ئىزاھى |
ئاⅠ |
|
ئاⅠ[يەشمىسى:] ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئېلىپبەسىنىڭ بىرىنچى ھەرپى. شۇ ھەرپنىڭ نامى. ئۇ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى مەنە پەرقلەندۈرۈش رولىغا ئىگە فونېما. يېزىقتا بۇنىڭ ئۈچۈن ئالاھىدە ھەرپ بەلگىلەنگەن. بۇ ھەرپ تۆۋەندىكىدەك يېزىلىش شەكىللىرىگە ئىگە. باش ھەرپ شەكلى «ئا»، ئوتتۇرىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «ا»، ئاخىرىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «ا». بۇ ھەرپ ئوڭدىن سولغا، يۇقىرىدىن تۆۋەنگە يېزىلىدۇ. بۇ تاۋۇش تەلەپپۇز قىلىنغاندا پەيدا بولۇش ئورنى ۋە تاۋۇش چىقىرىش ئۇسۇلى جەھەتتىن سوزۇق تاۋۇشقا تەۋە. تىلنىڭ ئورنى ۋە رولى جەھەتتىن تىل ئارقا سوزۇق تاۋۇشقا تەۋە. لەۋ ھالىتى جەھەتتىن لەۋلەشمىگەن سوزۇق تاۋۇش، ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ئېچىلىش-يېپىلىش دەرىجىسىنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى جەھەتتىن تۆۋەن سوزۇق تاۋۇشقا كىرىدۇ. «ئا» ھەرپىنىڭ فونېتىكىلىق ئالاھىدىلىكلىرى ئاجىزلىشىشى ئۇيغۇر تىلىدا سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ئاجىزلىشىشى بىر قەدەر ئومۇميۈزلۈك ئەھۋال. ئۇ ئۇرغۇلۇق بوغۇملاردىكى كۈچلۈك ئېيتىلىدىغان سوزۇق (ئا) نىڭ ئۇرغۇنىڭ باشقا بوغۇمغا يۆتكىلىشى سەۋەبىدىن كۈچسىزلىنىشى نەتىجىسىدە كېلىپ چىقىدىغان بىر خىل فونېتىكىلىق ئۆزگىرىشتۇر. ئويغۇر تىلىدىكى سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ئاجىزلىشىشى مىڭ يىلغا يېقىن جەريان ئىچىدىكى بىرخىل تارىخىي ئۆزگىرىش بولۇپ، بۇنىڭ نەتىجىسىدە بىر قىسىم سۆزلەر ھازىر تۈپ سۆز شەكلىدىمۇ، قوشۇمچە ئۇلانغاندىمۇ ئاجىزلاشقىنى بويىچە تەلەپپۇز قىلىنىۋاتىدۇ ۋە ئىملادىمۇ شۇنداق يېزىلىۋاتىدۇ. مەسىلەن: ئېغىر — (ئەسلىسى ئاغىر) ئېتىز — (ئەسلىسى ئاتىز) ئېرىق — (ئەسلىسى ئارىغ) قېرى — (ئەسلىسى قارى) قېلىن — (ئەسلىسى قالىن) سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ئاجىزلىشىشى ئاساسەن پەس ياكى سەل پەس سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ئېگىز ياكى سەل ئېگىز سوزۇق تاۋۇشقا ئۆزگىرىشىدە كۆرۈلىدۇ. مەسىلەن: (1) «ئا» تاۋۇشى بىلەن تۈزۈلگەن بىر بوغۇملۇق سۆزلەرگە «ئى» بىلەن باشلانغان قوشۇمچىلار قوشۇلغاندا، مەزكۇر بوغۇم ئوچۇق بوغۇم ھالىتىدە قېلىپ، بوغۇمنىڭ ئۇرغۇسى كېيىنكى بوغۇملارغا يۆتكەلسە، «ئا» تاۋۇشى ئاجىزلىشىپ «ئې» تاۋۇشىغا ئۆزگىرىدۇ، ئىملادا شۇ بويىچە يېزىلىدۇ ھەم شۇنداق تەلەپپۇز قىلىنىدۇ. مەسىلەن: باش − بېشى، بېشىمىزغا ياز − يېزىپ، يېزىۋاتىدۇ (2) كۆپ بوغۇملۇق سۆزلەرنىڭ ئاخىرقى بوغۇملىرىدىكى «ئا» تاۋۇشى شۇ سۆزلەرگە قوشۇمچە ئۇلىنىشى ياكى باشقا تەركىبلەرنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئۇرغۇسى كېيىنكى بوغۇملارغا يۆتكەلسە، ئاجىزلىشىپ «ئى»تاۋۇشىغا ئۆزگىرىدۇ، ئىملادا شۇ بويىچە يېزىلىدۇ ھەم شۇنداق تەلەپپۇز قىلىنىدۇ. مەسىلەن: باشلا − باشلىغان، باشلىماق تارا − تارىماق (3) بىرىنچى تەركىبى «ئا» تاۋۇشى بىلەن ئاياغلىشىپ، ئىككىنچى تەركىبى سوزۇق تاۋۇشلار بىلەن باشلانغان ئۇرغۇسى تۇراقلىق بولغان سۆزلەردىن باشقا سۆزلەردە بىرىنچى تەركىبنىڭ ئاخىرىدىكى «ئا» تاۋۇشى نۇتۇقتا «ئى»غا ئاجىزلاشتۇرۇلۇپ تەلەپپۇز قىلىنىدۇ. ئىملادا ئەينەن يېزىلىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تەلەپپۇزى ئاچمائېرىق ئاچمىئېرىق ئارائۆستەڭ ئارىئۆستەڭ جىگدەئېرىق جىگدىئېرىق قارائۆرۈك قارىئۆرۈك مىرزائەخمەت مىرزىئەخمەت ئەسكەرتىش: تىلىمىزدىكى بىر قىسىم سۆزلەرنىڭ ئۇرغۇسى تۇراقلىق بولغانلىقى، بىر قىسىم سۆزلەردىكى «ئا» تاۋۇشى ئادەتتىكىدىن سوزۇپ تەلەپپۇز قىلىنغانلىقى ئۈچۈن، مۇنداق سۆزلەرگە قوشۇمچە قوشۇلغاندا ئۇرغۇ ئاخىرقى بوغۇمغا يۆتكەلمىگەچكە ئاجىزلاشمايدۇ. يازغاندا ھەم تەلەپپۇز قىلغاندا «ئا» تاۋۇشى ئاجىزلاشتۇرۇلمايدۇ. مەسىلەن: سان − سانى، بار − بارى، بارىچە ئىمزا − ئىمزاسى، ئىمزالىماق مۇقام − مۇقامى، ئىجرا − ئىجراسى
|
|
ئاⅡ |
|
|
|
ئابايا |
|
|
|
ئابايىقى |
|
|
|
ئابخاز |
|
|
|
ئابدال |
|
|
|
ئابداللاشماق |
|
|
|
ئابداللىق |
|
|
|
ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر |
|
ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر[كەسىپ تۈرى:]＞تارىخ＜[يەشمىسى:]ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ ۋەكىللىرىدىن بىرى. يازغۇچى، شائىر. ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئۆز ئۆمرىدە «ئىز»، «قەشقەر كېچىسى»، «مەن ئاق بايراق ئەمەس»، «يېڭى جۇڭگو گۈلۈستانىغا»، «گۈل ۋە ئازغان»، «شېئىر ۋە شائىر»، «قاشتېشىغا مەدھىيە»، «ئويغانغان زېمىن»، «ئىز» قاتارلىق شېئىر، داستان، باللادا، نەسىر، رومانلارنى يېزىپ قالدۇرغان.[مىسال:] ئىز ياش ئىدۇق ئۇزۇن سەپەرگە ئاتلىنىپ ماڭغاندا بىز، ئەمدى ئاتقا مىنگىدەك بوپ قالدى ئەنە نەۋرىمىز. ئاز ئىدۇق مۈشكۈل سەپەرگە ئاتلىنىپ چىققاندا بىز، ئەمدى چوڭ كارۋان ئاتالدۇق، قالدۇرۇپ چۆللەردە ئىز. قالدى ئىز چۆللەر ئارا، گايى داۋانلاردا يەنە، قالدى نى-نى ئارسلانلار دەشت-چۆلدە قەۋرىسىز. قەۋرىسىز قالدى دېمەڭ يۇلغۇن قىزارغان دالىدا، گۈل-چېچەككە پۈركىنۇر تاڭنا باھاردا قەۋرىمىز. قالدى ئىز، قالدى مەنزىل، قالدى ئۇزاقتا ھەممىسى، چىقسا بوران، كۆچسە قۇملار ھەم كۆمۈلمەس ئىزىمىز. توختىماس كارۋان يولىدىن گەرچە ئاتلار بەك ئورۇق، تاپقۇسى ھېچبولمىسا، بۇ ئىزنى بىر كۈن نەۋرىمىز، يا ئەۋرىمىز. 1972-يىل 10-ئىيۇن، ئۈرۈمچى.
|
|
ئابدىمىلىك |
|
|
|
ئابرۇي |
|
|
|
ئابرۇيپەرەس |
|
|
|
ئابرۇيپەرەسلىك |
|
|
|
ئابرۇيسىز |
|
|
|
ئابرۇيسىزلاندۇرماق |
|
|
|
ئابرۇيسىزلاندۇرۇلماق |
|
|
|
ئابرۇيسىزلانماق |
|
|
|
ئابرۇيسىزلىق |
|
|
|
ئابرۇيلۇق |
|
|
|
ئابزاس |
|
|
|
ئابزاسلىق |
|
|
|
ئابستراكت |
|
|
|
ئابستراكتلاشتۇرماق |
|
|
|
ئابستراكتلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئابستراكتلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئابستراكتلاشماق |
|
|
|
ئابستراكتلىق |
|
|
|
ئابستراكسىيە |
|
|
|
ئابستراكسىيىلەشتۈرمەك |
|
|
|
ئابستراكسىيىلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
ئابستراكسىيىلەشمەك |
|
|
|
ئابستراكسىيىلىك |
|
|
|
ئابسېسسا |
|
|
|
ئابنۇس |
|
|
|
ئابھاۋا |
|
|
|
ئابۇنە |
|
|
|
ئابۇنىچى |
|
|
|
ئابىچەشمە |
|
|
|
ئابىدە |
|
|
|
ئابىراۋان |
|
|
|
ئابىزەمزەم |
|
|
|
ئابىكەۋسەر |
|
|
|
ئابىناۋات |
|
|
|
ئابىھايات |
|
|
|
ئاپا |
|
|
|
ئاپارغۇزماق |
|
|
|
ئاپارماق |
|
|
|
ئاپاق-چاپاق |
|
|
|
ئاپاق خوجا مازىرى |
|
ئاپاق خوجا مازىرى[كەسىپ تۈرى:]＞تارىخ＜[يەشمىسى:]ئاپاق خوجا مازىرى قەشقەر شەھىرىنىڭ مەركىزى بولغان ھېيتگاھ مەيدانىنىڭ شەرقىي شىمالىدىكى 5 كىلومېتىر جايغا − نەزەرباغ يېزىسىنىڭ ھەزرەت كەنتىگە جايلاشقان. بۇ مازار 1640-يىلى ئەتراپىدا ياسالغان بولۇپ، ئىچىگە سوپىلارنىڭ پىرى، ئاق تاغلىقلار مەزھىپىنىڭ باشچىسى ئاپاق خوجا دەپنە قىلىنغاچقا، «ئاپاق خوجا مازىرى» دەپ ئاتالغان. مازارنىڭ ئىگىلىگەن مەيدانى 20 مىڭ كۋادرات مېتىر، ئۇ دەرۋازا راۋىقى، كىچىك مەسچىت، خانىقا، گۈمبەزدىن ئىبارەت تۆت قىسىمدىن تەركىب تاپقان. مازار گۈمبىزىنىڭ ئېگىزلىكى 26 مېتىردىن ئارتۇق، دىئامېتىرى 17 مېتىر كېلىدۇ. گۈمبەزنىڭ تام يۈزىگە سىرلىق كۆك يېشىل كاھىش يېپىشتۇرۇلغان. كاھىش يۈزىگە نەقىشلەر سىزىلغان. تۆت مۇنار، بىر ئەگمە ۋە يېرىم ئاي شەكىللىك بەلگىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان نەقىشلەنگەن گۈمبەز بىناكارلىق قۇرۇلۇش جەھەتتىكى گۈزەللىكى، مەزمۇتلىقى بىلەن ئۇيغۇر بىناكارلىق سەنئىتىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى نامايان قىلىپ تۇرىدۇ. بۇ گۈمبەز ئىچىگە ئاپاق خوجا جەمەتىنىڭ ئەۋلادىدىن 72 كىشىنىڭ جەسىتى قويۇلغان. بۇ گۈمبەز ئىچىگە بىرىنچى قېتىم دەپنە قىلىنغان كىشى ئاپاق خوجىنىڭ دادىسى (مەخدۇم ئەزەمنىڭ نەۋرىسى) دەرۋىش ھاجى مۇھەممەت يۈسۈپ خوجىدۇر. ئاپاق خوجىنىڭ ئەسلى ئىسمى ھىدايىتۇللا بولۇپ، ئۇ 12 يېشىدا (مىلادىيە 1633-يىلى) دادىسىنىڭ قەشقەردىكى ئىشانلىق ئىمتىيازىغا ۋارىسلىق قىلغان. ئاپاق خوجا مىلادىيە 1679-يىلى ئىلىدىكى موڭغۇللار بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ، ئۇلارنىڭ ياردىمى ئارقىسىدا يەكەن خانلىقىنى ئاغدۇرۇپ ئۆزى قورچاق پادىشاھ بولۇپ، ئوغلى يەھيانى قەشقەرنىڭ باش ۋالىيسى قىلىپ بېكىتكەن. ئىشانلىق يولىدىكى ئورنى ۋە شۇ چاغدا ھوقۇق تۇتۇپ پەيدا قىلغان زور تەسىرى تۈپەيلىدىن بۇ مازارمۇ ئاپاق خوجىنىڭ نامى بىلەن ئاتالغان.1640-يىلى، ئۇنىڭ دادىسى مۇھەممەت يۈسۈپ خوجا ئۆلگەندە، ئاپاق خوجا ئۇنىڭ ۋەسىيىتىگە ئاساسەن جەسىتىنى مۇشۇ مازارغا قويغان. بۇ مازار دەسلىپىدە ئاددىي ياسالغان، كېيىنكى چاغلاردا بىرقانچە قېتىملىق ئۆزگەرتىش، يېڭىۋاشتىن ياساش، رېمونت قىلىش ئارقىلىق كېڭيگەن. 1795-يىلى چىڭ سۇلالىسى خانى چيەنلۇڭ بۇيرۇق چۈشۈرۈپ دۆلەت خەزىنىسىدىن پۇل ئاجرىتىپ بۇ مازارنى رېمونت قىلدۇرغان ۋە كېڭەيتكەن، چيەنلۇڭ خەت تاختىسى تەقدىم قىلغان. ئازادلىقتىن كېيىن، ھۆكۈمەت پۇل ئاجرىتىپ رېمونت قىلغان. ھازىر بۇ مازار ئاپتونوم رايون دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان قۇرۇلۇشلار قاتارىغا كىرگۈزۈلدى.
