ئا
ئە
ب
پ
ت
ج
چ
خ
د
10 ر
11 ز
12 ژ
13 س
14 ش
15 غ
16 ف
17 ق
18 ك
19 گ
20 ڭ
21 ل
22 م
23 ن
24 ھ
25 ئو
26 ئۇ
27 ئۆ
28 ئۈ
29 ۋ
30 ئې
31 ئى
32 ي

13 س 🔗

س

سا

سائادەت

سائادەتلىك

سائادەتمەن

سائادەتمەنلىك

سائەت

سائەتچى

سائەتچىلىك

سائەت-سائەتلەپ

سائەتساز

سائەتسازلىق

سائەتلەپ

سائەتلىك

ساباⅠ

ساباⅡ

ساباھەت

ساباھەتلىك

سابىق

ساپⅠ

سېپى ئۆزىدىن

ساپⅡ

ساپا (ساپاسى)Ⅰ

ساپا (ساپاسى)Ⅱ

ساپاسىز

ساپاق

ساپىقىدا يىگلەپ قالغان

ساپاقسىز

ساپاقلىق

ساپال

ساپالىق

ساپان

ساپايى

ساپايىچى

ساپتۇرماق

ساپساپچى

ساپقۇچ

ساپلا

ساپلاتماق

ساپلاشتۇرماق

ساپلاشتۇرۇلماق

ساپلاشماقⅠ

ساپلاشماقⅡ

ساپلانماق

ساپلىقⅠ

ساپلىق

ساپلىقⅢ

ساپلىماق

ساپما

ساپماق

ساتار

ساتارچى

ساتارمەن

ساتا-ساتقۇ

ساتقۇچى

ساتقۇزماق

ساتقۇزۇلماق

ساتقۇن

ساتقۇنلۇق

ساتما

ساتماق

ساتورن

ساتىرا

ساتىراش

ساتىراشخانا

ساتىراشلىق

ساتىرىچى

ساتىرىك

سارخاروزا

ساخارىن

ساخال

ساخاۋەت

ساخاۋەتچى

ساخاۋەتخانا

ساخاۋەتلىك

ساختا

ساختا قىلماق

ساختىپەز

ساختىپەزلىك

ساختىلاشتۇرماق

ساختىلاشتۇرۇشماق

ساختىلاشتۇرۇلماق

ساختىلاشماق

ساختىلىق

ساختىيان

ساخۇ

سادا

ساداسىز

ساداق

ساداقەت

ساداقەتسىز

ساداقەتسىزلىك

ساداقەتلىك

ساداقەتمەن

ساداقەتمەنلىك

ساداقەتنامە

ساددا

ساددىلاشتۇرماق

ساددىلاشتۇرۇلماق

ساددىلاشماق

ساددىلىق

سادىر

سادىغا

سادىغاڭ كېتەي

سادىق

سادىقلىق

سار

ساراⅠ

ساراⅡ

ساراپان

ساراسىمە

ساراسىمىلىك

ساراڭ

ساراڭ تاپماق

ساراڭ قېتىش

ساراڭلىق

ساراي

سارايلىق

سارايۋەن

سارايۋەنلىك

سارت

سارجا

سارجان

سارجانلاتماق

سارجانلاشماق

سارجانلانماق

سارجانلىماق

سارچە

سارسىلىماق

سارسىماق

سارغايتماق

سارغايدى

سارغايماق

سارغۇچ

سارغىيىشماق

سارقىت

سارقىتماق

سارقىتىلماق

سارقىشماق

سارقىما

سارقىماق

سارقىندى

ساركوما

سارگاس

سارۇچكا

سارۋا

سارۋان

سازⅠ

سازⅡ

سازⅢ

سازاڭ

سازاڭسىمان

سازاڭسىمان مەددە

سازاڭسىمان ئۆسۈكچە

سازاڭسىمانلار

سازاۋەر

سازايى

سازەندە

سازەندىلىك

سازچى

سازلاتماق

سازلاشماق

سازلانماق

سازلىقⅠ

سازلىقⅡ

سازلىماق

سازىكەپ

ساسۇڭ

ساغاداۋا

ساغان

ساغدۇرماق

ساغرا

ساغرۇ

ساغرۇغى

ساغرىلىق

ساغلام

ساغلاملاشتۇرماق

ساغلاملاشتۇرۇلماق

ساغلاملاشماق

ساغلاملىق

ساغلىق

ساغماق

ساق

ساقا

ساقا ئويۇنى

ساقاقⅠ

ساقاقⅡ

ساقال

ساقال ئەرلۇباغا يەتمەك

ساقال تارغىقى

ساقال تاشلىماق

ساقال چىقماق

ساقالدىكى ئاش

ساقالغا تۈكۈرمەك

ساقالغا ئېسىلماق

ساقالغا ياماشماق

ساقىلىنى قىرقىماق

ساقىلىنىڭ ئاستىغا كىرىۋالماق

ساقال-بۇرۇت

ساقال-بۇرۇتتىن ئايرىلىپ قالماق

ساقالدۇرۇق

ساقالسىز

ساقال-سۇمبات

ساقاللىق

ساقاۋ

ساقايتماق

ساقايتىلماق

ساقايماق

ساقچى

ساقچىخانا

ساقچىلىق

ساق-سالامەت

ساقسىز

ساقسىزلىق

ساقلاتماق

ساقلاشماق

ساقلاقلىق

ساقلاندى

ساقلانما

ساقلانماق

ساقلىق

ساقلىماق

ساقلىنىشچانلىق

ساقمۇساق

ساقىت

ساقىلالغۇچ

ساقلىق

ساقىي

ساقىيقۇش

ساقىيلىق

ساقىيىشماق

ساكسوفون

ساكسىگورنى

ساكلار

ساكيامۇنى

ساڭ

ساڭبېگى

ساڭچى

ساڭرام

ساڭزا

ساڭقا

ساڭقار

ساڭقارا

ساڭقىشماق

ساڭقىماقⅠ

ساڭقىماقⅡ

ساڭگاپ

ساڭگىلاتماق

ساڭگىلاشماق

ساڭگىلاقلىق

ساڭگىل-سۇڭگۇل

ساڭگىلىماق

ساڭلىق

سال

سالا (سالاسى)Ⅰ

سالا (سالاسى)Ⅱ

سالاپەت

سالاپەتلىك

سالاتⅠ

سالاتⅡ

سالاچى

سالاچىلىق

سالار

سالا-سالا

سالاسۇن

سالاسۇنلۇق

سالا-سۈلھى

سالاكەش

سالاكەشلىك

سالاگەر

سالاگەرلىك

سالالاشتۇرماق

سالالاشتۇرۇلماق

سالالاشماق

سالام

سالام بەرمەك

سالاماندار

سالامەت

سالامەتچىلىك

سالامەتلىك

سالام-تەزىم

سالام-سەھەت

سالاملاشماق

سالاملىق

سالامۇئەلەيكۇم

سالام-ئىلىك

سالاھىيەت

سالاھىيەتسىز

سالاھىيەتسىزلىك

سالاھىيەتلىك

سالاۋات

سالپا

سالپا-ساياق

سالپا-سۇلپاڭ

سالپا-سۇلپى

سالپاڭ

سالپاڭلاتماق

سالپاڭلاشماق

سالپاڭلىماق

سالپايتماق

سالپايماق

سالپىرىماق

سالپىيىشماق

سالتاڭ

سالجا

سالجىماق

سالچى

سالچىلىق

سالدار

سالدۇ

سالدۇرماق

سالغا

سالغىچى

سالقىن

سالقىنلاتماق

سالقىنلاشتۇرماق

سالقىنلاشتۇرۇلماق

سالقىنلاشماق

سالقىنلىق

سالقىنلىماق

سالماⅠ

سالماⅡ

سالماقⅠ

سالماقⅡ

سالماقلاشماق

سالماقلانماق

سالماقلىق

سالمۇ

سالنامە

سالنامىچى

سالون

سالۋار

سالۋاراتماق

سالۋارىماق

سالۋاڭ

ساليۇن

سام

ساماⅠ

ساماⅡ

سامارىي

سامان

سامان غوللۇق ئۆسۈملۈكلەر

سامان قورساق

سامان نەرخى

ساماننىڭ ئاستىدىن سۇ يۈگۈرتمەك

ساماننىڭ تېگىدىن سۇ قويماق

سامانچىⅠ

سامانچىⅡ

سامانخانا

ساماندەك

سامانلىق

سامانلىقتا يىڭنە ئاختۇرغاندەك

سامانلىقنىڭ ئاچقۇچى تەگمەك

سامانىيلار

سامانيولى

ساماۋار

ساماۋارچى

ساماۋارخانا

ساماۋى

سامبا

سامبۇسا

سامتۇر

سامدىماق

سامسا

سامساق

سامساقگۈل

سامساقلىق

سامسىپەز

سامسىپەزلىك

سامسىخانا

سام-ھام

ساموراي

سامورايلىق

سامىرسىن

سامىي

سانⅠ

سانلار ئارقىمۇئارقىلىقى

سانىماي سەككىز دېمەك

سانى يوق

سانⅡ

سانا

سانائەت

سانائەت ئىنقىلابى

سانائەتچى

سانائەت-قاتناش

سانائەتلەشتۈرمەك

سانائەتلەشتۈرۈلمەك

سانائەتلەشمەك

ساناتماق

ساناتورىيە

ساناشماق

ساناق

ساناق سان

ساناقچى

ساناقسىز

ساناقلىق

ساناقلىق كۈنى قالماق

سانالماق

سانايىنەپىسە

سانتونىن

سانتىگرام

سانتىلىتىر

سانتىمېتىر

سانتىمىللىمېتىر

سانجاق

سانجاق-سانجاق

سانجىتماق

سانجىشماق

سانجىغاق

سانجىق

سانجىقئوت

سانجىلماق

سانجىما

سانجىماق

ساندۇق

ساندۇقچە

سامدۇقچى

ساندۇقچىلىق

ساندۇقلۇق

سان-ساپا

سانسان

سان-ساناق

سان-ساناقسىز

سانسكرىت

سان-سۈپەت

سان-سىپىر

سانسىز

سانسىزلىغان

سانلىق

سانىتار

سانىتاركا

سانىغۇچ

سانىماق

ساناپ دەسسىمەك

سانىيەن

ساھابە

ساھە (ساھەسى)

ساھىب

ساھىبپەرمان

ساھىبتەدبىر

ساھىبتەدبىرلىك

ساھىبجامال

ساھىبجاماللىق

ساھىبخانا

ساھىبخانىلىق

ساھىبدەۋران

ساھىبقىران

ساھىبقىرانلىق

ساھىبكامال

ساھىل

ساۋاب

ساۋابلىق

ساۋات

ساۋاتسىز

ساۋاتسىزلىق

ساۋاتلىق

ساۋاتماق

ساۋاشماق

ساۋاغ

ساۋاق

ساۋاقداش

ساۋاقداشلىق

ساۋالماق

ساۋام

ساۋۇت

ساۋۇتچى

ساۋۇتلۇق

ساۋىماق

سائىل

ساي

ساي كەلمەك

سايا

ساياتىن

ساياز

ساياق

ساياقدىماق

ساياقلىق

ساياڭغۇ

سايان

ساياھەت

ساياھەتچى

ساياھەتچىلىك

ساياھەتنامە

سايە

سايە بولماق

سايە قىلماق

سايىسىدىن قورقماق

سايىسىدىن ئۆركىمەك

سايە قىلماق

سايدۇرماق

سايراتماق

سايراشماق

سايرىماق

سايغاقⅠ

سايغاقⅡ

سايغاقⅢ

سايغاقدىماق

سايغاقلىق

سايلاتما

سايلاتماق

سايلاشماق

سايلام

سايلانغۇچى

سايلانماق

سايلىغۇچى

سايلىق

سايلىماق

سايماق

سايماقⅡ

سايمان

سايمان-جابدۇق

سايمانلىق

سايوز

سايۋا

سايۋا ئۈزۈم

سايىپەرەس

سايىداتماق

سايىداشماق

سايىدىماق

سايىسىدا

سايىسىز

سايىقى

سايىك

سايىلاندۇرماق

سايىلاندۇرۇش

سايىلىق

سايىن

سايىۋەن

سايىۋەنلىك

سەبدەر

سەبرە

سەبىي

سەبىيلىك

سەپⅠ

سەپكە ئاتلانماق

سەپنى يارماق

سەپⅡ

سەپⅢ

سەپەرⅠ

سەپەرⅡ

سەپەرداش

سەپەرداشلىق

سەپەرسىز

سەپەرۋەر

سەپەرۋەرلىك

سەپپەن

سەپپەن ئېيتماق

سەپتۈرمەك

سەپچىⅠ

سەپچىⅡ

سەپداش

سەپداشلىق

سەپرا

سەپرا خالتىسى

سەپراسىغا تەگمەك

سەپراسى ئۆرلىمەك

سەپراس

سەپرالاشماق

سەپرالىق

سەپرائوت

سەپسالدۇرماق

سەپسالماق

سەپ-سەپ

سەپسەتە

سەپسەتىچى

سەپسەتىچىلىك

سەپسەتىۋاز

سەپسەتىۋازلىق

سەپسېلىشماق

سەپكۈ

سەپكۈچ

سەپكۈن

سەپكۈنلۈك

سەپلەتمەك

سەپلەشمەك

سەپلەنمەك

سەپلىك

سەپلىمە

سەپلىمەك

سەپمەك

سەت

سەت بولىدۇ

سەتەڭ

سەتەڭلەشمەك

سەتەڭلىك

سەتچىلىك

سەتر

سەتلەشتۈرمەك

سەتلەشتۈرۈلمەك

سەتلەشمەك

سەتلىك

سەتلىمەك

سەتھ (سەتھى)

سەتىن

سەجئە

سەجدە

سەجدە قىلماق

سەجدىگاھ

سەدەپ

سەدەپگۈل

سەدپارە

سەدپارىچىلىق

سەددىچىن

سەددىچىن سېپىلى

سەدىر

سەدىقە

سەدىقە-پىتىر

سەدىقىچى

سەدىقىخانا

سەرⅠ

سەرⅡ

سەراپⅠ

سەراپⅡ

سەرەتان

سەرەتان بۇرجى

سەرەڭگە

سەرەمەس

سەرەمجان

سەرەمجانلاشتۇرماق

سەرەمجانلاشتۇرۇلماق

سەرەمجانلاشماق

سەرەمجانلىق

سەربەست

سەربىز

سەرپⅠ

سەرپⅡ

سەرپاي

سەرپلەنمەك

سەرپلىمەك

سەرپۇش

سەرپىيات

سەرتال

سەرخۇشⅠ

سەرخۇشⅡ

سەرخۇشلۇق

سەرخىس

سەرخىل

سەرخىللاشتۇرماق

سەرخىللاشتۇرۇلماق

سەرخىللاشماق

سەرخىللىق

سەردار

سەردان

سەرراپ

سەرراپخانا

سەرراپلىق

سەرراچ

سەرراچلىق

سەرسام

سەرسان

سەرسانە

سەرسانچىلىق

سەرسان-سەرگەردان

سەرسانلىق

سەرسۇك

سەرقەلەم

سەركاتىپ

سەركار

سەركە

سەركەردە

سەركەردىلىك

سەركەش

سەركەشلىك

سەركىچۆپ

سەرگەردان

سەرگەردانلىق

سەرگەز

سەرگۈزەشت

سەرلەپ-مىسقاللاپ

سەرلەتمەك

سەرلەشمەك

سەرلەنمەك

سەرلەشكەر

سەرلەۋھە

سەرلەۋھىسىز

سەرلەۋھىلىك

سەرلىك

سەرلىمەك

سەرمايە

سەرمايىدار

سەرمايىسىز

سەرمايىلىك

سەرمۇنشى

سەرۋاز

سەرۋەر

سەرۋى

سەرىچ

سەرىمەك

سەزدۈرمەك

سەزگۈ

سەزگۈچى

سەزگۈر

سەزگۈرلەشتۈرمەك

سەزگۈرلەشتۈرۈلمەك

سەزگۈرلەشمەك

سەزگۈرلۈك

سەزمەك

سەس

سەسكەندۈرمەك

سەسكەنمەك

سەسكىنىشمەك

سەغىرە

سەقەنقۇر

سەقىمە

سەك

سەكتە

سەكرات

سەكرەتمە

سەكرەتمەك

سەكرەش

سەكرەشمەك

سەكرىگۈچ

سەكرىمە

سەكرىمەك

سەك-سەك

سەكسەن

سەكسەنئاياغ

سەكسەنپاچاق

سەكسەنپۇتⅠ

سەكسەنپۇتⅡ

سەكسەنخالتا

سەككىز

سەككىزەيلەن

سەككىزلىك

سەككىزىنچى

سەكلەشمەك

سەكىلدەتمەك

سەكىلدەشمەك

سەكىلدىمەك

سەگ

سەگەك

سەگەكلەشتۈرمەك

سەگەكلەشتۈرۈلمەك

سەگەكلەشمەك

سەگەكلىك

سەگەنچۈك

سەگەنچۈكلۈك

سەگۈنچەك

سەگىتېرەك

سەگىتىشمەك

سەگىتىلمەك

سەگىتمەك

سەگىدەتمەك

سەگىدەشمەك

سەگىدىمەك

سەگىشمەك

سەگىمەك

سەڭكىمەك

سەڭگەرمەك

سەڭگىقىز

سەلⅠ

سەلⅡ

سەل چاغلىماق

سەلەب

سەلبىي

سەل-پەل

سەلتەنەت

سەلتەنەتلىك

سەلكىن

سەللەⅠ

سەللەⅡ

سەللەمنا

سەللىگۈل

سەللىلىك

سەللىمازا

سەللىيىپ

سەلىقە

سەلىقىسى يوق

سەلىقلىغ

سەم (سەمى)

