
|
pil (Ⅰ)[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］erebce＞parisce［[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] quruqluqtiki eng cong süt emgüci haywan. memlikitimizning yünnen ölkisining jenubi, hindistan, afriqa qatarliq issiq belwagh yerliride yashaydu.
|
|
pil (Ⅱ) |
|
|
|
pilati |
|
|
|
pilan |
|
|
|
pilancan |
|
|
|
pilancanliq |
|
pilancanliq[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] pilan bilen ish qilish we shundaq ish qilidighan adet:[misal:] pilancanliqni küceytip, bazarni tekshürüsh we aldin mölcerlesh ishini küceytip, qarisigha ish qilishni tügitishimiz lazim.
|
|
pilanci |
|
|
|
pilanciliq |
|
|
|
pilansiz |
|
pilansiz[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① pilan bilen ish qilmaydighan, pilani yoq:[misal:] pilansiz adem. pilansiz bala.[yeshmisi:] ② pilangha asaslanmighan, aldin pilan qilmighan:[misal:] pilansiz igilik. ＊ pilansiz ish yoq ish (maqal).
|
|
pilansizliq |
|
|
|
pilanlatmaq |
|
|
|
pilanlashmaq |
|
|
|
pilanlanmaq |
|
|
|
pilanliq |
|
pilanliq[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pilani bar, aldin pilanlashturulghan, mu’eyyen tertiplik, qa’idilik:[misal:] pilanliq bashqurush. pilanliq tughut.
|
|
pilanlimaq |
|
|
|
pile |
|
|
|
pile qurti |
|
pile qurti[kesip türi:]＞zo’ologiye＜[yeshmisi:] bir xil hasharat. licinkisi aquc kül reng bolidu؛ üjme yopurmiqini yeydu, töt qëtim tëre tashlaydu؛ meshüt ciqirip ghozek hasil qilidu we uning icide qurtqa aylinidu؛ qurti pile perwanisi bolup ciqidu, perwanisi cëtiship tuxum salghandin këyin ölüp këtidu. licinkining ciqarghan meshüti toqumiciliqning muhim xam eshyasi hësablinidu.
|
|
pilpil |
|
pilpil[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] qarimuc a’ilisidiki köp yilliq pëlek gholluq ösümlük. mëwe bashiqi tëbabetcilikte dora qilinip, soghuqtin bolghan qorsaq aghrish, qusush, ic sürüshni dawalashta ishlitilidu.
|
|
pil-pil |
|
|
|
pilpilgül |
|
pilpilgül[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］pilpil+gül［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] piyaz a’ilisidiki kicik, köp yilliq saman gholluq ösümlük. tenggisiman gholi dora qilinidu؛ issiqni qayturup zeherni tarqitish, ishshiqni yandurup, tügünceklerni tarqitish roligha ige.
|
|
pilta |
|
pilta[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① doppining töpiliki bilen estiri arisigha yaki tonlarning qirigha pilik sheklide qilip bërilidighan paxta yaki qeghez.[yeshmisi:] ② partlitish bombilirining ot ëlish nuqtisigha orunlashturulghan incike boghquc, yip:[misal:] piltigha ot yaqmaq.[yeshmisi:] ③ suyuq’ash, lengmenge oxshash ghizalarda, awwal yoghanliqi texminen barmaqtek qilip, sirtigha su mëyi sürkep raslinidighan xëmir:[misal:] xëmirni pilta qilmaq.
|
|
piltiküc |
|
piltiküc[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] ① paxta yaki piltilarni doppining estirining arisigha tiqip kirgüzüsh ücün ishlitilidighan, destilik incike tömür coka:[misal:] töpe piltiküc. këzek piltigüc. ＊ piltiküc bilen doppining këzikige pilta bermek.[yeshmisi:] ② qulaq kolashta we bedenge dora sürtüsh ücün ishlitilidighan ucigha paxta oralghan yaghac.