|
|
ئاپەت |
|
|
|
ئاپەتلىك |
|
|
|
ئاپپارات |
|
|
|
ئاپپاراتچى |
|
|
|
ئاپپاي |
|
|
|
ئاپتاپ |
|
|
|
ئاپتاپپەرەس |
|
ئاپتاپپەرەس[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[كەسىپ تۈرى:]＞بوتانىكا＜[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىر يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى يۈرەكسىمان، سېرىق چېچەكلەيدۇ، دائىم قۇياشقا باقىدۇ، ئۇرۇقىدىن ياغ تارتىلىدۇ. گۈلى: تەبىئىتى مۆتىدىل. ئىششىق تارق−ىتىش، توسالغۇلارنى ئېچىش، سۈيدۈك، ھەيزنى راۋانلاشتۇرۇش، قان بېسىمىنى چۈشۈرۈش، ئاشقازان، جىگەر خىزمىتىنى تەڭشەش تەسىرىگە ئىگە. چىش ئاغرىقى، مۇپاسىل، بوۋاسىر، يۇقىرى قان بېسىمى، ئاشقازان، بۆرەك ئاجىزلىقى، ھەيزكەلمەسلىك قاتاركېسەللىكلەرگە ئىشلىتىلىدۇ. ھامىلىدارلارغا زىيان قىلىدۇ. زەپە بىلەن قوشۇپ ئىستىمال قىلىنىدۇ. ئۇرۇقى: تەبىئىتى قۇرۇق سوغۇق. سىلىقلاشتۇرۇش، سۈت كۆپەيتىش، تولغاق توختىتىش، سۈيدۈك ماڭدۇرۇش ۋە ئەسۋىنى كۆرۈندۈرۈش، قەۋزىيەت، ئىشتىھاسىزلىق، سۈيدۈك يولى ياللۇغى، ھامىلىدارلىق مەزگىلىدىكى سۇلۇق ئىششىق قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ. قۇرۇق مىزاج كىشىلەرگە زىيان قىلىدۇ. قۇرۇق مىزاج كىشىلەر ئۈچۈن سىركەنجىبىن ئۇرۇقىنىڭ قايناتمىسى بىلەن قوشۇپ ئىستىمال قىلىنىدۇ. يۇپۇرمىقى: تەبىئىتى سوغوق. قىزىتما چۈشۈرۈش، زەھەر قايتۇرۇش، بەزگەك، كۆيۈك جاراھەتلىرى قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ. سوغۇق مىزاج كىشىلەرگە زىيان قىلىدۇ. ھەسەل بىلەن قوشۇپ ئىستىمال قىلىنىدۇ. يېغى: تەبىئىتى قۇرۇق سوغۇق. سىلىقلاشتۇرۇش، يۇمشىتىش، سۈت كۆپەيتىش تەسىرىگە ئىگە. ھەرخىل تىرە كېسەللىكلەرگە ئىشلىتىلىدۇ. سوغۇقچان كېشىلەرگە زىيان قىلىدۇ. ناۋات بىلەن قوشۇپ ئىستىمال قىلىنىدۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاپتاپنى ياخشى كۆرىدىغان:[مىسال:] ئاپتاپپەرەس ئۆسۈملۈكلەر.
|
|
ئاپتاپپەرەسلىك |
|
|
|
ئاپتاپسىندۇرماق |
|
|
|
ئاپتاپسىنماق |
|
|
|
ئاپتاپسىنىشماق |
|
|
|
ئاپتاپلىق |
|
|
|
ئاپتوبۇس |
|
|
|
ئاپتور |
|
|
|
ئاپتورلۇق |
|
|
|
ئاپتول |
|
|
|
ئاپتومات |
|
|
|
ئاپتوماتچى |
|
|
|
ئاپتوماتلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاپتوماتلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاپتوماتلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاپتوماتلاشماق |
|
|
|
ئاپتوماتلىق |
|
|
|
ئاپتوماتىك |
|
|
|
ئاپتوموبىل |
|
|
|
ئاپتونوم |
|
|
|
ئاپتونومىيە |
|
|
|
ئاپتونومىيىلىك |
|
|
|
ئاپتوۋا |
|
|
|
ئاپتوۋا-چىلاپچا |
|
|
|
ئاپرېل |
|
|
|
ئاپشاركا |
|
|
|
ئاپقۇت |
|
|
|
ئاپقۇتچى |
|
|
|
ئاپقۇر |
|
|
|
ئاپلا |
|
|
|
ئاپلاھۇئەكبەر |
|
|
|
ئاپورت |
|
|
|
ئاپېلسىن |
|
|
|
ئاپىرىدە |
|
|
|
ئاپىرىشماق |
|
|
|
ئاپىرىن |
|
|
|
ئاتⅠ |
|
|
|
ئاتتىن چۈشسىمۇ ئۈزەڭگىدىن چۈشمەسلىك |
|
|
|
ئات كۈچى |
|
|
|
ئاتⅡ |
|
|
|
ئات كۆتۈرمەك |
|
|
|
ئېتى ئۇلۇغ، سۇپرىسى قۇرۇق |
|
|
|
ئاتاⅠ |
|
|
|
ئاتام زامان |
|
|
|
ئاتاⅡ |
|
|
|
ئاتا-ئانا |
|
|
|
ئاتا-بالا |
|
|
|
ئاتا-بوۋا |
|
|
|
ئاتارمەن |
|
|
|
ئاتارمەن-چاپارمەن |
|
|
|
ئاتاشماقⅠ |
|
|
|
ئاتاشماقⅡ |
|
|
|
ئاتاغا |
|
|
|
ئاتاق |
|
|
|
ئاتاق-ئابرۇي |
|
|
|
ئاتاقلىق |
|
|
|
ئاتاكا |
|
|
|
ئاتالغۇⅠ |
|
|
|
ئاتالغۇⅡ |
|
|
|
ئاتالغۇسىز |
|
|
|
ئاتالغۇشۇناس |
|
|
|
ئاتالغۇشۇناسلىق |
|
|
|
ئاتالغۇلۇق |
|
|
|
ئاتالما |
|
|
|
ئاتالماقⅠ |
|
|
|
ئاتالماقⅡ |
|
|
|
ئاتالمىش |
|
|
|
ئاتامانⅠ |
|
|
|
ئاتامانⅡ |
|
|
|
ئاتان |
|
|
|
ئاتانماق |
|
|
|
ئاتايىن |
|
|
|
ئاتەش |
|
|
|
ئاتەشپەرەس |
|
|
|
ئاتەشپەرەسلىك |
|
|
|
ئاتەشدان |
|
|
|
ئاتەشكۈ |
|
|
|
ئاتەشلىك |
|
ئاتەشلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئوتلۇق؛ قىزغىن:[مىسال:] ئارزۇيۇم ئاتەشلىك بىر تونۇر بولۇپ، خەلقىمگە بىر ئۆمۈر نان تەقدىم ئەتسەم.
|
|
ئاتەشىن |
|
|
|
ئاتتاشې |
|
|
|
ئاتچوت |
|
|
|
ئاتچى |
|
|
|
ئاتچىلىق |
|
|
|
ئاتخانا |
|
|
|
ئاتخۇمار |
|
|
|
ئاتداش |
|
|
|
ئاتروپىن |
|
|
|
ئاترىنا |
|
|
|
ئاتسىل |
|
|
|
ئاتقۇچ |
|
|
|
ئاتقۇچى |
|
|
|
ئاتقۇچىلىق |
|
|
|
ئاتقۇرماق |
|
|
|
ئاتقۇرۇلماق |
|
|
|
ئاتقۇلاق |
|
|
|
ئاتقۇنە |
|
|
|
ئاتكوس |
|
|
|
ئاتكىرىتكا |
|
|
|
ئاتلاتماق |
|
|
|
ئاتلاس |
|
|
|
ئاتلاشماق |
|
|
|
ئاتلام |
|
|
|
ئاتلانتىك |
|
|
|
ئاتلانتىك ئوكيان |
|
|
|
ئاتلاندۇرماق |
|
|
|
ئاتلانماق |
|
|
|
ئاتلېتىكا |
|
|
|
ئاتلېتىكىلىق |
|
|
|
ئاتلىقⅠ |
|
|
|
ئاتلىقⅡ |
|
|
|
ئاتلىماق |
|
|
|
ئاتلىنىشماق |
|
|
|
ئاتما |
|
|
|
ئاتماق |
|
|
|
ئاتموسفېرا |
|
|
|
ئاتمېتكا |
|
|
|
ئاتمىش |
|
|
|
ئاتمىشىنچى |
|
|
|
ئات-ھارۋا |
|
|
|
ئاتوم |
|
|
|
ئاتوملۇق |
|
|
|
ئات-ئۇلاغ |
|
|
|
ئاتۋاز |
|
|
|
ئاتۋازلىق |
|
|
|
ئاتېبرىن |
|
|
|
ئاتېئىزىم |
|
|
|
ئاتېئىزملىق |
|
|
|
ئاتېئىست |
|
|
|
ئاتېئىستلىق |
|
|
|
ئاتىدارچىلىق |
|
|
|
ئاتىكارچى |
|
|
|
ئاتىكارچىلىق |
|
|
|
ئاتىلا |
|
|
|
ئاتىلارچە |
|
|
|
ئاتىلىق |
|
|
|
ئاتىلىقسىز |
|
|
|
ئاتىماقⅠ |
|
|
|
ئاتىماقⅡ |
|
ئاتىماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بېغىشلىماق، تەقدىم قىلماق، بەرمەك:[مىسال:] ئاۋۇ قويدىن بىرەرىنى ئاتىۋەتسىلىمۇ بولىۋېرىدۇ، دېدى باخشى ھېچ قىزارماستىن.[يەشمىسى:] ② كۆڭلىگە پۈكمەك، نىيەت قىلماق:[مىسال:] قانداق، كىچىكئاخۇن، سېتىپ بېرىشكە ئاتىغىنىڭىزنى چىقارمامسىز دېدى ھۇشۇر ھامۇت.[يەشمىسى:] ③ تەييارلىماق، تەييار قىلماق:[مىسال:] يىللار مەيدەڭنى تۇتۇپ قاقاقلاپ كۈلمە، ئالدىڭدا قىزىرىشتىن ئارتۇق كۆرىمەن ئۆلۈمنى، قېرىتىمەن دەپ ئارتۇق كۆڭۈل بۆلمە، ئاخىرقى جەڭگە ئاتاپ قويارمەن ئوغلۇمنى.
|
|
ئاجايىبات |
|
|
|
ئاجايىپ |
|
|
|
ئاجايىپخانا |
|
|
|
ئاجايىپ-غارايىپ |
|
|
|
ئاجراتما |
|
|
|
ئاجراتماق |
|
|
|
ئاجراشتۇرماق |
|
|
|
ئاجراشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاجراشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاجراشچانلىق |
|
|
|
ئاجراشماق |
|
|
|
ئاجراق |
|
|
|
ئاجرالما |
|
|
|
ئاجرالماق |
|
|
|
ئاجرالمىلار |
|
|
|
ئاجرىماق |
|
|
|
ئاجىز |
|
|
|
ئاجىزانە |
|
|
|
ئاجىزلاتماق |
|
|
|
ئاجىزلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاجىزلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاجىزلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاجىزلاشماق |
|
|
|
ئاجىزلانماق |
|
|
|
ئاجىزلىشىش |
|
|
|
ئاجىزلىق |
|
|
|
ئاجىزلىماق |
|
|
|
ئاچ |
|
|
|
ئاچ پاقا |
|
|
|
ئاچ كۆز |
|
|
|
ئاچ كىرمەك |
|
|
|
ئاچاⅠ |
|
|
|
ئاچاⅡ |
|
|
|
ئاچارا |
|
|
|
ئاچارچىلىق |
|
|
|
ئاچاسەي |
|
|
|
ئاچا-سىڭىل |
|
|
|
ئاچا-سىڭىللىق |
|
|
|
ئاچاڭزۇ |
|
|
|
ئاچال |
|
|
|
ئاچالچى |
|
|
|
ئاچالگۆش |
|
|
|
ئاچبىقىن |
|
|
|
ئاچ-توق |
|
|
|
ئاچچىق |
|
|
|
ئاچچىق-چۈچۈك |
|
|
|
ئاچچىقچېچەك |
|
|
|
ئاچچىقسۇ |
|
|
|
ئاچچىقلاشماق |
|
|
|
ئاچچىقلانماق |
|
|
|
ئاچچىقلىق |
|
|
|
ئاچچىقلىماق |
|
|
|
ئاچچىقئوت |
|
|
|
ئاچ-زار |
|
|
|
ئاچ-زېرىن |
|
|
|
ئاچقۇچ |
|
|
|
ئاچقۇچلۇق |
|
|
|
ئاچلاتماق |
|
|
|
ئاچلاشماق |
|
|
|
ئاچلامچى |
|
|
|
ئاچلىق |
|
|
|
ئاچلىماق |
|
|
|
ئاچما |
|
|
|
ئاچماقⅠ |
|
|
|
ئاچماقⅡ |
|
|
|
ئاچماقⅢ |
|
|
|
ئاچۇرماقⅠ |
|
|
|
ئاچۇرماقⅡ |
|
|
|
ئاچۇرۇلماق |
|
|
|
ئاچىقتۇرماق |
|
|
|
ئاچىقماق |
|
|
|
ئاچىقىشماق |
|
|
|
ئاچىقىلماق |
|
|
|
ئاچىلىماق |
|
|
|
ئاچىماق |
|
|
|
ئاچ-يالىڭاچ |
|
|
|
ئاچ-يېلىڭ |
|
|
|
ئاخبارات |
|
|
|
ئاخباراتچى |
|
|
|
ئاخباراتچىلىق |
|
|
|
ئاختا |
|
|
|
ئاختارما |
|
|
|
ئاختارمىلىق |
|
|
|
ئاختۇرتماق |
|
|
|
ئاختۇرماق |
|
|
|
ئاختۇرۇشماق |
|
|
|
ئاختۇرۇلماق |
|
|
|
ئاختىچى |
|
|
|
ئاختىخانا |
|
|
|
ئاخشام |
|
ئاخشام[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] ① كۈن ئولتۇرۇپ، قاراڭغۇ چۈشەي دەپ قالغان ۋاقىت؛ پەيت:[مىسال:] مېنىڭ ئانام ئەمگەكچان، بىلمەس ئۇندىن باشقىنى. ئىشتىن ئۈزمەس قولىنى، ئەتىسى ۋە ئاخشىمى.[يەشمىسى:] ② كەچ، كەچقۇرۇن:[مىسال:] ئاشۇ ئاخشام ھېچ چىقمايدۇ، ئېسىمدىن ( تۇنجى سۆيگۈ ھۇزۇرىنىڭ گۇۋاھى)، شۇ ئۈچرىشىش بولغانىدى يۈرەكنىڭ، دوختۇر ئىلاج قىلالمىغان داۋاسى.