سەمەرە

سەمەرىسىز

سەمەرىلىك

سەمەندەر

سەمرىتمەك

سەمرىتىلمەك

سەمرىشمەك

سەمرىمەك

سەمىمىي

سەمىمىيەت

سەمىمىيەتسىز

سەمىمىيەتسىزلىك

سەمىمىيەتلىك

سەمىمىيلىك

سەن

سېنىڭ مېنىڭ دېيىشمەك

سەنئەت

سەنئەتچى

سەنئەتچىلىك

سەنئەتخۇمار

سەنئەتسىز

سەنئەتكار

سەنئەتكارلىق

سەنئەتلەشتۈرمەك

سەنئەتلەشتۈرۈلمەك

سەنئەتلەشمەك

سەنئەتلىك

سەنەقەس

سەنەم

سەنپەن

سەن-پەن

سەن-پەن دېيىشمەك

سەن-پەنلەشمەك

سەنتاڭرۇ

سەنتۈرۈلمەك

سەندەلⅠ

سەندەلⅡ

سەندەلⅢ

سەندەلⅣ

سەندەلⅤ

سەنكيا

سەنگساپال

سەنگۈن

سەنلەشمەك

سەنلىمەك

سەنمۇ

سەنۇبەر

سەھەر

سەھەرلەپ

سەھەرلىك

سەھرا

سەھراچە

سەھراچىلىق

سەھرالىق

سەھرايى

سەھرايىقىيامەت

سەھنە

سەھنە كىتابى

سەھنىدىن چۈشمەك

سەھنىلەشتۈرمەك

سەھنىلەشتۈرۈشمەك

سەھنىلەشتۈرۈلمەك

سەھنىلەشمەك

سەھىيە

سەھىيە

سەئۇدى ئەرەبىستان

سەۋەب

سەۋەبچى

سەۋەبسىز

سەۋەبكار

سەۋەبلىك

سەۋەب-نەتىجە

سەۋەبىيات

سەۋەن

سەۋەنلىك

سەۋدا

سەۋدايى

سەۋدايىلىق

سەۋرⅠ

سەۋر قاچىسى تاشماق

سەۋرⅡ

سەۋر بۇرجى

سەۋر-تاقەت

سەۋرچان

سەۋرچانلىق

سەۋرسىز

سەۋرسىزلەنمەك

سەۋرسىزلىك

سەۋرلىك

سەۋزە

سەۋزىلىك

سەۋزىنازۈك

سەۋىيە

سەۋىيىسىز

سەۋىيىلىك

سەي

سەي قايناق

سەي كاۋىسى

سەي-پەي

سەيپۇڭ

سەيپۇڭلۇق

سەيچى

سەيچىلىك

سەيخال

سەيخانا

سەيخانە

سەيخانىسىغا ئوت كەتمەك

سەيدۇ

سەير

سەيسى

سەيسىكەش

سەيشەنبە

سەيشەنبە بازار

سەي-كۆكتات

سەيلان

سەيلانە

سەيلە

سەيلە-تاماشا

سەيلەتمەك

سەيلە-ساياھەت

سەيلىچى

سەيلىك

سەيلىگاھ

سەيلىمەك

سەيلىۋاز

سەينا

سەيناق

سەينالىق

سەينەكⅠ

سەينەكⅡ

سەينىگە

سەيۋەن

سەيىد

سەييات

سەيياتلىق

سەييارە

سەيياھ

سپازما

سپورا

سپورت

سپورتچى

سپورىسىز

سپورىلىق

سپورىلىقلار

سپېكتر

سپېكتروسكوپ

سپېكتروگراف

سپېكتروگرافىيە

سپېكترومېتىر

سپىرال

سپىراللىق

سپىروگىرا

سپىلىت

ستاتا

ستاتىستىكا

ستاتىستىكىچى

ستاتىستىكىلىق

ستاندارت

ستاندارتلىق

ستراتوسفېرا

ستراتون

سترونتىسىي

سترېپتومىتسىن

ستودېنت

ستۇدىيە

ستېئارىن

ستېركول

ستېركول دەرىخى

ستېرېئو

ستېرېئوكىنو

ستېرېئولۇق

ستېرېئولۇق ئاۋاز

ستېرېئومېتىرىيە

ستېمونا

ستىرول

ستىمۇلىن

سخېما

سفالېرىت

سفېرا

سفېرىلىق

سكارلاتىنا

سكاليار

سكاندىي

سلېسار

سلېسارلىق

سمولا

سوئال

سوپەك

سوپۇن

سوپۇنچى

سوپۇنچىلىق

سوپۇندان

سوپۇندەرىخى

سوپۇنلاتماق

سوپۇنلاشماق

سوپۇنلىماق

سوپى

سوپىتورغاي

سوپىچىلىق

سوپىزم

سوپىسوپىياڭ

سوپىلىق

سوت

سوتا

سوتچى

سوتخانا

سوتسىيال

سوتسىيالىزم

سوتسىيالىزمچى

سوتسىيالىزملىق

سوتسىيالىستىك

سوتكا

سوتكىلىق

سوتلاتماق

سوتلاشماق

سوتلانماق

سوتلىماق

سوچى

سوخرۇن

سوداⅠ

سوداⅡ

سودالېت

سودان

سودىگەر

سودىگەرلىك

سودىلاشتۇرماق

سودىلاشماق

سودىلىق

سودىيە

سوراتماق

سوراشتۇرماق

سوراشماق

سوراق

سوراقچى

سوراقچىلىق

سوراقخانا

سوراقسىز

سورالماق

سورانماق

سورت

سورتداش

سورتلاشماق

سورتلانماق

سورتلۇق

سورتلىماق

سورۇتماق

سورۇشماق

سورۇق

سورۇقچى

سورۇقچىلىق

سورۇقلۇق

سورۇلماق

سورۇماق

سورۇن

سورۇنلۇق

سورىماق

سوزا

سوزدۇرماق

سوزماقⅠ

سوزماقⅡ

سوزۇشماق

سوزۇق

سوزۇلغاق

سوزۇلما

سوزۇلماق

سوزۇلمىلىق

سوزۇلۇشچان

سوزۇلۇشچانلىق

سوزۇنچاق

سوستاۋ

سوسكا

سوغا

سوغات

سوغان

سوغتانماق

سوغد

سوغد تىلى

سوغد يېزىقى

سوغداق

سوغۇق

سوغۇق بەلۋاغ

سوغۇق تەگمەك

سوغۇق سۇ سەپمەك

سوغۇق شەبنەم

سوغۇق قول

سوغۇق قول تەگمەك

سوغۇق ئېقىم

سوغۇق ئىچىملىك

سوغۇق يېمەكلىك

سوغۇقچان

سوغۇقچىلىق

سوغۇققان

سوغۇققانلىق

سوغۇقلاشماق

سوغۇقلۇق

سوغۇلدۇرماق

سوغۇلماق

سوغۇن

سوغىچى

سوغىچىلىق

سوغىگۈل

سوغىلىق

سوق

سوقاⅠ

سوقاⅡ

سوقا چۈشتى

سوقا سۆھبەت

سوقاⅢ

سوقاⅣ

سوقا-سايمان

سوقا-سەندەلدەك

سوقان

سوقتۇرماق

سوققا

سوقما

سوقما چالغۇ ئەسۋابلىرى

سوقماقⅠ

سوقماقⅡ

سوقماقⅢ

سوقۇر

سوقۇرئۈچەي

سوقۇش

سوقۇشتۇرماق

سوقۇشتۇرۇشماق

سوقۇشتۇرۇلماق

سوقۇشقاق

سوقۇشقاقلىق

سوقۇشماق

سوقۇلماق

سوقۇم

سوقۇملۇق

سوقۇندى

سوقىچاق

سوقىچاق شال

سوقىچى

سوك

سوكال

سوكسوك

سوك-سوك

سوكنا

سوكۇلداتماق

سوكۇلداشماق

سوكۇلدىماق

سوگۇزا

سوڭ

سوڭ ئاقمىسى

سوڭى چىقىش

سوڭباغ

سوڭداش

سوڭداشتۇرماق

سوڭداشماق

سوڭدىماق

سوڭرە

سوڭسوڭ

سوڭسىز

سوڭغاق

سوڭغى

سولⅠ

سولⅡ

سول قانات

سولⅢ

سولاتماق

سولاش

سولاشتۇرماق

سولاشماقⅠ

سولاشماقⅡ

سولاق

سولاقخانا

سولاقلىق

سولامچى

سولامچىلىق

سولانماق

سولتايماق

سولتەك

سولچىⅠ

سولچىⅡ

سولچىل

سولچىللىق

سولچىلىق

سولخاي

سولدات

سولداش

سولدۇرماق

سولدۇرۇشماق

سولغۇن

سولغۇنلاشماق

سولغۇنلۇق

سوللۇق

سولماق

سولۇن

سولېنوئىد

سولىماق

سوم

سومەن

سومكا

سوملۇق

سوملىماق

سومما

سومۇن

سون

سوناتا

سونار

سونچاق

سونۇرقىماق

سونېت

سوۋغا

سوۋغات

سوۋغاتلىق

سوۋغا-سالام

سوۋغىلىق

سوۋۇتقۇ

سوۋۇتقۇچ

سوۋۇتماق

سوۋۇتۇلماق

سوۋۇق

سوۋۇماق

سوۋېت

سويا

سويا پۇرچاق

سويام

سويدۇرماق

سويغان

سويغان پىيازدەك

سويلاتماق

سويلىماق

سويما

سويماق

سويۇشماق

سويۇقلۇق

سويۇلماق

سويۇم

سۇ

سۇ سەپمەك

سۇغا چۈشكەن چالمىدەك

سۇغا چۈشكەن مۈشۈكتەك

سۇغا چىلاشماق

سۇنى كۆرمەي ئۆتۈك سالماق

سۇنىڭ ئېقىشىغا

سۇنى لېيىتماق

سۇنى لېيىتىپ بېلىق تۇتماق

سۇ يولى

سۇ يۇقمايدىغان

سۈيىنى ياندۇرماق

سۇبات

سۇباتلىق

سۇبتروپىك

سۇبستانسىيە

سۇبلىماتسىيە

سۇبلىماتسىيىلەنمەك

سۇبھاناللا

سۇبيېكت

سۇبيېكتىپ

سۇبيېكتىپچىلىق

سۇبيېكتىپلىق

سۇپا

سۇپرا

سۇپۇپ

سۇپېرفوسفات

سۇپېرگېتېرودىن

سۇپېرگېتېرودېنلىق

سۇپىلىق

سۇترا

سۇچەك

سۇچى

سۇچىلىق

سۇخارى

سۇخانا

سۇخەن

سۇخەنچى

سۇخەنچىلىك

سۇخەندانلىق

سۇدان

سۇر

سۇرغۇچ

سۇرقى

سۇرقىدىماق

سۇرۇپ

سۇرۇخ

سۇزاپ

سۇژىت

سۇژىتلىق

سۇس

سۇس يامغۇر

سۇسپېنزىيە

سۇسلاتماق

سۇسلاشتۇرماق

سۇسلاشتۇرۇلماق

سۇسلاشماق

سۇسلىماق

سۇسىراتماق

سۇسىراشماق

سۇسىرىماق

سۇسىز

سۇسىزلاندۇرماق

سۇسىزلانماق

سۇسىزلىق

سۇسىزلىنىش

سۇغارتماق

سۇغارماق

سۇغان

سۇغۇر

سۇغۇرتا

سۇغۇرتما

سۇغۇرتماق

سۇغۇرماق

سۇغۇرۇشماق

سۇغۇرۇلماق

سۇغىرىشماق

سۇغىرىلماق

سۇفلېر

سۇفلېرلىق

سۇقسۇر

سۇقماق

سۇقۇشماق

سۇقۇلماق

سۇقۇنماق

سۇكات

سۇكرى

سۇكېزەك

سۇڭⅠ

سۇڭⅡ

سۇڭ سۇلالىسى

سۇڭپىياز

سۇڭلۇق

سۇلاتماق

سۇلاشتۇرماق

سۇلاشماق

سۇلاق

سۇلالە

سۇلانماق

سۇلايمان

سۇلايمان قالپىقى

سۇلتان

سۇلتانلىق

سۇلتايماق

سۇلفات

سۇلفات كىسلاتا

سۇلفاتلار

سۇلفاتىئازول

سۇلفىد

سۇلفىدلار

سۇلۇ

سۇلۇقⅠ

سۇلۇق ئىششىق

سۇلۇقⅡ

سۇلۇن

سۇلىما

سۇلىماقⅠ

سۇلىماقⅡ

سۇلياۋ

سۇمالى

سۇماي

سۇمەن

سۇمبات

سۇمباتسىز

سۇمباتلىق

سۇمبۇل

سۇمبۇل چاچ

سۇمۇ

سۇمۇ چېلىشىشى

سۇمۇرۇغ

سۇمۇق

سۇناي

سۇنايچى

سۇنايلاتماق

سۇنايلاشماق

سۇنايلانماق

سۇنايلىماق

سۇنبۇلە

سۇنبۇلە بۇرجى

سۇنتاختا

سۇندۇرماق

سۇندۇرۇشماق

سۇندۇرۇلماق

سۇنغۇزماق

سۇنماقⅠ

سۇنماقⅡ

سۇنۇ

سۇنۇشماق

سۇنۇق

سۇنۇق قوشۇقنىڭ سېپى تەگمەك

سۇنۇقچى

سۇنۇقچىلىق

سۇنۇلماق

سۇئوقياسى

سۇۋاتماق

سۇۋادان

سۇۋادانلىق

سۇۋارى

سۇۋاشتۇرماق

سۇۋاشقاق

سۇۋاشقاقلىق

سۇۋاشماق

سۇۋاق

سۇۋاقچى

سۇۋاقچىلىق

سۇۋاقسىز

سۇۋاقلىق

سۇۋالماق

سۇۋان

سۇۋانماق

سۇۋاي

سۇۋاي-سالتاڭ

سۇۋېرېن

سۇۋىماق

سۇياغ

سۇياڭىقى

سۇيۇر

سۇيۇرغال

سۇيۇرغاللىق

سۇيۇق

سۇيۇقئاش

سۇيۇق-سەلەڭ

سۇيۇقلاشتۇرماق

سۇيۇقلاشتۇرۇلماق

سۇيۇقلاشماق

سۇيۇقلاندۇرماق

سۇيۇقلاندۇرۇلماق

سۇيۇقلانماق

سۇيۇقلۇق

سۇيۇقلىماق

سۇيۇلدۇرماق

سۇيۇلدۇرۇلماق

سۇيۇلماق

سۇيىقەست

سۈيىقەستچى

سۇيىقەستچىلىك

سۇيىقەستلىك

سۇيىئىستېمال

سۇيىئىستېمالچىلىق

سۆجە

سۆرە

سۆرەتمە

سۆرەتمەك

سۆرەشتۈرمەك

سۆرەشتۈرۈلمەك

سۆرەشمەك

سۆرەلگۈچىلەر

سۆرەلمە

سۆرەلمە پالاس

سۆرەلمەك

سۆرەلمىلىك

سۆرەم

سۆرەمچى

سۆرۈن

سۆرۈنجان

سۆرۈنلەشتۈرمەك

سۆرۈنلەشمەك

سۆرۈنلۈك

سۆرىتىشمەك

سۆرىگۈچى

سۆرىمە

سۆرىمەك

سۆز

سۆز پىشۇرماق

سۆز سالماق

سۆز قاتماق

سۆزنى بوغىزىغا يۇتۇۋەتمەك

سۆزنىڭ بېلىگە تەپمەك

سۆز ئويۇنى

سۆزەڭگۈر

سۆز-چۆچەك

سۆزخۇمار

سۆزسىز

سۆزسىزلىك

سۆزگەن

سۆزلەتمەك

سۆزلەشمەك

سۆزلەم

سۆزلەنمەك

سۆزلۈك

سۆزلىمەك

سۆزلەپ قالماق

سۆزمەن

سۆزمەنلىك

سۆزمۇسۆز

سۆزنەك

سۆز-ھەرىكەت

سۆسەر

سۆسەي

سۆسەيۋاغ

سۆسۈن

سۆك

سۆكەⅠ

سۆكەⅡ

سۆكتۈرمەك

سۆكسۆك

سۆكسۆكلۈك

سۆكمەكⅠ

سۆكمەكⅡ

سۆكمەن

سۆكۈشمەكⅠ

سۆكۈشمەكⅡ

سۆكۈك

سۆكۈكلۈك

سۆكۈلمەك

سۆگەت

سۆگەتگۈل

سۆگەتلىك

سۆگەل

سۆڭەك

سۆڭەك-سۆڭىكى

سۆڭەكسىز

سۆڭەكلىك

سۆڭگەچ

سۆلⅠ

سۆلⅡ

سۆلەت

سۆلەتپەرەس

سۆلەتپەرەسلىك

سۆلەتسىز

سۆلەتلىك

سۆلەتمەن

سۆلەتۋاز

سۆلەتۋازلىق

سۆللۈك

سۆنىگە

سۆھبەت

سۆھبەتداش

سۆھبەتلەشتۈرمەك

سۆھبەتلەشمەك

سۆيدۈرمەك

سۆيگۈ

سۆيگۈسىز

سۆيمەك

سۆيۈشمەك

سۆيۈملۈك

سۆيۈنچ

سۆيۈنچە

سۆيۈنچلۈك

سۆيۈندۈرمەك

سۆيۈنمەك

سۆيۈنۈشمەك

سۈەنتەيزى

سۈبھى

سۈپەت

سۈپەتداش

سۈپەتسىز

سۈپەتلەشتۈرمەك

سۈپەتلەشمەك

سۈپەتلەنمەك

سۈپەتلىك

سۈپەتلىمەك

سۈپكۆچ

سۈپكۆچلەتمەك

سۈپكۆچلەشمەك

سۈپكۆچلىمەك

سۈپۈتمۆرە

سۈپۈرتمەك

سۈپۈرگە

سۈپۈرگە زىيانكەش

سۈپۈرمەك

سۈپۈرۈشمەك

سۈپۈرۈلمەك

سۈپۈرۈندى

سۈپىتىدە

سۈت

سۈت ئانىسى

سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار

سۈت پاراشوكى

سۈت چىشى

سۈت ھەققى

سۈتچى

سۈتچىلىك

سۈتخور

سۈتخورلۇق

سۈتلەتمەك

سۈتلەنمەك

سۈتلۈك

سۈتلۈك چاي

سۈتلۈكئوت

سۈتلىگەن

سۈتلىمەك

سۈتلىنىش

سۈتۈن

سۈرⅠ

سۈرⅡ

سۈرⅢ

سۈرە

سۈرئەت

سۈرەت

سۈرەتتەك

سۈرەتچى

سۈرەتچىلىك

سۈرەتخانا

سۈرەتلەنمەك

سۈرئەتلىك

سۈرەتلىك

سۈرەتلىمەك

سۈرەن

سۈرەنسىز

سۈر-توقاي

سۈر-توقاي قىلماق

سۈرتكۈچ

سۈرتكۈزمەك

سۈرتمەك

سۈرتۈشمەك

سۈرتۈلمەك

سۈركەتمەك

سۈركەلمە

سۈركەلمەك

سۈركەنمەك

سۈركىلىش

سۈركىلىشچان

سۈركىلىشچانلىق

سۈركىلىشمەك

سۈركىمەك

سۈرگە

سۈرگۈزمەك

سۈرگۈن

سۈرلەتمەك

سۈرلەشمەك

سۈرلەنمەك

سۈرلۈك

سۈرلۈكلەشتۈرمەك

سۈرلۈكلەشمەك

سۈرلىمەك

سۈرمە

سۈرمەكⅠ

سۈرۈپ توقاي قىلماق

سۈرمەكⅡ

سۈرمەل

سۈرمىلىك

سۈرۈشتە

سۈرۈشتە قىلماق

سۈرۈشتۈرمەكⅠ

سۈرۈشتۈرمەكⅡ

سۈرۈشتۈرۈشمەك

سۈرۈشتۈرۈلمەك

سۈرۈشمەكⅠ

سۈرۈشمەك

سۈرۈكⅠ

سۈرۈكⅡ

سۈرۈلمەكⅠ

سۈرۈلمەكⅡ

سۈرىيە

سۈز

سۈزە

سۈزدۈرمەك

سۈزگە

سۈزگەك

سۈزگۈچ

سۈزگۈچلىمەك

سۈزمە

سۈزمە خالتىسى قىلىۋەتمەك

سۈزمەك

سۈزۈشمەك

سۈزۈك

سۈزۈكلۈك

سۈزۈلمەك

سۈف

سۈكەن

سۈكۈت

سۈكۈت قىلماق

سۈكۈتچان

سۈكۈتلۈك

سۈكۈنات

سۈڭگۈتمە

سۈڭگۈتمەك

سۈڭگۈچⅠ

سۈڭگۈچⅡ

سۈڭگۈمەك

سۈلەپ

سۈلەيسۈن

سۈلكەت

سۈلكەتلىك

سۈلھى

سۈلھىپەرۋەر

سۈلھىپەرۋەرلىك

سۈلھىچى

سۈلھىچىلىك

سۈلھى-سالا

سۈلھىلەشمەك

سۈمە

سۈمەل

سۈمەللەشمەك

سۈمبە

سۈمبىلىك

سۈمۈرتمەك

سۈمۈرگۈچ

سۈمۈرمەك

سۈمۈرۈشمەك

سۈمۈرۈشچان

سۈمۈرۈلمەك

سۈمۈلەڭ

سۈندۈك

سۈنگۈ

سۈننەت

سۈننەتچى

سۈننەتلىك

سۈننىي

سۈننىي مەزھىپى

سۈنئىي

سۈنئىي ھەمراھ

سۈنئىي ئۇرۇقلاندۇرۇش

سۈنئىي ئىممۇنىتېت

سۈنئىيلەشمەك

سۈنئىيلىك

سۈۋە

سۈيدۈك

سۈيلەتمەك

سۈيلەشمەك

سۈيلەنمەك

سۈيلىمەك

سېپالۇس

سېپراتور

سېپىتىسېمىيە

سېپىشماق

سېپىشمەك

سېپىل

سېپىلماق

سېپىلمەك

سېتكا

سېتىشتۇرماق

سېتىشماق

سېتىق

سېتىق ئاش

سېتىقچى

سېتىقچىلىق

سېتىلما

سېتىلماق

سېتىلمىلىق

سېخ

سېخىي

سېخىيلاشتۇرماق

سېخىيلاشماق

سېخىيلىق

سېدە

سېدى

سېدىلىك

سېرپېنتىن

سېرژانت

سېرك

سېركچى

سېركچىلىك

سېرېسان

سېرى

سېرىس

سېرىسىس

سېرىق

سېرىقئاش

سېرىق تەنلىكلەر

سېرىق تۈك

سېرىقئەت

سېرىقتال

سېرىقچاي

سېرىقچېچەك

سېرىقسۇ

سېرىقلىق

سېرىقمارشال

سېرىقئېشەك

سېرىن

سېرىي

سېزىشمەك

سېزىك

سېزىكلىك

سېزىلەر-سېزىلمەس

سېزىلەرلىك

سېزىلمەك

سېزىم

سېزىمچان

سېزىمچانلىق

سېزىي

سېسترا

سېسترالىق

سېسىتماق

سېسىشماق

سېسىق

سېسىق كېكىرمەك

سېسىقتال

سېسىقچىلىق

سېسىقكۈزەن

سېسىقلىق

سېسىقيار

سېسىماق

سېغىزⅠ

سېغىزⅡ

سېغىزغان

سېغىزلىق

سېغىشماق

سېغىق

سېغىقسىز

سېغىقلىق

سېغىلماق

سېغىن

سېغىنچېچەك

سېغىنچى

سېغىندۇرماق

سېغىنماق

سېغىنىشلىق

سېغىنىشماق

سېغىنغاق

سېكانس

سېكتور

سېكرېتار

سېكسىۋۇل

سېكۇنت

سېكۇنتلۇق

سېكۇندومېر

سېكىل

سېكىلەكⅠ

سېكىلەكⅡ

سېكىلەكلىك

سېكىن

سېگمېنت

سېلسىيە

سېلسىيە شكالىسى

سېللوفان

سېللۇلوزا

سېللىمانىت

سېللۇلوئىد

سېلېستىت

سېلېن

سېلىترا

سېلىشتۇرغۇچى

سېلىشتۇرما

سېلىشتۇرما قارشىلىق

سېلىشتۇرما ئېغىرلىق

سېلىشتۇرماق

سېلىشتۇرۇلماق

سېلىشماق

سېلىقⅠ

سېلىقⅡ

سېلىقلىق

سېلىكمەك

سېلىم

سېلىنچا

سېلىنماق

سېماسىئولوگىيە

سېمانتىكا

سېمانتىكىلىق

سېمونت

سېمونتلاتماق

سېمونتلاشماق

سېمونتلانماق

سېمونتلىماق

سېمونتلىنىش

سېمىز

سېمىزلىك

سېمىزئوت

سېنارىيە

سېنارىيىچى

سېنارىيىلەشتۈرمەك

سېنارىيىلەشتۈرۈلمەك

سېنتەبىر

سېنتر

سېنتنېر

سېنتىمېنتالىزم

سېنكا

سېھىر

سېھىرچى

سېھىرگەر

سېھىرگەرلىك

سېھىرلەنمەك

سېھىرلىك

سېھىرلىمەك

سېھرىي

سېئولىت

سېۋەپخانا

سېۋەت

سېۋەتچى

سېۋەتلەپ

سېيالكا

سېيسمولوگىيە

سېيما

سىئان

سىپا

سىپارى

سىپاھ (سىپاھى)

سىپاھلىق

سىپايە

سىپايىگەر

سىپايىگەرلىك

سىپايىلەشمەك

سىپايىلىك

سىپار

سىپارگەر

سىپارگەرلىك

سىپەر

سىپەنچى

سىپتا

سىپتىلىق

سىپۇڭ

سىپىر

سىپىرلىق

سىتەم

سىتەمكار

سىتەمكەش

سىتوپلازما

سىتولوگىيە

سىجاق

سىجىل

سىجىللىق

سىجىماق

سىدام

سىداملاشتۇرماق

سىداملاشماق

سىدىر

سىرⅠ

سىرⅡ

سىرⅢ

سىرىڭ چۈشۈپ كېتەمدۇ

سىراجⅠ

سىراج تام

سىراجⅡ

سىر-ئەسرار

سىرت

سىرتاردۇش

سىرتتىن

سىرتقى

سىرتلان

سىرتلىماق

سىرتماق

سىرتماقلىماق

سىرتىق

سىرتىقچى

سىرچى

سىرچىلىق

سىرداش

سىرداشلىق

سىرداشماق

سىرغا

سىرغانچۇق

سىرغىتماق

سىرغىلىق

سىرغىم

سىرغىماق

سىرقىتماق

سىرقىراتماق

سىرقىراشماق

سىرقىرىماق

سىركا

سىركەⅠ

سىركەⅡ

سىركەⅢ

سىركون

سىركونىي

سىركۇل

سىركىچىⅠ

سىركىچىلىك

سىرلاتماق

سىرلاشماق

سىرلاقلىق

سىرلانماق

سىرلىقⅠ

سىرلىقⅡ

سىرلىقلاشتۇرماق

سىرلىقلاشماق

سىرلىماق

سىز

سىزدۇرماق

سىزغۇ

سىزغۇچ

سىزلام

سىزلەشمەك

سىزلىمەك

سىزماⅠ

سىزماⅡ

سىزماقⅠ

سىزماقⅡ

سىزمىچىلىق

سىزمىخانا

سىزىشماق

سىزىق

سىزىقچە

سىزىقسىز

سىزىقلىق

سىزىلماق

سىستېما

سىستېمىسىز

سىستېمىسىزلىق

سىستېمىلاشتۇرماق

سىستېمىلاشتۇرۇلماق

سىستېمىلاشماق

سىستېمىلىق

سىغارلىق

سىغداشماق

سىغدالماق

سىغدۇرماق

سىغدۇرۇلماق

سىغدىماق

سىغماق

سىغىشتۇرماق

سىغىشلىق

سىغىشماق

سىغىم

سىغىمچان

سىغىمچانلىق

سىفلىس

سىقتۇرماق

سىقماقⅠ

سىقىپ سۈيىنى ئىچىدىغان

سىقماقⅡ

سىقماقⅢ

سىقىشماق

سىقىق

سىقىلماق

سىقىم

سىقىملاتماق

سىقىملاشماق

سىقىملاقلىق

سىقىملانماق

سىقىملىماق

سىقىندى

سىكىنمەك

سىگان

سىگاھ

سىگنال

سىگنالچى

سىگناللىق

سىگىن

سىڭار

سىڭەرلىك

سىڭدۈرمە

سىڭدۈرمەك

سىڭدۈرۈشچان

سىڭدۈرۈشچانلىق

سىڭدۈرۈلمەك

سىڭگەن

سىڭگەن ناننى يېمەك

سىڭمەك

سىڭىرⅠ

سىڭىرⅡ

سىڭىرتاش

سىڭىشلىق

سىڭىشمەك

سىڭىل

سىڭىلچاق

سىڭىللىق

سىل

سىلاپ-سىيپاپ

سىلاپ-سىيپىلاپ

سىلاتماق

سىلاشتۇرماق

سىلاشماق

سىلانماق

سىلجىتماق

سىلجىشماق

سىلجىماق

سىلغايتماق

سىلغايتىشماق

سىلغايتىلماق

سىلغايماق

سىلكىتمەك

سىلكىشتۈرمەك

سىلكىشلەشمەك

سىلكىشلىمەك

سىلكىشمەك

سىلكىمەك

سىلكىنمەك

سىلوس

سىلۇر

سىلۇر دەۋرى

سىلېسار

سىلېسارلىق

سىلىⅠ

سىلىⅡ

سىلىتسىي

سىلىتسىيلىق

سىلىق

سىلىق-سىپايە

سىلىقلاتماق

سىلىقلاشتۇرماق

سىلىقلاشتۇرۇلماق

سىلىقلاشماق

سىلىقلانماق

سىلىقلىق

سىلىقلىماق

سىلىكات

سىلىكاتلار

سىلىڭ

سىلىڭبۇ

سىلىڭلىق

سىلىڭيۈەن

سىلىماق

سىلىندىر

سىمⅠ

سىم تاناب

سىمⅡ

سىماب

سىمابلىق

سىمباياۋان

سىمپاتىك

سىمتىراش

سىمسىز

سىم-سىم

سىمفونىيە

سىمفونىيىلىك

سىمكار

سىملىق

سىممېترىك

سىممېترىيە

سىمۋول

سىمۋولچىلىق

سىمۋوللاشتۇرماق

سىمۋوللۇق

سىمۋولىزم

سىمىلداشماق

سىمىلدىماق

سىن

سىن ئالماق

سىن سالماق

سىن كىرمەك

سىناشماق

سىناق

سىناق تېشى

سىنئالغۇ

سىنالماق

سىنانتروپ

سىنائىت

سىنەكىمەك

سىنبىرىك

سىنت

سىنتاش

سىنتاكسىس

سىنتاكسىسلىق

سىنتېتىك

سىنتېز

سىنتېزلانماق

سىنتېزلىماق

سىنجا

سىنچاي

سىنچەك

سىنچەكلىمەك

سىنچى

سىنچىلاتماق

سىنچىلاشماق

سىنچىلىق

سىنچىلىماق

سىنك

سىنكلىك

سىنكلىمەك

سىنگا

سىنگارمونىزم

سىنوپتىكا

سىنونىم

سىنۇس

سىنىپ

سىنىپداش

سىنىپداشلىق

سىنىپسىز

سىنىپلىق

سىنىپىي

سىنىپىيلىق

سىنىماق

سىۋىچ

سىيا

سىيا چۈشمەك

سىياتېئا

سىياتېئا دەرىخى

سىيادان

سىيادانلىق

سىياسەت

سىياسەتچانلىق

سىياسەتچى

سىياسەتلىك

سىياسەتۋاز

سىياسەتۋازلىق

سىياسىي

سىياسىي پاناھلىق

سىياسىي تۈزۈم

سىياسىي جىنايەتچى

سىياسىي مەسلىھەت كېڭىشى

سىياسىي ھوقۇق

سىياسىي ئۆزگىرىش

سىياسىي ئىقتىساد

سىياسىي يانچۇقچى

سىياسىيلاشتۇرماق

سىياسىيون

سىياق (سىياقى)

سىياقلىق

سىيانپىي

سىياھ

سىياھدان

سىيپاتماق

سىيپاشتۇرماق

سىيپاشماق

سىيپالماق

سىيپىلاتماق

سىيپىلاشتۇرماق

سىيپىلاشماق

سىيپىلىماق

سىيپىماق

سىيدۈرۈلمەك

سىيراپ

سىيراپچىلىق

سىيراپلىق

سىيرەك

سىيرەكلەشمەك

سىيرىتما

سىيرىتماق

سىيرىتمىلىق

سىيرىشماق

سىيرىغۇ

سىيرىلاڭغۇ

سىيرىلدۇرماق

سىيرىلدۇرۇشماق

سىيرىلدۇرۇلماق

سىيرىلما

سىيرىلماق

سىيرىلىشماق

سىيرىما

سىيرىماق

سىيگەك

سىيلاتماق

سىيلاشماق

سىيلانماق

سىيلە-رەھىم

سىيلىق

سىيلىماق

سىيمەك

سىينە

سىيىر

سىيىرچىلىق

سىيىشمەك

ئىزاھى

س

  • س[يەشمىسى:]] ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئېلىپبەسىدىكى ئون ئۈچىنچى ھەرپ، رەت تەرتىپى جەھەتتىن ئون ئۈچىنچىنى كۆرسىتىدۇ. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى مەنە پەرقلەندۈرۈش رولىغا ئىگە فونېما.

  • «س» ھەرىپىنىڭ ئايرىم شەكلى «س»، بېشىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «س»، باش ۋە ئاخىرىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «س»، ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «س»، ئوقۇلۇشى ياكى نامى «سې» دۇر.

  • «س» ئۈزۈك تاۋۇش بولۇپ، تاۋۇش چىقىرىش ئورنى جەھەتتىن تىل ئۇچى چىش تاۋۇشى، تاۋۇش چىقىرىش ئۇسۇلى جەھەتتىن سىيرلاڭغۇ تاۋۇش، تاۋۇش پەردىسىنىڭ تىتىرەش-تىتىرىمەسلىكى جەھەتتىن جاراڭسىز ئۈزۈك تاۋۇشتۇر.

  • «س» تاۋۇشىنىڭ فونېتىكىلىق ئالاھىدىلىكى

  • بەزى سۆزلەرنىڭ ئاخىرقى بوغۇمىدا كەلگەن «س» تاۋۇشى جانلىق تىلدا تەتۈر ئاسسىملاتسىيە يۈز بېرىپ ئالدىنقى بوغۇمنىڭ ئاخىرىدىكى تاۋۇشنى ئۆزىگە ئوخشىتىۋالىدۇ. ئىملا ۋە تەلەپپۇزدا ئەكس ئەتتۈرۈلمەيدۇ. مەسىلەن:

  • ئىملا ۋە تەلەپپۇزى جانلىق تىلدا

  • يۈز-يۈزسىز يۈسسىز

  • تۇز-تۇزسىز تۇسسىز

  • پىش-پىشسۇن پىسسۇن

سا

  • سا[سۆز تۈركۈمى:] ئىملىق سۆز.[يەشمىسى:] ھارۋىغا قوشۇلىدىغان ئات، ئېشەك قاتارلىقلارنى كەينىگە ياندۇرۇش ئىماسىنى بىلدۈرىدۇ.

سائادەت

  • سائادەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① زور بەخت، پارلاق ئىستىقبال:[مىسال:] ئۇنى كۆرۈشنىڭ بىزگە نېسىپ بولۇشى زور سائادەتتۇر.[يەشمىسى:] ② ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سائادەتلىك

  • سائادەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] زور بەخت، سائادەتكە ئېرىشكەن؛ بەختلىك:[مىسال:] كۆڭۈل يايرايدۇ شادلىقتىن، ئەجەب ئوبدان زامان بولدى، ۋەتەن باغرى سائادەتلىك، قۇياشلىق ھۆر ماكان بولدى.

سائادەتمەن

  • سائادەتمەن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] «سائادەتلىك»كە قاراڭ:[مىسال:] داداڭنىڭ دۇئاسىنى ئالساڭ، ئىككىلا دۇنيادا سائادەتمەن بولىسەن.

سائادەتمەنلىك

  • سائادەتمەنلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] زور بەخت-سائادەتكە ئىگە بولۇش، بەختكە ئېرىشىش.