|
|
pilting |
|
|
|
pilting-pilting |
|
|
|
piltinglatmaq |
|
|
|
piltinglashmaq |
|
|
|
piltinglimaq |
|
|
|
piltingngide |
|
|
|
piltilatmaq |
|
|
|
piltilashmaq |
|
|
|
piltilanmaq |
|
|
|
piltiliq |
|
|
|
piltilimaq |
|
piltilimaq[söz türkümi:] pë’il.[yeshmisi:] ① pilta halitige keltürmek, pilta qilmaq:[misal:] meryemxan ana lengmenning xëmirini piltilap qoyup, seynimu qorup boldi.[yeshmisi:] ② pilta orunlashturmaq:[misal:] duppini piltilimaq.
|
|
pilxana |
|
|
|
pildir |
|
|
|
pildir-pildir |
|
pildir-pildir[yeshmisi:] «pildir» sözining tekrarlinishi:[misal:] këpinekxan, këpinek, pildir-pildir ucisen, purap qoyup bir gülni, bashqisini qucisen.
|
|
pildirlatmaq |
|
|
|
pildirlashmaq |
|
|
|
pildirlighuc |
|
|
|
pildirlimaq |
|
|
|
pillide |
|
|
|
pilus |
|
|
|
pilipaxta |
|
|
|
pilita |
|
|
|
pilicek |
|
|
|
pilici |
|
|
|
pilicilik |
|
|
|
pilixana |
|
|
|
pilik |
|
pilik[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] bir uci ciraghning yëghigha cilinip turidighan, yene bir ucigha ot yëqilidighan, paxtidin ëshilgen yaki matadin tikilgen buyum:[misal:] ciragh piliki. sham piliki.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] süpet.[köcme menisi:] [yeshmisi:] yumshaq, bosh, yawash:[misal:] uningdin ghem yëme, dëdi zahir manga, u 15 künlük tutup turushtin ciqqandin këyin pilik bolup ketti.
|
|
piliklik |
|
piliklik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① piliki bar, pilik bilen yanidighan, pilik ornitilghan:[misal:] karidordiki on piliklik kirsin ocaqqa ësilghan qazandin suyuq’ash süyining mezzilik puriqi bina ishiki aldidin ütüwatqan tamcilarning dëmighigha urulatti.[yeshmisi:] ② pilik qilishqa bolidighan, pilik qilishqa ishlitidighan:[misal:] piliklik paxta. piliklik lata.
|
|
pilik’ot |
|
pilik’ot[söz türkümi:] isim.[qurulmisi:]］pilik+ot［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] murekkep güllükler a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. yer üsti qismi dora qilinidu؛ tebi’iyti soghuq bolup issiqni qayturush, qanni sowutush roli bar, börekke payda qilidu, süydükni mangghuzidu؛ shinjangning taghliq rayonliridin tëpilidu.
|
|
pilildatmaq |
|
|
|
pilildashmaq |
|
|
|
pilildimaq |
|
|
|
pilimot |
|
|
|
pilimotci |
|
|
|
pilimotciliq |
|
|
|
pilimotluq |
|
|
|
pinan (Ⅰ) |
|
|
|
pinan (Ⅱ) |
|
|
|
pine |
|
|
|
pinek |
|
pinek[söz türkümi:] isim. [qollinilish da’isrisi:] janliq til.[yeshmisi:] neshe:[misal:] saqi, hey oghul balilar, pinek yoqmu, pinek bolsa yögeshmemsen, tartishiwalayli dëdi.
|
|
pintang |
|
|
|
pintoza |
|
|
|
pinjek |
|
pinjek[söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] arisigha paxta yaki tëre ëlinidighan, yëngi we yaqisi yoq, qisqa kiyim؛jilitke:[misal:] tursun soknadin tashlanghan, borsuq tërisidin tikilgen pinjek kiyiwalghanidi.
|
|
pinjeklik |
|
pinjeklik[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] ① pinjiki bar, pinjek kiygen:[misal:] yolning u cëtide pinjeklik bir yigit bu ishlargha heyran bolghinice qarap turmaqta.[yeshmisi:] ② pinjek tikishke yaraydighan, pinjek bolidighan:[misal:] bir pinjeklik tëre.
|
|
pindek |
|
pindek[söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] pakar, petek:[misal:] u manga özige boy turqi teng yaki congraq balilardin birerni belgilimey, sinip boyice hemmidin kicik bir «pindek» ni belgilep qoyushqanliqigha xapa bolatti.