|
|
ئاخشامقى |
|
ئاخشامقى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① كۈن ئولتۇرۇپ قاراڭغۇ چۈشەي دەپ قالغان ۋاقىتتىكى:[مىسال:] خۇددى چۈشتەك ئاخشامقى ۋەقە، كەلدى ئۇنىڭ ئېسىگە بىردىن. يۈرەك قەلبى تولۇپ غەزەپكە، تۇرۇپ كەتتى ياتقان ئورنىدىن.[يەشمىسى:] ② كەچكى، كەچقۇرۇنقى.
|
|
ئاخشاملىق |
|
|
|
ئاخشاملىققا |
|
|
|
ئاخۇن |
|
|
|
ئاخۇنەك |
|
|
|
ئاخۇنباش |
|
|
|
ئاخۇنلۇق |
|
|
|
ئاخۇنۇم |
|
|
|
ئاخۇنياغلىق |
|
|
|
ئاخىر |
|
|
|
ئاخىر زامان |
|
|
|
ئاخىرەت |
|
|
|
ئاخىرەتلىك |
|
|
|
ئاخىرقى |
|
|
|
ئاخىرلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاخىرلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاخىرلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاخىرلاشماق |
|
|
|
ئاخىرى |
|
|
|
ئادا |
|
|
|
ئاداپ |
|
|
|
ئاداتماق |
|
|
|
ئادا-جۇدا |
|
|
|
ئاداسقا |
|
|
|
ئاداش |
|
|
|
ئاداش-ئاداش |
|
|
|
ئاداشتۇرماق |
|
|
|
ئاداشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاداشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاداشلىق |
|
|
|
ئاداشماق |
|
ئاداشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① نىشان، يول، ھېساب، پىكىر، سۆز، خىيال، ئەقىل قاتارلىقلاردىن ئازماق:[مىسال:] يولدىن ئاداشماق. ＊ ياخشىنى ماختىساڭ يارىشىدۇ، 90ياماننى ماختىساڭ ئادىشىدۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② سەۋەنلىك ئۆتكۈزمەك، خاتالاشماق، يولدىن چىقماق:[مىسال:] ئۇ ئاداشقان ياشلارنى يېتەكلەش، تەربىيىلەش، ئۆزگەرتىش خىزمىتىگە ئالاھىدە ئەھمىيەت بەردى.
|
|
ئاداق |
|
ئاداق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [يەشمىسى:] ① ئاخىرى، سوڭى:[مىسال:] كاشكى جان بىر باغ ئوتۇنغا ئەرزىسە ئارمان نېمە، ۋەتىنىم گۈلخانىدا يانسام چاراسلاپ تا ئاداق. [يەشمىسى:] ② قۇمۇل ۋىلايىتىنىڭ ئاراتۆرۈك ناھىيىسىگە قاراشلىق بىر يېزىنىڭ نامى.
|
|
ئاداققى |
|
|
|
ئاداققىچە |
|
|
|
ئادالاتماق |
|
|
|
ئادالاشماق |
|
|
|
ئادالانماق |
|
|
|
ئادالەت |
|
|
|
ئادالەتپەرۋەر |
|
|
|
ئادالەتپەرۋەرلىك |
|
|
|
ئادالەتسىز |
|
|
|
ئادالەتسىزلىك |
|
|
|
ئادالەتلىك |
|
|
|
ئادالىق |
|
|
|
ئادالىماق |
|
|
|
ئاداۋەت |
|
|
|
ئاداۋەتچى |
|
|
|
ئاداۋەتخور |
|
|
|
ئاداۋەتخورلۇق |
|
|
|
ئاداۋەتلەشتۈرمەك |
|
|
|
ئاداۋەتلەشمەك |
|
|
|
ئاداۋەتلىك |
|
|
|
ئادەت |
|
ئادەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① ئۆگىنىپ قالغان ھەرىكەت؛ قىلىق:[مىسال:] ياخشى ئادەت. يامان ئادەت، ئادەت بولۇپ قالماق. ＊ ئادەتنىڭ دورىسى يوق. 90مەسچىتنىڭ مورىسى يوق (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئاتا-بوۋىسىدىن قالغان ۋە كىشىلەرگە سىڭىپ كەتكەن تەرتىپ؛ قائىدە-يوسۇن، ئەنئەنە، ئۇدۇم:[مىسال:] ئۇيغۇرلارنىڭ مېھماندوستلۇق ئادىتى ناھايىتى ئۇزۇن تارىخقا ئىگە.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]＞فىزىئولوگىيە＜[يەشمىسى:] ئاياللاردا ھەر ئايدا بىر قېتىم دەۋر قىلىدىغان بالىياتقۇدا قان ھاسىل بولۇشتىن ئىبارەت فىزىئولوگىيىلىك ھادىسە (قاناش ۋاقتى ئۈچ كۈندىن يەتتە كۈنگىچە داۋاملىشىدۇ):[مىسال:] ئادەت كۆرمەك.
|
|
ئادەتتە |
|
|
|
ئادەتتىكى |
|
|
|
ئادەتتىكىچە |
|
|
|
ئادەتتىكىدەك |
|
|
|
ئادەتلەندۈرمەك |
|
|
|
ئادەتلەندۈرۈلمەك |
|
|
|
ئادەتلەنمەك |
|
|
|
ئادەتلىك |
|
|
|
ئادەم |
|
ئادەم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① پىكىر قىلىش، سۆزلەش ۋە ئەمگەك قىلىش قابىلىيىتىگە ئىگە بولغان ھەم ئىشلەپچىقىرىش قوراللىرىنى ياسىيالايدىغان، ھەم ئىشلىتەلەيدىغان، شۇ سەۋەبلىك باشقا ھەممە مەخلۇقاتتىن ئۈستۈن تۇرغۇچى جانلىق؛ كىشى، ئىنسان:[مىسال:] ئادەمنىڭ ئالىسى ئىچىدە، ھايۋاننىڭ ئالىسى تېشىدا (ماقال).[يەشمىسى:] ② كىشىلىك جەمئىيىتىنىڭ ئايرىم ئەزاسى، شەخس:[مىسال:] ياخشى ئادەم. ئەخلاقلىق ئادەم. ناچار ئادەم.[يەشمىسى:] ③ كوللېكتىپ ئىگىلىك ياكى ئائىلە ئەزالىرىنىڭ ھەربىرى؛ جان:[مىسال:] ئادەم بېشىغا 30 جىڭدىن نورما بەلگىلەندى.[يەشمىسى:] ④ بىراۋنىڭ خىزمەتكارى ياكى تەرەپدارى:[مىسال:] زوردۇن باي ئادەملىرى بىلەن باستۇرۇپ كىرىپ «ئېرىڭنىڭ قەرزىنى تۆلە» دەپ بىچارە ئايالنىڭ ئاخىرقى بىر ئىنىكىنىمۇ ئاچىقىپ كەتتى.
|
|
ئادەم ئاتا |
|
|
|
ئادەمخور |
|
|
|
ئادەمخورلۇق |
|
|
|
ئادەمخۇمار |
|
|
|
ئادەمزات |
|
|
|
ئادەمزاتسىز |
|
|
|
ئادەمسىمان |
|
|
|
ئادەمگەرچىلىك |
|
|
|
ئادەمگىياھ |
|
|
|
ئادەملەرچە |
|
|
|
ئادەملەشتۈرمەك |
|
|
|
ئادەملەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
ئادەملىك |
|
|
|
ئادەمىي |
|
|
|
ئاددىي |
|
|
|
ئاددىي تاناسىپ |
|
|
|
ئاددىي جۈملە |
|
|
|
ئاددىي كەسىر |
|
|
|
ئاددىي-ساددا |
|
|
|
ئاددىيلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاددىيلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاددىيلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاددىيلاشماق |
|
|
|
ئاددىيلىق |
|
|
|
ئادراسمان |
|
ئادراسمان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]＞بوتانىكا＜[يەشمىسى:] ئوغرىتىكەن ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يىلتىزى توم، يوپۇرمىقى نۆۋەتلىشىپ ئۆسىدۇ، قاتلىنىپ يېرىلىدۇ، گۈلى ئاق، غوزىسى شارسىمان بولىدۇ؛ يەر ئۈستى قىسمى ۋە ئۇرۇقى دورا قىلىنىدۇ. ئۇرۇقى: تەبىئىتى 2-دەرىجىدە ئىسسىق، بەدەننى قۇۋۋەتلەپ، باھنى كۈچەيتىش، پەي-نېرۋىنى كۈچەيتىش، يەل ھەيدەش، ئۈچەي قۇرتىنى چۈشۈرۈش، سۈت، ھەيز ۋە سۈيدۈكنى ماڭدۇرۇش، پالەچ، لەقۋا، باھ ئاجىزلىقى، چوڭ-كىچىك بوغۇملار ئاغرىقى، ئىرقۇتسا قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ. كۆپ ئىستىمال قىلىنسا باش ئاغرىتىدۇ. يېغى: ئادراسماننىڭ ئۇرۇقىدىن گىلى ھېكمەت قىلىش ياكى ياغ تارتىش ئۈسكۈنىلىرى بىلەن تارتىپ ئېلىنغان يېغىنىڭ تەبىئىتى 2-دەرىجىدە قۇرۇق ئىسسىق. مېڭىنىڭ توسالغۇلىرىنى ئېچىش، پەيلەرنى چىڭىتىش، يەللەرنى تارقىتىش، پالەچ، لەقۋا، رەئىشە، سەرئى، پەيلەرنىڭ بوشاپ كېتىشى قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ. كۆپ ئىستىمال قىلىنسا باش ئاغرىتىدۇ.
|
|
ئادرېس |
|
|
|
ئادۋۇكات |
|
|
|
ئادۋۇكاتلىق |
|
|
|
ئادېنوزىن |
|
|
|
ئادىئاباتىك |
|
|
|
ئادىزلار |
|
|
|
ئادىل |
|
|
|
ئادىلانە |
|
|
|
ئادىلانىلىك |
|
|
|
ئادىلسىزلىق |
|
|
|
ئادىللىق |
|
|
|
ئادىم |
|
|
|
ئادىماق |
|
|
|
ئادىمەتچىلىك |
|
|
|
ئادىمىي |
|
|
|
ئادىمىيلىك |
|
|
|
ئارⅠ |
|
ئارⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ئۆزىگە مۇناسىپ، ئەپ كۆرمىگەن ئىشتىن، نەرسىدىن خىجالەت بولۇش، ئۇيىلىش تۇيغۇسى؛ ئۇيات، نومۇس:[مىسال:] ئار ئالماق. ئار كەلمەك. ＊ ئۆز ئاتام مالدەك سېتىپ، 90قىلماقچى قەستى پۇل مېنى. 90پۇل ئۈچۈن ئارنى سېتىپ، 90قىلماچى ئەسلى قۇل مېنى.
|
|
ئارⅡ |
|
|
|
ئاراⅠ |
|
|
|
ئارا ئاي |
|
|
|
ئارا تۇرماق |
|
|
|
ئارا ئوچۇق |
|
|
|
ئاراⅡ |
|
|
|
ئاراتۇر |
|
|
|
ئارا-تۇرا |
|
|
|
ئاراتۆرۈك |
|
ئاراتۆرۈك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:] ＞جۇغراپىيە＜[يەشمىسى:] قۇمۇل ۋىلايىتىگە قاراشلىق بىر ناھىيىنىڭ نامى. ئاراتۆرۈك ناھىيىسى تاڭرى تاغنىڭ شەرقىي بۇلۇڭىنىڭ شىمالىي يان باغرىغا جايلاشقان. شىنجاڭنىڭ شەرقىي دەرۋازىسى بولۇپ، شەرقىي مېردىئان39°53′~69°32′ ، شىمالىي كەڭلىك 24°45′~44°92′ ئارىلىقىدا. شەرقىي ۋە شىمالىي قىسىملىرى موڭغۇلىيە جۇمھۇرىيىتى بىلەن چېگىرلىنىدۇ. چېگرا سىزىقىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 274 كلومېتىر. غەربىي قىسمى بارىكۆل قازاق ئاپتونوم ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ. جەنۇبىي قىسمى قۇمۇل شەھىرى ۋە بىڭتۇەننىڭ قىزىليۇلتۇز 2-چارۋىچىلىق فېرمىسى بىلەن تۇتىشىدۇ. ناھىيىنىڭ شەرقتىن غەربكە سوزۇلغان ئۇزۇنلۇقى 215 كلومېتىر، جەنۇبتىن شىمالغا كەڭلىكى 175 كلومېتىر بولۇپ، ئومۇمىي كۆلىمى 19735 كۋادىرات كلومېتىر كېلىدۇ. ناھىيىيىنىڭ دېڭىز يۈزىدىن ئەڭ ئېگىز يېرى 4888 مېتىر، ناھىيە بازىرىنىڭ دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 1700 مېتىر كېلىدۇ. ناھىيىگە قاراشلىق ئىككى بازار: ئاراتۆرۈك بازىرى، نوم بازىرى؛ بەش يېزا: باي يېزىسى، ئاداق يېزىسى، تۇغلۇق يېزىسى، تۇزكۆل يېزىسى، نېرىنكىر قازاق ئاپتونوم يېزىسى بار.
|
|
ئاراچ |
|
|
|
ئاراچلىق |
|
|
|
ئاراز |
|
|
|
ئارازلاشتۇرماق |
|
|
|
ئارازلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئارازلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئارازلاشماق |
|
|
|
ئارازلىق |
|
|
|
ئارا-سىرە |
|
|
|
ئارال |
|
|
|
ئارام |
|
|
|
ئارامبەخش |
|
|
|
ئارامچە |
|
|
|
ئارامچىلىق |
|
|
|
ئارامخۇدا |
|
|
|
ئارامخۇش |
|
|
|
ئارامسىز |
|
|
|
ئارامسىزلانماق |
|
|
|
ئارامسىزلىق |
|
|
|
ئارامگاھ |
|
|
|
ئارامگاھلىق |
|
|
|
ئاراملىق |
|
|
|
ئاران |
|
|
|
ئاران دېگەندە |
|
|
|
ئاران-ئاران |
|
|
|
ئارەستە |
|
|
|
ئارپا |
|
|
|
ئارپا-بۇغداي |
|
|
|
ئارپىبەدىيان |
|
|
|
ئارپىبەدىيانلىق |
|
|
|
ئارپىخان |
|
|
|
ئارپىلىق |
|
|
|
ئارتتۇرماقⅠ |
|
|
|
ئارتتۇرماقⅡ |
|
|
|
ئارتتۇرۇشماق |
|
|
|
ئارتقى |
|
|
|
ئارتقىمال |
|
|
|
ئارتماقⅠ |
|
ئارتماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① كۆپەيمەك، ئاشماق:[مىسال:] 4-سىنىپتىن باشلاپ، بالىلارنىڭ ئىگىلىگەن بىلىمى يىلدىن-يىلغا ئارتىپ بارىدۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] كۆچمە مەنىسى: [يەشمىسى:] كۈچەيمەك، ئۆرلىمەك، ئۆسمەك:[مىسال:] چۆمۈپ چەكسىز شادلىق قوينىغا، ئۆز يۇرتىغا ماڭدى ئۇ قايتىپ. تاغ-داۋانلار قالغانچە كېيىن، خۇشاللىقى باراتتى ئارتىپ.[يەشمىسى:] ③ مەلۇم بىر چېگرا، مىقدار ياكى چەكتىن ئاشماق، ئۆتمەك:[مىسال:] بۇ باھا ئەسلىي باھاسىدىن ئون پىرسەنت ئارتىپ كېتىپتۇ.