سائەت

  • سائەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① بىر سوتكىنىڭ 24 دىن بىرىگە يەنى 60 مىنۇتقا تەڭ بولغان ۋاقىت بىرلىكى:[مىسال:] مەن بىر سائەتتىن كېيىن ئورنۇمدىن تۇردۇم.[يەشمىسى:] ② ۋاقىتنى سائەت، مىنۇت، سېكۇنت بويىچە ھېسابلاپ كۆرسىتىپ بېرىدىغان ئەسۋاب.[مىسال:] ياسىن پات-پات سائىتىگە قاراپ قوياتتى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>مائارىپ<[يەشمىسى:] ئوقۇتۇشتىكى ھەربىر قېتىملىق دەرس ۋاقتى، ئادەتتە 45 مىنۇت بولىدۇ:[مىسال:] بىزگە ھەر ھەپتىدە تۆت سائەت خەنزۇ تىلى دەرسى بار.[يەشمىسى:] ④ پۇرسەت، پەيت:[مىسال:] ياخشى سائەتتە توي قىلىپ، مەلىكىنى ھاتەمگە نىكاھلاپ بەردى.[يەشمىسى:] ⑤ ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سائەتچى

  • سائەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سائەت سېتىش ياكى ئۇنى رېمونت قىلىش بىلەن شۇغۇللانغۇچى كىشى:[مىسال:] بازارنىڭ دوقمۇشىدا بىر سائەتچى بار ئىدى.

سائەتچىلىك

  • سائەتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سائەت رېمونت قىلىش ياكى سېتىش ئىشى:[مىسال:] غۇپۇر ئاكا كىچىكىدىن سائەتچىلىك بىلەن شۇغۇللانغان كىشى.

سائەت-سائەتلەپ

  • سائەت-سائەتلەپ[يەشمىسى:] ئۇدا بىرقانچە سائەت:[مىسال:] ئۇ كۆپىنچە دادىسى بىلەن سائەت-سائەتلەپ پاراڭلىشىدۇ، دادىسىنى رەنجىتىپمۇ قويىدۇ.

سائەتساز

  • سائەتساز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] سائەت ۋە سائەت زاپچاسلىرىنى ياساش ۋە قۇراشتۇرۇش بىلەن شۇغۇللانغۇچى كىشى.

سائەتسازلىق

  • سائەتسازلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سائەت ياساش كەسىپى.

سائەتلەپ

  • سائەتلەپ[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] بىرنەچچە سائەت سەرپ قىلىپ، بىرنەچچە سائەت داۋامىدا:[مىسال:] ئۇ بىر يىلدىن بېرى ئولتۇرغان جايىدا پېشانىسىنى تۇتۇپ سائەتلەپ ئولتۇرۇپ قالىدىغان، خەققە ئارىلاشمايدىغان بولۇپ قالغانىدى.

سائەتلىك

  • سائەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سائىتى بار، سائەت ئورنىتىلغان:[مىسال:] دادام قولى بىلەن شەرق تەرەپتىكى سائەتلىك مۇنارنى كۆرسەتتى.[يەشمىسى:] ② مەلۇم سائەت داۋام قىلغان ياكى داۋام قىلىدىغان:[مىسال:] سەككىز سائەتلىك ئىش تۈزۈمى.[يەشمىسى:] ③ سائەت ئۆلچىمى بويىچە رەتكە تۇرغۇزۇلغان:[مىسال:] سائەتلىك دەرس پىلانى.

ساباⅠ

  • ساباⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] تاڭ سەھەردىكى سالقىن شامال:[مىسال:] سەھەرلەر شوق سابا ئىلھام گۈلۈمنى ھەر سۆيۈپ ئۆتسە، تەپەككۇر پەرىسى قەلبىم بېغىغا گۈل قىسىپ كەلدى

ساباⅡ

  • ساباⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «چاناچ»قا قاراڭ:[يەشمىسى:] بىر سابا قىمىز.

ساباھەت

  • ساباھەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] گۈزەللىك، ھۆسن. [يەشمىسى:] ② ئاياللارنىڭ ئىسمى.

ساباھەتلىك

  • ساباھەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاق يۈزلۈك، چىرايلىق، گۈزەل:[مىسال:] ساباھەتلىك ئايال.

سابىق

  • سابىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] بۇرۇن بولغان، بۇرۇنقى، ئىلگىرىكى:[مىسال:] ئىدارىنىڭ سابىق باشلىقى.

ساپⅠ

  • ساپⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئەسۋابلارنىڭ قول بىلەن تۇتىدىغان قىسمى، تۇتقۇچ، دەستە:[مىسال:] ھوت — كەتمەن سېپىنى تۇت (ماقال).

سېپى ئۆزىدىن

  • سېپى ئۆزىدىن[يەشمىسى:] كەم-كۈتىسىز؛ كەم، زىيادىسى يوق؛ دەل، نەق؛ دەل ئۆزى:[مىسال:] بۇ كىشى ئادىلجاننى: «سېپى ئۆزىدىن يەرلىك ماتېرىيال» دەپ ماختايتتى.

ساپⅡ

  • ساپⅡ[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] چاڭ-توزاندىن خالىي، سۈزۈك، پاكىز:[مىسال:] ھاۋا شۇ قەدەر ساپ ئىدى، ئاسماندا تولۇن ئاي كۈلەتتى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] باشقا ئارىلاشمىسى بولمىغان، تازا:[مىسال:] ساپ ئالتۇن. * ئۇنىڭ ئاۋازى جاراڭلىق، موڭلۇق ھەم ساپ ئىدى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] داغ تەگمىگەن؛ يامانلىق، ئەيىب-نۇقسان، ئىللەتتىن خالىي؛ پاك:[مىسال:] ساپ ئەخلاق. ساپ ئىشق.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:]سۈپەت.[يەشمىسى:] باشقا بىرىنىڭ ئەجرى ئارىلاشمىغان، ھالال:[مىسال:] ياڭرىدى كۆكتە، ساپ مېھنەت سازى. دېھقانلار بۇندىن بولۇشتى رازى.[يەشمىسى:] ⑤ [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] پۈتۈنلەي، تامامەن:[مىسال:] سىز توغرا تىجارەت قىلماي ساپ قانۇن تېشىدىكى ئىشلارنى قىلىپ يۈرسىڭىز. مەن سىزگە قانداقمۇ ئەقىل كۆرسىتىمەن

ساپا (ساپاسى)Ⅰ

  • ساپا (ساپاسى)Ⅰ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ساپلىق، پاكلىق. [يەشمىسى:] ② سۈپەت، ئۈنۈم قەدىر-قىممەت:[مىسال:] بىلىملىكنىڭ باھاسى يوق، بىلىمسىزنىڭ ساپاسى يوق (ماقال).[يەشمىسى:] ③ مەنپەئەت، ھۇزۇر، ھالاۋەت:[مىسال:] جاھالەت سەمەرىدىن بىزگە بىر كۈن كۆپ خاتا باردۇر، ئېيتىڭىزچۇ بۈگۈنكى ھالىمىزنىڭ قايسى بىرىدە ساپا باردۇر.

ساپا (ساپاسى)Ⅱ

  • ساپا (ساپاسى)Ⅱ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئىنگلىزچە[[يەشمىسى:] پۇرژىنا ياكى بۇلۇتسىمان سۇلياۋ ئورۇنلاشتۇرۇلغان، يۆلەنچۈكلۈك يۇمشاق ئورۇندۇق، بەزىلىرىنىڭ ئىككى يان تەرىپىدە قولنى قويىدىغان تۇتقۇچى بولىدۇ.

ساپاسىز

  • ساپاسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەنپەئەت ۋە ئۈنۈمى يوق، سۈپەتسىز، ناچار:[مىسال:] ئۇلار بۇ يىل ۋاقتى ئۆتكەن ساپاسىز ئۇرۇقلارنى يېڭىلىدى.

ساپاق

  • ساپاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئەسۋابلارنىڭ قول بىلەن تۇتىدىغان قىسمى؛ دەستە، ساپ:[مىسال:] ئىلىدىن چىققان پىچاقنىڭ ساپىقى دانە-دانە. ئۆزلىرىنىڭ كويلىرىدا بولدۇم تەلۋە-دىۋانە.[يەشمىسى:] ② ئۆسۈملۈكنىڭ يوپۇرمىقى، گۈلى، مېۋىسىنى شاخ ياكى پېلىكىگە تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان قىسمى؛ باغ:[مىسال:] قوغۇن پىشسا، ساپىقىدا تۇرماس (ماقال).[يەشمىسى:] ③ ئۆزۈم بەرگىدە غۇژمەك ئورۇنلاشقان ئۈزۈم دانىلىرى توپى؛ ساپ:[مىسال:] ئۈزۈمنى يەڭ، ساپىقىنى سورىماڭ (ماقال). * قايسى ساپاقنى ئۈزۈسىز ∥ خىزمەتچى بىر ساپاق ئۈزۈم ئەكەلدى.

ساپىقىدا يىگلەپ قالغان

  • ساپىقىدا يىگلەپ قالغان[يەشمىسى:] ۋايىغا يەتمەي قالغان، ئۆسمەي قالغان:[مىسال:] ئۇ ئۆزىنى كىچىك دەيدۇ، ئەمەلىيەتتە ساپىقىدا يىگلەپ قالغان ئادەم.

ساپاقسىز

  • ساپاقسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساپىقى يوق، ساپاق ئورۇنلاشمىغان:[مىسال:] ساپاقسىز يوپۇرماق.

ساپاقلىق

  • ساپاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساپىقى بار، ساپاققا ئورۇنلاشقان.

ساپال

  • ساپال[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىز لايدىن ياساپ مەخسۇس خۇمداندا پىشۇرۇلغان:[مىسال:] ساپال قاچا. ساپال تاۋاق. ∥ مۇخپۇل ئاكىنىڭ قولىدا سىرتى يېشىل سىرلانغان ساپال بار ئىدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:]ئىسىم.[يەشمىسى:] سېغىز لېيىدىن ياساپ مەخسۇس خۇمداندا پىشۇرۇلغان ھەر خىل بۇيۇم.

ساپالىق

  • ساپالىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ساپاسى بار، ياخشى، ئۈنۈملۈك:[مىسال:] ساپالىق ئىش.[يەشمىسى:] ② ھۇزۇر بېرىدىغان، ھۇزۇرلۇق:[مىسال:] گۈللەر ئارا قىزىلگۈل، بارچىسىدىن ساپالىق، ھۆرمىتىڭ شۇ، بىر گۈلسەن، بۇلبۇلۇڭغا ۋاپالىق.

ساپان

  • ساپان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يەر ئاغدۇرۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل دېھقانچىلىق سايمىنى. ئۇنىڭ خىللىرى كۆپ بولىدۇ، بەزىلىرى ئۇلاغلارغا، بەزىلىرى تراكتور قاتارلىقلارغا سۆرىتىلىپ، يەر ئاغدۇرۇلىدۇ.

ساپايى

  • ساپايى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۇيغۇرلارنىڭ ياغاچ ياكى مۈڭگۈز دەستىگە بىرنەچچە چوڭ مېتال ھالقا ۋە ھەربىر چوڭ ھالقىغا كۆپلىگەن مېتال ئۇششاق ھالقىلار ئورۇنلاشتۇرۇلغان، قول بىلەن سىلكىپ شاقىلدىتىپ چالىدىغان بىر خىل مىللىي چالغۇ ئەسۋابى.

ساپايىچى

  • ساپايىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساپايى چالغۇچى كىشى.

ساپتۇرماق

  • ساپتۇرماق[يەشمىسى:] «ساپماق» پېئىلىنىڭ دەرىجىسى:[مىسال:] موماي قىزىنى چاقىرىپ يىڭنىگە يىپ ساپتۇرغاندىن كېيىن يەنە چىراغ تۈۋىگە بېرىپ تىكىشكە كىرىشتى.

ساپساپچى

  • ساپساپچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆز مەنپەئىتىنى كۆزلەپ ئەپلەپ-سەپلەپ باشقىلارنى ئالدايدىغان، ساختىپەز، قىزىل كۆز ئادەم:[مىسال:] پاسار ئوتىنىڭ كۈلى چوڭ، ساپساپچىنىڭ گېپى چوڭ (ماقال).

ساپقۇچ

  • ساپقۇچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساپان، بوقۇسانىڭ تۇتقۇچى.

ساپلا

  • ساپلا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] پۈتۈنلەي، تامامەن:[مىسال:] ۋۇي قارىغۇ، سەن چۆپ ئوردۇم دەپ ساپلا بۇغداينى ئورۇۋاپسەنغۇ.

ساپلاتماق

  • ساپلاتماق[يەشمىسى:] «ساپلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] قاسىم ئاكام ئەمدىلا ساپلاتقان كەكىسىنى بېلىگە قىستۇرۇپ يەنە خامانغا ماڭدى.

ساپلاشتۇرماق

  • ساپلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «ساپلاشماقⅡ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئورمان ھاۋانى ساپلاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ.

ساپلاشتۇرۇلماق

  • ساپلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «ساپلاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى: ساپلاشتۇرۇلغان ئۇرۇق.

ساپلاشماقⅠ

  • ساپلاشماقⅠ[يەشمىسى:] «ساپلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار ئالدى بىلەن جوتۇلىرىنى ساپلاشتى.

ساپلاشماقⅡ

  • ساپلاشماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] خىلمۇخىل ئارىلاشمىلاردىن تازىلىنىپ ساپ، تازا ھالەتكە كەلمەك:[مىسال:] ئاپتوموبىل ئۆتۈپ كەتكەندىن كېيىن چاڭ-توزان بېسىقىپ ھاۋا ساپلاشتى.

ساپلانماق

  • ساپلانماق[يەشمىسى:] «ساپلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] سابىر يېڭى ساپلانغان بازغاننى قولىغا ئالدى.

ساپلىقⅠ

  • ساپلىقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① تۈرلۈك مېتاللاردىن ياسالغان، ساپ بېكىتىلگەن چۆمۈچ:[مىسال:] ئاشپەز ئۇستام قولىدىكى ساپلىقىنى ئوچاق بېشىدا قويۇپ، ئۇدۇللا، ھېلىقى كىشىنىڭ ئالدىغا بار.[يەشمىسى:] ② سېپى بار كىچىك قازان:[مىسال:] ئاشپەز بېلىقلارنى يۇيۇپ-تازىلاپ، ساپلىققا سېلىپ، ئوت يېقىپ قورۇشقا باشلاپتۇ.

ساپلىق

  • ساپلىق[يەشمىسى:] ① Ⅱ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېپى بار، ساپ بېكىتىلگەن:[مىسال:] ئېلىقۇل كالتە ساپلىق بىر ئاپتوماتنى مۈرىسىگە ئېسىپ كېلىۋاتاتتى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساپ قىلىشقا لايىق ياغاچ:[مىسال:] مەن ساپلىق تېپىپ، پالتامنى دەستىلىۋېلىش ئويىغا كەلدىم-دە، قويۇق ئورمانلىق ئىچىگە كىرىپ كەتتىم.

ساپلىقⅢ

  • ساپلىقⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساپ، پاكىز بولۇش، ئارىلاشمىلاردىن خالىيلىق، پاكلىق:[مىسال:] ئوكۇلنىڭ تەركىبى ھەم ساپلىق دەرىجىسىنى بىلىش بىز ئۈچۈن بەكمۇ مۇھىم.

ساپلىماق

  • ساپلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ساپ ئورناتماق، دەستىلىمەك:[مىسال:] تېرەك كېسىدىغان پالتىنىمۇ ياغاچتىن ساپلايمىز.

ساپما

  • ساپما[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېپىۋالىدىغان، سېپىپ كىيىۋالىدىغان:[مىسال:] ساپما كەش.

ساپماق

  • ساپماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① تۆشۈك ئىچىدىن ئۆتكۈزمەك:[مىسال:] يىڭنىگە يىپ ساپماق. * بوزەكنى تاپسام، بۇرنىغا يىپ ساپسام (ماقال).[يەشمىسى:] ② كىيمەك:[مىسال:] مەن كالىچىمنى ساپتىم، ئۇتتۇرىلاپ بۇ ياققا ماڭدىم.

ساتار

  • ساتار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] ئۇيغۇرلارنىڭ كامانچە بىلەن چالىدىغان بىر خىل چالغۇ ئەسۋابى. شەكلى تەمبۈرغا ئوخشاپ كېتىدۇ. 7 دىن 13 كىچە تارى بولۇپ، ئاۋازى ناھايىتى يېقىملىق، مۇقام ئاھاڭلىرىغا ناھايىتى ماس كېلىدۇ.

ساتارچى

  • ساتارچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساتار چالغۇچى كىشى.

ساتارمەن

  • ساتارمەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مال ياكى نەرسە-كېرەك ساتقۇچى كىشى:[مىسال:] ئالارمەن بىلەن ساتارمەن، بەزىدە سېتىقچى بىلەن ئابلەق ئوتتۇرىسىدا مۇشتلىشىشلارمۇ بولۇپ تۇراتتى.

ساتا-ساتقۇ

  • ساتا-ساتقۇ[يەشمىسى:] سېتىشنى ئويلىغان ۋە سېتىشقا لايىق بولغان، پۇلغا يارايدىغان:[مىسال:] تەڭ كەلمەيدىغان باي قىزىغا، پۇلۇم يوق، ساتاي دېسەم ساتا-ساتقۇ قويۇم يوق.

ساتقۇچى

  • ساتقۇچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سودا قىلىۋاتقان ئىككى تەرەپ ئىچىدىكى ماللىرىنى ساتىدىغان تەرەپ ياكى كىشى.

ساتقۇزماق

  • ساتقۇزماق[يەشمىسى:] «ساتماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ دوپپىلارنى سىڭلىسى جەمىلە ئارقىلىق ساتقۇزۇپ، ئۇنىڭ خەج-خىراجىتىنى قامدايتتى.

ساتقۇزۇلماق

  • ساتقۇزۇلماق[يەشمىسى:] «ساتقۇزماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

ساتقۇن

  • ساتقۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ۋىجدانىنى، ئۆز كىشىلىرىنى سېتىپ، قارشى تەرەپكە ئۆتكەن، سېتىلغان كىشى؛ خائىن:[مىسال:] ئۇلار ئىككى ساتقۇننى دەرھال تۇتۇپ كېلىش ئۈچۈن يولغا چىقتى.

ساتقۇنلۇق

  • ساتقۇنلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساتقۇنلارغا خاس-ھەرىكەت، خائىنلىق:[مىسال:] ساتقۇن ساتقۇنلۇقنى قىلماي قالاتتىمۇ، دېدى پەرىدە گويا بۇ ئىشنى بۇرۇنلا بىلىدىغاندەك قىلىپ.

ساتما

  • ساتما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قوغۇن ۋە باشقا زىرائەتلەرنى ساقلاش ياكى ۋاقىتلىق تۇرالغۇ قىلىش ئۈچۈن دەرەخ شاخلىرى، قومۇش قاتارلىقلاردىن ياسالغان ۋاقىتلىق ئۆي، كولبا:[مىسال:] ساتما قۇرۇپ ئۆي قىلدۇق، بۇ ئۆيلەردە توي قىلدۇق، مەرىكەمدە ئۈچ توينى بىر قېتىمدا توي قىلدۇق.

ساتماق

  • ساتماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① پۇلغا ئالماشتۇرماق، مەلۇم باھادا پۇل ئېلىپ بەرمەك:[مىسال:] بوۋاي ئالدىراش ئالما ساتماقتا ئىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئۆز مەنپەئىتىنى دەپ ۋەتەنگە، باشقىلارغا ساتقۇنلۇق، خائىنلىق قىلماق:[مىسال:] يامان ئات ئىگىسىنى ئاتار، يامان دوست دوستىنى دۈشمەنگە ساتار (ماقال).[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] نەپس ۋە پۇل ئۈچۈن ئېسىل خىسلەتنى يوق قىلماق:[مىسال:] ئابرۇيىنى ساتماق. ئىناۋىتىنى ساتماق.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىمەنىلەشتۈرمەك؛ تاراتماق:[مىسال:] گەپ ساتماق.

ساتورن

  • ساتورن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] قۇياش سىستېمىسىدىكى قۇياشقا يېقىن 6-پلانېتا، چوڭلۇق جەھەتتە قۇياش سىستېمىسىدىكى توققۇز چوڭ پلانېتا ئىچىدە ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ.

ساتىرا

  • ساتىرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] تۇرمۇشتىكى ناچار ھادىسىلەرنى، كەمچىلىك ۋە نۇقسانلارنى قاتتىق مەسخىرە ۋە پاش قىلىدىغان ئۆتكۈر ھەجۋىي ئەسەر.

ساتىراش

  • ساتىراش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] چاچ-ساقالنى ئېلىش ۋە ئۇنى تۈزەشتۈرۈش بىلەن شۇغۇللانغۇچى كىشى:[مىسال:] ئۇ ساتىراشنى كۆرۈپ قايتىپ چىقىپ كەتمەكچى بولدى.

ساتىراشخانا

  • ساتىراشخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ساتىراشلار چاچ-ساقالنى ئېلىش، تۈزەشتۈرۈش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئۆي، دۇكان.

ساتىراشلىق

  • ساتىراشلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساتىراشلار قىلىدىغان ئىش، كەسىپ، ھۈنەر:[مىسال:] ئۇ كۈندە دۇكاندا ئولتۇرۇپ ساتىراشلىق قىلىدىكەن.

ساتىرىچى

  • ساتىرىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساتىرىك ئەسەرلەر يازغۇچى كىشى:[مىسال:] تالانتلىق رومانچى، ساتىرىچى ئابدۇللا قادىرى ئۆزبېك خەلقىنىڭ ئاتاقلىق ئەدىبلىرىنىڭ بىرىدۇر.

ساتىرىك

  • ساتىرىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ساتىرا خاراكتېرىدىكى؛ ئۆتكۈر ھەجۋىي:[مىسال:] ساترىك ئەسەر، ساتىرىك داستان.

سارخاروزا

  • سارخاروزا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ① ئورگانىك بىرىكمە. ئۇ ئاق رەڭلىك كرىستال بولۇپ، تاتلىق تەمگە ئىگە، شېكەر قومۇشى ياكى قىزىلچىدىن ئېلىنىدۇ. [يەشمىسى:] ② شېكەر قومۇشىنىڭ سىقىپ چىقىرىلغان سۈيىنى قاينىتىش ئارقىلىق ئېلىنىدىغان قەنت.

ساخارىن

  • ساخارىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئورگانىك بىرىكمە. ئاساسىي خام ئەشياسى مېتىل بېنزول. ئۇ رەڭسىز كرىستال بولۇپ، ئادەتتە ئۇنى شېكەر ئورنىدا ئىشلىتىشكە بولىدۇ.

ساخال

  • ساخال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] لاي تامنىڭ ئۈستىگە قويۇلغان تىكەنلىك شاخ توسۇق:[مىسال:] گەپ ماقۇلدىن ئاشماس، تام ساخالدىن (ماقال).

ساخاۋەت

  • ساخاۋەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① مەردانىلىق، سېخىيلىك:[مىسال:] خوش-خوش، ساخاۋەتتە تەڭداشسىز ئەزىز مەلىكەم، نېمە ئىش ئىدىكىن، بىز تەييار.[يەشمىسى:] ② باشقىلارغا خالىس قىلغان ياردەم، ئىنئام:[مىسال:] ئىلاجىمىز بولمىدى قىلىڭ بىزگە ساخاۋەت، قادىر خۇدا-ئىگەمدىن سىزگە بولۇر شاپائەت.

ساخاۋەتچى

  • ساخاۋەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باشقىلارغا خەير-ئېھسان، ساخاۋەت قىلغۇچى:[مىسال:] قەدرۇقىممەت ئالىمىدە سەن مېنىڭ قىممەتلىكىم، ھەم ۋاپادارىم، ساخاۋەتچىم، يەنە ھىممەتلىكىم.

ساخاۋەتخانا

  • ساخاۋەتخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يېتىم-يېسىرلارنىڭ تۇرمۇشى ئۈچۈن خەير-ئېھسان سۈپىتىدە تەييارلانغان ئۆي:[مىسال:] ساخاۋەتخانىنىڭ پاخال سېلىنغان قاراڭغۇ ھۇجرىسىدا ھېلىقى ئىككى بالا دۈگدىيىپ ئولتۇراتتى.

ساخاۋەتلىك

  • ساخاۋەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① باشقىلارغا ساخاۋەت قىلىدىغان، ساخاۋىتىنى ئايىمايدىغان:[مىسال:] ئالەمدە قولى ئوچۇق، ساخاۋەتلىك مەردلەردىن ناھايىتى كۆپ كىشى ئۆتكەن.[يەشمىسى:] ② خەير-ئېھسان، ئىنئاملىرى بار؛ ھىممەت ۋە ئىنئامغا باي:[مىسال:] كۆك بۇغداينى كۆكلەتكەن، كارامەتلىك ئاقئۆستەڭ. ئىلى ئالەم خەلقىگە ساخاۋەتلىك ئاقئۆستەڭ.

ساختا

  • ساختا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئالداش مەقسىتىدە ئەسلىگە ئوخشىتىپ ئىشلەنگەن، ياسىما، يالغان:[مىسال:] ساختا پۇل. ساختا ھۆججەت.[يەشمىسى:] ② چىن كۆڭۈلدىن بولمىغان، ياسىما، سۈنئىي:[مىسال:] ساختا كۈلكە، ساختا مۇھەببەت.[يەشمىسى:] ③ ھەقىقىي بولمىغان، ئاساسسىز، يالغان:[مىسال:] ساختا كۆرۈنۈش. * دۈشمەنلەرنىڭ رەسۋاسى چىقىپ ساختا قىياپىتى ئاشكارىلاندى.

ساختا قىلماق

  • ساختا قىلماق[يەشمىسى:] يالغان سۆز ۋە ساختا ھەرىكەت بىلەن ئالدىماق.

ساختىپەز

  • ساختىپەز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يالغانچىلىق، ئالدامچىلىق بىلەن ئىش قىلىدىغان، باشقىلارنى ساختا قىلىدىغان كىشى:[مىسال:] ساختىپەز ناداننى تاپىدۇ، بىلىملىكتىن قاچىدۇ (ماقال). ∥ ئەسلىدە سىز ئۆتۈپ كەتكەن ساختىپەز ئادەم ئىكەنسىز.

ساختىپەزلىك

  • ساختىپەزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باشقىلارنى ئالداپ، ساختا قىلىدىغان قىلىق، ھەرىكەت:[مىسال:] بىلىم مەسىلىسى — پەن مەسىلىسى، ئۇ قىلچىلىكمۇ ساختىپەزلىكنى ۋە مەغرۇرلۇقنى كۆتۈرمەيدۇ.

ساختىلاشتۇرماق

  • ساختىلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «ساختىلاشماق»پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

ساختىلاشتۇرۇشماق

  • ساختىلاشتۇرۇشماق[يەشمىسى:] «ساختىلاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

ساختىلاشتۇرۇلماق

  • ساختىلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «ساختىلاشتۇرماق»پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ساختىلاشتۇرۇلغان كۆرۈنۈش.

ساختىلاشماق

  • ساختىلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئەسلىي ھالىتىدىن ئۆزگەرمەك، يالغان، ياسىما ھالەتنى پەيدا قىلماق:[مىسال:] ياسىننىڭ قولىمۇ بۇلغىنىپتۇ، ئەتكەن كاۋاپلىرىمۇ ساختىلىشىپتۇ.[يەشمىسى:] ② ھەقىقەتتىن، ئەمەلىيەتتىن يىراقلاشماق:[مىسال:] بۇ قوشنىمىزنىڭ ھازىرقى گېپى باشقىچىرەك، ئۇنىڭ دەيدىغانلىرىمۇ ساختىلاشقىلى تۇردى.

ساختىلىق

  • ساختىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① يالغانلىق، ياسالمىلىق:[مىسال:] شۇنداق قىلىپ ئون يىلدىن كېيىن بۇ كىشىلەرنىڭ ساختىلىقى تەلتۆكۈس ئاشكارىلاندى.[يەشمىسى:] ② ساختا ئىش-ھەرىكەت، قىلمىش:[مىسال:] ساختىلىقنى ھەممىدىن بالدۇر سەمىمىي ئادەملەر سېزىدۇ.