|
|
pindiq |
|
|
|
pingwin |
|
|
|
pinne |
|
pinne[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] kalpuksiman güllükler a’isidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. ghol we yopurmiqi xushbuy puraydu؛ dora qilinidu, issiq ötüshni, höllükni qayturidu, ashqazanni yaxshilap, qusushni toxtitidu.
|
|
pinnilik |
|
|
|
pinhan |
|
pinhan[söz türkümi:] süpet.[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① kishining neziridin xaliy, kishi neziri asan cüshmeydighan, xilwet, xaliy:[misal:] pinhan jay.[yeshmisi:] ② yoshurun, mexpiy:[misal:] qiz manga qarap:[misal:] sen bu yerde körgenliringning hemmisini kishilerge ëytip yürme dëdi. men: elwette pinhan tutimen dëdim.
|
|
pinhanliq |
|
|
|
pi’onër |
|
|
|
pi’onërlarce |
|
|
|
pi’onërliq |
|
|
|
piwa |
|
piwa[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] arpigha yawa qulmaq yaki qulmaq qoshup, ëcitip ishlinidighan bir xil icimlik. uning köpüki we özige xas alahide bir xil puriqi bolidu؛ temi sel qirtaq, ispirt miqdari nisbeten az bolidu:[misal:] piwa icmek.
|
|
piwici |
|
|
|
piwicilik |
|
|
|
piwixana |
|
|
|
piyade |
|
piyade[til teweliki:]］parisce［[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] rewish.[yeshmisi:] qatnash qoralisiz, ulaghsiz, öz ayighi bilen, yayaq:[misal:] piyade yürmek. ＊ atliq yalghuz mangghuce, piyade bille mang (maqal).[yeshmisi:] ② [söz türkümi:] isim.[yeshmisi:] köplük qoshumcisi bille këlip qatnash qoralisiz, ulaghsiz yol yüridighan kishini bildüridu:[misal:] piyadiler yoli.
|
|
piyaz |
|
piyaz[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］parisce［[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] yopurmiqi neycisiman uzun ösidighan, asasliq mëwisi yer astida qat-qat tüginek bolidighan, tüginiki we yash yopurmiqi köktat qilinidighan ösümlük.
|
|
piyizi pishmasliq |
|
|
|
piyizi gic-gic |
|
piyizi gic-gic[yeshmisi:] ikki xiyalda, taza pishmighan, arisaldi halette:[misal:] hey bu ishning piyizi gic-gic jumu, shunga men taza ishenc qilalmaywatimen.
|
|
piyazgül |
|
|
|
piyazliq |
|
piyazliq[yeshmisi:] ① [söz türkümi:] süpet.[yeshmisi:] piyizi bar, piyaz tërilidighan:[misal:] piyazliq yer.[yeshmisi:] ② [söz türkümi:]isim.[yeshmisi:] piyaz tërilidighan jay, piyaz ösken jay:[misal:] piyazliqtin bir baghlam piyaz ëlip ciqtim.
|
|
piyale |
|
|
|
piyalisiman |
|
|
|
piyizek |
|
piyizek[söz türkümi:] isim.[kesip türi:]＞botanika＜[yeshmisi:] qiyaq a’ilisidiki köp yilliq saman gholluq ösümlük. tügünek gholida kraxmal bolidu, haraq ëcitishqa bolidu؛ gholi qeghez yasashqa ishlitilidu؛ tügünek gholi dora qilinidu, qanni mangghuzup xunni rawan qilish, hezim qilishqa yardem bërish, yelni tarqitish roligha ige.
|
|
piyma |
|
piyma[söz türkümi:] isim.[til teweliki:]］rusce［[yeshmisi:] qoy yungidin bësip teyyarlinidighan qoncluq qishliq ayagh kiyimi:[misal:] piyma basmaq. ＊ men putumda yoghan piyma, ucamda uzun juwa, yotamghice qar kecken halda ëghir-ëghir qedem tashlap këtiwatimen.
|
|
piymici |
|
|
|
piymiciliq |
|
|
|
piymiliq |
|
|
|