|
|
ئارتماقⅡ |
|
ئارتماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① يۈكنى ترانسىپورت ۋاسىتىسىنىڭ ئۈستىگە، ئىچىگە جايلاشتۇرماق، يۈكلىمەك:[مىسال:] سىنىمىغان ئاتقا يۈك ئارتما (ماقال).[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] كۆچمە مەنىسى: [يەشمىسى:] زىممىسىگە يۈكلىمەك، بوينىغا قويماق، تاڭماق:[مىسال:] مەسئۇلىيەتنى ئارتماق. ＊ شۆھرىتىڭ-شانىڭ ئۈچۈن بوغدانى سەن ئارتساڭ ماڭا. 90دەس تۇرۇپ قەددىمنى پۈكمەي، مەنزىلىڭگە كۆتۈرەي.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] كۆچمە مەنىسى: [يەشمىسى:] دۆڭگىمەك، ئىتتىرىپ قويماق:[مىسال:] قاراپ تۇرۇپ ئۆزى قىلغان ئىشنى باشقا ئادەمگە ئارتىپ قويسا بولامدۇ؟
|
|
ئارتۇچ |
|
|
|
ئارتۇق |
|
|
|
ئارتۇقچە |
|
|
|
ئارتۇقچىلىق |
|
ئارتۇقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئېھتىياجىدىن ئوشۇق ھالەت، زىيادىلىك:[مىسال:] ياز ۋاقتى بولسىمۇ، سەپەرگە قېلىنراق كىيىم ئېلىۋېلىش ئارتۇقچىلىق قىلمايدۇ.[يەشمىسى:] ② ئالاھىدە تەرەپ، ئالاھىدىلىك، نەتىجە:[مىسال:] كىشىنىڭ ئارتۇقچىلىقىنى كىشىگە دە، ئۆزىگە دېمە، كىشىنىڭ كەمچىلىكىنى ئۆزىگە دە، كىشىگە دېمە (ماقال).
|
|
ئارتۇق-كەم |
|
|
|
ئارتۇقلۇق |
|
|
|
ئارتۇق-ئۆكسۈك |
|
|
|
ئارتېرىيە |
|
|
|
ئارتېزىيان |
|
|
|
ئارتىس |
|
|
|
ئارتىسلىق |
|
|
|
ئارتىشماقⅠ |
|
|
|
ئارتىشماقⅡ |
|
|
|
ئارتىقⅠ |
|
|
|
ئارتىقⅡ |
|
|
|
ئارتىقلىق |
|
|
|
ئارتىلدۇرماق |
|
|
|
ئارتىلماق |
|
|
|
ئارتىلىشماق |
|
|
|
ئارتىم |
|
|
|
ئارچا |
|
|
|
ئارچىزار |
|
|
|
ئارچىزارلىق |
|
|
|
ئارچىلىق |
|
|
|
ئارخائىزم |
|
|
|
ئارخېئولوگ |
|
|
|
ئارخېئولوگىيە |
|
|
|
ئارخېئولوگىيىلىك |
|
|
|
ئارخىپ |
|
|
|
ئارخىپچى |
|
|
|
ئارخىپشۇناس |
|
|
|
ئارخىپشۇناسلىق |
|
|
|
ئارخىپلاشتۇرماق |
|
|
|
ئارخىپلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئارخىتېكتور |
|
|
|
ئارداق |
|
|
|
ئاردىماق |
|
|
|
ئارزاڭ |
|
|
|
ئارزۇ |
|
|
|
ئارزۇ-ئارمان |
|
|
|
ئارزۇ-تەلەپ |
|
|
|
ئارزۇ-تىلەك |
|
|
|
ئارزۇ-خىيال |
|
|
|
ئارزۇسىز |
|
|
|
ئارزۇلۇق |
|
|
|
ئارزۇلىماق |
|
|
|
ئارزۇمەن |
|
|
|
ئارزۇ-نىيەت |
|
|
|
ئارزۇ-ئۈمىد |
|
|
|
ئارزۇ-ئىستەك |
|
|
|
ئارسفېنامىن |
|
|
|
ئارسلان |
|
ئارسلان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① مۈشۈكسىمانلار ئائىلىسىگە كىرىدىغان، سۈت ئەمگۈچى يىرتقۇچ ھايۋان:[مىسال:] ئارسلان بالىسى ئارسلان بولىدۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باتۇر، قەيسەر، زەبەردەست، قورقماس، قاپ يۈرەك:[مىسال:] تۇغۇلدۇم، «ئارسلان بول» دەپ ئانام سۆيگەن پېشانەمگە، سېلىپ زەڭ ھەر سۆزۇم، قەلبىم، مىجەز-خۇلقۇم، ئىپادەمگە.[يەشمىسى:] ③ ئەرلەر ئىسمى.
|
|
ئارسىز |
|
|
|
ئارسىزلىق |
|
|
|
ئارغامچا |
|
|
|
ئارغامچىنى ئۇزۇن قويۇۋەتمەك |
|
|
|
ئارغامچا-توقۇناق |
|
|
|
ئارغامچىلىق |
|
|
|
ئارغۇلار |
|
|
|
ئارغۇن |
|
|
|
ئارغۇنلاشتۇرماق |
|
|
|
ئارغۇنلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئارغۇنلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئارغۇنلاشماق |
|
|
|
ئارغىماق |
|
|
|
ئارغىماقلىق |
|
|
|
ئارقا |
|
|
|
ئارقا تىرەك |
|
|
|
ئارقا-ئارقىدىن |
|
|
|
ئارقار |
|
|
|
ئارقاق |
|
|
|
ئارقاقلىق |
|
|
|
ئارقاقلىماق |
|
|
|
ئارقال |
|
|
|
ئارقان |
|
|
|
ئارقانلاتماق |
|
|
|
ئارقانلاشماق |
|
|
|
ئارقانلانماق |
|
|
|
ئارقانلىماق |
|
|
|
ئارقۇ |
|
|
|
ئارقىچە |
|
|
|
ئارقىچىلاپ |
|
|
|
ئارقىدىن |
|
|
|
ئارقىسىچە |
|
|
|
ئارقىسىدا |
|
|
|
ئارقىش |
|
|
|
ئارقىلىق |
|
|
|
ئاركتىكا |
|
|
|
ئارگون |
|
|
|
ئارمان |
|
|
|
ئارمانسىز |
|
|
|
ئارمىيە |
|
|
|
ئار-نومۇس |
|
|
|
ئار-نومۇسلۇق |
|
|
|
ئارۇز |
|
|
|
ئارۇماتىك |
|
|
|
ئارۇماتىك بىرىكمىلەر |
|
|
|
ئارۋاڭ-سارۋاڭ |
|
|
|
ئارىچىⅠ |
|
|
|
ئارىچىⅡ |
|
|
|
ئارىچىلاتماق |
|
|
|
ئارىچىلاشماق |
|
|
|
ئارىچىلىق |
|
|
|
ئارىچىلىماق |
|
|
|
ئارىدا |
|
|
|
ئارىدىن |
|
|
|
ئارىسالدى |
|
|
|
ئارىسالدىلىق |
|
|
|
ئارىشاڭ |
|
|
|
ئارىفمېتىكا |
|
|
|
ئارىفمېتىكىلىق |
|
|
|
ئارىلاپ-ئارىلاپ |
|
|
|
ئارىلاتماق |
|
|
|
ئارىلاش |
|
|
|
ئارىلاشتۇرماق |
|
|
|
ئارىلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئارىلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئارىلاش-قۇرىلاش |
|
|
|
ئارىلاشما |
|
|
|
ئارىلاشماق |
|
|
|
ئارىلاشمىلىق |
|
|
|
ئارىلىقⅠ |
|
|
|
ئارىلىقⅡ |
|
|
|
ئارىلىقسىز |
|
|
|
ئارىلىماق |
|
ئارىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئارىسىدىن، ئوتتۇرىسىدىن، ئىچىدىن ئۆتمەك، ئايلانماق، كەزمەك؛ كۆزدىن كەچۈرمەك:[مىسال:] باتۇر قاتار ئورۇندۇقلارنى ئارىلاپ ئۆتۈپ، يولۋاس شۇجىنىڭ قېشىغا كەلدى.[يەشمىسى:] ② چېتىلما رەۋىشداش شەكلىدە كېلىپ «مەلۇم ۋاقىتنى ئۆتكۈزۈپ، ئاندا-ساندا، بەزى-بەزىدە» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئۇسسۇلچىلار ئۇسسۇل ئويناشتى. ئارىلاپ تانسىغا چۈشكۈچىلەرمۇ بولدى.[يەشمىسى:] ③ ئاجراتماق، توسماق، بېسىقتۇرماق:[مىسال:] ئىدرىس غەزەپ بىلەن يۈگۈرۈپ بېرىپ سۇلايماننىڭ ياقىسىغا ئېسىلدى. بۇ ۋاقىتتا ياقۇپ يۈگۈرۈپ كېلىپ، ئۇلارنى ئارىلىدى.[يەشمىسى:] ④ بۆلمەك، سۆز قىستۇرماق (گەپ-سۆز ھەققىدە):[مىسال:] گەپ ئارىلىماق. ＊ ياق، دېدى سۇلتان ئابدۇۋېلىنىڭ گېپىنى ئارىلاپ، ئۇنداق قىلساق كۆپچىلىكنىڭ قاتتىق نارازىلىقىغا ئۇچرايمىز.[يەشمىسى:] ⑤ يوشۇرۇنۇپ كىرمەك، قوشۇلۇۋالماق:[مىسال:] ئۆينىڭ ئىچىدە ئۆزۈم، يىغلايدۇ قارا كۆزۈم. دۈشمەن ئارىلاپ قاپتۇ، ئۆتمەيدۇ مېنىڭ سۆزۈم.[يەشمىسى:] ⑥ ئاندا-ساندا پەيدا بولماق:[مىسال:] چاچ-ساقاللىرىنى ئاق ئارىلىغان پېشقەدەم دۈيجاڭ ئوتتۇرىدىن قوپۇپ، سادىقنىڭ قوللىرىنى ئالىقانلىرىغا ئالدى.
|
|
ئارىيە |
|
|
|
ئارىيەت |
|
|
|
ئارىيەلىك |
|
|
|
ئاز |
|
|
|
ئاز دېگەندە |
|
|
|
ئازاب |
|
|
|
ئازابلاشماق |
|
|
|
ئازابلانماق |
|
|
|
ئازابلىق |
|
|
|
ئازابلىماق |
|
|
|
ئازاب-ئوقۇبەت |
|
|
|
ئازاد |
|
|
|
ئازادە |
|
|
|
ئازادلىق |
|
|
|
ئازادىچىلىك |
|
|
|
ئازادىلەشتۈرمەك |
|
|
|
ئازادىلەشمەك |
|
|
|
ئازادىلىك |
|
|
|
ئازار |
|
|
|
ئازازۇل |
|
ئازازۇل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① جىن-ئالۋاستى:[مىسال:] قانچە جان، قانچە كېمە يەم بولمىغان دولقۇنلارغا، ئۆتكەن كېچە تۈن ئازازۇلى چىرقىرىغان چاغدا[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھىيلىگەر ھەم ئۇچىغا چىققان بىشەم، ئۇششۇق، ئۇرۇشقاق، ئۆكتەم:[مىسال:] ئازازۇل خوتۇن. ＊ ۋاييەي پاتىمە ھەدە، جاڭزىلارغا بېرىش ماياقتا تۇرسۇن، باغقا چىقىپ سەل يوقاپ كەتسەم، كەينىمدىن بۆجىلەردەك مارىشىپ يۈرىدىغان بولدى، بۇ ئازازۇللار.
|
|
ئازازۇللۇق |
|
|
|
ئازايتماق |
|
|
|
ئازايتىشماق |
|
|
|
ئازايتىلماق |
|
|
|
ئازايماق |
|
|
|
ئاز-ئاز |
|
|
|
ئاز-ئازدىن |
|
|
|
ئاز-تولا |
|
|
|
ئازچىلىق |
|
|
|
ئازدۇر-كۆپتۇر |
|
|
|
ئازدۇرماق |
|
|
|
ئازدۇرۇشماق |
|
|
|
ئازدۇرۇلماق |
|
|
|
ئازسىنماق |
|
|
|
ئازغاشتۇرماق |
|
|
|
ئازغاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئازغاشماق |
|
|
|
ئازغاق |
|
|
|
ئازغان |
|
|
|
ئازغانلىق |
|
|
|
ئازغۇن |
|
|
|
ئازغۇنلۇق |
|
|
|
ئازغىنە |
|
|
|
ئازغىنە-ئۇزغىنە |
|
|
|
ئازگال |
|
|
|
ئازگاللىق |
|
|
|
ئازلاتماق |
|
|
|
ئازلىتىلماق |
|
|
|
ئازلىق |
|
|
|
ئازلىماق |
|
|
|
ئازماⅠ |
|
|
|
ئازماⅡ |
|
|
|
ئازماق |
|
|
|
ئازنا |
|
|
|
ئازنىلاتماق |
|
|
|
ئازنىلاشماق |
|
|
|
ئازنىلىق |
|
|
|
ئازنىلىماق |
|
|
|
ئازنىماق |
|
|
|
ئازوت |
|
|
|
ئازوتلۇق |
|
|
|
ئازىيىشماق |
|
|
|
ئاژۇن |
|
|
|
ئاس |
|
|
|
ئاساتىر |
|
|
|
ئاسارەتⅠ |
|
|
|
ئاسارەتⅡ |
|
|
|
ئاسارەتلىك |
|
ئاسارەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① چەكلەنگەن، چۈشەپ قويۇلغان، بويۇنتۇرۇقلۇق:[مىسال:] دىلشات قاۋاقخانىغا يەنى تارىختىن بۇيان مىللىتىمىزنى نادانلىق ۋە ئاسارەتلىك يولغا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئاشۇ تېگى يوق ھاڭ تەرەپكە كېتىۋاتىدۇ.[يەشمىسى:] ② ئەركىنلىك، مۇستەقىللىقتىن مەھرۇم قىلىنغان؛ ئەسىرلىك، قۇللۇق ۋە تۇتقۇنلۇققا دۇچار بولغان:[مىسال:] ئەزىز دوستۇم، مۇڭغا چۆكۈپ قالىسەن نېچۈن، ئۆكۈندۈڭمۇ ئاسارەتلىك ئون يىلىڭ ئۈچۈن.