ساختىيان

  • ساختىيان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئۆچكە خۇرۇمى.

ساخۇ

  • ساخۇ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئىلىشاڭغۇ، ساراڭ قېتىش، ھاماقەت.

سادا

  • سادا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① تاۋۇش، ئاۋاز؛ ئۈن:[مىسال:] سادا چىقماق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] جاۋاب، ئىنكاس: بۇ تەلەپ كىشىلەر ئارىسىدا قاتتق سادا پەيدا قىلدى.

ساداسىز

  • ساداسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساداسى يوق، سادا بەرمەيدىغان، سادا چىقارمايدىغان.

ساداق

  • ساداق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئوقيانىڭ ئوقىنى سالىدىغان ئوقدان.

ساداقەت

  • ساداقەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] چىن كۆڭۈلدىن ئىپادىلەنگەن سەمىمىيلىك، ۋاپادارلىق، سادىقلىق:[مىسال:] شاھ ئۇنىڭ ساداقىتىدىن سۆيۈنۈپ، مەلىكىنى ئۇنىڭغا ياتلىق قىلماقچى بوپتۇ.

ساداقەتسىز

  • ساداقەتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساداقىتى يوق، ساداقەتتىن يىراق، بىۋاپا:[مىسال:] ساداقەتسىز، ۋاپاسىز كىشى ئوخشايسىز بەس ئەمدى سىزگە دەيدىغان گېپىم يوق

ساداقەتسىزلىك

  • ساداقەتسىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىۋاپالىق، ساداقىتى يوقلۇق:[مىسال:] ئۇنىڭ بۇ سۆزى ماڭا بىر خىل ساداقەتسىزلىك ئالامىتى بولۇپ بىلىنگەنىدى.

ساداقەتلىك

  • ساداقەتلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساداقىتى بار، سەمىمىي، سادىق، ۋاپادار:[مىسال:] مۇھەببەت دېمەك ساداقەت دېمەك بولىدۇ. ساداقەتلىك كىشى ئىشەنچىنى يوقاتمايدۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەمىمىي سادىق بولۇش، سادىقلىق، ۋاپادارلىق:[مىسال:] ساداقەتلىكنىڭ قانچىلىك ياخشى ئىش ئىكەنلىكى توغرىسىدا بىرقانچە چۆچەكلەرنى ئوبدان بىلىمەن.

ساداقەتمەن

  • ساداقەتمەن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساداقەتلىك، سەمىمىي، ۋاپادار، سادىق:[مىسال:] مەن جانابىڭىزنىڭ ساداقەتمەن ۋە مەرد ئادەم ئىكەنلىكىڭىزنى ياخشى بىلىمەن.

ساداقەتمەنلىك

  • ساداقەتمەنلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ۋاپادارلىق، سادىقلىق، سەمىمىيلىك:[مىسال:] بىز ئۇنىڭغا ساداقەتمەنلىك بىلەن يار-يۆلەك بولۇشىمىز لازىم.

ساداقەتنامە

  • ساداقەتنامە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەمىمىيەت، ساداقەت ئىپادىلەنگەن خەت:[مىسال:] مەن گويا كۆردۈم زامانەم شېرىنىنى-پەرھادىنى، يادىكار قىلدىم ئۇلارغا بۇ ساداقەتنامىنى.

ساددا

  • ساددا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① مۇرەككەپ ئەمەس، ئاددىي:[مىسال:] ئىككىمىز ئۇنىڭ ساددا سوئالىدىن كۈلۈپ كەتتۇق.[يەشمىسى:] ② ئانچە پۇزۇر، ئالاھىدە ئەمەس، ئادەتتىكىدەك:[مىسال:] ئۇنىڭ كىيىملىرى ناھايىتى ساددا ئىدى.[يەشمىسى:] ③ ئارتۇقچە تەكەللۇپ ياكى قۇۋلۇقنى بىلمەيدىغان، ئاددىي، تۈز، كەمتەر:[مىسال:] كاتىپ ساددا بوۋاينىڭ گېپىدىن كۈلۈپ گۈلئايشەمگە قارىدى.

ساددىلاشتۇرماق

  • ساددىلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «ساددىلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى

ساددىلاشتۇرۇلماق

  • ساددىلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «ساددىلاشتۇرماق»پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

ساددىلاشماق

  • ساددىلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] كىيىنىش، يۈرۈش-تۇرۇش، مۇئامىلە جەھەتتە ئاددىي-ساددا بولۇپ قالماق:[مىسال:] ئامىنەم يېزىغا قەدەم باسقاندىن كېيىنلا، تەدرىجىي ساددىلىشىپ يېزىدىكى قىزلارغا سىڭىپلا كەتكەنىدى.

ساددىلىق

  • ساددىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساددا ھالەت؛ تۈزلۈك؛ ئاددىيلىق:[مىسال:] ئۇنىڭ چىرايىدىن بىر خىل ساددىلىق چىقىپ تۇراتتى.

سادىر

  • سادىر[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① سۈپەت.[يەشمىسى:] يۈز بەرگەن، پەيدا بولغان:[مىسال:] مېنىڭ قانداق كەمچىلىك-خاتالىقلىرىم بولسا، بۇ سىلەرنىڭ ئوتتۇراڭلاردا خىزمەت قىلىش جەريانىدا سادىر بولدى.[يەشمىسى:] ② ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سادىغا

  • سادىغا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇربان، قۇربانلىق.

سادىغاڭ كېتەي

  • سادىغاڭ كېتەي[يەشمىسى:] قۇربانىڭ بولاي، ئۆرگىلەي:[مىسال:] سادىغاڭ كېتەي پروفېسسور ئۇكام، ياردىمىڭنى مەندىن ئايىما.

سادىق

  • سادىق[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① سۈپەت.[يەشمىسى:] چىن كۆڭۈلدىن بېرىلگەن، سەمىمىي، ساداقەتلىك:[مىسال:] نېغمەت شەھەرگە يۆتكىلىپ ئۇزۇن ئۆتمەيلا بۇ سادىق چاكىرىنىمۇ يۆتكەپ كېلىۋالغاندى.[يەشمىسى:] ② ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سادىقلىق

  • سادىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەمىمىيلىك، ساداقەتمەنلىك:[مىسال:] مەن ئەلگە سادىقلىق بىلەن ئىشلەپ كېلىۋاتقان ئادەم.

سار

  • سار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل يىرتقۇچ قۇش. يىلان، چاشقان، جۈجە قاتارلىقلار بىلەن ئوزۇقلىنىدۇ.

ساراⅠ

  • ساراⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاچ سېرىق تۈكلۈك ئات.

ساراⅡ

  • ساراⅡ[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئەڭ ياخشى، تاللانغان، سەرخىل:[مىسال:] سارا بۇغداي.[يەشمىسى:] ② ئاياللارنىڭ ئىسمى.

ساراپان

  • ساراپان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] خوتۇن-قىزلارنىڭ يەڭسىز كۆڭلىكى.يوپكىسى بىلەن كەنجىرى تۇتاشتۇرۇلغان ھالەتتە بولۇپ، ئادەتتە كوپتا ئۈستىگە كىيىلىدۇ.

ساراسىمە

  • ساراسىمە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] نېمە قىلىشنى بىلمەي ھودۇققان، تەمتىرىگەن، گاڭگىرىغان ھالەت:[مىسال:] ئىستىھكامغا يېقىنلاپ، قول بومبىلار تاشلاندى. دۈشمەنلەرنىڭ ئىچىدە ساراسىمە باشلاندى.

ساراسىمىلىك

  • ساراسىمىلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كىشىنى ساراسىمىگە سالىدىغان، ساراسىمە پەيدا قىلىدىغان:[مىسال:] مەن ئاشۇنداق ساراسىمىلىك خىياللار ئىچىدە ئۆزۈمنى قويىدىغان جاي تاپالماي قالدىم.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساراسىمە ئىچىدىكى ھالەت، ساراسىمە:[مىسال:] بۇ خەۋەرنى ئاڭلىغان شەھەر ئاھالىسى ساراسىمىلىككە چۆمدى.

ساراڭ

  • ساراڭ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئەقلىدىن ئازغان كاللىسى نورمال ئىشلىمەيدىغان؛ مەجنۇن:[مىسال:] ساراڭ خوتۇن. ساراڭ بالا.

ساراڭ تاپماق

  • ساراڭ تاپماق[يەشمىسى:] ساراڭغا چىقارماق، ئەخمەق قىلماق:[مىسال:] ئادەمنى ساراڭ تاپقان سېنىڭ ساقىلىڭنى يۇلسام، شەرت ئادا بولۇۋېرىدۇ، دېدى غۇلام ۋە پالچىنىڭ ساقىلىغا ئېسىلدى.

ساراڭ قېتىش

  • ساراڭ قېتىش[يەشمىسى:] بەزىدە ساراڭلىقمۇ قىلىدىغان، بىرئاز ساراڭلىقىمۇ بار.

ساراڭلىق

  • ساراڭلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئەقلىدىن ئازغانلىق، نېرۋىسى ئاداشقانلىق، كالۋالىق:[مىسال:] بۇ يەردىكى ھەممە كىشى ئۇنىڭ ساراڭلىقىنى بىلەتتى.[يەشمىسى:] ② ساراڭ كىشىلەردە بولىدىغان قىلىق، ھەرىكەت:[مىسال:] يىگىتلىك ۋاقتىدا ئادەمدە بىر خىل ساراڭلىق بولىدۇ.

ساراي

  • ساراي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① خان، پادىشاھ ۋە ئۇلارنىڭ ۋەزىر-ۋۇزرالىرى، ئائىلە-جەمەتى تۇرغان ھەمدە تۈرلۈك مەقسەتلەر ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغان ھەر خىل خانىلار، زاللار ۋە ھويلىلاردىن تەشكىل تاپقان ھەشىمەتلىك جاي؛ ئوردا:[مىسال:] يازلىق ساراي. قىشلىق ساراي.[يەشمىسى:] ② ئىجتىمائىي مەقسەتلەر ئۈچۈن سېلىنغان ۋە جاھازلانغان ياكى تەنتەربىيە ۋە ياكى ھەر خىل مەدەنىي كۆڭۈل ئېچىش پائالىيەتلىرى، سودا ئىشلىرى بولۇپ تۇرىدىغان جاي، زال، بىنا:[مىسال:] خەلق سارىيى. مەدەنىيەت سارىيى. ئوردىنىڭ رەسمىيەت سارىيى.[يەشمىسى:] ③ يولۇچى ۋە سودىگەرلەر قونىدىغان ياتاق، ھويلىسى ۋە ئېغىلى بولغان مېھمانخانا، دەڭ:[مىسال:] بىر كۈنى ئەپەندىم بازارغا كىرىپ ئاغىنىسى بىلەن بىر سارايدا قونۇپ قېلىپتۇ.[يەشمىسى:] ④ مەخسۇس مېھمانلار ئۈچۈن سېلىنغان ياكى تەييارلانغان چوڭراق ئۆي، مېھمانخانا:[مىسال:] يىگىتلەر بولسا، سالىنىڭ ئايرىم ياسىغان سارىيىنى ئىگىلىگەنىدى.[يەشمىسى:] ⑤ ئامبار، ئىسكىلات:[مىسال:] سوغۇق ساراي. ياڭاق سارىيى.

سارايلىق

  • سارايلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سارىيى بار سارايغا ئىگە.

سارايۋەن

  • سارايۋەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] يولۇچىلار چۈشىدىغان ساراينىڭ ئىگىسى:[مىسال:] سارايۋەن ئۇنىڭغا بىر توخۇ ۋە ئىككى تۇخۇم پىشۇرۇپ بېرىپتۇ.

سارايۋەنلىك

  • سارايۋەنلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ياتاق ئۈسكۈنىلىرى ۋە مۇلازىمەت خاراكتېرىدىكى ئەمگەك بىلەن مەخسۇس يولۇچىلارغا خىزمەت قىلىدىغان كەسىپ.

سارت

  • سارت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. كونا[يەشمىسى:] ① كۆچمەنلىكتىن ئولتۇراقلاشقان تۇرمۇشقا ئۆتكەن تۈرك قەبىلىلىرىنىڭ نامى.[يەشمىسى:] ② سودىگەر، تىجارەتچى.

سارجا

  • سارجا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[يەشمىسى:] توقۇلۇشى نىسبەتەن زىچ بولغان، ئارقاق ۋە ئۆرۈشى قىيسىق توقۇلغان يۇڭ رەخت.

سارجان

  • سارجان[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① ئۈچ گەزگە تەڭ ئۇزۇنلۇق ئۆلچىمى ۋە مۇشۇنداق مىقداردىكى ئۇزۇنلۇق ئۆلچەش ئەسۋابى:[مىسال:] يەرگە سارجان سالماق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:]مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] سارجان ئۇزۇنلۇقتىكى، ھەجىمدىكى:[مىسال:] بۇ سارجان تاش.

سارجانلاتماق

  • سارجانلاتماق[يەشمىسى:] «سارجانلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سارجانلاشماق

  • سارجانلاشماق[يەشمىسى:] «سارجانلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سارجانلانماق

  • سارجانلانماق[يەشمىسى:] «سارجانلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سارجانلىماق

  • سارجانلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سارجان بىلەن ئۇزۇنلۇق ۋە ھەجىمىنى ئۆلچىمەك.

سارچە

  • سارچە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] غولقانات ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. ئوتلاقلاردا ئۆسىدۇ. ئادەتتە پۈتۈن تېنى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ، ئىسسىقنى قايتۇرۇش، سۈيدۈك راۋان قىلىش روللىرىغا ئىگە.

سارسىلىماق

  • سارسىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] خارلانماق، سەرسان بولماق.

سارسىماق

  • سارسىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ۋارقىراپ دۆشكەلىمەك، سىلكىشلىمەك؛ ۋارقىراپ ئازار بەرمەك.

سارغايتماق

  • سارغايتماق[يەشمىسى:] «سارغايماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مەڭزى قىزىل ئايالنى كۈنچىلىك سارغايتتى، ساغلام، تىمەن ئايالنى يەنە شۇ كۈنچىلىك ھالىدىن كەتكۈزدى.

سارغايدى

  • سارغايدى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تەنتەربىيە<[يەشمىسى:] ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنئەنىۋى ئويۇنلىرىدىن بىرى. بۇنىڭدا ئون مېتىر ئېگىزلىكتىكى خادىغا بىر دانە چاقپەلەك ئايلىنىدىغان قىلىپ ئورنىتىلىدۇ. چاقپەلەك گىرۋەكلىرىدىن مەلۇم ئارىلىق قالدۇرۇپ ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق ئىلەڭگۈچ بېكىتىلىدۇ، ئويۇن جەريانىدا ئىلەڭگۈچكە ئادەم ئولتۇرىدۇ. چاقپەلەكنى پىرقىرىتىدىغان توغرا ياغاچنى بىر ياكى بىرقانچە ئادەم ئايلاندۇرىدۇ. چاقپەلەكنى پەيدىنپەي ئايلىنىشىغا ئەگىشىپ ئادەممۇ تەڭ ئېگىزگە كۆتۈرۈلىدۇ.

سارغايماق

  • سارغايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سېرىق تۈس ئالماق، رەڭگى سېرىقلاشماق:[مىسال:] بىر تەرەپتىن چىرايى تېخىمۇ سارغىيىپ كەتكەن مامۇت زوڭزىيىپ ئولتۇرۇپ ھەدەپ يۆتىلىۋاتاتتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قاتتىق دەرد ۋە ئازاب چەكمەك:[مىسال:] ئىشقى ئوتۇڭدا سارغىيىپ، تۇرارغا ھالىم قالمىدى. سېغىندۇردۇڭ مېنى شۇنچە، چىدارغا ھالىم قالمىدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] موھتاجلىقتىن باشقىلارغا يېلىنماق:[مىسال:] ئاتام بىلمەس، ئانام بىلمەس مېنىڭ ھالىمنى. ئىگەم ئاللا ئۆزى بىلۇر سارغايغىنىمنى.

سارغۇچ

  • سارغۇچ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېرىققا مايىل، سېرىققا يېقىن رەڭدىكى:[مىسال:] تاللارنىڭ تۆكۈلگەن سارغۇچ يوپۇرماقلىرى كىشىلەرنىڭ ئايىغىدا ئۇچۇشۇپ يۈرەتتى.

سارغىيىشماق

  • سارغىيىشماق[يەشمىسى:] «سارغايماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سارقىت

  • سارقىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] توي ۋە زىياپەتتىن ئالغاچ كەلگەن تاماق، يېمەكلىك، زەللە:[مىسال:] توي سارقىتلىرى.

سارقىتماق

  • سارقىتماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① «سارقىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئانچە ئۇزۇن ئۆتمەي، نادەم ساماننى يۇيۇپ ئەكىردى ۋە ئۇنى تامغا تىكلەپ سارقىتىپ قويدى.[يەشمىسى:] ② سىرغىتىپ قويماق:[مىسال:] چەينەكتىن چاينى سارقىتىپ قۇيماق.

سارقىتىلماق

  • سارقىتىلماق[يەشمىسى:] «سارقىتماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] قايناپ يېرىم قالغان دورا قۇم چۆگۈندىن بىر پىيالىگە سارقىتىلدى.

سارقىشماق

  • سارقىشماق[يەشمىسى:] «سارقىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سارقىما

  • سارقىما[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تامچىلاپ سارقىيدىغان؛ توختىماي سارقىپ تۇرىدىغان:[مىسال:] تەشمىدىكى سۇ توختىتىلغان بولۇپ، سارقىما لاي سۇ ئازراق سىرغىپ تۇراتتى.

سارقىماق

  • سارقىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سىرغىپ چۈشمەك:[مىسال:] بەزىدە ئاچچىق تەر تامچىلىرى پېشانەمدىن سارقىپ چۈشۈپ كۆزۈمگىمۇ كىرىپ كېتەتتى.[يەشمىسى:] ② كۆچمەك، يۆتكەلمەك:[مىسال:] تۈندە كەڭ ئاسماندا مەغرۇر سارقىغان يۇلتۇز كەبى، «لاپ» قىلىپ ئۆچسەممۇ سەندە، بىر يورۇپ چاقناپ ئۆتەي.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] مەلۇم بىر تەرەپكە مايىل بولماق، قىيسايماق:[مىسال:] تەكشۈرۈش ھەرقانچە توغرا يول بىلەن باردى دېگەندىمۇ، قىياس تەرەپكىرەك سارقىپ كېتىپ قالدى، دېدى رەيھانەم مۇلاھىزە بىلەن.

سارقىندى

  • سارقىندى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سارقىپ چۈشكەن ئەڭ ئاخىرقى قىسمى، قالدۇقى:[مىسال:] ئاخشامقى ياشلارنىڭ سارقىندىسى تېخىچىلا كۆزلىرىمدىن تۆكۈلمەكتە.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قالدۇق:[مىسال:] بارلىق كونىلىقنىڭ سارقىندىلىرىنى قالدۇرماي تۈگىتىشىمىز لازىم.

ساركوما

  • ساركوما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تېبابەت<[يەشمىسى:] ئۇستىخان، لىمفا توقۇلمىسى ۋە قان ئىشلىگۈچى توقۇلما قاتارلىقلاردا پەيدا بولىدىغان بىر خىل يامان سۈپەتلىك ئۆسمە.

سارگاس

  • سارگاس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] قوڭۇر يۈسۈنلەرنىڭ بىر ئۇرۇقدىشى. ئۆسۈملۈك تېنى ناھايىتى يۇمشاق، غولى ئۈچ قىرلىق، يوپۇرمىقى تۆمەنە شەكلىدە كېلىدۇ. كۆپىنچە دېڭىزنىڭ قىرغاققا يېقىن جايلىرىدا ئۆسىدۇ.

سارۇچكا

  • سارۇچكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] كىيىمنىڭ سۈپەتلىك ۋە كۆركەم كۆرۈنۈشى ئۈچۈن، مۈرە ۋە كۆكرەك قىسمىدىكى ئەستەر بىلەن تاش ئىچىگە ئېلىنىدىغان، مەخسۇس توقۇلغان بىر خىل رەخت.

سارۋا

  • سارۋا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] غۇنان تاي.

سارۋان

  • سارۋان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] كارۋان بېشى:[مىسال:] مەن كەلدىم كارۋان بولۇپ، كارۋانغا سارۋان بولۇپ. كارۋان شۇندا قالۇر، مەن كەلدىم ھەيران بولۇپ.

سازⅠ

  • سازⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئۇيغۇر مىللىي چالغۇ ئەسۋابلىرى يەنى دۇتار، تەمبۇر، ساتار، راۋاب قاتارلىقلارنىڭ ئومۇمىي نامى. [يەشمىسى:] ② مۇزىكا، غەزەلخانلارنىڭ ساداسى، كۈيى:[مىسال:] بىرىنچى مەھبۇس: ئۇنىڭ «تاشۋاي» دېگەن سازىنى ئاڭلىغان بولغىيدىڭ

سازⅡ

  • سازⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ياخشى، ساق، جايىدا:[مىسال:] ئاز بولسۇن ساز بولسۇن (ماقال). * ئىش قورالىڭ ساز بولسا، مۇشەققىتىڭ ئاز بولار (ماقال).[يەشمىسى:] ② يېقىملىق، مۇڭلۇق؛ جاراڭلىق:[مىسال:] ئۇ نەپس ۋە ساز ئاۋازى بىلەن پاتىھە ئوقۇغاندىن كېيىن، چوڭ چىنىدىكى شورپىنى ئوتلاپ قويدى.[يەشمىسى:] ③ تەڭكەش قىلىنغان، سازلانغان:[مىسال:] ساز قىلماق.

سازⅢ

  • سازⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] زەيكەش يەر:[مىسال:] تازنى ئەر بولمايدۇ دېمە، سازنى يەر بولمايدۇ دېمە (ماقال).

سازاڭ

  • سازاڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بوغۇم تەنلىك ھايۋان. تېنى يۇمشاق ۋە ئۇزۇن كېلىدۇ.[يەشمىسى:] ② گۆشنىڭ ئورۇق، ئەت تۇتمىغان يېرى.

سازاڭسىمان

  • سازاڭسىمان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] شەكلى سازاڭغا ئوخشايدىغان، سازاڭ شەكىللىك:[مىسال:] سازاڭسىمان مەددە. سازاڭسىمان ئۆسۈكچە.

سازاڭسىمان مەددە

  • سازاڭسىمان مەددە[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل پارازىت قۇرت. يېتىلگەنلىرىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 12 — 24 سانتىمېتىر ئەتراپىدا كېلىدۇ. ئەركىكى چوڭراق بولۇپ، سازاڭغا ئوخشايدۇ، رەڭگى ئاق ياكى ئاچ سېرىق، ئالدىنقى ئۇچىدا ئېغىزى بولىدۇ. ئادەتتە ئادەملەرنىڭ ئۈچەي دىۋارىغا چاپلىشىۋالىدۇ.

سازاڭسىمان ئۆسۈكچە

  • سازاڭسىمان ئۆسۈكچە[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] چوڭ ئۈچەينىڭ بىر قىسمى. ئۈستى يانپاش ئۈچەي بىلەن، ئاستى بوغماق ئۈچەي بىلەن تۇتىشىدۇ. تۆۋەنكى ئۇچىدا سازاڭسىمان ئۆسۈكچە بولىدۇ. «سوقۇر ئۈچەي» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سازاڭسىمانلار

  • سازاڭسىمانلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] ئومۇرتقسىز ھايۋانلارنىڭ چوڭ بىر تۈركۈمى. ئۈستىخىنى ۋە پۇتى بولمايدۇ. مەسىلەن، تاسما قۇرت، سازاڭ مەددە قاتارلىقلارغا ئوخشاش.

سازاۋەر

  • سازاۋەر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ياخشى باھا ۋە مۇئامىلىگە لايىق، مۇناسىپ؛ مۇيەسسەر:[مىسال:] قۇندۇز قولىنىڭ چېۋەرلىكى بىلەنمۇ ھۆرمەتكە سازاۋەر ئىدى.

سازايى

  • سازايى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئىبرەت ئۈچۈن خەلقئالەمگە كۆرسىتىش، ئاشكارىلاش، كوچا ئايلاندۇرۇش:[مىسال:] ئالسا بازار، ئالمىسا سازايى (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئاقىۋەت؛ جازا:[مىسال:] ئوقۇش قانداق ئوقۇشكەن ئۇ ئوقۇغاننىڭ سازايىسىنى ئاز كۆرمىدىم.

سازەندە

  • سازەندە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] بىر ياكى بىرقانچە سازنى مۇكەممەل چېلىشنى بىلىدىغان كىشى، سازچى، مۇزىكانت:[مىسال:] زىكرى ئەلپەتتا ئۇستا سازەندە بولۇپ، غۇلجىدا تۇغۇلغان.

سازەندىلىك

  • سازەندىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساز چېلىش كەسىپى:[مىسال:] سېنىڭ سازەندىلىكىڭمۇ بىر ھۈنەر ئىلىمدۇر.

سازچى

  • سازچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساز چالغۇچى كىشى، سازەندە:[مىسال:] ئۆزلىرىنىمۇ پېشقەدەم سازچى دەپ ئىشتىن سىرتقى سەنئەت گۇرۇپپىمىزغا تىزىملىدۇق.

سازلاتماق

  • سازلاتماق[يەشمىسى:] «سازلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ئۆزى ياخشى دۇتارچى بولسىمۇ، كۆپرەك دۇتارنى ماڭا سازلىتاتتى.

سازلاشماق

  • سازلاشماق[يەشمىسى:] «سازلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سازلانماق

  • سازلانماق[يەشمىسى:] «سازلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ساتار، تەمبۈر بىردەك سازلىنىپ، مۇقام باشلاندى.

سازلىقⅠ

  • سازلىقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ياخشىلىق، ئېسىللىك؛ يېقىملىقلىق، مۇڭلۇقلۇق:[مىسال:] ئۇنىڭ ئاۋازىنىڭ سازلىقى قىسسىلەردە يېزىلغان.

سازلىقⅡ

  • سازلىقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] سۈيى ۋە ئوت-چۆپلىرى بولغان پاتقاق جاي.

سازلىماق

  • سازلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] مۇزىكا ئەسۋابلىرىنىڭ تار، سىملىرىنى ئۆزئارا ماس قىلىپ توغرىلىماق، تەڭكەش قىلماق؛ ساز قىلماق:[مىسال:] ئايال يۈكۈنۈپ ئولتۇرۇپ باربىتنى قولىغا ئالدى ۋە ئۇنى تىترەپ تۇرغان قوللىرى بىلەن سازلىدى.

سازىكەپ

  • سازىكەپ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] نېزىقىغاق، قېيىدىغاق.

ساسۇڭ

  • ساسۇڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] جۈسەي تىپىدىكى بىر خىل ياۋا ئوت، ئۇنى سەي ئورنىدا ئىشلىتىشكە بولىدۇ.

ساغاداۋا

  • ساغاداۋا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] زاڭزۇلارنىڭ زاڭزۇ كالېندارى بويىچە ھەر يىلى 4-ئاينىڭ 15-كۈنى ساكيامۇنىنىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى خاتىرىلەش يۈزىسىدىن ئۆتكۈزۈلىدىغان بىر خىل ئەنئەنىۋى بايرىمى.