|
|
ئاسارئەتىقە |
|
|
|
ئاسار-تۆرە |
|
|
|
ئاسارۇن |
|
|
|
ئاساس |
|
|
|
ئاساسەن |
|
|
|
ئاساسچى |
|
|
|
ئاساسسىز |
|
ئاساسسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① يېتەرلىك ئاساسى بولمىغان، دەلىللەر بىلەن مۇستەھكەملەنمىگەن، ئىسپاتلانمىغان، ئىسپاتسىز:[مىسال:] بۇ گەپنى ئاڭلىغان تۈلكە بۆرىگە ئۇچراپ: − ئۆچكىلەر قىلچە ئاساسسىزلا نامىڭىزغا تىل تەگكۈزىشىدۇ، − دەپتۇ.[يەشمىسى:] ② سەۋەبسىز، مەقسەتسىز:[مىسال:] مېنى ھەم ۋاقتىنچە تاشلاپ قويغىنى ئەمەسكەن ئاساسسىز ھەمدە سەۋەبسىز. بۇ دېمەك ئۈمىدنىڭ ئۇچقۇنى ئەمما، ئۈمىدمۇ گۈللىمەس ئەجىرسىز-تەرسىز.[يەشمىسى:] ③ زۆرۈرىيىتى يوق، قۇرۇق؛ ھاجەتسىز:[مىسال:] لېكىن سەمەت بۇ ئەندىشىنى ئاساسسىز دەپ ھېسابلايتتى.
|
|
ئاساسسىزلىق |
|
|
|
ئاساسلاتماق |
|
|
|
ئاساسلاشماق |
|
|
|
ئاساسلانماق |
|
|
|
ئاساسلىق |
|
|
|
ئاساسلىماق |
|
|
|
ئاساسىي |
|
|
|
ئاساسىي قانۇن |
|
|
|
ئاسان |
|
|
|
ئاسانچىلىق |
|
|
|
ئاسانلاتماق |
|
ئاسانلاتماق[يەشمىسى:] «ئاسانلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ھەربىر ئىشتا ئەل خىزمىتىگە ئاساسلانساق، قۇرۇپ تېخنىكا ئېغىر ئىشنى ئاسانلاتساق، تەرەققىيات يولىغا ئەزىز جاننى ئاتىساق، بۇ مېنىڭ ياش غۇنچە گۈلۈم ئېچىلاتتى.
|
|
ئاسانلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاسانلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاسانلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاسانلاشماق |
|
|
|
ئاسانلىق |
|
|
|
ئاسانلىقچە |
|
|
|
ئاسانلىماق |
|
|
|
ئاساۋ |
|
|
|
ئاسايىش |
|
|
|
ئاسايىشتە |
|
|
|
ئاسايىشلىق |
|
|
|
ئاسپىرانت |
|
|
|
ئاسپىرانتلىق |
|
|
|
ئاسپىرانتۇرا |
|
|
|
ئاسپىرىن |
|
|
|
ئاست |
|
|
|
ئاستا |
|
|
|
ئاستا-ئاستا |
|
|
|
ئاستاتىن |
|
|
|
ئاستانە |
|
|
|
ئاستروبىئولوگىيە |
|
|
|
ئاستروخىمىيە |
|
|
|
ئاستروفىزىكا |
|
|
|
ئاستروفىزىكىلىق |
|
|
|
ئاسترومېخانىكا |
|
|
|
ئاسترونوم |
|
|
|
ئاسترونومىيە |
|
|
|
ئاسترونومىيىلىك |
|
|
|
ئاستما |
|
|
|
ئاستۇرماق |
|
|
|
ئاستۇرۇلماق |
|
|
|
ئاستىدا |
|
|
|
ئاستىرتىن |
|
|
|
ئاستىلاتماق |
|
|
|
ئاستىلاشماق |
|
|
|
ئاستىلىق |
|
|
|
ئاستىلىماق |
|
|
|
ئاستىن |
|
|
|
ئاستىنقى |
|
|
|
ئاستىن-ئۈستۈن |
|
|
|
ئاسراتماق |
|
|
|
ئاسراشماق |
|
|
|
ئاسرالماق |
|
|
|
ئاسراندى |
|
|
|
ئاسراندىلىق |
|
|
|
ئاسرىماق |
|
|
|
ئاسسوتسىئاتسىيە |
|
|
|
ئاسسىستېنت |
|
|
|
ئاسسىستېنتلىق |
|
|
|
ئاسسىغ |
|
|
|
ئاسسىمىلياتسىيە |
|
|
|
ئاسسىمىلياتسىيىلىك |
|
|
|
ئاسفالت |
|
|
|
ئاسفالتلانماق |
|
|
|
ئاسفالتلىق |
|
|
|
ئاسفالتلىماق |
|
|
|
ئاسقا |
|
|
|
ئاسقاق |
|
|
|
ئاسقۇ |
|
|
|
ئاسقۇچ |
|
|
|
ئاسقۇچسىز |
|
|
|
ئاسقۇچلۇق |
|
|
|
ئاسلان |
|
|
|
ئاسلانلاتماق |
|
|
|
ئاسلانلىماق |
|
|
|
ئاسما |
|
|
|
ئاسماقⅠ |
|
|
|
ئاسماقⅡ |
|
|
|
ئاسماق-ئاسماق |
|
|
|
ئاسماقچى |
|
|
|
ئاسماقچىلىماق |
|
|
|
ئاسمان |
|
|
|
ئاسمان-پەلەك |
|
|
|
ئاسمانتاپان |
|
|
|
ئاسمان-زېمىن |
|
|
|
ئاسىغدىماق |
|
|
|
ئاسىي |
|
|
|
ئاسىيا |
|
|
|
ئاسىيالىق |
|
|
|
ئاشⅠ |
|
|
|
ئاش بولماق |
|
|
|
ئاشⅡ |
|
|
|
ئاشپەز |
|
|
|
ئاشپەزلىك |
|
|
|
ئاشپۇرچاق |
|
|
|
ئاش-تائام |
|
|
|
ئاشتاختا |
|
|
|
ئاش-تاماق |
|
|
|
ئاش-تۇز |
|
|
|
ئاشخانا |
|
|
|
ئاشخانىلىق |
|
|
|
ئاشسۇ |
|
|
|
ئاش-غىزا |
|
|
|
ئاشقازان |
|
|
|
ئاشقان-تاشقان |
|
|
|
ئاشقۇدا |
|
|
|
ئاشكارا |
|
|
|
ئاشكارىلاتماق |
|
|
|
ئاشكارىلاشماق |
|
|
|
ئاشكارىلانماق |
|
|
|
ئاشكارىلىق |
|
|
|
ئاشكارىلىماق |
|
|
|
ئاشكۆكى |
|
|
|
ئاشلاتماق |
|
|
|
ئاشلاشماق |
|
|
|
ئاشلامچى |
|
|
|
ئاشلامچىلىق |
|
|
|
ئاشلانماق |
|
|
|
ئاشلەڭپۇڭ |
|
|
|
ئاشلىق |
|
|
|
ئاشلىق-تۈلۈك |
|
|
|
ئاشلىق-تۈلۈكسىز |
|
|
|
ئاشلىماق |
|
|
|
ئاشماق |
|
|
|
ئاشمانتا |
|
|
|
ئاشنا |
|
|
|
ئاش-نان |
|
|
|
ئاشنىدارچىلىق |
|
|
|
ئاشنىسىز |
|
|
|
ئاشنىلىق |
|
|
|
ئاش-ئوزۇق |
|
|
|
ئاشۇ |
|
|
|
ئاشۇت |
|
|
|
ئاشۇرما |
|
|
|
ئاشۇرماق |
|
|
|
ئاشۇرۇشماق |
|
|
|
ئاشۇرۇلماق |
|
|
|
ئاشۇرىغى |
|
|
|
ئاشۇنچە |
|
|
|
ئاشۇنچىلىك |
|
|
|
ئاشۇنداق |
|
|
|
ئاشۋاقتى |
|
|
|
ئاشىپتە |
|
|
|
ئاشىق |
|
ئاشىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① بىراۋنى ئىنتايىن ياخشى كۆرۈپ ئۇنىڭغا خۇشتار بولۇپ قالغان، مۇھەببەت قويغان كىشى:[مىسال:] ئاشىققا باغدات يىراق ئەمەس (ماقال).[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر نەرسىنى ياخشى كۆرۈپ قالغان، ئۇنىڭغا بېرىلگەن كىشى:[مىسال:] گۈلگە ئاشىق بولغىنىم ئۈچۈن، گۈل تېرىدىم كۆڭلۈم بېغىغا. ۋۇجۇۇدۇمنى ئەيلىدىم تۇپراق، تومۇرۇمنى چېتىپ شېخىغا.[يەشمىسى:] ③ تەركىدۇنيا ھالدا بارلىقىنى خۇداغا بېغىشلىغان، كۆپىنچە ئىبادەتخانىلاردا يېتىپ-قوپىدىغان، چاچ-ساقاللىرى ئۆستۈرۈلگەن كىشى، دەرۋىش:[مىسال:] « يەتتە ئاشىق» بەلكى بىلمەس ئېركى بىر ئوت مەندە بار، مۇنچە سەن ھۆسنۈڭگە مەغرۇر. مۇنچە كىبرىڭ سەندە بار.
|
|
ئاشىقانە |
|
|
|
ئاشىقلىق |
|
|
|
ئاشىق-مەشۇق |
|
|
|
ئاغ |
|
|
|
ئاغا |
|
ئاغا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئاكا:[مىسال:] بىز ئاغا-ئىنى ئۈچىمىز ئۈچ خىل خاراكتېرگە ئىگە ئىدۇق، شۇڭا ئاقىۋەتمۇ ئۈچ خىل بولدى.[يەشمىسى:] ② ئۆزىدىن چوڭ، تۇغقاندەك يېقىن، قەدىردان كىشى:[مىسال:] كېتەيلۇق ئاغا-ئىنىلار، ئامانلىققا بەل باغلاپ.[يەشمىسى:] ③ [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تارىخىي سۆز.[يەشمىسى:] ئەلنىڭ، يۇرتنىڭ كاتتىلىرى، چوڭلىرى، ھاكىملىرى:[مىسال:] ئاغا بەگلەر جاۋاب بەردىم، بۈگۈن ئاخىر زامان دەڭلار، ئارمان بىلەن بەندە بولدۇم، بەگلەر سورىسا ئامان دەڭلار.[يەشمىسى:] ④ [كەسىپ تۈرى:]＞تارىخ＜[يەشمىسى:] مۇھىم ياكى ئالاھىدە بولغان قۇرۇلۇش-ئەسلىھەلەرنى باشقۇرغۇچى خادىم، باشقۇرغۇچى:[مىسال:] ئىشىك ئاغىسى. ھەرەم ئاغىسى.
|
|
ئاغالىماق |
|
|
|
ئاغا-ئىنى |
|
|
|
ئاغدۇرما |
|
|
|
ئاغدۇرماق |
|
|
|
ئاغدۇرمىچى |
|
|
|
ئاغدۇرمىچىلىق |
|
|
|
ئاغدۇرۇشماق |
|
|
|
ئاغدۇرۇلماق |
|
|
|
ئاغرىتماق |
|
|
|
ئاغرىتىشماق |
|
|
|
ئاغرىشماق |
|
|
|
ئاغرىق |
|
ئاغرىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]＞تىببىي ئىلىم＜[يەشمىسى:] كېسەللىنىش، چارچاش ياكى جاراھەتلىنىش نەتىجىسىدە سېزىلگەن جىسمانىي ئازاب:[مىسال:] ئاغرىقنى يوشۇرساڭ ئۆلۈم ئاشكارا (ماقال).[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاغرىغان، كېسەل بولغان:[مىسال:] ئاغرىق بالا.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىمار، كېسەل، ساقسىز كىشى:[مىسال:] تۇرمىغان مېھماننىڭ كەتكىنى ياخشى، ساقايمىغان ئاغرىقنىڭ ئۆلگىنى ياخشى (ماقال).[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. كۆچمە مەنىسى: [يەشمىسى:] روھىي ئازاب، دەرد-ئەلەم، ئازاب-ئوقۇبەت:[مىسال:] يار مەھەللىسى يىراق ئەمەس يولى بارمىكىن، يار ئاغرىقى بولۇپ قالدىم دورا بارمىكىن.
|
|
ئاغرىقچان |
|
|
|
ئاغرىق-سىلاق |
|
|
|
ئاغرىماق |
|
|
|
ئاغرىنماق |
|
|
|
ئاغرىنىشماق |
|
|
|
ئاغزاكى |
|
|
|
ئاغلاقچى |
|
|
|
ئاغما |
|
|
|
ئاغماق |
|
ئاغماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىرەر تەرەپكە يېتىپ قىيا ھالەتكە كەلمەك، قىيسايماق:[مىسال:] ھارۋىدىكى يۈك سول تەرەپكە ئېغىپ ھارۋا ئۆرۈلۈشكە باشلىغاندا، ھارۋىكەش ھارۋىنى دەرھال توختاتتى.[يەشمىسى:] ② توغرا يولدىن ياكى بەلگىلىك يۆنىلىشتىن چەتنىمەك، چەتكە چىقماق:[مىسال:] ئايروپىلان ھاۋا يولى يۆنىلىشىدىن ئاغدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] غەلىتە، بىر قىسما بولماق:[مىسال:] نېمە ئۈچۈندۇر يۈرىكىم بىردىنلا ئېغىپ، ساراسىمىگە چۈشۈپ قالدىم.[يەشمىسى:] ④ بىرەر تەرەپكە يۆنەلمەك، قارىماق:[مىسال:] ئاغدى كۆزى، كۆردى ئۇندىن تال-تال دورىنى، كۆردى ئوماق جىلۋە ئەيلەپ تۇرغان يارىنى.[يەشمىسى:] ⑤ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىر تەرەپكە ئۆتمەك، يۆتكەلمەك، مايىل بولماق، يان باسماق:[مىسال:] ھازىرقى زاماندا كىم ئەمەلدار بولسا كىشىلەر شۇنىڭ تەرەپدارى بولۇپ ئۇنىڭغا ئاغىدۇ.
|
|
ئاغمىچى |
|
|
|
ئاغمىچىلىق |
|
|
|
ئاغمىخان |
|
|
|
ئاغۇ |
|
ئاغۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئوغا:[مىسال:] پىغان بىلەن ھەسرەت چۈشتى باشىمغا، بىر يېتىممەن ئاغۇ چۈشتى ئاشىمغا.[يەشمىسى:] ② ئاتۇش شەھىرىگە قاراشلىق بىر يېزىنىڭ نامى.