ساغان

  • ساغان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① قاپقان:[مىسال:] ئۇلار ساغانغىمۇ ھېچ نەرسە چۈشمىگەنلىكىنى كۆردى.[يەشمىسى:] ② يېڭىسار ناھىيىسىدىكى بىر يېزىنىڭ ۋە كەلپىن ناھىيىسىدىكى بىر جاينىڭ نامى.

ساغدۇرماق

  • ساغدۇرماق[يەشمىسى:] «ساغماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ھاشىم ئاكاملار كالا، ئۆچكىلىرىنى ساغدۇرۇپ ئورمىچىلارغا تاۋاق-تاۋاق قېتىق ئۇيۇتۇپ قويغانىدى.

ساغرا

  • ساغرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] ئادەم يوتىسى ۋە يۇقىرى دەرىجىلىك ھايۋانلار كەينى پۇتىنىڭ يۇقىرى قىسمى بىلەن بەلنىڭ تۇتىشىدىغان جايى.

ساغرۇ

  • ساغرۇ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] گەپ ئاڭلىماس، پاڭ:[مىسال:] ساغرۇ قۇلاق.

ساغرۇغى

  • ساغرۇغى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ساغرۇ پاڭ.

ساغرىلىق

  • ساغرىلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساغرىسى سېمىز، چوڭ:[مىسال:] ساغرىلىق بۇ قارامتۇل چوكاننىڭ مېڭىشى ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى كۈلدۈرۈۋەتتى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىيىمنىڭ ساغرىنى يېپىپ تۇرىدىغان قىسمى.

ساغلام

  • ساغلام[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ئاغرىقتىن، كېسەلدىن خالىي؛ ساق، تەندۇرۇس:[مىسال:] ئاياللار تولغان ۋە ساغلام چېغىدا شوخ، گۈزەل بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② گاراڭ-گۇرۇڭ ياكى غىژ-غىژدىن خالىي، بوغۇلمىغان، ساز:[مىسال:] بۇ ساغلام، جەلپ قىلغۇچى، بېجىرىم ئاۋازنىڭ قانداقتۇر بىر يەرلىرى سادىققا تونۇشتەك بىلىندى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] زىيانلىق، ناچار ئىللەتلەردىن خالىي؛ پاك، ساپ:[مىسال:] رازىيە ئۇنىڭ ساغلام كۆزقاراشقا ئىگە قەيسەر يىگىت ئىكەنلىكىنىمۇ چۈشىنىپ يەتكەنىدى.∥ ئۇلار قۇرۇلۇش ئىشلىرىنىڭ ساغلام راۋاجلىنىشىغا تۈپتىن كاپالەتلىك قىلدى.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] روھىي جەھەتتىن زەخىملەنمىگەن، ساق:[مىسال:] سالامەت تەندە ساغلام ئەقىل (ماقال).

ساغلاملاشتۇرماق

  • ساغلاملاشتۇرماق[يەشمىسى:] «ساغلاملاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] تەننى ساغلاملاشتۇرماق.

ساغلاملاشتۇرۇلماق

  • ساغلاملاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «ساغلاملاشتۇرماق»پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] مەكتەپ مالىيە خىزمىتى تېخىمۇ ساغلاملاشتۇرۇلدى.

ساغلاملاشماق

  • ساغلاملاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئاغرىق، كېسەلدىن خالىي، ساق، ساغلام ھالەتكە كەلمەك، ساقايماق:[مىسال:] بالىلارنىڭ بەدەن ھالىتى كۈندىن-كۈنگە ساغلاملىشىپ ۋە تولۇپ بارىدۇ.[يەشمىسى:] ② زىيانلىق، ناچار ئىللەتلەردىن خالىي بولماق؛ پاك، ساپ، ساغلام بولماق:[مىسال:] ھەر دەرىجىلىك پارتىيە ياچېيكىلىرى ساغلاملاشتى.

ساغلاملىق

  • ساغلاملىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساغلام بولغان ھالەت، ساقلىق، دۇرۇسلۇق:[مىسال:] چىشىنى يۇيۇپ تۇرماسلىق چىشنىڭ ساغلاملىقىغا زىيانلىق.

ساغلىق

  • ساغلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىككى چىشلىقتىن ئاشقان چىشى قوي.

ساغماق

  • ساغماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئەمچەكنى بارماقلار بىلەن سىيرىپ تارتىپ ياكى سېغىش ماشىنىسى ياردىمى بىلەن سۈت چىقارماق:[مىسال:] ئۇ قوتاندا ئىنەك سېغىۋاتاتتى.

ساق

  • ساق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① كېسەلدىن، زەخىملىنىشتىن خالىي؛ ساغلام:[مىسال:] تەن ساقلىق دۆلەت.[يەشمىسى:] ② تەركىبىدە زىيان-زەخمەت يەتكەن، بۇزۇلغان جايى بولمىغان؛ بۇزۇلمىغان:[مىسال:] يىگىت سىلەرنىڭ تېخنىك بۆلۈمىدە مۇشۇنداق ساق نەرسىنى بۇزىدىغان ئىش بارمۇ[يەشمىسى:] ③ ئەيىب، نۇقسان، يامان ئىلللەتتىن خالىي؛ پاك ساپ:[مىسال:] تازنى تاز دېسە ئۆلگۈسى كېلەر، ساقنى تاز دېسە كۈلگۈسى كېلەر (ماقال).[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تىرىك، ھايات:[مىسال:] بالامنىڭ ئۆلۈكىگىمۇ، تىرىكىگىمۇ سىلى ئىگە، مەن سىلىگە ئۇنى ساق تاپشۇرغان.[يەشمىسى:] ⑤ كەم-زىيادىسى يوق، دەل، تولۇق:[مىسال:] مېنى ساق بىر ئاي كېسەك قۇيدۇردى.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھۇشيار، سەگەك:[مىسال:] سېغىزغاندىن ساق ئادەم.

ساقا

  • ساقا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① چوڭ ئوشۇق:[مىسال:] ساقىسى ئالچۇ چۈشمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ناننىڭ گىرۋىكى؛ ناننىڭ پارچىسى:[مىسال:] ساقا يىغماق. ناننىڭ ساقىسى كۆيمەك.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>ماشىنىسازلىق<[يەشمىسى:] پولاتتىن شار شەكلىدە ياسالغان دېتال، شارىك.[يەشمىسى:] ④ بىليارت ۋە بالىلار ئويۇنلىرىدا ئىشلىتىلىدىغان يۇمىلاق شارچە.

ساقا ئويۇنى

  • ساقا ئويۇنى[كەسىپ تۈرى:]>تەنتەربىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل ئويۇن. ئۇنىڭ ئويناش ئۇسۇللىرى كۆپ، كۆپىنچە ئىككى ئادەمنىڭ بىرى ئۆز ساقىسىنى مەلۇم ئارىلىقتىن بارماقلار بىلەن ئىتتىرىپ قارشى تەرەپنىڭ ساقىسىغا تەگكۈزۈش ئارقىلىق ئۇتىدۇ.

ساقاقⅠ

  • ساقاقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بېلىق قاتارلىق بەزى سۇ ھايۋانلىرىنىڭ نەپەس ئېلىش ئورگىنى.

ساقاقⅡ

  • ساقاقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بىر خىل يەرلىك ئۆسۈملۈك.

ساقال

  • ساقال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① بالاغەتكە يەتكەن ئەرلەرنىڭ ئېڭىكىگە چىققان تۈكلەر:[مىسال:] ئاق ساقال. * ساقالدىكى ئاشقا قورساق تويماس (ماقال).[يەشمىسى:] ② بەزى ھايۋانلارنىڭ ئىڭىكى ئاستىدىكى ئۇزۇن تۈكلەر:[مىسال:] ئۆچكە ساقىلى.

ساقال ئەرلۇباغا يەتمەك

  • ساقال ئەرلۇباغا يەتمەك[يەشمىسى:] بالاغەتكە يېتىپ ئۆتۈپ كەتمەك:[مىسال:] ھەي ساقىلىڭ ئەرلۇباغا يەتكەندە بۇنداق گەپلەرنى قىلساڭ نېمە بولغىنى، ئەدەبلىكرەك بول.

ساقال تارغىقى

  • ساقال تارغىقى[يەشمىسى:] ① ساقال تارايدىغان كىچىككىنە تارغاق. [يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] كىچىك تۇرۇپ چوڭلارنىڭ ئىشىغا، گەپ-سۆزىگە ئارىلىشىۋالىدىغان، ئاتىكارچى:[مىسال:] بۇ ساقال تارغىقى نەدىن بولدى ئەمدى، دېدى دادام ئاغىنەمنىڭ تولا سۆزلىگىنىنى ياقتۇرماي.

ساقال تاشلىماق

  • ساقال تاشلىماق[يەشمىسى:] باشقا ئاياللارغا پەش تارتىپ ئەگىپ يۈرمەك؛ قانات سۆرىمەك:[مىسال:] ئۆزۈڭ تازا قورچاقتەك ياسىنىۋاپسەن، يىگىتلەر ساڭا ساقال تاشلاپ يۈرىدىغاندۇ.

ساقال چىقماق

  • ساقال چىقماق[يەشمىسى:] ① ئېڭەككە ساقال پەيدا بولماق. [يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بالاغەتكە يەتمەك، چوڭ بولماق:[مىسال:] ئەستا-پاختا، نوغۇچ-تاختا، ساقىلىم چىقسۇن، خەپ توختا

ساقالدىكى ئاش

  • ساقالدىكى ئاش[يەشمىسى:] ئېھتىياجنى قاندۇرالمايدىغان، نەزەرگە ئېلىنمايدىغان، ئاددىي، كىچىككىنە نەرسە:[مىسال:] ئۇنىڭ خىزمىتى ئالدىدا سېنىڭ ئىشىڭنى ساقالدىكى ئاش دېسىمۇ بولغۇدەك.

ساقالغا تۈكۈرمەك

  • ساقالغا تۈكۈرمەك[يەشمىسى:] ئۆزىنى باشقۇرالمايدىغان دەرىجىگە بېرىپ قالماق:[مىسال:] سېيىتائاخۇن يەنە ئىچىشكە باشلاپ ساقىلىغا تۈكۈرىدىغان بولۇپتۇ.

ساقالغا ئېسىلماق

  • ساقالغا ئېسىلماق[يەشمىسى:] ئۆزىدىن چوڭلارنىڭ ئىشىغا، ئۆزىگە مۇناسىپ بولمىغان ئىشلارغا ئارىلىشىۋالماق؛ ئاتىكارچلىق قىلماق.

ساقالغا ياماشماق

  • ساقالغا ياماشماق[يەشمىسى:] «ساقالغا ئېسىلماق»قا قاراڭ.

ساقىلىنى قىرقىماق

  • ساقىلىنى قىرقىماق[يەشمىسى:] قاتتىق تەنقىدلىمەك، تانابىنى تارتماق، ئەدەپلىمەك:[مىسال:] بۈگۈنكى يىغىندا گۇڭشېدىن ساقىلىمىزنى قىرقىيدىغان بولدى.

ساقىلىنىڭ ئاستىغا كىرىۋالماق

  • ساقىلىنىڭ ئاستىغا كىرىۋالماق[يەشمىسى:] بىراۋنىڭ ئىشەنچىسىگە ئىگە بولۇۋالماق، يېقىن ئادىمىگە ئايلىنىۋالماق.

ساقال-بۇرۇت

  • ساقال-بۇرۇت[يەشمىسى:] ساقال ۋە بۇرۇت:[مىسال:] ساقال-بۇرۇتىنى ئالماق.

ساقال-بۇرۇتتىن ئايرىلىپ قالماق

  • ساقال-بۇرۇتتىن ئايرىلىپ قالماق[يەشمىسى:] ئەدەپلەشكە ئۇچرىماق، ئەدىپىنى يېمەك.

ساقالدۇرۇق

  • ساقالدۇرۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يۈگەننىڭ ئۇلاغ بېشىدىن چىقىپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ئېڭەكنىڭ ئاستىغا بېكىتىلگەن تاسما.

ساقالسىز

  • ساقالسىز[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساقىلى يوق، ساقال چىقماق؛ ساقىلىنى قىردۇرغان:[مىسال:] ئۇ سېنى ساقالسىز كۆرۈشنى ئىستەيدۇ. ئازراق سەۋر قىل[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:]ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئايال كىشى:[مىسال:] بىز: «ساقالسىزلار پىچاق سۈرسەك ھارام بولۇپ قالارمۇ» دەپ جىم تۇرۇشتۇق.

ساقال-سۇمبات

  • ساقال-سۇمبات[يەشمىسى:] ساقال-بۇرۇت قاتارلىقلار:[مىسال:] شۇنچە ساقال-سۇمبات بىلەن ئىشىڭلارنى تېپىپ قىلالمىساڭلار قانداق بولغىنى.

ساقاللىق

  • ساقاللىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساقىلى بار، ساقال چىققان:[مىسال:] شۇ چاغدا ئاپئاق ساقاللىق بىر قېرى كىشى پەيدا بوپتۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساقىلى كۆپ، جىق:[مىسال:] ساقاللىق ئەر.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئەر كىشى:[مىسال:] ياق، ئاراڭلاردا ساقاللىق بىرى يوقمۇ، دەپتۇ موماي سۆزىنى ئىزاھلاپ.

ساقاۋ

  • ساقاۋ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] ئات، قېچىر، ئېشەك قاتارلىقلاردا بولىدىغان بىر خىل يۇقۇملۇق كېسەل.

ساقايتماق

  • ساقايتماق[يەشمىسى:] ① «ساقايماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مەن قولىڭىزنى چوقۇم ساقايتىپ، سىزنىڭ قايتىدىن سەھنىگە چىقىشىڭىزغا ياردەم بېرىمەن.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرتەرەپ قىلماق، ھەل قىلماق:[مىسال:] بۇ ئىشنى ئۆزلىرى ساقايتىۋەتسىلە، دېدى شۇجى بوسۇغىدىن چىقىۋېتىپ.

ساقايتىلماق

  • ساقايتىلماق[يەشمىسى:] «ساقايتماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] يېقىندىن بۇيان نۇرغۇنلىغان ئاقكېسەللەر داۋالاپ ساقايتىلدى.

ساقايماق

  • ساقايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئاغرىق ياكى كېسىلى تۈزۈلۈپ ياخشىلانماق، ساق بولۇپ قالماق:[مىسال:] شۇ دورىنى يەپ يۈرۈپ ئاشقازىنىممۇ ساقىيىپ كەتتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بۇزۇلغان جايى تۈزەلمەك، چاتىقى ئوڭلانماق:[مىسال:] ماشىناڭ ساقايدى، بۇزۇلغان سايمانلارنىڭ ھەممىنى يەڭگۈشلىۋەتتىم.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرتەرەپ بولماق، ھەل بولماق:[مىسال:] شۇنداق، ئاخىرى بۇ ماجىرامۇ ساقايدى.

ساقچى

  • ساقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] ① دۆلەتنىڭ ئامانلىقى ۋە جەمئىيەت تەرتىپىنى قوغداش ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان قوراللىق كۈچ ۋە ئۇنىڭ تەركىبىدىكى ھەربىر خادىم، جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىمى:[مىسال:] ساقچى دائىرىلىرى. ساقچى ئىدارىسى.[يەشمىسى:] ② قوراللىق مۇھاپىزەتچى:[مىسال:] بۇ مەسلىھەت دىۋىگە ماقۇل كەلدى ۋە ئۈچ كۈنلۈك مۆھلەت بىلەن ھاتەمنى بىر ئۆيگە باشلاپ ساقچى قويدى.[يەشمىسى:] ③ جامائەت خەۋپسىزلىك ئورگىنى:[مىسال:] ئۇ ئاچچىقىدا ساقچىغا بېرىپ مەلۇم قىلماقچى بولدى.

ساقچىخانا

  • ساقچىخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] ئېلىمىزنىڭ جامائەت خەۋپسىزلىك ئورۇنلىرىنىڭ ئاساسىي قاتلام ئورگىنى. ئۇ ئاھالىلەرنىڭ ئىشلىرىنى بېجىرىش ھەم ئاساسىي قاتلامنىڭ ئامانلىقىنى ساقلاش خىزمەتلىرىنى ئۆتەيدۇ.

ساقچىلىق

  • ساقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ساقچىلار قىلىدىغان خىزمەت، ئىش، كەسىپ:[مىسال:] ساقچىلىق قانۇنىيىتى بويىچە ئېيتقاندا، ئۆز ھەرىكىتىمىز، ئۆز سۆزىمىزگە ئىگە بولۇشىمىز لازىم.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساقچىلارغا خاس، ساقچىلار ئۈچۈن ئىشلەنگەن:[مىسال:] ساقچىلىق كىيىمى كىيمەك.

ساق-سالامەت

  • ساق-سالامەت[يەشمىسى:] ① كېسەل، زەخىملىنىشتىن، ئوڭۇشسىزلىققا ئۇچراشتىن خالىي؛ ئامان-ئېسەن:[مىسال:] قىزىڭىزنى ساق-سالامەت كىچىك ئاپىڭىزغا تاپشۇرىمەن[يەشمىسى:] ② تىرىك، ھايات:[مىسال:] ئاي مىسالى يارىم سەن، كۈن مىسالى يارىم سەن. چۈشۈمگە كىرىپ قاپسەن، ساق-سالامەت بارمۇ سەن[يەشمىسى:] ③ كەم-زىيادىسى يوق، تولۇق:[مىسال:] ئۇنىڭدىكى نەرسىلىرىڭنىڭ ھەممىنى ئۆيۈڭگە ساق-سالامەت يەتكۈزۈپ قويدۇم.

ساقسىز

  • ساقسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساق ئەمەس، مەلۇم بىر كېسەلنىڭ تەسىرى بار، كېسەلچان:[مىسال:] ئۇ ئويلىغانسېرى ئۆزىنى ساقسىزدەك ھېس قىلىپ قالدى.

ساقسىزلىق

  • ساقسىزلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كېسەلچانلىق، تېنى تازا ساغلام بولمىغان ھالەت:[مىسال:] ھەسەن بوۋامنىڭ ساقسىزلىقىنى ھەمىمىز بىلەتتۇق.

ساقلاتماق

  • ساقلاتماق[يەشمىسى:] «ساقلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئەپەندىم نېمىشقا ۋاقتىدا كەلمىدىڭىز ئادەمنى شۇنچىمۇ ساقلىتامسىز دەپ ئاچچىقلاپتۇ قازى.

ساقلاشماق

  • ساقلاشماق[يەشمىسى:] «ساقلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] مېھمانلار ساقلىشىپ قالدى.

ساقلاقلىق

  • ساقلاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساقلاپ قويۇلغان، ساقلانغان:[مىسال:] سېنىڭ ئۇ سۈرىتىڭ ھېلىمۇ مەندە ساقلاقلىق.

ساقلاندى

  • ساقلاندى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تىل ھاقارەت.[يەشمىسى:] باشقىلار تەرىپىدىن بېقىۋېلىنغان، ئاسراندى، يېتىم ئوغلاق:[مىسال:] ئەگەر تەگكۈسى كەلمىسە، باش-كۆزلىرىنى تاراپ، ياسىنىشنى كىم قويۇپتۇ بۇ سەت ساقلاندىغا

ساقلانما

  • ساقلانما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] نەرسىلەرنىڭ ساقلىنىپ قالغان، ساقلانغان قىسمى، بۆلىكى:[مىسال:] ئۇ بۇ قېتىم كۆپلىگەن قەدىمكى خەنزۇچە ساقلانمىلارنى خانويغا يۆتكەپ كەتكەن.

ساقلانماق

  • ساقلانماق[يەشمىسى:] ① «ساقلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئەمدى زەمبىرەك ئوقىدىن ساقلىنىشنىڭ باشقا ئامالى قالمىغانىدى.[يەشمىسى:] ② «ساقلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بوۋاي يانچۇقىدا ساقلىنىپ قالغان بىر تەڭگە پۇلنى چىقىرىپ خوجايىنغا ئۇزاتتى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئېھتىيات قىلماق، ئاگاھ بولماق، ئۆزىنى مۇھاپىزەت قىلماق:[مىسال:] دۈشمەنگە نىشانىمىزنى بىلدۈرۈپ قويۇشتىن ساقلىنىڭلار.[يەشمىسى:] ④ داۋاملىشىپ كەلمەك، مەۋجۇت بولۇپ تۇرماق:[مىسال:] بۇ قېتىمقى سايلام خىزمىتىدە بەزى مەسىلىلەرمۇ ساقلاندى.

ساقلىق

  • ساقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساغلاملىق، تەن دۇرۇسلۇق:[مىسال:] تەن ساقلىق-زور بايلىق.

ساقلىماق

  • ساقلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئۆز يېنىدىن، ئۆز دائىرىسىدىن ئورۇن بېرىپ تۇرغۇزماق:[مىسال:] بوۋاي ئادىلنىڭ سومكىلىرىنى ساقلاپ بېرىشكە دەرھال ماقۇل بولدى.[يەشمىسى:] ② بىرەر مەقسەت ياكى بىرەر كىشى ئۈچۈن ئېلىپ قويماق، ئېتىبار بىلەن قالدۇرماق:[مىسال:] سەگىش ئۈچۈن ئۆستەڭ بويى ياقىلىدۇق، جاندىن ئەزىز بالىمىزنى ئۆزلىرىگە ساقلىدۇق.[يەشمىسى:] ③ بىرەر ھالەت، خۇسۇسىيەت، كۆرۈنۈشنى ئۆزگەرتمەي ئۆز پېتى قالدۇرماق، داۋاملاشتۇرماق:[مىسال:] ھاۋا تەڭشەش كانايلىرى سېخنىڭ تېمپېراتۇرىسىدىكى نەملىكنى بىر خىل ساقلاپ تۇراتتى.[يەشمىسى:] ④ مۇھاپىزەت قىلماق، قوغدىماق، ئاسرىماق:[مىسال:] قىزنى ئانىسى ساقلىسۇن، ئوغۇلنى ئاتىسى ساقلىسۇن (ماقال). * ئىسمائىل سوپۇم تۇرۇپلا خامان ساقلاشنى تەلەپ قىلىپ تۇرۇۋالدى.[يەشمىسى:] ⑤ قۇتقۇزماق، خالاس قىلماق:[مىسال:] توۋا، مېنى بۇ ئۆلۈمدىن قايسى كۈچ، نېمە تەقدىر ساقلاپ كېلىۋاتىدىكىنە[يەشمىسى:] ⑥ تىرىك قالدۇرماق:[مىسال:] شۇ قېتىمقى جەڭدە ئۇ ئىككى قېتىم مېنى ساقلاپ قالدى.[يەشمىسى:] ⑦ پەرۋىش قىلماق، باقماق:[مىسال:] بۇ كۈنلەردە بىزدەكلەرگە جان ساقلاشمۇ تەس بولۇپ قالدى.[يەشمىسى:] ⑧ ئۇنتۇماي داۋاملىق ياد ئېتىپ تۇرماق، ياد ئەتمەك:[مىسال:] سىزنىڭ سۆزلىرىڭىزنى مەڭگۈ ئېسىمدە ساقلايمەن.[يەشمىسى:] ⑨ يوشۇرماق:[مىسال:] بىگىزنى قاپتا ساقلىغىلى بولمىغىنىدەك، ئۇنىڭ بۇ جىنايىتى تېزلا ئاشكارىلىنىپ قالدى.[يەشمىسى:] 01 مەلۇم بىر خىسلەت ۋە تەسىرىنى زىيانغا ئۇچراتماي، بۇلغىماي، يوقاتماي مۇھاپىزەت قىلىپ كەلمەك:[مىسال:] ئىپپەت-نومۇسىنى ساقلىماق. ئابرۇيۇڭنى ياشلىقىڭدىن ساقلا (ماقال).[يەشمىسى:] 11 رىئايە قىلماق، ئەمەل قىلماق:[مىسال:] يىغىن تەرتىپىنى ساقلىماق. دەرس ئىنتىزامىنى ساقلىماق.[يەشمىسى:] 21 كۈتۈپ تۇرماق:[مىسال:] تىللاخان ئۇنى ئۇزاق ساقلىدى.[يەشمىسى:] 31 ئامان-ئېسەن قىلماق، ساق-سالامەت قىلماق:[مىسال:] بىز سېپىلغا چىققاندا خۇدايىم ساقلىسۇن ئوقتىن. ئەجەبمۇ قۇتۇلمىدۇق، زۇلۇم بىلەن زورلۇقتىن.

ساقلىنىشچانلىق

  • ساقلىنىشچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىر ھالەتتىن يەنە بىر ھالەتكە ياكى باشقا بىر تۈسكە ئاسان ئۆزگىرىپ كەتمەيدىغان خۇسۇسىيەت، ئالاھىدىلىك:[مىسال:] سەنئەتتە مىللىي ئەنئەنىلىك ساقلىنىشچانلىق كۈچلۈكرەك بولىدۇ، ھەتتا بىرقانچە مىڭ يىل داۋام قىلىشى مۇمكىن.

ساقمۇساق

  • ساقمۇساق[يەشمىسى:] ① كېسەلدىن خالىي، ساغلام:[مىسال:] مەن سېنى ئاللىقاچان مىجىلىپ كەتتى دېسەم ساقمۇساق ئىكەنسەنغۇ.[يەشمىسى:] ② بۇزۇلماي، زىيان-زەخمەت يەتمەي:[مىسال:] سەۋزىنىڭ ئورەكتە 10 ئاي ساقمۇساق تۇرغانلىقىنى كۆرگەن ئەمەت ھەيران قالدى.[يەشمىسى:] ③ كەم-زىيادىسى يوق، تولۇق؛ دەل:[مىسال:] گېپىڭىزنى مۇشۇنداق ئەگىتىپ يۈرگىنىڭىزگە ساقمۇساق بەش يىل بولدى.

ساقىت

  • ساقىت[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئېلىپ تاشلانغان، بىكار قىلىنغان، بىكار:[مىسال:] ساقىت بولماق. ساقىت قىلماق.

ساقىلالغۇچ

  • ساقىلالغۇچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]ساقال+ئالغۇچ[[يەشمىسى:] ساقال ئالىدىغان ئەسۋاب. ئادەتتە قول بىلەن ھەرىكەتلەندۈرىدىغىنىمۇ ۋە ئېلېكتر بىلەن ھەرىكەتلەندۈرىدىغىنىمۇ بار.

ساقلىق

  • ساقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساقىلىرى بار، ساقا ئورۇنلاشتۇرۇلغان:[مىسال:] ساقىلىق قازان.

ساقىي

  • ساقىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ھاراق-شاراب قۇيغۇچى:[مىسال:] ساقىي بولساڭ ساق بول (ماقال).

ساقىيقۇش

  • ساقىيقۇش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]ساقىي+قۇش[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل سۇ قۇشى. تېنىنىڭ ئۇزۇنلۇقى ئىككى مېتىرغا يېتىدۇ، قانىتى چوڭ، تۇمشۇقى ئۇزۇن ۋە ئۇچى ئىلمەك كېلىدۇ. سۇ ئۈزۈش ۋە بېلىق تۇتۇشقا ماھىر كېلىدۇ، توپلىشىپ ياشايدۇ.

ساقىيلىق

  • ساقىيلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] زىياپەت، ئولتۇرۇشلاردا ھاراق-شاراب قۇيۇپ بېرىش ئىشى:[مىسال:] ساقىيلىق قىلىۋاتقان مېھمان يېڭى كىرگەن مېھمانغا يەنە بىر رومكا ھاراق سۇندى.

ساقىيىشماق

  • ساقىيىشماق[يەشمىسى:] «ساقايماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار بىر-ئىككى كۈن دەم ئالغاندىن كېيىن خېلىلا ساقىيىشىپ قالدى.

ساكسوفون

  • ساكسوفون[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] دۇخوۋوي چالغۇ. مىستىن ياسىلىدۇ، تۈرى كۆپ، ئاۋاز تۆشۈكلىرىدە كلاپانلىرى ۋە كۇنۇپكىسى، ئۇچىدا پۈۋلەيدىغان مۇشتىكى بولىدۇ. ئادەتتە دۇخوۋوي ئوركېستىرى ۋە سىمفونىيە ئوركېستىرلىرىدە ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنى يەنە يەككە چېلىشقىمۇ بولىدۇ.

ساكسىگورنى

  • ساكسىگورنى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] دۇخوۋوي چالغۇ، يەنى ساكسوفۇننىڭ ئۆزگەرگەن شەكلى بولۇپ، كانىيى ساكسوفوننىڭكىدىن چوڭراق كېلىدۇ. ئادەتتە دۇخوۋوي ئوركېستىرى ۋە سىمفونىيە ئوركېستىرلىرىدە كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.

ساكلار

  • ساكلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] مىلادىيىدىن بۇرۇنقىⅢئەسىردە ئوتتۇرا ئاسىيادا ياشىغان چارۋىچى خەلقلەرنىڭ بىرى. ئۇلار كېيىنچە ھون، تۈرك قەبىلىلىرى بىلەن ئارىلىشىپ كېتىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ ئېتنىك مەنبەلىرىدىن بىر بولۇپ قالغان.

ساكيامۇنى

  • ساكيامۇنى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] بۇددا دىنىنى بەرپا قىلغۇچى كىشى؛ ساكيامۇنى تەخمىنەن مىلادىيىدىن ئىلگىرىكىⅤئەسىرلەردە ياشىغان.

ساڭ

  • ساڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] ئاشلىق ئامبىرى.

ساڭبېگى

  • ساڭبېگى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]ساڭ+بېگ+ى[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تارىخىي سۆز.[يەشمىسى:] ئاشلىق ئامبارلىرىغا مەخسۇس قويۇلغان كىشى.

ساڭچى

  • ساڭچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاشلىق ئامبارلىرىغا قارىغۇچى ياكى ئۇنى باشقۇرغۇچى كىشى:[مىسال:] ساڭچىلار ئۇنىڭدىن ھۆججەت تەلەپ قىلدى.

ساڭرام

  • ساڭرام[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] بۇددا ئىبادەتخانىسى، بۇتخانا.

ساڭزا

  • ساڭزا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] بىر خىل يېمەكلىك. خېمىرى پىياز ۋە كاۋاۋىچىن قوشۇلغان سۇدا يۇغۇرۇلۇپ، ئېشىلگەندىن كېيىن ياغدا پىشۇرۇلىدۇ. كۆپىنچە ھېيت-بايراملاردا سېلىنىدۇ.

ساڭقا

  • ساڭقا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇش مايىقى.

ساڭقار

  • ساڭقار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سار.

ساڭقارا

  • ساڭقارا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سار.

ساڭقىشماق

  • ساڭقىشماق[يەشمىسى:] «ساڭقىماقⅠ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

ساڭقىماقⅠ

  • ساڭقىماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ماياقلىماق، تېزەكلىمەك:[مىسال:] قۇش ساڭقىدى.

ساڭقىماقⅡ

  • ساڭقىماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئەھمىيەت بەرمەك، ئېتىبار بەرمەك.

ساڭگاپ

  • ساڭگاپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] كۆن قىلىنىدىغان تېرىنى ئاشلاش ئۈچۈن چىلايدىغان ھاك سۈيى.

ساڭگىلاتماق

  • ساڭگىلاتماق[يەشمىسى:] «ساڭگىلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مۇراد ئۈنچىقماي بېشىنى ساڭگىلاتتى.

ساڭگىلاشماق

  • ساڭگىلاشماق[يەشمىسى:] «ساڭگىلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بېدىشلەردە مەرۋايىتتەك ئۈزۈملەر ساڭگىلىشىپ تۇراتتى.

ساڭگىلاقلىق

  • ساڭگىلاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساڭگىلاپ تۇرغان، ساڭگىلاپ چۈشكەن:[مىسال:] ئۇ چاغدا كادىرلارنىڭ ھالى چاغلىق، كۆپنىڭ بېشى تۆۋەن ساڭگىلاقلىق ئىدى.

ساڭگىل-سۇڭگۇل

  • ساڭگىل-سۇڭگۇل[يەشمىسى:] ئۇزۇن-قىسقا، رەتسىز، قالايمىقان ھالدا ساڭگىلىشىپ تۇرىدىغان:[مىسال:] ئۇنىڭ ئۇچىسىغا ئارتىۋالغان ساڭگىل-سۇڭگۇل لاتا-پۇتىلىرى ئارىسىدىن ئەتلىرى كۆرۈنۈپ قالغانىدى.

ساڭگىلىماق

  • ساڭگىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① پەسكە قاراپ ئېسىلىپ تۇرماق؛ تۆۋەنگە قاراپ ئېگىلمەك، سېلىنماق:[مىسال:] مۆمىن تارتىپ يىرتىۋەتكەن كۆڭلىكىمنىڭ ياقىسى ھەم يېڭىمۇ تېزىمغىچە ساڭگىلاپ تۇراتتى. * قەدىردىننىڭ بېشى ئىختىيارسىز مەيدىسىگە ساڭگىلىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بوشاشماق، سولاشماق:[مىسال:] بىراق ئەنۋەر ساڭگىلاپ، ئەتىگەندە گاڭگىراپ. ئۇيقۇسىنى ئاچالماي چايمۇ ئىچمەي ئالدىراپ.

ساڭلىق

  • ساڭلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېڭى بار، ساڭغا ئىگە بولغان:[مىسال:] دادۈيىمىز بۇ يىل ياز ئازراق قۇرۇلۇش ئېلىپ بېرىپ ئىشخانىلارنى يېڭىلىدى ۋە ساڭلىق بولۇپ قالدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] جۇۋازخانىدىكى مايلىق دان قۇيۇلىدىغان جاي.

سال

  • سال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>قاتناش ئىشلىرى<[يەشمىسى:] كۆل، دەريالاردا يۈرۈش ياكى ئۇنىڭدىن ئۆتۈش ئۈچۈن، ياغاچ، تاختايلارنى بىر-بىرىگە چېتىش ئارقىلىق ياسالغان قاتناش قورالى:[مىسال:] يىگىت ياغاچلارنى چېتىپ سال ياساپ دەريادىن ئارالغا ئۆتۈپتۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>ئورمانچىلىق<[يەشمىسى:] سۇدا ئېقىتىپ يۆتكەش ئۈچۈن، بىر-بىرىگە چېتىلغان ياغاچلار:[مىسال:] ھەپتە-ھەپتىلەپ كۈن-تۈن سۇ ئىچىدە يۈرۈپ، سال ياساپ ئىلىغا ياغاچ يۆتكەيتتۇق.

سالا (سالاسى)Ⅰ

  • سالا (سالاسى)Ⅰ[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئىسىم.[يەشمىسى:] قول بارماقلىرىنىڭ ئارىسى، ئارىلىق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەلۇم يۆنىلىشتە يول-يول قىلىپ تەكشىلەنگەن، تۈپتۈز، تەكشى قىلىنغان:[مىسال:] سالا ئېتىز.

سالا (سالاسى)Ⅱ

  • سالا (سالاسى)Ⅱ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] كېلىشتۈرۈش ياكى ئۆز رايىدىن قايتۇرۇش ئۈچۈن قىلىنغان دەۋەت، بېرىلگەن تەكلىپ، مەسىلىھەت؛ سۈلھى:[مىسال:] مانا قىسمەتئاخۇن تۇرۇپتۇ، ئۆزى ھەممە سالادا بار، شۇنداق ئەمەسمۇ قىسمەتئاخۇن

سالاپەت

  • سالاپەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ھەيۋەتلىك، مەغرۇر تاشقى كۆرۈنۈش؛ سۆلەت:[مىسال:] بىز مۇشۇ سالاپىتىمىز بىلەن ئوغرىلىق قىلساق خۇدا راۋا كۆرەرمۇ

سالاپەتلىك

  • سالاپەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سالاپىتى بار، ھەيۋەتلىك، مەغرۇر كۆرۈنىدىغان:[مىسال:] سامۇق دۇكىنىنىڭ پوكىيىدە سالاپەتلىك بىرنەچچە كىشى بىلەن پاراڭلىشىپ ئولتۇراتتى.

سالاتⅠ

  • سالاتⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ① ناماز:[مىسال:] سالات توۋلىماق.[يەشمىسى:] ② خۇدا ۋە پەيغەمبەرگە ئاتاپ قىلىنغان ھەمدۇسانا.

سالاتⅡ

  • سالاتⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ھەر خىل ياش كۆكتات، تۇخۇم، گۆش قاتارلىقلاردىن تەييارلانغان بىر خىل سوغۇق سەي.

سالاچى

  • سالاچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باشقىلارغا سالا قىلغۇچى، كېلىشتۈرگۈچى:[مىسال:] سالاچىلارنىڭ ھە-ھۇسى ۋە شېرىنكانىسى بىلەن بىر چاپان 36 يېرىم كويغا توختىغان بولدى.

سالاچىلىق

  • سالاچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالا قىلىش ئىشى ۋە پائالىيىتى:[مىسال:] ئۇ بازاردا سالاچىلىق قىلىپ يۈرۈپ، ئانچە-مۇنچە پۇل تاپاتتى.

سالار

  • سالار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] سالار مىللىتى، سالار خەلقى. بۇلار ئاساسەن ئېلىمىزنىڭ چىڭخەي ئۆلكىسىنىڭ شۇنخۇا سالا مىللىي ئاپتونوم ناھىيىسى ۋە گەنسۇ ئۆلكىسىنىڭ لىنشيا قاتارلىق جايلىرىغا توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان. ئۇنىڭدىن باشقا شىنجاڭدىمۇ بىر قىسىم سالارلار بار.

سالا-سالا

  • سالا-سالا[يەشمىسى:] ① تال-تال، ساپاق-ساپاق:[مىسال:] قاپتۇ ئۈزۈممۇ پىشىپ سالا-سالا، مەي تۇتۇپ شەربەت تۆكۈپ تەك ئاستىدا.[يەشمىسى:] ② تۇتاش كەتكەن بىرقانچە سالا:[مىسال:] سالا-سالا بۇغداي ئېتىزلىرى.

سالاسۇن

  • سالاسۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ياغاچ، مېتال، تاش ۋە سېمونت قاتارلىقلاردىن ياسالغان رېشاتكىنىڭ تالالىرى:[مىسال:] ئۇ كۆۋرۈكنىڭ سېمونت سالاسۇنىغا يۆلىنىپ تۇرۇپ تاماكا چەكتى.

سالاسۇنلۇق

  • سالاسۇنلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سالاسۇنى بار، سالاسۇن ئورنىتىلغان:[مىسال:] تاش سالاسۇنلۇق بۇ جايدىن چۆل-قۇملۇقلارنى ئوچۇق كۆرگىلى بولاتتى.

سالا-سۈلھى

  • سالا-سۈلھى[يەشمىسى:] سالا ۋە سۈلھى:[مىسال:] دوستلارنىڭ سالا-سۈلھىلىرى بىلەن ماقۇل دەۋەتتىم.

سالاكەش

  • سالاكەش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سالاچى»غا قاراڭ.

سالاكەشلىك

  • سالاكەشلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالاچىلىق:[مىسال:] ئانچە-مۇنچە قىلغان ئىشلىرىمۇ باردۇ، دېدى ئۇ سالاكەشلىك قىلىپ.

سالاگەر

  • سالاگەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سالاچى»غا قاراڭ:[مىسال:] بۇ بازاردا سالاگەرلەرمۇ خېلى كۆپ ئىكەن.

سالاگەرلىك

  • سالاگەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سالاچىلىق»قا قاراڭ:[مىسال:] دەلال ئوتتۇرىغا چۈشۈپ سالاگەرلىك قىلىدىكەن.

سالالاشتۇرماق

  • سالالاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سالالاشماق»پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ قىش پەسلىدىكى ئېتىزلارنى سالالاشتۇرۇش ئەھۋالىنى تونۇشتۇردى.

سالالاشتۇرۇلماق

  • سالالاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سالالاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] يېزىنىڭ 20 مىڭ مو ئېتىزى سالالاشتۇرۇلدى.

سالالاشماق

  • سالالاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سالا ھالەتكە كەلمەك:[مىسال:] يەرلىرىمىز سالالاشتى.

سالام

  • سالام[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① لۇغەت مەنىسى:[مىسال:] «تىنچلىق، ئامانلىق». تىلىمىزدا قاراتما سۆزلەرنىڭ ئالدىدا كېلىپ، «تىنىچ-ئامانمۇ سىز (سىلەر)» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] سالام ئادىلە، قانداق ئەھۋالىڭ يازلىق تەتىلنى ياخشى ئۆتكۈزدۈڭمۇ[يەشمىسى:] ② يېنىدا بولمىغان كىشىگە ئۆزىنىڭ ئامان-ئېسەنلىكىنى ئىزھار قىلغان ۋە ئۇنىڭمۇ ئامان-ئېسەن بولۇشى ئۈمىد قىلىنغان تىلەك:[مىسال:] ئىنىكئانا مەلىكىنىڭ سالىمىنى يەتكۈزۈپ، ئۇلارنى مېھمانخانىغا تەكلىپ قىلدى.[يەشمىسى:] ③ ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سالام بەرمەك

  • سالام بەرمەك[يەشمىسى:] ① بىركىم بىلەن ئۇچراشقاندا ياكى بىركىمنى ئىزدەپ بارغاندا قارشى تەرەپتىكىگە ئېگىلىپ، قولىنى كۆكسىگە ئېلىپ ھۆرمەت ئىشارىتىنى قىلماق؛ «ئەسسالامۇئەلەيكۇم» دەپ تىنچ-ئامانلىق سورىماق:[مىسال:] ئەبىلغازى ئاتتىن ئالدىرىماي چۈشۈپ، ئاسىمغا سالام بېرىپ قول ئۇزاتتى.[يەشمىسى:] ② قولىنى مەلۇم فورمىدا يۇقىرى كۆتۈرۈپ ياكى چېكىسىگە تەگكۈزۈپ ھۆرمەت بىلدۈرمەك (پىئونېر ۋە ھەربىيلەر ھەققىدە):[مىسال:] بالا ماڭا قاراپ پىئونېرلارچە سالام بەردى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] نامازدىن پارىغ بولۇش ئالدىدا قەدىدە ئولتۇرۇپ باشنى ئوڭ ۋە سول تەرەپكە چۆرىمەك:[مىسال:] ئەخمەت سوپۇم ئىككى تەرەپكە سالام بېرىپ دۇئاغا قول كۆتۈردى.

سالاماندار

  • سالاماندار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] قوش ماكانلىق ھايۋان. شەكلى كەسلەنچۈككە ئوخشايدۇ. بېشى ياپىلاق، تېرىسى قوپال، دۈمبىسى قارا، قورسىقى قىزغۇچ سېرىق، تۆت پۇتى قىسقا، قۇيرۇقى ياپىلاق كېلىدۇ. سۇدا ياشايدۇ.

سالامەت

  • سالامەت[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① تېنى، بەدىنى كېسەل ۋە ئەيىبتىن خالىي؛ ساق:[مىسال:] سالامەت تەندە ساغلام ئەقىل (ماقال).[يەشمىسى:] ② بۇزۇلمىغان، زىيان-زەخمەت تەگمىگەن:[مىسال:] ئوغۇت كۈچلۈك كەپقالسا، بۇلار شۇنداق ئالامەت. قايتا بىر سۇ باشلىسا، بۇغداي قالار سالامەت.[يەشمىسى:] ③ خەۋپ-خەتەردىن خالىي، تىنچ-ئامان، ئامان-ئېسەن:[مىسال:] مانا ھىمىتمۇ سالامەت يېنىڭدا تۇرۇپتۇ. قېنى ئۇكام كۆزۈڭنى بىر ئاچقىنا.[يەشمىسى:] ④ تىرىك، ھايات:[مىسال:] سالامەت قايتىپ كەلسەم، بالىمىزنى بىرلىكتە تەربىيىلەيمىز، ئەگەر قۇربان بولۇپ كەتسەم، سەن ياخشى تەربىيىلىگىن.[يەشمىسى:] ⑤ ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سالامەتچىلىك

  • سالامەتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساق-سالامەت، ئامان-ئېسەن تۇرمۇش:[مىسال:] ماڭا زۆرۈرى سالامەتچىلىك.

سالامەتلىك

  • سالامەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساغلاملىق؛ جىسمانىي ۋە روھىي جەھەتتىكى نورماللىق:[مىسال:] ھاكىم، دېدى رابىيە رازى بولمىغان ھالدا، كەچكىچە ئىچسىڭىز سالامەتلىكىڭىزگە زىيان قىلمامدۇ

سالام-تەزىم

  • سالام-تەزىم[يەشمىسى:] سالام ۋە تەزىم:[مىسال:] ئەسكەر باشلىقى سالام-تەزىم رەسمىيەتلىرىنى بەجا كەلتۈرۈپتۇ.

سالام-سەھەت

  • سالام-سەھەت[يەشمىسى:] ئۆزئارا سالاملىشىش ۋە ئامان-ئېسەنلىك سورىشىش:[مىسال:] سالام-سەھەتتىن كېيىن، مەن ئۇنىڭغا مەقسىتىمنى ئېيتتىم.

سالاملاشماق

  • سالاملاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بىر-بىرىگە سالام بېرىشىپ كۆرۈشمەك. تىنچ-ئامانلىق سوراشماق:[مىسال:] كېۋىرئاخۇن دەرھال قوتان ئالدىدىن كېلىپ مەنسۇر بىلەن قىزغىن سالاملاشتى.

سالاملىق

  • سالاملىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالام ئىزھار قىلىش يۈزىسىدىن قىلىنغان سوۋغا:[مىسال:] بۇ، ئۆزلىرىگە ئەرزىمىگەن سالاملىق، دېدى رازىيە داستىخېنىنى ئېچىپ.

سالامۇئەلەيكۇم

  • سالامۇئەلەيكۇم[يەشمىسى:] «ئەسسالامۇئەلەيكۇم»غا قاراڭ:[مىسال:] «سالامۇئەلەيكۇم» دەپ بىر كىرىپ قويۇشقا يارىمىغان كىشى دوستۇم ئەمەس

سالام-ئىلىك

  • سالام-ئىلىك[يەشمىسى:] بىر-بىرىگە سالام بېرىپ كۆرۈشۈش، سالاملىشىش:[مىسال:] سالام-ئىلىك ئالماق.

سالاھىيەت

  • سالاھىيەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① مەلۇم بىر ئىش ياكى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغاندا بولۇشقا تېگىشلىك لاياقەت، ئىقدار، شەرت: سىزدە ھەربىيگە لايىق سالاھىيەت يوق ئىكەن.[يەشمىسى:] ② كىشىنىڭ جەمئىيەتتىكى قانۇنىي ئورنى؛ نوپۇز، ئابرۇيى، ئىناۋەت، مەرتىۋە:[مىسال:] خەير بوپتۇ، مەن تېخى ئۆز سالاھىيىتىمنى تولۇق ئاشكارىلىغىنىم يوق.

سالاھىيەتسىز

  • سالاھىيەتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سالاھىيىتى يوق، سالاھىيىتىنى يوقاتقان:[مىسال:] بۇرادەر، سىز بۇ ئىشقا ئارىلىشىشقا سالاھىيەتسىز، شۇڭا چىرايلىقچە ئۆيىڭىزگە كېتىۋېلىڭ.

سالاھىيەتسىزلىك

  • سالاھىيەتسىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالاھىيىتى يوقلۇق، سالاھىيىتىنى يوقاتقانلىق.

سالاھىيەتلىك

  • سالاھىيەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سالاھىيىتى بار، سالاھىيەتكە ئىگە بولغان:[مىسال:] سەن تېخى ئۆزۈڭنى پىكىر قىلىشقا سالاھىيەتلىك ئادەم، ھوقۇقۇم بار دەپ ئويلاۋاتامسەن

سالاۋات

  • سالاۋات[سۆز تۈركۈمى:] تىركەلمە.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] يۆنىلىش كېلىشتە كەلگەن بەزى ئىسىملارغا تىركىلىپ «ھېچقىسى يوق، مەيلى، سۈرۈشتە قىلماسلىق كېرەك» دېگەن مەنىلەردە كېلىدۇ:[مىسال:] مەيلى مېنىڭ ئۈستۈمدىن قىلىنغان گەپلەرگە سالاۋات، دېدى ئەكبەر.

سالپا

  • سالپا[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساڭگىلاپ تۇرىدىغان، سالپاڭ:[مىسال:] سالپاڭ قۇلاق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يانتۇلۇق:[مىسال:] ئۇلار مەسچىتنىڭ يېنىدىكى كىچىككىنە سالپىغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان ئازادە بوتكىنى كۆرۈپ ھەيران قېلىشقانىدى.

سالپا-ساياق

  • سالپا-ساياق[يەشمىسى:] ① ماكانسىز، ئۇيەر-بۇيەردە سالىپىيىپ يۈرىدىغان:[مىسال:] سەن تېپىپ كەلگەن ھېلىقى سالپا-ساياق پۇلغا تۇشلۇق ئىشلىمەي يەنە قاچتى.[يەشمىسى:] ② قالايمىقان، رەتسىز، نامۇۋاپىق جايغا سېلىنغان:[مىسال:] شەھەر ئىچى-تېشىنى پاكىزلەش، سالپا-ساياق كوچا ئۆيلەرنى تەرتىپكە سېلىش ئالاھىدە ئىش قىلىپ تۇتۇلدى.

سالپا-سۇلپاڭ

  • سالپا-سۇلپاڭ[يەشمىسى:] كىيىم-كېچىكى رەتسىز، يۈرۈش-تۇرۇشى روھسىز، غەمكىن، سۆرەم:[مىسال:] ئىلگىرىكى سالپا-سۇلپاڭ تۇرقىنى تۈزەپ، خېلى تۈزۈك كىيىنگەن پاساردا ھەقىقەتەن ئاجايىپ ئۆزگىرىشلەر بولۇۋاتاتتى.

سالپا-سۇلپى

  • سالپا-سۇلپى[يەشمىسى:] «سالپا-سۇلپاڭ»غا قاراڭ:[مىسال:] دېمىسىمۇ شاللاق، زەئىپلەشكەن، سالپا-سۇلپى بىر ئادەم ئۆز كۆز ئالدىلىرىدا تۇرۇپتۇ.

سالپاڭ

  • سالپاڭ[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سالپايغان، ساڭگىلاپ تۇرغان:[مىسال:] سالپاڭ قۇلاق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇلىقى سالپايغان ئادەم ياكى ھايۋان:[مىسال:] ئۇنىڭ يورۇق ئالەمدە، بىرلا ئېشىكى بار ئىكەن. جاپاكەشكە سالپاڭمۇ، ھەرمەھەل ھەمكار ئىكەن.

سالپاڭلاتماق

  • سالپاڭلاتماق[يەشمىسى:] «سالپاڭلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سالپاڭلاشماق

  • سالپاڭلاشماق[يەشمىسى:] «سالپاڭلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سالپاڭلىماق

  • سالپاڭلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ساڭگىلىماق، سالپايماق:[مىسال:] سالپاڭلاپ قالغان قۇلىقى تۇمىقىغا پاتمىغاندەك، تۇماقنىڭ سىرتىدىن كۆرۈنۈپ تۇراتتى.

سالپايتماق

  • سالپايتماق[يەشمىسى:] «سالپايماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ئاخىرى قۇلاقلىرىنى سالپايتىپ چىقىپتۇ ۋە مۈشۈك بىلەن ئۆيگە راۋان بوپتۇ.

سالپايماق

  • سالپايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بۇشىشىپ ساڭگىلاپ قالماق، ساڭگىلىماق:[مىسال:] ئۇ ئوغلىنىڭ سالپايغان قاپاقلىرىغا قاراپ جىم بولۇپ قالدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بوشاشماق؛ مادارسىزلانماق، كۈچسىزلەنمەك:[مىسال:] دادىسى ئۇنىڭ روھى چۈشكەن ھالدا سالپىيىپ كەتكەنلىكىنى كۆرۈپ ھېچنېمە دېمىدى.

سالپىرىماق

  • سالپىرىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ساڭگىلىماق، سېلىنماق:[مىسال:] ئۇنىڭ يۈزى پوكاندەك قىزارغان، شاپ بۇرۇتلىرى سالپىراپ كەتكەنىدى.

سالپىيىشماق

  • سالپىيىشماق[يەشمىسى:] «سالپايماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] لۈكچەكلەر بىردىنلا سۇغا چۈشكەن مۈشۈكتەك سالپىيىشتى-دە، ناھايىتى تېزلا كۆزدىن غايىب بولدى.

سالتاڭ

  • سالتاڭ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ئائىلىسى بولمىغان، تەنھا، يالغۇز:[مىسال:] گۆش داڭقانغا تۇشلۇق، خېنىم سالتاڭغا تۇشلۇق (ماقال). * ئاتنىڭ سالتىڭى يورغا بولۇر، ئادەمنىڭ سالتىڭى موللا بولۇر (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئۈستىدە يۈكى ياكى ئۇچىلىقى بولمىغان، ياۋىداق:[مىسال:] ئورۇقلاپ ھالىدىن كەتكەن ئېشەكلەر يۈكسىز سالتاڭ كېلىۋاتقان بولسىمۇ پۇتىنى ئاران يۆتكەپ ماڭاتتى.[يەشمىسى:] ③ قورسىقىدا بالىسى يوق، ئېغىرئاياغ ئەمەس:[مىسال:] سالتاڭ خوتۇن، سالتاڭ ئېشەك.[يەشمىسى:] ④ قۇرۇق:[مىسال:] ماقۇل، ئەمما ئېشىكىڭنىڭ بېشىنى ئۆزۈڭ تۇت، مەن تۇتسام بوينى ئۈزۈلۈپ كېتىپ، سالتاڭ قالىسەن، مەن قۇيرۇقىدىن يۆلەي، دەپتۇ ۋەلى باپكار.

سالجا

  • سالجا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بوغۇم پۇتلۇق ھايۋان. تېنى ئېللىپس شەكلىدە بولۇپ، باش، كۆكرەك ۋە قورساق قىسمى بىرلىشىپ كەتكەن، تۆت جۈپ پۇتى بار.

سالجىماق

  • سالجىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] يۇرتتىن چىقىپ كەتمەك.

سالچى

  • سالچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سال ھەيدىگۈچى:[مىسال:] پېشقەدەم سالچى پالىقىنى مەھكەم تۇتقان ھالدا، ئەتراپقا ھەيرانلىقتا قارايتتى.

سالچىلىق

  • سالچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سال ھەيدەش ئىشى:[مىسال:] ھازىر ئۇ ئىككى گەپنىڭ بىرىدە سالچىلىقنى تىلىدىن چۈشۈرمەيدۇ.

سالدار

  • سالدار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئانىسىدىن ئايرىپ باققان قوزا.

سالدۇ

  • سالدۇ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئېشىنچا، قالدۇق.