|
|
ئاغى |
|
|
|
ئاغىچا |
|
|
|
ئاغىچا خېنىم |
|
|
|
ئاغىچام |
|
|
|
ئاغىچە |
|
|
|
ئاغىچىلىق |
|
|
|
ئاغىچىيۇغۇچ |
|
|
|
ئاغىدىماق |
|
|
|
ئاغىز |
|
|
|
ئاغزى ئاغزىغا تەگمەي |
|
|
|
ئاغزى بار |
|
|
|
ئاغزى بارماسلىق |
|
|
|
ئاغزى بوش |
|
|
|
ئاغزى بۇرنىنى قان قىلماق |
|
|
|
ئاغزى بېزەپ |
|
|
|
ئاغزى بىسەرەمجان |
|
|
|
ئاغزى پىششىق |
|
|
|
ئاغزى تەگمەك |
|
|
|
ئاغزى تۇۋاقلانماق |
|
|
|
ئاغزى چاققان |
|
|
|
ئاغزى چىڭ |
|
|
|
ئاغزىدىن بۇلاق قىلماق |
|
|
|
ئاغزىدىن چۈشۈرمەسلىك |
|
|
|
ئاغزىدىن چىقىپ كەتمەك |
|
|
|
ئاغزىدىن سائەت چىقماق |
|
|
|
ئاغزىدىن شۆلگەيلىرى ئاقماق |
|
|
|
ئاغزىدىن كىرىپ بۇرنىدىن چىقماق |
|
|
|
ئاغزىنى بۇزماق |
|
|
|
ئاغزىنى تاتىلىماق |
|
|
|
ئاغزىنى توۋاقلىماق |
|
|
|
ئاغزىنى غېرىچلىماق |
|
|
|
ئاغزىنى يامان قىلماق |
|
|
|
ئاغزىنى يۇمماق |
|
|
|
ئاغزىنى يىغماق |
|
|
|
ئاغزى ئېچىلماق |
|
|
|
ئاغزى ئېچىلىپ قالماق |
|
|
|
ئاغزى ئىتتىك |
|
|
|
ئاغزى يامان |
|
|
|
ئاغۋات |
|
|
|
ئاغىل-تاغىل |
|
|
|
ئاغىنە |
|
|
|
ئاغىنىدارچىلىق |
|
|
|
ئاغىنىلىق |
|
|
|
ئافرىقا |
|
|
|
ئافرىقىلىق |
|
|
|
ئافغان |
|
|
|
ئافغانچە |
|
|
|
ئافغانى |
|
|
|
ئافېي |
|
|
|
ئاق |
|
|
|
ئاق تاشلىق كىتاب |
|
|
|
ئاق تەنلىكلەر |
|
|
|
ئاق خۇن |
|
|
|
ئاق ساراي |
|
|
|
ئاق شەبنەم |
|
|
|
ئاق قاپتال |
|
|
|
ئاق قار |
|
|
|
ئاق كۆڭۈل |
|
|
|
ئاق ئوغۇت |
|
|
|
ئاق ئۆپكە |
|
|
|
ئاق ئۆرۈك |
|
|
|
ئاقارتقۇچ |
|
|
|
ئاقارتقۇچى |
|
|
|
ئاقارتماق |
|
|
|
ئاقارتىش |
|
|
|
ئاقارتىشماق |
|
|
|
ئاقارتىلماق |
|
|
|
ئاقارماق |
|
|
|
ئاقئاش |
|
|
|
ئاقئانام |
|
|
|
ئاقاۋا |
|
|
|
ئاقەي-كۆكەي |
|
|
|
ئاقپىشماق |
|
|
|
ئاقتوزغاق |
|
|
|
ئاقتۇرما |
|
|
|
ئاقتۇرماق |
|
|
|
ئاقتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاقتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاقتىكەن |
|
|
|
ئاقچا |
|
|
|
ئاقچەشكە |
|
|
|
ئاقچېچەك |
|
|
|
ئاقچى |
|
|
|
ئاقچى-كۆكچى |
|
|
|
ئاقسا |
|
|
|
ئاقساتماق |
|
|
|
ئاقساشماق |
|
|
|
ئاقساق |
|
|
|
ئاقساقال |
|
|
|
ئاقساقاللىق |
|
|
|
ئاقساق-چولاق |
|
|
|
ئاقساقلىق |
|
|
|
ئاقساقلىماق |
|
|
|
ئاقسۇ |
|
|
|
ئاقسۆڭەڭ |
|
|
|
ئاقسىتىلماق |
|
|
|
ئاقسىرىماق |
|
|
|
ئاقسىلⅠ |
|
|
|
ئاقسىلⅡ |
|
|
|
ئاقسىماق |
|
|
|
ئاقشىل |
|
|
|
ئاقشىمار |
|
|
|
ئاق-قارا |
|
|
|
ئاققۇتان |
|
|
|
ئاققۇلاق |
|
|
|
ئاققۇن |
|
|
|
ئاققۇيرۇق |
|
|
|
ئاق-كۆك |
|
|
|
ئاقكېسەل |
|
|
|
ئاقلاتماق |
|
|
|
ئاقلاشماق |
|
|
|
ئاقلانغۇچى |
|
|
|
ئاقلانماق |
|
|
|
ئاقلىغۇچ |
|
|
|
ئاقلىغۇچى |
|
|
|
ئاقلىق |
|
|
|
ئاقلىماق |
|
|
|
ئاقما |
|
|
|
ئاقماق |
|
|
|
ئاقمۇچ |
|
|
|
ئاقناۋات |
|
|
|
ئاقئورۇس |
|
|
|
ئاقئۇششاق |
|
|
|
ئاقئۆي |
|
|
|
ئاقۋالداق |
|
|
|
ئاقىدى-كۆكىدى |
|
|
|
ئاقىرقەرھا |
|
|
|
ئاقىل |
|
|
|
ئاقىلانە |
|
|
|
ئاقىلانىلىك |
|
|
|
ئاقىلەي-كۆكىلەي |
|
|
|
ئاقىلەيمونچاق |
|
|
|
ئاقىللىق |
|
|
|
ئاقىن |
|
|
|
ئاقىۋەت |
|
|
|
ئاقياغلىق |
|
|
|
ئاقيول |
|
|
|
ئاقيوللۇق |
|
|
|
ئاكا |
|
|
|
ئاكاتسىيە |
|
|
|
ئاكاتسىيىلىك |
|
|
|
ئاكادېمىك |
|
|
|
ئاكادېمىكلىك |
|
|
|
ئاكادېمىيە |
|
|
|
ئاكادېمىيىلىك |
|
|
|
ئاكا-ئۇكا |
|
|
|
ئاكا-ئۇكىلارچە |
|
|
|
ئاكا-ئۇكىلىق |
|
|
|
ئاكت |
|
|
|
ئاكتۇئال |
|
|
|
ئاكتۇئاللىق |
|
|
|
ئاكتىپ |
|
|
|
ئاكتىپلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاكتىپلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاكتىپلاشماق |
|
|
|
ئاكتىپلىق |
|
|
|
ئاكتىنىي |
|
|
|
ئاكسىئوما |
|
|
|
ئاكىسىئونېر |
|
|
|
ئاكسىيە |
|
|
|
ئاككورد |
|
|
|
ئاككوردشۇناس |
|
|
|
ئاككوردشۇناسلىق |
|
|
|
ئاككوردلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاككوردلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاككوردلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاككوردلاشماق |
|
|
|
ئاككوردلۇق |
|
|
|
ئاككوردىيون |
|
|
|
ئاككوردىيونچى |
|
|
|
ئاككوردىيونلۇق |
|
|
|
ئاككۇمۇلياتسىيە |
|
|
|
ئاككۇمۇلياتور |
|
|
|
ئاككۇمۇلياتورلۇق |
|
|
|
ئاكوپ |
|
|
|
ئاكوپداش |
|
|
|
ئاكۇستىكا |
|
|
|
ئاكۇستىكىلىق |
|
|
|
ئاكۇشېر |
|
|
|
ئاكۇشېركا |
|
|
|
ئاكۇشېركىلىق |
|
|
|
ئاكۇشېرلىق |
|
|
|
ئاكۇلا |
|
|
|
ئاكىلە |
|
|
|
ئاكىلىق |
|
|
|
ئاگاھ |
|
|
|
ئاگاھلاندۇرماق |
|
|
|
ئاگاھلاندۇرۇش |
|
|
|
ئاگاھلاندۇرۇشماق |
|
|
|
ئاگاھلاندۇرۇلماق |
|
|
|
ئاگاھلانماق |
|
|
|
ئاگروتېخنىك |
|
|
|
ئاگروتېخنىكا |
|
|
|
ئاگروتېخنىكىلىق |
|
|
|
ئاگروخىمىيە |
|
|
|
ئاگروخىمىيىلىك |
|
|
|
ئاگرونوم |
|
|
|
ئاگرونومىيە |
|
|
|
ئاگرونومىيىلىك |
|
|
|
ئاگگىليوتىناتىپ |
|
|
|
ئاگېنت |
|
|
|
ئاگېنتلىق |
|
|
|
ئاڭⅠ |
|
|
|
ئاڭⅡ |
|
|
|
ئاڭ-پىكىر |
|
|
|
ئاڭچى |
|
|
|
ئاڭ-سەۋىيە |
|
|
|
ئاڭ-سەۋىيىلىك |
|
|
|
ئاڭ-سېزىم |
|
|
|
ئاڭسىز |
|
|
|
ئاڭسىزلىق |
|
|
|
ئاڭقارماق |
|
|
|
ئاڭقاۋ |
|
|
|
ئاڭقاۋلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاڭقاۋلاشماق |
|
|
|
ئاڭقاۋلىق |
|
|
|
ئاڭقىرىشماق |
|
|
|
ئاڭقىرىلماق |
|
|
|
ئاڭلاتماق |
|
|
|
ئاڭلاشماق |
|
|
|
ئاڭلانماق |
|
|
|
ئاڭلىتىش |
|
|
|
ئاڭلىتىلماق |
|
|
|
ئاڭلىشىلماق |
|
|
|
ئاڭلىق |
|
|
|
ئاڭلىقلىق |
|
|
|
ئاڭلىماق |
|
|
|
ئالا |
|
|
|
ئالا چەكمەن |
|
|
|
ئالا قاپ |
|
|
|
ئالا قاغا |
|
|
|
ئالا قانات |
|
|
|
ئالا قول |
|
|
|
ئالا گەدەن |
|
|
|
ئالا ئۆپكە |
|
|
|
ئالا-بۇلا |
|
|
|
ئالا-بۇلىماچ |
|
|
|
ئالارمەن |
|
|
|
ئالاقە |
|
|
|
ئالاق-جالاق |
|
|
|
ئالاقزادە |
|
|
|
ئالاقزادىلەشمەك |
|
|
|
ئالاقزادىلىك |
|
|
|
ئالاقىچى |
|
|
|
ئالاقىچىلىك |
|
|
|
ئالاقىدار |
|
|
|
ئالاقىسىز |
|
|
|
ئالاقىلەشتۈرمەك |
|
|
|
ئالاقىلەشمەك |
|
|
|
ئالاقىلىك |
|
|
|
ئالاقىۋاز |
|
|
|
ئالاقىۋازلىق |
|
|
|
ئالاڭ |
|
|
|
ئالاڭغۇ |
|
|
|
ئالاڭغۇلۇق |
|
|
|
ئالاڭقا |
|
|
|
ئالاڭلىماق |
|
|
|
ئالامەت |
|
|
|
ئالامەتلىك |
|
|
|
ئالاھازەل |
|
|
|
ئالاھازەلقىياس |
|
|
|
ئالاھىدە |
|
|
|
ئالاھىدىلەشتۈرمەك |
|
|
|
ئالاھىدىلەشمەك |
|
|
|
ئالاھىدىلىك |
|
|
|
ئالايتماق |
|
|
|
ئالايللىدا |
|
|
|
ئالايلى |
|
|
|
ئالايماق |
|
|
|
ئالايىتەن |
|
|
|
ئالە |
|
|
|
ئالە شەرىڭنى |
|
|
|
ئالەت |
|
|
|
ئالەم |
|
|
|
ئالەم ئايروپىلانى |
|
|
|
ئالەم كېمىسى |
|
|
|
ئالەمنى باشقا كىيمەك |
|
|
|
ئالەمنى بىر ئالماق |
|
|
|
ئالەمنى مالەم قىلماق |
|
|
|
ئالەمبەخش |
|
|
|
ئالەمچە |
|
|
|
ئالەمشۇمۇل |
|
|
|
ئالەمشۇناس |
|
|
|
ئالەمشۇناسلىق |
|
|
|
ئالەملىك |
|
|
|
ئالەمىي |
|
|
|
ئالبان |
|
|
|
ئالبانچە |
|
|
|
ئالبوم |
|
|
|
ئالبوملۇق |
|
|
|
ئالپىنىزم |
|
|
|
ئالپىنىست |
|
|
|
ئالتاي |
|
|
|
ئالتاي تېغى |
|
|
|
ئالتە |
|
|
|
ئالتە پاتمان |
|
|
|
ئالتە توك-توك |
|
|
|
ئالتە كۈنلۈك ئالەم |
|
ئالتە كۈنلۈك ئالەم[يەشمىسى:] تېز ئۆتۈپ كېتىدىغان، ئۇزۇن بولمىغان ھايات:[مىسال:] مەن سېنى پاناھ تارتىپ ئايۋانىڭدا ياتايمۇ، ئالتە كۈنلۈك ئالەمدە سېنىڭ دەردىڭنى تارتايمۇ.
|
|
ئالتەيلەن |
|
|
|
ئالتۇن |
|
|
|
ئالتۇنشاخ |
|
|
|
ئالتۇنگۈل |
|
|
|
ئالتۇنگۈللۈك |
|
|
|
ئالتۇنلۇق |
|
|
|
ئالتىئاتار |
|
|
|
ئالتىلىك |
|
|
|
ئالتىنچى |
|
|
|
ئالتىنچىلىك |
|
|
|
ئالجىتماق |
|
|
|
ئالجىرىيە |
|
ئالجىرىيە[كەسىپ تۈرى:]＞جۇغراپىيە＜[يەشمىسى:] ئالجىرىيە دېموكراتىك خەلق جۇمھۇرىيىتى ئافرىقىنىڭ غەربىي شىمالىغا جايلاشقان بولۇپ، يەر مەيدانى 2 مىليون 381 مىڭ 741 كۋادرات كىلومېتر كېلىدۇ. ئاھالىسىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى ئەرەبلەر، قالغان قىسمىنى پارپالار، بەزى ياۋروپالىقلارنىڭ ئەۋلادلىرى تەشكىل قىلىدۇ. ئەرەب تىلى دۆلەت تىلى بولۇپ، فرانسۇز تىلى ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ، ئىسلام دۆلەت دىنى ھېسابلىنىدۇ. ئالجىرىيىدە مىلادىدىن بۇرۇنقى Ⅲ ئەسىردە ئىككى پارپا پادىشاھلىقى قۇرۇلغان. مىلادى Ⅶ ئەسىردە ئەرەبلەر بېسىپ كىرگەندىن كېيىن، يەرلىك پارپىلارنىڭ كۆپ قىسمى ئەرەبلىشىپ كەتكەن. ⅩⅥ ئەسىردە ئوسمان تۈرك ئىمپېرىيىسىنىڭ بىر ئۆلكىسى بولغان. 1830-يىلى فرانسىيە بېسىۋالغان. 1954-يىلى 11-ئاينىڭ 1-كۈنى فرانسىيىگە قارشى قۇراللىق قوزغىلاڭ پارتلىغان. 1958-يىلى 9-ئاينىڭ 19-كۈنى ئالجىرىيە جۇمھۇرىيىتى ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتى قۇرۇلغان. 1962-يىلى 7-ئاينىڭ 3-كۈنى مۇستەقىللىق جاكارلاپ، ئالجىرىىيە دېموكراتىك خەلق جۇمھۇرىيىتىنى قۇرغان. 1958-يىلى 12-ئاينىڭ 20-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان. ئالجىرىيىنىڭ نېفىت زاپىسى بىر مىليارد 200 مىليون توننا، تەبىئىي گاز زاپىسى 3 تىرلىيون 800 مىليارد كۇپ مېتىر بولۇپ، تەبىئىي گازى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى، ئىران ۋە ئامېرىكىدىن قالسىلا دۇنيا بويىچە تۆتىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. نېفىت ۋە تەبىئىي گاز سانائىتى ئالجىيىرىنىڭ ئىقتىسادى تۈۋرىكى ھېسابلىنىدۇ. ئۇندىن باشقا ئالجىرىيە قول ھۇنەرۋەنچىلىكنىڭ تارىخى ئۇزۇن بولۇپ، مەھسۇلاتلىرى دۇنياغا داڭلىق، ئاشلىقتا ئۆزىنى تەمىنلىيەلمەيدۇ. ئاساسلىق شەھەرلىرى: ① ئالجېر، دۆلەت پايتەختى، دۆلەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىساد، سودا، قاتناش ۋە مەدەنىيەت مەركىزى. ② ئوللاند، ئىككىنچى چوڭ شەھىرى ۋە پورتى. ③ كونستانتن، قەدىمىي شەھەر بولۇپ، قول ھۈنەرۋەنچىلىكى مەشھۇر.
|
|
ئالجىشماق |
|
|
|
ئالجىماق |
|
|
|
ئالچاڭ |
|
|
|
ئالچاڭلاتماق |
|
|
|
ئالچاڭلاشماق |
|
|
|
ئالچاڭلىماق |
|
|
|
ئالچايتماق |
|
|
|
ئالچايغاق |
|
|
|
ئالچايماق |
|
|
|
ئالچۇ |
|
|
|
ئالچۇ چۈشمەك |
|
|
|
ئالچىيىشماق |
|
|
|
ئالد |
|
|
|
ئالدى پېشاب |
|
|
|
ئالداپ-سالداپ |
|
|
|
ئالداپ-سىلاپ |
|
|
|
ئالداتماق |
|
|
|
ئالداشماق |
|
|
|
ئالدام |
|
|
|
ئالدام خالتا |
|
|
|
ئالدامچى |
|
|
|
ئالدامچىلىق |
|
|
|
ئالدانماق |
|
|
|
ئالدۇرماق |
|
|
|
ئالدېگىد |
|
|
|
ئالدى-ئارقىسى |
|
|
|
ئالدى-بەردى |
|
|
|
ئالدىچە |
|
|
|
ئالدىدا |
|
|
|
ئالدىدا يىپ ئېشەلمەيدۇ |
|
|
|
ئالدىدىكى |
|
|
|
ئالدىدىن |
|
|
|
ئالدىدىن توغرا ئۆتمەك |
|
|
|
ئالدىدىن ئۆتكۈزمەك |
|
|
|
ئالدىراپ-تېنەپ |
|
|
|
ئالدىراپ-سالدىراپ |
|
|
|
ئالدىراتماق |
|
|
|
ئالدىراش |
|
|
|
ئالدىراش-تېنەش |
|
|
|
ئالدىراشچىلىق |
|
|
|
ئالدىراشلىق |
|
|
|
ئالدىراشماق |
|
|
|
ئالدىراقسان |
|
|
|
ئالدىراقسانلىق |
|
|
|
ئالدىراڭغۇ |
|
|
|
ئالدىراڭغۇلۇق |
|
|
|
ئالدىرىماق |
|
|
|
ئالدى-ساتتى |
|
|
|
ئالدى-كەينى |
|
|
|
ئالدى-كەينىگە قاراپ قالماق |
|
|
|
ئالدىماق |
|
|
|
ئالدىن |
|
|
|
ئالدىنئالا |
|
|
|
ئالدىنقى |
|
|
|
ئالدىنقى سەپ |
|
|
|
ئالغا |
|
|
|
ئالغۇ-بەرگۈ |
|
|
|
ئالغۇر |
|
|
|
ئالغۇرلۇق |
|
|
|
ئالغۇسىز |
|
|
|
ئالفاۋىت |
|
|
|
ئالقات |
|
|
|
ئالقىش |
|
|
|
ئالقىشلاتماق |
|
|
|
ئالقىشلاشماق |
|
|
|
ئالقىشلانماق |
|
|
|
ئالقىشلىماق |
|
|
|
ئالكوگول |
|
|
|
ئالكوگولىزم |
|
|
|
ئالگرات |
|
|
|
ئالگېبرا |
|
|
|
ئالگېبرالىق |
|
|
|
ئاللاⅠ |
|
|
|
ئاللاⅡ |
|
|
|
ئاللاتائالا |
|
|
|
ئاللا-توۋا |
|
|
|
ئاللا-توۋا دېگۈزمەك |
|
|
|
ئاللا-چۇقان |
|
|
|
ئالا-كاللا |
|
|
|
ئاللا-كاللا دەپ |
|
|
|
ئاللاھۇئەكبەر |
|
|
|
ئاللېگورىيە |
|
|
|
ئاللېگورىيىلىك |
|
|
|
ئاللىبۇرۇن |
|
|
|
ئاللىبىر |
|
|
|
ئاللىقاچان |
|
|
|
ئاللىقاچانقى |
|
|
|
ئاللىقانچە |
|
|
|
ئاللىقانداق |
|
|
|
ئاللىقاياق |
|
|
|
ئاللىقايسى |
|
|
|
ئاللىقەيەر |
|
|
|
ئاللىكىم |
|
|
|
ئاللىنېمە |
|
|
|
ئالما |
|
|
|
ئالماس |
|
|
|
ئالماش |
|
|
|
ئالماشتۇرماق |
|
|
|
ئالماشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئالماشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئالماشماق |
|
|
|
ئالماق |
|
|
|
ئالماق-ساتماق |
|
|
|
ئالمان |
|
|
|
ئالماناخ |
|
|
|
ئالمان-تالمان |
|
|
|
ئالما-ئۆرۈك |
|
|
|
ئالمىزار |
|
|
|
ئالمىزارلىق |
|
|
|
ئالمىغان |
|
|
|
ئالمىغان-بەرمىگەن |
|
|
|
ئالمىلىقⅠ |
|
|
|
ئالمىلىقⅡ |
|
|
|
ئالمىماق |
|
|
|
ئالوي |
|
|
|
ئالۇچا |
|
|
|
ئالۇدە |
|
|
|
ئالۋاستى |
|
|
|
ئالۋاستىلىق |
|
|
|
ئالۋان |
|
|
|
ئالۋانچى |
|
|
|
ئالۋان-سېلىق |
|
|
|
ئالۋان-ياساق |
|
|
|
ئالۋۇن |
|
|
|
ئالىبوتا |
|
|
|
ئالىبۆرەك |
|
|
|
ئالىپ |
|
|
|
ئالىپاساق |
|
|
|
ئالىپتە |
|
|
|
ئالىپېسە |
|
|
|
ئالىتاغىل |
|
|
|
ئالىتوپىلاڭ |
|
|
|
ئالىتوپىلاڭچى |
|
|
|
ئالىتوپىلاڭچىلىق |
|
|
|
ئالىجوقا |
|
|
|
ئالىجوقىلىق |
|
|
|
ئالىچا |
|
|
|
ئالىچۇق |
|
|
|
ئالىچىپار |
|
|
|
ئالىزارىن |
|
|
|
ئالىسېرىق |
|
|
|
ئالىغاي |
|
|
|
ئالىقاراق |
|
|
|
ئالىقان |
|
|
|
ئالىقاندا كۆتۈرمەك |
|
|
|
ئالىقىنىدا ئويناتماق |
|
|
|
ئالىقىنى قىچىشماق |
|
|
|
ئالىقىنى قىزىماق |
|
|
|
ئالىقىنىنى يالايدىغان |
|
|
|
ئالىقىنى ئوچۇق |
|
|
|
ئالىقانچە |
|
|
|
ئالىقانچىلىك |
|
|
|
ئالىقانسىمان |
|
|
|
ئالىلانماق |
|
|
|
ئالىلىق |
|
|
|
ئالىلىماق |
|
|
|
ئالىم |
|
|
|
ئالىماچ |
|
|
|
ئالىمادىس |
|
|
|
ئالىمان |
|
|
|
ئالىملىق |
|
|
|
ئالىۋار |
|
|
|
ئالىي |
|
|
|
ئالىيجاناب |
|
|
|
ئالىيجانابلىق |
|
|
|
ئالىيلىرى |
|
|
|
ئالىيلىق |
|
|
|
ئالىيېشىل |
|
|
|
ئالىيېشىللىق |
|
|
|
ئالىيىشماق |
|
|
|
ئاليۇمىن |
|
|
|
ئامال |
|
|
|
ئامال قانچە |
|
|
|
ئامالسىز |
|
|
|
ئامالسىزلىق |
|
|
|
ئاماللىماق |
|
|
|
ئامان |
|
|
|
ئامانەت |
|
ئامانەت[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ساقلاپ بېرىش، ۋاقتىنچە پايدىلىنىش ئۈچۈن تاپشۇرۇلغان ياكى بىرەر كىشىگە ئەۋەتىپ بېرىش ئۈچۈن تاپشۇرۇلغان:[مىسال:] ئامانەت خەت. ئامانەت پۇل. ئامانەتنى تۇتماڭ، يوقالسا تۆلەرسىز، تام تۈۋىدە ئولتۇرماڭ، يىقىلسا ئۆلەرسىز (ماقال).
|
|
ئامانەتچى |
|
|
|
ئامانەت-قەرز |
|
|
|
ئامانلاشماق |
|
|
|
ئامانلىق |
|
|
|
ئاماننىساخان |
|
ئاماننىساخان[كەسىپ تۈرى:]＞تارىخ＜[يەشمىسى:]ئاتاقلىق مۇقامشۇناس ۋە تالانتلىق شائىرە مەلىكە ئاماننىساخان 1523-يىلى ھازىرقى مەكىت ناھىيىسىنىڭ تىزناپ دەرياسى بويىدىكى قومۇش مەھەللە يېزىسىدا نامرات ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن. ئۇ «نەفىسە» تەخەللۇسى بىلەن تونۇلغان. شائىرە ئاماننىساخان ئۆمرىدە مۇزىكا، خەتتاتلىق، شېئىرىيەت ۋە ئىجتىمائىيەت جەھەتلەردىمۇ زور تۆھپىلەرنى قوشقان. ئۇ «چوڭ نەغمە»، «داستان» ۋە «مەشرەپ»تىن ئىبارەت مۇقام شەكىللىرىنى كۈي شەكلى بويىچە يۈرۈشلەشتۈرگەن ۋە قېلىپلاشتۇرغان. ئۇ مۇقاملارنى رەتلەش بىلەن بىللە ئۇنى تېخىمۇ بېيىتىش نىيىتىدە «ئىشرەت ئەڭگىز» مۇقامىنى ئىجاد قىلغان. خوتۇن قىزلارغا نەسىھەت قىلىش مەزمۇنىدىكى «ئەخلاقىي جەمىلە» ناملىق كىتابىنى ۋە «شۇرۇھۇلقۇلۇپ» («قەلبلەر شەرھى») ناملىق بىر رىسالىنى يازغان. ئۇ 1557-يىلى 34 يېشىدا تۇغۇتىدا ۋاپات بولۇپ كەتكەن.
|
|
ئامان-ئېسەن |
|
|
|
ئامان-ئېسەنلىك |
|
|
|
ئامەت |
|
|
|
ئامەتسىز |
|
|
|
ئامەتلىك |
|
|
|
ئامبار |
|
|
|
ئامبارچى |
|
|
|
ئامبارچىلىق |
|
|
|
ئامبارلاشتۇرماق |
|
|
|
ئامبارلىق |
|
|
|
ئامبال |
|
|
|
ئامباللىق |
|
|
|
ئامبۇر |
|
|
|
ئامبۇلاتورىيە |
|
|
|
ئامبۇلاتورىيىلىك |
|
|
|
ئامپۇل |
|
|
|
ئامپېر |
|
|
|
ئامپېر سائەت |
|
|
|
ئامپېرلىق |
|
|
|
ئامپېرمېتىر |
|
|
|
ئامپىلىتۇدا |
|
|
|
ئامراق |
|
|
|
ئامراقلاشماق |
|
|
|
ئامراقلىق |
|
|
|
ئامفىبول |
|
|
|
ئامما |
|
|
|
ئاممونىي |
|
|
|
ئاممىباب |
|
|
|
ئاممىبابلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاممىبابلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاممىبابلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاممىبابلاشماق |
|
|
|
ئاممىبابلىق |
|
|
|
ئاممىۋى |
|
|
|
ئاممىۋىلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاممىۋىلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاممىۋىلاشماق |
|
|
|
ئاممىياك |
|
|
|
ئاممىياكلىق |
|
|
|
ئامورتىزاتسىيە |
|
|
|
ئامورف |
|
|
|
ئامورف تىللار |
|
|
|
ئامۇت |
|
|
|
ئامۇتسىمان |
|
|
|
ئامۇتلۇق |
|
|
|
ئامېرىتسىي |
|
|
|
ئامېرىكا |
|
|
|
ئامېرىكان |
|
|
|
ئامېرىكىلىق |
|
|
|
ئامىخاس |
|
|
|
ئامىل |
|
|
|
ئامىلە |
|
|
|
ئامىن |
|
|
|
ئاميوبا |
|
|
|
ئاميوبالىق |
|
|
|
ئان |
|
|
|
ئانا |
|
|
|
ئانا بولماق |
|
ئانا بولماق[يەشمىسى:] ① بالىلىق بولماق، بالىلىق ئاياللار قاتارىغا ئۆتمەك.[يەشمىسى:] ② ئانا ئورنىدا باشقىلارنىڭ بېشىنى سىلاپ، دەردىگە دەرمان بولماق، ياخشىلىق قىلماق:[مىسال:] پەرزەنتلەرگە مېھرى پۈتمەس ئانا بولدۇڭ، كۈلسەڭ ئۇلار كۈلىدۇ، غېمىدە غەمگە تولدۇڭ.