سالدۇرماق

  • سالدۇرماق[يەشمىسى:] «سالماق»پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئىككىسى بىرلىشىپ ئەركىننىڭ كىيىملىرىنى سالدۇردى.

سالغا

  • سالغا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۇيغۇرلارنىڭ بۇرۇنقى تاش ئېتىش قوراللىرىدىن بىرى. ئالىقاندەك رەخت ياكى تېرە، كۆننىڭ ئىككى بېشىغا ئۇزۇن يىپ چىگىلىدۇ، يىپنىڭ ئۇچىنى تۇتۇپ يەنە بىر ئۇچىدىكى تاشنى باشتىن ئايلاندۇرۇپ قويۇپ بېرىدۇ، تاش يىراققا ئېتىلىدۇ.

سالغىچى

  • سالغىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالغا بىلەن تاش ئاتقۇچى.

سالقىن

  • سالقىن[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئىسسىققا نىسبەتەن سوغۇق، سوغۇققا مايىل، مۆتىدىل، سۆرۈن:[مىسال:] سالقىن ھاۋا. سالقىن شامال. * بېشىڭنى سالقىن، قورسىقىڭنى توق، پۇتۇڭنى ئىسسىق تۇت (ماقال).[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىشىگە ھۇزۇر بېغىشلايدىغان، سوغۇققا مايىل مۆتىدىل ھاۋا ۋە مۇشۇنداق ھاۋالىق جاي:[مىسال:] سالقىندا ئولتۇرماق.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] خۇشياقماستىن، ياقتۇرمىغان ھالدا، سۇس:[مىسال:] قىز ئەتراپقا سالقىن بىر كۆز تاشلىدى-دە، غىڭشىپ ھېلىقى ناخشىنى ئېيتتى.

سالقىنلاتماق

  • سالقىنلاتماق[يەشمىسى:] «سالقىنلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ئۆزىنى كەچكى ھاۋا بىلەن بىرئاز سالقىنلىتىۋېلىپ ياتاقخانىسىغا كىرىپ كەتتى.

سالقىنلاشتۇرماق

  • سالقىنلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سالقىنلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] سەھەردە ياغقان سىم-سىم يامغۇر كەچقۇرۇنقى ھاۋانى خېلىلا سالقىنلاشتۇرۇۋەتتى.

سالقىنلاشتۇرۇلماق

  • سالقىنلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سالقىنلاشتۇرماق»پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئەتىگەندە سۇ سېپىپ سالقىنلاشتۇرۇلغان ئايۋاندا ئولتۇرۇپ دەم ئالدۇق.

سالقىنلاشماق

  • سالقىنلاشماق[يەشمىسى:] «سالقىنلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سالقىنلىق

  • سالقىنلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالقىن ھالەت، سالقىن، مۆتىدىللىق:[مىسال:] كىرىپلا ئۆينىڭ سالقىنلىقىنى ھېس قىلدىم-دە، ئىنتايىن خۇشاللاندىم.

سالقىنلىماق

  • سالقىنلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ھاۋانىڭ تېمپېراتۇرىسى ئىسسىققا نىسبەتەن سوغۇقراق، مۆتىدىل ھالەتكە كەلمەك:[مىسال:] كېچىنىڭ ھاۋاسى خېلى سالقىنلاپ قالغانىدى.[يەشمىسى:] ② ئۆزىنى سالقىن ھاۋاغا سالماق، سالقىن يەردە تۇرماق:[مىسال:] بۇنى ئاڭلىغان ئېشەك «مەنمۇ سۇ ئىچىپ سالقىنلاپ راھەتلىنەيچۇ» دەپ ئويلاپ، ئازگالغا چۈشۈپتۇ.

سالماⅠ

  • سالماⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۆرەلگۈچىلەرنىڭ بىر كلاسى. كەسلەنچۈكلەر ئائىلىسىدىكى بىر خىل ھايۋان. كۆزىنىڭ ئارقا ئۇچىدا كەينى تەرەپكە كەتكەن ئاق رەڭلىك يوللىرى بولىدۇ. قۇملۇق ئېتىزلاردا ياشايدۇ. شىنجاڭدا كۆپ:[مىسال:] قۇلاق سالمىسى.

سالماⅡ

  • سالماⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھايۋانلارنى قوغلاپ تۇتۇشتا ئىشلىتىلىدىغان بىر ئۇچى سىرتماقلىق چەمبىرەك شەكلىدە يۆگەلگەن ئۇزۇن ئارقان، ئارغامچا:[مىسال:] مۆكۈنۈپ ياتقان قوشۇننىڭ بىر قىسمى سالما تاشلاپ نۇرغۇن چېرىكنى ئاتقا سۆرەتتى.

سالماقⅠ

  • سالماقⅠ[يەشمىسى:] ①[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئېغىرلىق، ۋەزىن:[مىسال:] ئۇ دامكراتنى تەتۈر بۇراپ، تراكتورنىڭ چاقىنى ئۆز سالمىقى بويىچە ياغاچ ئۈستىگە ئاۋايلاپ چۈشۈرۈشكە باشلىدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سانى، ھەجمى، قىممىتى، ئەھمىيىتى جەھەتتىن تۇتقان ئورنى:[مىسال:] خىزمەتنىڭ سالمىقى. گەپنىڭ سالمىقى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاساسلىق، مۇھىم:[مىسال:] تاش ئۆستەڭ قۇرۇلۇشى «تەرەققىيات خەرىتىسى»دە سالماق ئورۇننى ئىگىلىگەن مۇھىم ئاساسىي قۇرۇلۇش ئىدى.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئۆزىنى تۇتۇۋالغان، ئېغىر-بېسىق، پۇختا، تەمكىن:[مىسال:] سابىر سالماق ۋە خاتىرجەملىك بىلەن ئىشخانىغا كىرىپ كەلدى.

سالماقⅡ

  • سالماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىرەر نەرسىنىڭ ئىچىگە، دائىرىسىگە ياكى ئۈستىگە ئورۇنلاشتۇرماق، جايلاشتۇرماق، قويماق، تاشلىماق:[مىسال:] قىلىچنى قېپىغا سالماق. يانچۇققا سالماق. ئاغزىغا سالماق. خۇرجۇنغا سالماق.[يەشمىسى:] ② بىرنەرسىگە ئېسىپ، ئۆتكۈزۈپ، تارتىپ ياكى تىكلەپ ئورناتماق، ئورۇنلاشتۇرماق:[مىسال:] چاچ سالماق. ھالقا سالماق. ئۈزۈككە كۆز سالماق. چىش سالماق. رامغا ئەينەك سالماق. دۇتارغا تار سالماق.[يەشمىسى:] ③ بىرنەرسە ئۈستىگە دەل قىلىپ چۈشۈرمەك:[مىسال:] سايە سالماق. تامغا سالماق. * ئالاھىدىن ئۇلارغا كۆزىنىڭ قىرىنىمۇ سالماپتۇ.[يەشمىسى:] ④ سانجىپ، تىقىپ ياكى قىستۇرۇپ كىرگۈزمەك:[مىسال:] ئوكۇل سالماق. ئاچقۇچ سالماق.[يەشمىسى:] ⑤ قەيت قىلماق، يازماق:[مىسال:] ماقۇل دادا، دېگەنلىرىڭنى خەتكە سېلىپ قوياي.[يەشمىسى:] ⑥ تاشلاپ بەرمەك:[مىسال:] قويغا ئوت سالماق. ئېشەككە سامان سالماق.[يەشمىسى:] ⑦ ئەۋەتمەك، يوللىماق:[مىسال:] خالتا سالماق. * خەتنى ئەتىسى ئەتىگەندە پوچتىدىن سالدىم.[يەشمىسى:] ⑧ چاپلاپ ياكى چېتىپ ئورناتماق:[مىسال:] ياماق سالماق. ئاياغقا چەم سالماق. ئۆتۈككە باشلىق سالماق. بەلۋاغقا ئۇلاق سالماق.[يەشمىسى:] ⑨ مەلۇم قاچا ئىچىدە پىشۇرماق:[مىسال:] مەيزاپ سالماق. گۈلقەنت سالماق. تاماققا تۇز سالماق. قازانغا گۆش سالماق. ساڭزا سالماق.[يەشمىسى:] 01 بىرەر قاتناش قورالىغا ئولتۇرماق، چىقارماق:[مىسال:] مەن ئاپامنى بۈگۈننىڭ پويىزىغا سېلىپ قويۇپ كىردىم. * بالىلارنى ھارۋىغا سېلىپ، بىز پىيادە ماڭدۇق.[يەشمىسى:] 11 بىرەر نەرسىنىڭ ئۈستىگە يايماق، ئاچماق، ياتقۇزماق:[مىسال:] كۆرپە سالماق. ئۆيگە گىلەم سالماق. داستىخان سالماق. پايانداز سالماق.[يەشمىسى:] 21 ھازىرلىماق، تەييارلىماق:[مىسال:] تاماكا سالماق. چىلىم سالماق.[يەشمىسى:] 31 ياقماق، تۇتاشتۇرماق:[مىسال:] گۈلخان سالماق. ئىسرىق سالماق. تونۇرغا ئوت سالماق.[يەشمىسى:] 41 يېشىپ ئۈستىدىن ئېلىپ تاشلىماق:[مىسال:] سۇنى كۆرمەي ئۆتۈك سالما (ماقال).[يەشمىسى:] 51 پەسكە قارىتىپ ئەگمەك، ساڭگىلاتماق؛ سالپايتماق:[مىسال:] ئابدۇنىياز بۇلۇڭدىكى ئورۇندۇقتا ئولتۇرۇپ، بېشىنى تۆۋەن سالدى.[يەشمىسى:] 61 بىنا قىلماق، بەرپا قىلماق، قۇرماق، ياسىماق، ئورناتماق:[مىسال:] ئۇۋا سالماق. تونۇر سالماق. ئوچاق سالماق. مەكتەپ سالماق. تام سالماق.[يەشمىسى:] 71 قاتتىق تەگكۈزمەك، ئۇرماق:[مىسال:] مۇشت سالماق. تەستەك سالماق. كاچات سالماق. تاياق سالماق.[يەشمىسى:] 81 كەسمەك:[مىسال:] دەرەخقە پالتا سالماق. * پىچاقنى ئاۋۋال ئۆزۈڭگە سال، ئاغرىمىسا كىشسال (ماقال).[يەشمىسى:] 91 مەلۇم نەرسە بىلەن ئۆلچىمەك:[مىسال:] يەرگە مېتىر سالماق. جىڭغا سالماق.[يەشمىسى:] 02 ئوراپ، چېڭىتىپ ئاجرىمايدىغان قىلماق، ئەتمەك؛ بېكىتمەك، بەند قىلماق:[مىسال:] ئىشىككە تاقاق سالماق، زەي سالماق. بوينىغا گىرە سالماق. كىشەن سالماق يۈگەن سالماق. سىرتماق سالماق.[يەشمىسى:] 12 سوقماق، ئۇرماق (يۈرەك، تومۇر ھەققىدە):[مىسال:] ئادىلنىڭ يۈرىكى سېلىپ كەتتى.[يەشمىسى:] 22 مەلۇم بىر تەرەپكە يۈزلەندۈرۈپ قويۇپ بەرمەك، ئىلگىرىلەتمەك، ماڭدۇرماق:[مىسال:] قويلارنى يايلاققا سالماق.[يەشمىسى:] 32 بىر-بىرى بىلەن ئۇرۇشتۇرماق:[مىسال:] 3 قېتىم بىر قىزىل چار خوراز بىلەن قارا خورازنى سالدى.[يەشمىسى:] 42 بىرەر ئىشقا، ھەرىكەتكە، پائالىيەتكە چۈشۈرمەك؛ ئىشتىراك قىلدۇرماق:[مىسال:] بەيگىگە سالماق. جەڭگە سالماق. گەپكە سالماق. ئويۇنغا سالماق. ئۇسسۇلغا سالماق. ئۇرۇشقا سالماق. پاراڭغا سالماق. ئەمگەككە سالماق.[يەشمىسى:] 52 بىرەر ھالەتكە كەلتۈرمەك، چۈشۈرمەك؛ دۇچار قىلماق:[مىسال:] ئالەمنى لەرزىگە سالماق. ئەندىشىگە سالماق. قەلبىنى زىلزىلگە سالماق. دەردكە سالماق.[يەشمىسى:] 62 بىرەر ئەھۋال، ھالەت ياكى تۇيغۇنى پەيدا قىلماق:[مىسال:] تەھدىت سالماق. زىيان سالماق. سوغۇقچىلىق سالماق، ئازاب سالماق. گۇمان سالماق.[يەشمىسى:] 72 پىكىرلىشىشكە، بىر تەرەپ قىلىشقا سۇنماق، ھاۋالە قىلماق:[مىسال:] دەل مۇشۇ ۋاقىتتا توي مەسىلىسىنى ناھىيىلىك كومىتېت مەجلىسىگە سالدى.[يەشمىسى:] 82 چۈشكەن جايىدا تۇرغۇزۇپ ياكى ئوتقا تەڭلەپ ئىسسىق ئۆتكۈزمەك، قاقلىماق:[مىسال:] قاق سالماق. كاۋاپ سالماق. * ئەتىيازنىڭ ئاپتىپىغا كېلىنىڭنى سال، كۈزنىڭ ئاپتىپىغا قىزىڭنى سال (ماقال).[يەشمىسى:] 92 مەلۇم تەرتىپ شەكىلگە ماس قىلماق، ماسلاشتۇرماق، ماس ھالدا بىرلەشتۈرمەك:[مىسال:] ئىشنى ئىزىغا سالماق. ناخشا تېكىستىنى ئاھاڭغا سالماق. قاتناشنى تەرتىپكە سالماق.[يەشمىسى:] 03 مەلۇم مەجبۇرىيەتنى يۈكلىمەك، ئارتماق:[مىسال:] سېلىق سالماق. ئالۋان سالماق.[يەشمىسى:] 13 تەكلىپ قىلىپ، ياللاپ ئىشلەتمەك:[مىسال:] ياغاچچى سالماق. ئۆيگە خىزمەتچى سالماق.[يەشمىسى:] 23 مەلۇم بىر تەرىپىگە يېقىن كەلتۈرۈپ ماڭدۇرماق:[مىسال:] بىز قاشقىر باينى ئالدىمىزغا سېلىپ يولغا چىقتۇق. * راۋابىڭنى چالساڭچۇ، مېنى ئارقاڭغا سالساڭچۇ، مەن مۇساپىر، سەن غېرىب، بېرىپ چۆللەردە چالساڭچۇ.[يەشمىسى:] 33 چۈشۈرمەك، كەلتۈرمەك، ئەسلەتمەك:[مىسال:] ئۇنىڭ بۇ تۈرقى ئۆتكەن كۈنلەرنى قايتىدىن ئېسىمگە سالدى.[يەشمىسى:] 43 تۇغماق (قۇشلار ھەققىدە):[مىسال:] بۇ قۇشلار ئەتىيازدا تۇخۇم سېلىپ، بالا چىقىرىپ كۆپىيىدۇ.[يەشمىسى:] 53 يۆنىلىش كېلىش بىلەن تۈرلەنگەن بەزى سەزگۈ ئەزا ناملىرىغا قوشۇلۇپ، شۇ ئەزا ۋاسىتىسى ئارقىلىق مەلۇم قىلغانلىقنى، ئەسلەتكەنلىكنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئۇنىڭ ئىمتىھاندىن ئۆتەلمىگىنىنى قايتا يۈزىگە سالمىدى.[يەشمىسى:] 63 ئايرىم ئىسىملارغا قوشۇلۇپ كېلىپ ئۇلارنى پېئىللاشتۇرىدۇ:[مىسال:] قۇلاق سالماق. يول سالماق. شاۋقۇن سالماق.[يەشمىسى:] 73 «-پ، -ىپ، -ۇپ، -ۈپ»لەر بىلەن ياسالغان رەۋىشداشلار بىلەن كېلىپ، رەۋىشداش ئىپادىلەنگەن ئىش-ھەرىكەتنىڭ ئورۇندىلىشىنىڭ تاسادىپىي بولغانلىق تۈسىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] يىغلاپ سالماق. كۈلۈپ سالماق. ئېيتىپ سالماق.[يەشمىسى:] 83 يۆنىلىش كېلىشتە كەلگەن بەزى ئىسىم ياكى سۈپەتداشلار بىلەن كېلىپ سۇبيېكتىنىڭ شۇ ئىسىم ياكى سۈپەتداش بىلدۈرگەن ئىش-ھەرىكەتنى ئورۇندىغان ھالەتكە كىرىۋىلىشىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] رۇقىيەم بۇنى سېزىپ تۇرسىمۇ سەزمەسلىككە، كۆرۈپ تۇرسىمۇ كۆرمەسلىككە سالاتتى.

سالماقلاشماق

  • سالماقلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سالماق، تەمكىن ھالەتكە كەلمەك:[مىسال:] چىمەنگۈل ئەمدى سالماقلىشىپ كەتكەنىدى.

سالماقلانماق

  • سالماقلانماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سالماق، تەمكىن بولۇپ قالماق؛ سالماقلاشماق:[مىسال:] قازى ئاڭلاپ بېشىنى بىر قاشلىدى، ئارقىدىن سالماقلىنىپ سۆز باشلىدى.

سالماقلىق

  • سالماقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئېغىر-بېسىقلىق، تەمكىنلىك، پۇختىلىق:[مىسال:] يوقسۇ ئوغلۇم، ھەربىر ئىشتا سەۋر ۋە سالماقلىق كېرەك، دېدى مەننانى.

سالمۇ

  • سالمۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل بېلىق. دۈمبىسى كۈل رەڭ ئارىلاش ئاچ يېشىل، يان سىزىقىنىڭ ئاستى قىسمى كۈمۈش رەڭدە كېلىدۇ، پۈتۈن تېنىدە قارا سەپكۈنلىرى بولىدۇ.

سالنامە

  • سالنامە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] يىل تەرتىپى بويىچە يېزىلغان ۋەقە، ھادىسىلەر تارىخى؛ يىلنامە:[مىسال:] شىنجاڭنىڭ ناخشا-ئۇسسۇل، مۇزىكىچىلىقى ھەققىدە ئېلىمىزنىڭ تارىخىي سالنامە ۋە تارىخ كىتابلىرىدا خېلى كەڭ توختالغان.

سالنامىچى

  • سالنامىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سالنامە يازغۇچى مۇئەللىپ:[مىسال:] پېشقەدەم سالنامىچىلار خاننىڭ ئەمرى بىلەن بىر يەرگە جەم بولدى.

سالون

  • سالون[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] فرانسۇز تىلىدا «مېھمانخانا، كۈتۈش زالى» دېگەندەك مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. كېيىن يەنى ⅩⅦ ئەسىردىن باشلاپ غەربىي ياۋروپادىكى ئاقسۆڭەك، بۇرژۇئازلارنىڭ تەبىقىسىدىكى ئەدىب ۋە سەنئەتكارلارنىڭ ھەمىشە چوڭ-چوڭ سارايلارغا يىغىلىپ ئەدەبىيات-سەنئەت ياكى سىياسىي مەسىلىلەرنى مۇھاكىمە قىلغان سورۇنلىرىمۇ «سالون» دەپ ئاتالغان.

سالۋار

  • سالۋار[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① مويلىرى ئۇزۇن ئۆسكەن ساڭگىلاپ تۇرىدىغان:[مىسال:] سالۋار تەلپەك. سالۋار تۇماق.[يەشمىسى:] ② پاخپاق:[مىسال:] سالۋار توغراق.

سالۋاراتماق

  • سالۋاراتماق[يەشمىسى:] «سالۋارىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سالۋارىماق

  • سالۋارىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] چۇۋۇلۇپ ساڭگىلىماق، پاخپايماق:[مىسال:] 20 مىنۇتتىن كېيىن ئىككى كىگىز ئۆينىڭ ئەتراپىدا چاچلىرى سالۋاراپ كەتكەن ئاياللار كۆرۈندى.

سالۋاڭ

  • سالۋاڭ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پاخپاق، سالۋار.

ساليۇن

  • ساليۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[يەشمىسى:] تەنتەنىلىك ۋەقە، مۇراسىملاردا، بايرام ياكى بىرەر تارىخىي ۋەقەنى تەبرىكلەش ۋاقىتلىرىدا بىرنەچچە توپ ياكى بىرنەچچە مىلتىقتىن بىر يولى ئېتىلىدىغان بىرقانچە تال ئوق.

سام

  • سام[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] قەدىمكى غەربىي ئاسىيا، شىمالىي ئافرىقا ۋە ئافرىقا تۇمشۇقىنىڭ بىر قىسىم جايلىرىدا ياشىغان، سام تىلىدا سۆزلەشكۈچى خەلقلەرنىڭ ئورتاق نامى.

ساماⅠ

  • ساماⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئاسمان، كۆك.

ساماⅡ

  • ساماⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنئەنىۋى مىللىي ناغرا ئۇسسۇللىرىدىن بىرى. [SX(]4[]4[SX)] تاكت ئۆلچىمىدە ئىجرا قىلىنىدۇ. كۆپىنچە ھېيت-بايراملاردا ئوپچا ئوينىلىدۇ.[يەشمىسى:] ② سوپى-ئىشانلارنىڭ دىنىي پائالىيەتلەردە، زىكىر، تەلقىنگە ماسلاشتۇرۇپ ئېلىپ بارىدىغان بىر خىل ھەرىكىتى. كۆپىنچە ئىككى قول ئالدى-كەينىگە تاشلىنىپ، بەل ئېگىلگەن ھالدا پىرقىراپ ئوينىلىدۇ.

سامارىي

  • سامارىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] رادىئوئاكتىپ مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى (Samarim)Sn.كۆكۈچ رەڭلىك كرىستال بولۇپ، قاتتىق كېلىدۇ.

سامان

  • سامان[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بۇغداي، ئارپا قاتارلىقلار غوللىرىنىڭ يانچىلىشىدىن ھاسىل بولىدىغان مەھسۇلات:[مىسال:] مالغا سامان بەرمەك.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سېرىق، سارغايغان:[مىسال:] ئانا يۇرتۇڭ ئامان بولسا، رەڭگىرويۇڭ سامان بولماس (ماقال).

سامان غوللۇق ئۆسۈملۈكلەر

  • سامان غوللۇق ئۆسۈملۈكلەر[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سامان غولغا ئىگە ئۆسۈملۈكلەر. ئۇلار ئادەتتە بىر يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك، ئىككى يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك ۋە كۆپ يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك دەپ ئايرىلىدۇ.

سامان قورساق

  • سامان قورساق[يەشمىسى:] دۆت، كالۋا:[مىسال:] ئوفىتسېر مەنسۇر شاڭيونى «سامان قورساق» دەپ تىللىدى.

سامان نەرخى

  • سامان نەرخى[يەشمىسى:] ناھايىتى كۆپ ۋە ئېتىبارسىز، ئەرزان:[مىسال:] ئوردىلىرىدا چۆرە قىز دېگەن سامان نەرخى، چىرايلىق كېنىزەكلەر شۇنچە كۆپ تۇرسا، مۇشۇ چۆرە قىزنى مەندىن ئاياۋاتىدىلا.

ساماننىڭ ئاستىدىن سۇ يۈگۈرتمەك

  • ساماننىڭ ئاستىدىن سۇ يۈگۈرتمەك[يەشمىسى:] «ساماننىڭ تېگىدىن سۇ قويماق»قا قاراڭ.

ساماننىڭ تېگىدىن سۇ قويماق

  • ساماننىڭ تېگىدىن سۇ قويماق[يەشمىسى:] تۇيدۇرماي، يوشۇرۇنچە ئىش قىلماق؛ ئۇستىلىق بىلەن ھىيلە-مىكىر ئىشلەتمەك:[مىسال:] پىكىر بەرسە قارايدۇ تەتۈر، ئۆچ ئېلىشقا شۇنچە ماھىر ئۇ. سۇ قويىدۇ سامان تېگىدىن «ھۈنىرى» كۆپ، «ئۇستا» كادىر ئۇ.

سامانچىⅠ

  • سامانچىⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سامان توشۇغۇچى ياكى ساتقۇچى:[مىسال:] ئۇلار سامانچى تۇردىئاخۇن بوۋاينى، قوراي بېسىپ ماڭغان ھاپىزئاخۇننى تۇتۇۋېلىشتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] گەپ توشۇغۇچى:[مىسال:] ئەمدى بىزنىڭ ئىچىمىزدىنمۇ بىر سامانچى چىقىپ قالمىغىيدى دەپ قورقىمەن.

سامانچىⅡ

  • سامانچىⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] تالا مۈشۈكى، ئوغرى مۈشۈك.

سامانخانا

  • سامانخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سامان ساقلايدىغان ئۆي، جاي؛ سامانلىق.

ساماندەك

  • ساماندەك[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ناھايىتى كۆپ، نۇرغۇن، تولا:[مىسال:] بۇنداق نەرسىلەر بىزگە ساماندەك ئۇچراپ تۇرىدۇ.

سامانلىق

  • سامانلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سامىنى بار، سامان ئارىلاشتۇرۇلغان:[مىسال:] سامانلىق لاي.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سامان ساقلايدىغان جاي، سامانخانا:[مىسال:] موزاينىڭ يۈگۈرۈشى سامانلىققىچە (ماقال).

سامانلىقتا يىڭنە ئاختۇرغاندەك

  • سامانلىقتا يىڭنە ئاختۇرغاندەك[يەشمىسى:] ھېچ يېرىنى چالا قويماي، ئىنتايىن دىققەت بىلەن، بىرمۇبىر سەپسېلىپ.

سامانلىقنىڭ ئاچقۇچى تەگمەك

  • سامانلىقنىڭ ئاچقۇچى تەگمەك[يەشمىسى:] بىرەر مەنسەپ، ئەمەلگە ئېرىشمەك:[مىسال:] خۇدا ئېشەككە بىلىپ مۈڭگۈز بەرمىگەنىكەن، مۇبادا ساڭا سامانلىقنىڭ ئاچقۇچى تېگىپ قالىدىغان بولسا، قانچىلىك نوچىلىق قىلار ئىدىڭ ئەخمەق دېدى ئۇلار رەھمەتكە ھومىيىپ.

سامانىيلار

  • سامانىيلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] ئوتتۇرا ئاسىيادىكى فېئودال سۇلالە، مىلادىيە 819 — 999-يىللىرىغىچە داۋام قىلغان. بەلخ (شىمالىي ئافغانىستان) يېنىدىكى سامان قىشلىقىغا ئاساس سالغۇچى يىرىك يەر ئىگىسى سامانخۇداتنىڭ ئىسمىغا ئاساسەن ئاتالغان.

سامانيولى

  • سامانيولى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سامان+يولى[[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] ھاۋا ئوچۇق كېچىلەردە ئاددىي كۆزگە يورۇق يولغا ئوخشاش كۆرۈنىدىغان يۇلتۇزلار تۈركۈمى. ئۇ نۇرغۇنلىغان تۇرغۇن يۇلتۇزلاردىن تەركىب تاپىدۇ.

ساماۋار

  • ساماۋار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① مەخسۇس چاي قاينىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان، ئوتتۇرىسىدا كانايسىمان ئوتلۇقى بار مىس ياكى قەلەيدىن ياسالغان جۈمەكلىك ئائىلە بۇيۇمى. ئۇنىڭ ئوتۇن ۋە كۆمۈرنى يېقىلغۇ قىلىدىغانلىرىدا ئوتلۇقىنىڭ ئەتراپىغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان سۇ قاچىسى بولىدۇ. توك ئىشلىتىلىدىغان ساماۋارنىڭ مۇنداق ئوتلۇقى بولمايدۇ.[يەشمىسى:] ② ساماۋاردا چاي قاينىتىپ ساتىدىغان دۇكان، چايخانا:[مىسال:] قىزىپ كەتكەن دۇكان، ئاشخانا، ساماۋارلار كەتكەن جاراڭلاپ. قۇمدەرۋازا رەستىسى بويلاپ، پۇرار خۇشبۇي ئاشمانتا، كاۋاپ.