|
|
ئانا تىل |
|
|
|
ئانا مەكتەپ |
|
|
|
ئانا ۋەتەن |
|
|
|
ئانا يۇرت |
|
|
|
ئانىدىن تۇغما |
|
|
|
ئانىسى گەپكە تۇغقان |
|
|
|
ئانىسىنى كۆزىگە كۆرسەتمەك |
|
|
|
ئانىسىنىڭ ئەمچىكىنى قاتتىق چىشلىگەن |
|
|
|
ئانا-بالا |
|
|
|
ئاناتومىيە |
|
|
|
ئاناتومىيىلىك |
|
|
|
ئانار |
|
|
|
ئانارتاش |
|
|
|
ئانارخىزم |
|
|
|
ئانارخىست |
|
|
|
ئانارخىيە |
|
|
|
ئانارخىيىلىك |
|
|
|
ئانارگۈل |
|
|
|
ئانارلىق |
|
|
|
ئانالىتىك |
|
|
|
ئانالىتىك تىل |
|
|
|
ئانالىز |
|
|
|
ئاناناس |
|
|
|
ئانت |
|
|
|
ئانتانتا |
|
|
|
ئانتاركتىكا |
|
|
|
ئانتاگونىزم |
|
|
|
ئانتاگونىيە |
|
|
|
ئانتاگونىيىسىز |
|
|
|
ئانتاگونىيىلىك |
|
|
|
ئانتخور |
|
|
|
ئانتراتسىت |
|
|
|
ئانتولوگىيە |
|
|
|
ئانتولوگىيىلىك |
|
|
|
ئانتېننا |
|
|
|
ئانتېنناسىز |
|
|
|
ئانتېننالىق |
|
|
|
ئانتىگېن |
|
|
|
ئانجىرغا |
|
|
|
ئانچە |
|
|
|
ئانچە-مۇنچە |
|
|
|
ئانچىكى |
|
|
|
ئانچىلىك |
|
|
|
ئانچىنان |
|
|
|
ئانچىۋالا |
|
|
|
ئاندا |
|
|
|
ئاندا-ساندا |
|
|
|
ئانداق |
|
|
|
ئانداق-مۇنداق |
|
|
|
ئانداقچى |
|
|
|
ئانداقچى-مۇنداقچى |
|
|
|
ئاندا-مۇندا |
|
|
|
ئاندىن |
|
|
|
ئانسامبىل |
|
|
|
ئانكىت |
|
|
|
ئانناي |
|
|
|
ئانئورگانىك |
|
|
|
ئانېمومېتىر |
|
|
|
ئانىجان |
|
|
|
ئانىكا |
|
|
|
ئانىلارچە |
|
|
|
ئانىلىق |
|
|
|
ئانىلىن |
|
|
|
ئانىۋېشى |
|
|
|
ئانىي |
|
|
|
ئاھ |
|
ئاھ[سۆز تۈركۈمى:] ئىملىق[يەشمىسى:] ① مېھىر-مۇھەببەت، كۈچلۈك ھېسسىيات، سېغىنىش، ئىنتىزارلىق، خۇشاللىق قاتارلىق ھېس-تۇيغۇلارنى ئىپادىلەيدۇ:[مىسال:] ئاھ، جېنىم بالام سېنى كۆرىدىغان كۈنلەرمۇ بولىدىكەن-ھە.[يەشمىسى:] ② ئېچىنىش، دەرد-ئەلەم، ھەسرەت-نادامەت، نالە-تۇيغۇسىنى ئىپادىلەيدۇ:[مىسال:] «ئاھ» دېسە ئۆپكىسى كۆرۈنۈپتۇ (ماقال). ＊ ئاھ، شۇ كۈنى ئۆزۈمنىڭ نېمە بولغانلىقىمنى ھېچ بىلمىدىم.[يەشمىسى:] ③ نالە، زار، دەرد، پىغان:[مىسال:] يىگىت ئايرىلىش ئازابىدىن بىر ئاھ ئۇرغانىكەن، ئۇنىڭ ئاھى يەتتە قات ئاسماننى، يەتتە قات زېمىننى تىترىتىپتۇ. ＊ ئاھ ئۇرارمەن، ئاھ ئۇرارمەن، 90ئاھلىرىم تۇتقاي سېنى؛ 90كۆز يېشىم دەريا بولۇپ، 90بېلىقلىرىم يۇتقاي سېنى.
|
|
ئاھا |
|
|
|
ئاھاڭ |
|
|
|
ئاھاڭ |
|
|
|
ئاھاڭدار |
|
|
|
ئاھاڭدارلىق |
|
|
|
ئاھاڭداش |
|
|
|
ئاھاڭداشلىق |
|
|
|
ئاھاڭلىق |
|
ئاھاڭلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① مەلۇم بىر ئاھاڭ ياكى مۇزىكىغا ئىگە، مەلۇم بىر ئاھاڭ، مۇزىكا بىلەن ئىپادىلىنىدىغان، چېلىنىدىغان ياكى ئېيتىلىدىغان:[مىسال:] ئۇلارنىڭ مۇئامىلىلىرى سىلىق، قائىدىلىك، ئۆزئارا سۆزلىشىشلىرى ئاھاڭلىق ۋە جاراڭلىق ئىدى.[يەشمىسى:] ② ئاھاڭدار:[مىسال:] كېلىشكەن بۇرۇتىنى بۇراپ يىگىت، چالدى-دە، خۇش ئاھاڭلىق دۇتارىنى. يېقىملىق لەرزان ناخشا كەتتى ياڭراپ، تىترىتىپ يۈرەكلەرنىڭ زىل تارىنى.
|
|
ئاھالە |
|
|
|
ئاھالىسىز |
|
|
|
ئاھالىسىزلىك |
|
|
|
ئاھالىلىك |
|
|
|
ئاھانەت |
|
ئاھانەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① ھاقارەت، تۆھمەت، بوھتان:[مىسال:] ئۆمرۈمدە ئاڭلاپ باقمىغان بۇ ئاھانەتكە چىداپ تۇرالماي ئىتتىك تالاغا چىقتىم.[يەشمىسى:] ② خورلۇق، ناھەقچىلىك، ئۇۋاللىق:[مىسال:] نومۇس ۋە ئاھانەتكە چىدىمىغان بەختىگۈلنىڭ دادىسى بىر كۈنى كەچقۇرۇن غەزەپ بىلەن قۇددۇسنىڭكىگە بېرىپ، بەختىگۈلنىڭ ئۆيىگە كىردى.[يەشمىسى:] ③ نومۇس، ئىزا، ئۇيات:[مىسال:] چىقىرار ئادەمنى كاردىن يارىماس ئەخلەت قىلىپ، قەلبى ساپ ئىنسان ئۈچۈن قاتتىق ئاھانەتتۇر تەمە.
|
|
ئاھانەتلىك |
|
|
|
ئاھ-ئەپغان |
|
|
|
ئاھ-پەرياد |
|
|
|
ئاھ-پىغان |
|
|
|
ئاھ-زار |
|
|
|
ئاھ-نادامەت |
|
|
|
ئاھھاي |
|
|
|
ئاھۇ |
|
|
|
ئاھۇپەرياد |
|
|
|
ئاھۇپىغان |
|
|
|
ئاھۇزار |
|
|
|
ئاھۇنادامەت |
|
|
|
ئاھ-ئۇھ |
|
|
|
ئاھ-ئۇھلىماق |
|
|
|
ئاھ-ۋاھ |
|
|
|
ئائورتا |
|
|
|
ئاۋاپ |
|
|
|
ئاۋات |
|
|
|
ئاۋاتچىلىق |
|
|
|
ئاۋاتلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاۋاتلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاۋاتلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاۋاتلاشماق |
|
|
|
ئاۋاتلىق |
|
|
|
ئاۋارە |
|
|
|
ئاۋارىچىلىك |
|
|
|
ئاۋارىز |
|
|
|
ئاۋارىكەش |
|
|
|
ئاۋارىكەشلىك |
|
|
|
ئاۋارىگەرچىلىك |
|
|
|
ئاۋاز |
|
|
|
ئاۋاز بەرمەك |
|
|
|
ئاۋاز قوشماق |
|
|
|
ئاۋازغا قويماق |
|
|
|
ئاۋازسىز |
|
|
|
ئاۋازشۇناس |
|
|
|
ئاۋازشۇناسلىق |
|
|
|
ئاۋازلىق |
|
|
|
ئاۋاق |
|
|
|
ئاۋاقتا |
|
ئاۋاقتا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سولاق، تۈرمە، زىندان:[مىسال:] قۇل-يېتىمنىڭ ياتقان يېرى پىتلىق ئاۋاقتا. قۇل-يېتىمغا ئاش بېرەركەن سۇنۇق تاۋاقتا.
|
|
ئاۋاقلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاۋاقلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاۋاقلاشماق |
|
|
|
ئاۋاقلىق |
|
|
|
ئاۋام |
|
|
|
ئاۋام پالاتا |
|
|
|
ئاۋام خەلق |
|
|
|
ئاۋانس |
|
|
|
ئاۋانگارت |
|
|
|
ئاۋانگارتلىق |
|
|
|
ئاۋايلاشماق |
|
|
|
ئاۋايلىماق |
|
|
|
ئاۋغۇست |
|
|
|
ئاۋلاق |
|
|
|
ئاۋۇ |
|
|
|
ئاۋۇتماق |
|
|
|
ئاۋۇتۇشماق |
|
|
|
ئاۋۇتۇلماق |
|
|
|
ئاۋۇشقا |
|
|
|
ئاۋۇغاي |
|
|
|
ئاۋۇل |
|
|
|
ئاۋۇلىماق |
|
|
|
ئاۋۇماق |
|
|
|
ئاۋۇن |
|
|
|
ئاۋۇنچاق |
|
ئاۋۇنچاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كۆڭۈلنى تىنچىتقۇچى، بەزلىگۈچى، خاتىرجەم قىلغۇچى:[مىسال:] چىقاردىم بىر يەكۈن ئاخىر ئۆمۈر مەنزىلىدىن شۇنداق، ئۆمۈردۇر بىر كۈرەش، ھەرگىز ئەمەس ئۇ بىزگە ئاۋۇنچاق.
|
|
ئاۋۇندۇرماق |
|
|
|
ئاۋۇندۇرۇشماق |
|
|
|
ئاۋۇندۇرۇلماق |
|
|
|
ئاۋۇنماق |
|
|
|
ئاۋۋال |
|
|
|
ئاۋۋال ئاخشام |
|
|
|
ئاۋۋال-ئاخىر |
|
|
|
ئاۋۋالقى |
|
|
|
ئاۋىئاتسىيە |
|
|
|
ئاۋىئاماتكا |
|
|
|
ئاۋىي |
|
|
|
ئائىت |
|
|
|
ئائىلە |
|
|
|
ئائىلە تاۋابىئات |
|
|
|
ئائىلە تەۋە |
|
|
|
ئائىلىلىك |
|
|
|
ئائىلىۋى |
|
|
|
ئاي |
|
|
|
ئاي كالېندارى |
|
|
|
ئاي كۆرمەك |
|
|
|
ئاي گەردىشى |
|
|
|
ئايا |
|
|
|
ئاياز |
|
ئاياز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] قەھرىتان قىش پەسلى، قىش:[مىسال:] ئاقتى ئەگىز، كەلدى كۆكلەم، كەتتى ئاياز، تۇرنىلارمۇ توي تارتىشىپ قىلدى پەرۋاز.
|
|
ئاياش |
|
|
|
ئاياشماق |
|
|
|
ئاياغ |
|
|
|
ئاياغ ئاستى بولماق |
|
|
|
ئاياغ ئاستى قىلماق |
|
|
|
ئاياغ سالماق |
|
|
|
ئايىغى چىقماق |
|
|
|
ئايىغىدىن شامال ئۆتۈپ تۇرماق |
|
|
|
ئايىغى قۇرغاق |
|
|
|
ئايىغى ئېغىر |
|
|
|
ئايىغى ياراشماق |
|
|
|
ئايىغى يېنىك |
|
|
|
ئاياغلاپ |
|
|
|
ئاياغلاشتۇرماق |
|
|
|
ئاياغلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئاياغلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئاياغلاشماق |
|
|
|
ئاياغلىق |
|
|
|
ئاياق |
|
|
|
ئايال |
|
|
|
ئايالچە |
|
|
|
ئايالچىلىق |
|
|
|
ئاياللىق |
|
|
|
ئايالماق |
|
|
|
ئايان |
|
|
|
ئايانچ |
|
|
|
ئايانچلىق |
|
|
|
ئايانماق |
|
|
|
ئايەت |
|
|
|
ئايەم |
|
|
|
ئايەملىك |
|
|
|
ئايەملىمەك |
|
|
|
ئايپاڭ |
|
|
|
ئايپالتا |
|
|
|
ئايدالا |
|
|
|
ئايدا-يىلدا |
|
|
|
ئايدىڭ |
|
|
|
ئايدىڭ باش |
|
|
|
ئايدىڭدا قېتىق ئىچىشمىگەن |
|
|
|
ئايدىڭلاشتۇرماق |
|
|
|
ئايدىڭلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
ئايدىڭلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
ئايدىڭلاشماق |
|
|
|
ئايدىڭلىق |
|
|
|
ئايدىن-ئايغا |
|
|
|
ئايران |
|
|
|
ئايروپىلان |
|
|
|
ئايروپىلانسازلىق |
|
|
|
ئايرودروم |
|
|
|
ئايرودىنامىكا |
|
|
|
ئايرودىنامىكىلىق |
|
|
|
ئايروستات |
|
|
|
ئايرىتماق |
|
|
|
ئايرىشماق |
|
|
|
ئايرىلماق |
|
|
|
ئايرىلىش |
|
|
|
ئايرىم |
|
|
|
ئايرىما |
|
|
|
ئايرىماق |
|
|
|
ئايرىم-ئايرىم |
|
|
|
ئايرىمچە |
|
|
|
ئايرىملىق |
|
|
|
ئايرىمىچى |
|
|
|
ئايرىمىچىلىق |
|
|
|
ئايرىۋاش |
|
|
|
ئايرىۋاشلاتماق |
|
|
|
ئايرىۋاشلاشماق |
|
|
|
ئايرىۋاشلانماق |
|
|
|
ئايرىۋاشلىماق |
|
|
|
ئايغاق |
|
|
|
ئايغاقچى |
|
|
|
ئايغاقچىلىق |
|
|
|
ئايغاقلىماق |
|
|
|
ئايغىر |
|
|
|
ئايقىن |
|
|
|
ئايقىن-سايقىن |
|
|
|
ئاي-كۈن |
|
|
|
ئايگۈل |
|
|
|
ئايلا |
|
|
|
ئايلاپ |
|
|
|
ئايلاپ-ئايلاپ |
|
|
|
ئايلاپ-يىللاپ |
|
|
|
ئايلاندۇرماق |
|
|
|
ئايلاندۇرۇشماق |
|
|
|
ئايلاندۇرۇلماق |
|
|
|
ئايلانسۇن |
|
|
|
ئايلانما |
|
|
|
ئايلانماق |
|
|
|
ئايلانمىلىق |
|
|
|
ئايلۇ |
|
|
|
ئايلىناي |
|
|
|
ئايلىق |
|
|
|
ئايلىقچى |
|
|
|
ئايلىنىش |
|
|
|
ئايماق |
|
|
|
ئايماقبېگى |
|
|
|
ئايماقلىق |
|
|
|
ئايمۇئاي |
|
|
|
ئاينىتماقⅠ |
|
|
|
ئاينىتماقⅡ |
|
|
|
ئاينىتىلماقⅠ |
|
|
|
ئاينىتىلماقⅡ |
|
|
|
ئاينىشماق |
|
|
|
ئاينىماقⅠ |
|
|
|
ئاينىماقⅡ |
|
|
|
ئايھاي |
|
|
|
ئايھايلاتماق |
|
|
|
ئايھايلاشماق |
|
|
|
ئايھايلىماق |
|
|
|
ئايۋان |
|
|
|
ئايۋانلىق |
|
|
|
ئايىم |
|
|
|
ئايىماق |
|
|
|
ئايىمقىز |
|
|
|