ساماۋارچى

  • ساماۋارچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساماۋار بىلەن چايخانا ئاچقان كىشى، چايخانىچى:[مىسال:] ھال-ئەھۋال سوراشقاندىن كېيىن ساماۋارچى بىر چەينەك چاي كەلتۈردى.

ساماۋارخانا

  • ساماۋارخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەخسۇس ساماۋار بىلەن چاي تەييارلاپ سېتىش تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇن؛ چايخانا:[مىسال:] ساماۋارخانىدا مويىسپىت بىر ئادەم بىلەن مۇڭدىشىپ قالدىم.

ساماۋى

  • ساماۋى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئاسمانغا، ئىلاھقا، ئەرۋاھقا مۇناسىۋەتلىك، ئائىت؛ فانتازىيىلىك:[مىسال:] ساماۋى چۆچەك. * ئۇنىڭ پۈتكۈل پىكىر-خىيالى دوزاخ ۋە دىۋە-مەلئۇنلار توغرىسىدىكى ساماۋى كۆرۈنۈشلەر بىلەن باغلانغانىدى.[يەشمىسى:] ② كۆك، ھاۋا رەڭ:[مىسال:] باھار كەلدى، ياشاردى چۆل، ياشاردى ھەم ساماۋى كۆل، بۇقۇلداپ قىردا كەكلىكلەر كېزەر ھەر يانە-ھەر يانە.

سامبا

  • سامبا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پىلە قۇرتىنى ئالىدىغان قاچا.

سامبۇسا

  • سامبۇسا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىر خىل قىيمىلىق يېمەكلىك. قىيمىسى دەسلەپ قورۇۋېلىنىپ، ئۈچ بۇرجەك شەكىلدە تۈگۈلىدۇ. چۆرىسى قىيىقچە بىلەن كېسىلگەندىن كېيىن مايدا پىشۇرۇلىدۇ.

سامتۇر

  • سامتۇر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] قەدىمكى تارلىق چالغۇ ئەسۋابى. ياغاچتىن ئۇزۇن قىلىپ ياسىلىدۇ. دەسلەپتە 13 تار بېكىتىلگەن بولۇپ، كېيىن 16 گە كۆپەيتىلگەن؛ ھازىر يەنىمۇ تەرەققىي قىلدۇرۇلۇپ 25 تار ئورنىتىلىدىغان بولدى.

سامدىماق

  • سامدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بىر تەرەپكە بېسىپ كەتمەك، يەڭدەپ كەلمەك.

سامسا

  • سامسا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىر خىل يېمەكلىك. ئادەتتە گۆش، پىياز قاتارلىقلاردىن قىلىنغان قىيمىنى خېمىر جىلىت ئىچىگە تۈگۈپ، تونۇردا پىشۇرۇش ئارقىلىق تەييارلىنىدۇ:[مىسال:] گۆش سامسا. سامسا ياقماق.

سامساق

  • سامساق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① گۈلسامساق ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. كۆپىنچە ئۇ تاماق تەمىنى تەڭشىگۈچى ماتېرىيال ۋە دورا ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ، مىكروب ئۆلتۈرۈش ۋە باكتېرىيىلەرنى تېزگىنلەش رولىغا ئىگە.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ بېشى:[مىسال:] سامساق ئۇنى يېگەننىڭ تېنى ساق (ماقال).

سامساقگۈل

  • سامساقگۈل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سامساق+گۈل[[يەشمىسى:] گۈللەرنىڭ بىر خىلى، ئادەتتە مەنزىرە ئۈچۈن ئۆستۈرۈلىدۇ.

سامساقلىق

  • سامساقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سامساق كۆچۈرۈلگەن سامساق ئۆستۈرۈلگەن يەر، سامساق ئېتىزى:[مىسال:] سەي دۈيىنىڭ سامساقلىقىدا بىر توپ قىزلار ئوتىغۇچلىرى بىلەن يەرنى يۇمشىتىۋاتاتتى.

سامسىپەز

  • سامسىپەز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سامسا يېقىپ ساتقۇچى كىشى.

سامسىپەزلىك

  • سامسىپەزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سامسا يېقىپ سېتىش ئىشى، كەسپى:[مىسال:] توختى 20 يىل سامسىپەزلىك قىلدى.

سامسىخانا

  • سامسىخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سامسا يېقىپ ساتىدىغان دۇكان:[مىسال:] ئۇلار بىر سامسىخانىدا تاماق يېيىشتى.

سام-ھام

  • سام-ھام[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] سام ۋە ھام مىللەتلىرى كۆزدە تۇتۇلىدۇ. ساملار — غەربىي ئاسىيا، شىمالىي ئافرىقا ۋە ئافرىقا تۇمشۇقىنىڭ بىر قىسىم جايلىرىدىكى سام تىلىدا سۆزلىشىدىغان مىللەتلەرنىڭ ئورتاق نامى. ھاملار — شىمالىي ئافرىقا، ئافرىقا تۇمشۇقى ۋە شەرقىي ئافرىقىنىڭ بىر قىسىم جايلىرىدىكى ھام تىلىدا سۆزلىشىدىغان مىللەتلەرنىڭ ئورتاق نامى.

ساموراي

  • ساموراي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ياپونچە[[يەشمىسى:] ياپونىيىدىكى ئىمتىيازلىق فېئودال ھەربىيلەر تەبىقىسىدىن بولغان كىشى:[مىسال:] پادىشاھ سامورايلىرى. ياپونىيە سامورايلىرى.

سامورايلىق

  • سامورايلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سامورايلارغا خاس مىجەز خاراكتېر، گەپ-سۆز، قىلىق ھەرىكەت.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] ياپونىيىنىڭ مىلىتارىستلىق تۈزۈمى دەۋرىدىكى ياساۋۇللىرىنىڭ رىئايە قىلىدىغان بىر خىل فېئودال ئەخلاقى. ئۇنىڭ مەزمۇنى فېئودال ھۆكۈمرانلارغا مۇتلەق سادىق بولۇش، ھەتتا ئۆزى ۋە ئائىلىسىدىكىلىرىنىمۇ ھالاك قىلىشتىن باش تارتماسلىقتىن ئىبارەت.

سامىرسىن

  • سامىرسىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قارىغاينىڭ بىر خىلى.

سامىي

  • سامىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئىشتكۈچى، ئاڭلىغۇچى:[مىسال:] سامىي ئوقۇغۇچى. ∥ سامىي بولماق.

سانⅠ

  • سانⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① شەيئىلەرنىڭ ئاز-كۆپلۈكى، مىقدارى، سانىقى:[مىسال:] بۇلار سان جەھەتتە ئۆتكەندىكىدىن كۆپ، سۈپەت جەھەتتىمۇ ياخشى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ مىقدارىنى ئىپادىلەيدىغان ئاساسىي ماتېماتىكىلىق ئۇقۇم. مەسىلەن، تەبىئىي سان، پۈتۈن سان، راتسىئونال سان، ئىرراتسىئونال سان، ھەقىقىي سان، كومپلېكس سان ۋە تۈپ سان قاتارلىقلارغا ئوخشاش.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] رەقەم:[مىسال:] كىتابلارنىڭ خەتلىرى ناھايىتى تۇتۇق بولۇپ، ئۇنىڭدىكى سانلارنى پەرق قىلغىلى بولمايتتى.[يەشمىسى:] ④ گېزىت-ژۇرناللارنىڭ قەرەل بويىچە چىققان نۇسخىلىرى:[مىسال:] بۈگۈن «تىل ۋە تەرجىمە» ژۇرنىلىنىڭ يېڭى سانى نەشردىن چىقتى.[يەشمىسى:] ⑤ [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ ھېسابىنى، رەت تەرتىپىنى ياكى نومۇرلۇق بەلگىسىنى بىلدۈرىدىغان سۆز تۈركۈمى، مەسىلەن، بىر، ئىككى، بىرىنچى، ئىككىدىن بىر، ئۈچەيلەن، قىرىقچە دېگەنلەرگە ئوخشاش.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] يۇقىرىدىن پىلان بويىچە چۈشۈرۈلگەن نورما، شتات:[مىسال:] بىر ئامال قىلىپ قىزىم ئۈچۈن بىر سان ھەل قىلىپ بەرگەن بولسىڭىز بولاتتى.[يەشمىسى:] ⑦ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] كۆڭلىگە پۈككەن پىلان:[مىسال:] رەھمەتجان يەڭگىل تىن ئالدى. ئۇنىڭ كۆڭلىدە مەلۇم سان پەيدا بولغانىدى.[يەشمىسى:] ⑧ [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] شەيئىلەر مەۋجۇتلۇقىنىڭ كۆلىمى، شەيئىلەر تەرەققىياتىنىڭ دەرىجىسى، شۇنىڭدەك شەيئىلەرنىڭ سان ئارقىلىق ئىپادىلەشكە بولىدىغان مۇئەييەنلىكى. مەسىلەن، شەيئىلەرنىڭ ئاز-كۆپلۈكى، چوڭ-كىچىكلىكى، ئېگىز-پەسلىكى، ئۇزۇن-قىسقىلىقى، ئېغىر-يېنىكلىكى ۋە تېز-ئاستىلىقى قاتارلىقلارغا ئوخشاش:[مىسال:] ياسىن سىنىپ سانىغا كىرمىسىمۇ ئائىلىدىن بىر ئورۇندۇق ئەكېلىپ سىنىپنىڭ بىر بۇرجىكىدە دەرس ئاڭلاۋەردى.

سانلار ئارقىمۇئارقىلىقى

  • سانلار ئارقىمۇئارقىلىقى[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] مەلۇم قائىدە بويىچە تىزىلغان بىر قاتار سانلار، مەسىلەن، 1، 3، 5، 7...، 2، 4، 6، 8... سانلار ئارقىمۇئارقىلىقى چەكلىك سانلار ئارقىمۇئارقىلىقى ۋە چەكسىز سانلار ئارقىمۇئارقىلىقى دەپ ئىككى خىلغا ئايرىلىدۇ.

سانىماي سەككىز دېمەك

  • سانىماي سەككىز دېمەك[يەشمىسى:] ئاقىۋىتىنى ئويلىماي، خىيالىغا كەلگەننى سۆزلىمەك:[مىسال:] خوپ بوپتۇ. ئاغزىغا كەلگەننى جۆيلۈگەن، سانىماي سەككىز دېگەندىكىن خوپ بوپتۇ.

سانى يوق

  • سانى يوق[يەشمىسى:] ساناپ بولغىلى بولمايدىغان، ساناقسىز؛ ناھايىتى نۇرغۇن:[مىسال:] دەرۋازىنىڭ ئىچى-تېشىدا ماڭا ئوخشاش يول تالىشىپ تۇرغان ئات ھارۋا، ئۆكۈز ھارۋا، ئاتلىق، ئېشەكلىك، پىيادە كىشىلەرنىڭ سانى يوق.

سانⅡ

  • سانⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] ئادەم ۋە ھايۋان پۇتىنىڭ تىز بىلەن ساغرا ئوتتۇرىسىدىكى قىسمى، يوتا:[مىسال:] سان سۆڭىكى. * قاسساپ كېلەرمىش ساننى كۆتۈرۈپ، ناۋاي كېلەرمىش ناننى كۆتۈرۈپ (ماقال).

سانا

  • سانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① پۇرچاق ئائىلىسىدىكى كىچىك چاتقال.دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. بەلغەم، سەپرا، سەۋدا، كۆيگەن خىلىتلارنى چىقىرىش، دىماغنى پاكىزلاش، بەدەنگە جۇلا بېرىش، شەقىقە، جۇنۇن، باش ئاغرىقى، بىقىن ئاغرىقى قاتارلىقلارغا قارىتا شىپالىق رولى بار. ئۇ يەنە سۈرگە دورىسى ئورنىدىمۇ ئىشلىتىلىدۇ. [يەشمىسى:] ② پۇنۇسنىڭ پىشقان ئۇرۇقى. شەكلى تاقىغا ئازراق ئوخشايدۇ. تېبابەتچىلىكتە دورىغا ئىشلىتىلىدۇ.

سانائەت

  • سانائەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] خەلق ئىگىلىكىنىڭ تەبىئىي بايلىق مەنبەلىرىنى ئاچىدىغان ھەمدە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىپ ئىشلەپچىقىرىش ۋە تۇرمۇش ۋاسىتىلىرىنى ياسايدىغان ياكى يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ۋە يېرىم تەييار مەھسۇلاتلارنى پىششىقلاپ ئىشلەيدىغان ماددىي ئىشلەپچىقىرىش تارمىقى ھەم ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك بولغان كارخانا ۋە زاۋۇت-فابرىكىلار يىغىندىسى:[مىسال:] قول سانائەت. يىرىك سانائەت.

سانائەت ئىنقىلابى

  • سانائەت ئىنقىلابى[كەسىپ تۈرى:]>سىياسىي ئىقتىساد<[يەشمىسى:] قول ھۈنەرنىڭ ئورنىنى ماشىنا ئىگىلەيدىغان، قول سانائەت دۇكانلىرىنىڭ ئورنىنى زاۋۇتلار ئىگىلەيدىغان ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكا ئىنقىلابى، يەنى سانائەتلىشىش. سانائەت ئىنقىلابى ⅩⅨ ئەسىرنىڭ باشلىرىدا ئالدى بىلەن ئەنگلىيىدە باشلىنىپ، ⅩⅨ ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىغا كەلگەندە فرانسىيە، گېرمانىيە، ئامېرىكا قاتارلىق دۆلەتلەردە كەينى-كەينىدىن تاماملاندى.

سانائەتچى

  • سانائەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سانائەت كارخانىلىرىگە ئىگە بولغان شەخس.

سانائەت-قاتناش

  • سانائەت-قاتناش[يەشمىسى:] سانائەت ۋە قاتناش ساھەلىرى.

سانائەتلەشتۈرمەك

  • سانائەتلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سانائەتلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سانائەتلەشتۈرۈلمەك

  • سانائەتلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سانائەتلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سانائەتلەشمەك

  • سانائەتلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سانائىتى راۋاجلىنىپ زامانىۋىلاشقان سانائەت خەلق ئىگىلىكىدە ئاساسىي ئورۇننى ئىگىلىمەك:[مىسال:] ئالغا باسىمىز، تاغلار ئاشىمىز، سانائەتلەشكەن دۆلەت قۇرىمىز.

ساناتماق

  • ساناتماق[يەشمىسى:] «سانىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

ساناتورىيە

  • ساناتورىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] بىمارلار ياكى تېنى ئاجىز كىشىلەر دەم ئالغاچ داۋالىنىدىغان بىر خىل ئالاھىدە داۋالىنىش ئورنى:[مىسال:] ئۆپكە كېسەللىرى ساناتورىيىسى. ياشانغانلار ساناتورىيىسى.

ساناشماق

  • ساناشماق[يەشمىسى:] «سانىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

ساناق

  • ساناق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① شەيئىلەرنى بىرمۇبىر، دانىمۇدانە قىلىپ ساناش ۋە ساناشتىن كېلىپ چىققان نەتىجە:[مىسال:] بېرىشتە سانىقى توققۇز، ئېلىشتا سانىقى ئوتتۇز (ماقال).[يەشمىسى:] ② ھېساب-كىتاب، ھېسابات:[مىسال:] ساناق باشلاندى. دەپتەردىكى تىزىم بويىچە ئالدى بىلەن يىللىقچىلارنىڭ ئىسمى چاقىرىلىشقا باشلىدى.[يەشمىسى:] ③ سان، رەقەم:[مىسال:] شۇ چاغلاردا سەندەك ئىدىم، يېڭى كىرگەن مەكتەپكە. كۆندۈرگەنىدىم قولۇمنى، ساناق بىلەن ھەرپكە.

ساناق سان

  • ساناق سان[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] 1، 2، 3، ... 100، 3000 دېگەنلەرگە ئوخشاش ئادەتتىكى پۈتۈن سانلار.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] ھېسابلاش ئۆلچىمى قىلىنىدىغان سانلار.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ پۈتۈن ساننى ئىپادىلەيدىغان «قانچە نەچچە» دېگەن سوئاللارغا جاۋاب بولىدىغان سۆزلەر، مەسىلەن، 1، 5، 10، 100، 1000 غا ئوخشاش.

ساناقچى

  • ساناقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] ۋاڭنىڭ ماللىرىنى بېقىۋاتقان چارۋىچىلاردىن چارۋىنىڭ ھېسابىنى ئېلىش ئۈچۈن ئەۋەتىلگەن ۋاڭ ئوردىسىنىڭ كىشىسى:[مىسال:] ۋاڭنىڭ تۆمۈر چارۋا سانىقىنى ئېلىپ بارىدىغان ساناقچىلىرى يولغا چىقىپتۇدەك.

ساناقسىز

  • ساناقسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سانالمىغان، سانى نامەلۇم:[مىسال:] تۈنۈگۈن پەقەت ھاشىم ئاكامنىڭ قويىلا ساناقسىز قالغانىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھېسابسىز، نۇرغۇن:[مىسال:] كېچە، سۈزۈك ئاسماندا ساناقسىز يۇلتۇزلار چاقنايتتى.

ساناقلىق

  • ساناقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سانالغان، سانى مەلۇم:[مىسال:] يانچۇقۇمدىكى پۇللارنىڭ ھەممىسى ساناقلىق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرنەچچىلا، ئازلا:[مىسال:] ئارىدىن ساناقلىق كۈنلەر ئۆتۈپ، زەي-شورغا قارشى ھەرىكەت دادۈي مىقياسىدا باشلىنىپ كەتتى.

ساناقلىق كۈنى قالماق

  • ساناقلىق كۈنى قالماق[يەشمىسى:] ئۆمرى، ھاياتى ئاخىرلاشماق:[مىسال:] ئانام شەھەردە يالغۇز، قارايدىغان ئادەم يوق، ئۇنىڭ ئۈستىگە قېرىپ ساناقلىق كۈنلىرىلا قالدى.

سانالماق

  • سانالماق[يەشمىسى:] «سانىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] قوينىڭ قوزىسىدەك ياۋاش سانىلىپ كەلگەن يېڭى كېلىنلەرمۇ نۆۋىتىنى كەلتۈرۈپ ئۆز لايىقىدا گەپ قىلىشتى.

سانايىنەپىسە

  • سانايىنەپىسە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] بەدىئىي سەنئەت؛ بەدىئىي سەنئەت ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان بۆلۈم:[مىسال:] ئۇيۇشمىنىڭ سانايىنەپىسە بۆلۈمى.

سانتونىن

  • سانتونىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئىنگلىزچە>فرانسوزچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] مۇرەككەپ گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى نۆۋەتلىشىپ ئۆسۈپ، پەيسىمان يېرىلىدۇ، ئالاھىدە خۇش پۇراققا ئىگە؛ گۈلى باشسىمان گۈل رېتىدە.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ئورگانىك بىرىكمىدىن ئىبارەت بولغان بىر خىل دورا. يۇقىرىقى ئۆسۈملۈكنىڭ گۈلىدىن تەييارلىنىدۇ. رەڭسىز ياكى ئاق رەڭلىك كرىستال ھالىتىدە كېلىدۇ، مەددە چۈشۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ.

سانتىگرام

  • سانتىگرام[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[يەشمىسى:] بىر گرامنىڭ يۈزدىن بىرىگە تەڭ ئېغىرلىق ئۆلچەم بىرلىكى.

سانتىلىتىر

  • سانتىلىتىر[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] بىر لىتىرنىڭ يۈزدىن بىرىگە تەڭ سىغىم ئۆلچەم بىرلىكى.

سانتىمېتىر

  • سانتىمېتىر[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[يەشمىسى:] بىر مېتىرنىڭ يۈزدىن بىرىگە تەڭ ئۇزۇنلۇق ئۆلچەم بىرلىكى.

سانتىمىللىمېتىر

  • سانتىمىللىمېتىر[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[يەشمىسى:] بىر مېتىرنىڭ 100 مىڭدىن بىرىگە تەڭ ئۇزۇنلۇق ئۆلچەم بىرلىكى.

سانجاق

  • سانجاق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تارىخىي سۆز.[يەشمىسى:] بايراق، تۇغ. [يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مىغ-مىغ، زىچ:[مىسال:] بىردىن يېرىم كېچىدە، چىقتى بوران شىددەتتە. دەھشەت سالدى، باغدىكى سانجاق مېۋە، كۆچەتكە.

سانجاق-سانجاق

  • سانجاق-سانجاق[يەشمىسى:] ① مىغ-مىغ، ناھايىتى زىچ، قويۇق قاتارلاشقان:[مىسال:] ئۇلار تۆگىدىن چۈشۈرۈلگەن چاغدا سانجاق-سانجاق نەيزىلەرنىڭ ئارىسىدا تۇراتتى.[يەشمىسى:] ② غۇژمەك-غۇژمەك:[مىسال:] ئۇ، قىيا بۇرىلىپ، سانجاق-سانجاق ئۈزۈملەر ساڭگىلىشىپ تۇرغان ھويلىغا تىكىلدى.

سانجىتماق

  • سانجىتماق[يەشمىسى:] «سانجىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مەن ھەر كۈنى ھېلىقى تېۋىپقا يىڭنە سانجىتىپ تۇراتتىم.

سانجىشماق

  • سانجىشماق[يەشمىسى:] «سانجىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئەكبەر بىلەن ھاتەم ياۋا توڭگۇزغا ئۇزۇن نەيزىلىرىنى سانجىشتى.

سانجىغاق

  • سانجىغاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بېلىقنى سانجىپ تۇتۇشتا ئىشلىتىلىدىغان، ئارىسىمان نەيزىسى بار ئۇزۇن ساپلىق سايمان.

سانجىق

  • سانجىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ئىچكى ئەزالارغا ئۆتكۈر نەرسە سانجىلغاندەك بولۇپ تۇيۇلىدىغان قاتتىق ئاغرىق: يۈرەك سانجىقى. سانجىق تۇرۇپ قالماق.

سانجىقئوت

  • سانجىقئوت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سانجىق+ئوت[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئېيىقتاپان ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. غولى تىك، كۆپ شاخلىنىدۇ. يوپۇرمىقى ئۈچ-تۆت قايتىلانغان پەيسىمان مۇرەككەپ يوپۇرماق بولۇپ، نۆۋەتلىشىپ ئۆسىدۇ. گۈلى سۇس سۆسۈن ياكى سېرىق، كونۇسسىمان گۈل رېتىدە بولىدۇ. دەريا ۋادىلىرى، ئورمان ياقىلىرى ۋە چاتقاللىقلاردا ئۆسىدۇ. يىلتىزى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ، ھۆل ئىسسىقنى قايتۇرۇش، قاننى سوۋۇتۇش ۋە زەھەر قايتۇرۇش رولىغا ئىگە.

سانجىلماق

  • سانجىلماق[يەشمىسى:] «سانجىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۆمەر باينىڭ بۇ ھىيلە-مىكىرلىك سۆزى تاشۋاينىڭ يۈرىكىگە نەشتەردەك سانجىلدى.

سانجىما

  • سانجىما[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سانجىش ئارقىلىق بولىدىغان سانجىلغان:[مىسال:] سانجىما ئۇلاق.

سانجىماق

  • سانجىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئۇچلۇق، ئۆتكۈر نەرسىلەرنى كۈچ بىلەن كىرگۈزمەك، تىقماق:[مىسال:] بىگىز سانجىماق. * ھەركىم قىلار ئۆزىگە يىڭنە سانجار كۆزىگە (ماقال).[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئۇچلۇق بىرنەرسە تىقىلغاندەك ئاغرىماق:[مىسال:] تۇرسۇننىڭ قورسىقى سانجىپ ئاغرىشقا باشلىدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] گەپ بىلەن چېقىۋالماق:[مىسال:] ۋاي پۇلنى دەپ ئۆلۈپ بەرمە يەنە، ئۇ ئەمدى چاقچاق قىلغان بولۇپ رەسمىي سانجىۋالدى.

ساندۇق

  • ساندۇق[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىچىگە كىيىم-كېچەك قاتارلىق نەرسىلەرنى سېلىپ ساقلاشقا بولىدىغان، ياغاچ ياكى تۆمۈردىن چاسا قىلىپ ياسالغان، ئېچىپ-يېپىشقا بولىدىغان ئائىلە بۇيۇمى:[مىسال:] ياغاچ ساندۇق. تۆمۈر ساندۇق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:]مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] ساناق سانلار بىلەن كېلىپ، توشقۇچە قاچىلانغان نەرسىنىڭ مىقدارىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] مەلۇم بولدىكى، جەمئىي 1500 تال مىلتىق، 200 ساندۇق ئوق ئەكېتىلگەن.

ساندۇقچە

  • ساندۇقچە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىچىك، كۆتۈرۈپ يۈرۈشكىمۇ بولىدىغان ساندۇق:[مىسال:] بۇ مېنىڭ پەلەي سالىدىغان ساندۇقچەم.

سامدۇقچى

  • سامدۇقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساندۇق ياسىغۇچى، ساتقۇچى:[مىسال:] ھەئە، دېدىم مەن، ساندۇقچىلارغۇ ئاز ئەمەسكەن، ئىككى ئۇستىنى كەڭرەك زىيارەت قىلدىم.

ساندۇقچىلىق

  • ساندۇقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساندۇق ياساش، سېتىش ئىشى، كەسپى:[مىسال:] تۇردىئاخۇن ئاكا ساندۇقچىلىق دۇكانلىرىنىڭ بىرىنىڭ ئالدىغا قويۇلىدىغان ئورۇندۇقتا ئولتۇردى.

ساندۇقلۇق

  • ساندۇقلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ساندۇقى بار، ساندۇق ئورۇنلاشتۇرۇلغان، ساندۇق شەكىللىك:[مىسال:] ساندۇقلۇق ئىشكاپ. ساندۇقلۇق كارىۋات.[يەشمىسى:] ② ساندۇق ياساشقا يېتىدىغان، ساندۇق ياساشقا لايىق:[مىسال:] ئۇستام بىر ساندۇقلۇق ياغىچىم بار، بىر ساندۇق ياساپ بېرەلەملا.

سان-ساپا

  • سان-ساپا[يەشمىسى:] «سان-سۈپەت»كە قاراڭ:[مىسال:] ئۇلار ئىشلەپچىقىرىشنىڭ سان-ساپاسىغا بىردەك ئەھمىيەت بەرمەكتە.

سانسان

  • سانسان[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يۈڭى تەخمىنەن بەش سانتىمېتىر ئەتراپىدا ئۆسكەن قوزا تېرىسى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مۇشۇنداق تېرىدىن تىكىلگەن:[مىسال:] ئۇنىڭ بېشىدا يېڭى سانسان قۇلاقچا بار ئىدى.

سان-ساناق

  • سان-ساناق[يەشمىسى:] سان، مىقدارى ۋە ئۇنىڭ ھېسابى:[مىسال:] ئەرلىرى خوتۇنلىرىدىن، خوتۇنلىرى ئەرلىرىدىن ئايرىلغانلارنىڭ سان-سانىقى يوق ئىدى.

سان-ساناقسىز

  • سان-ساناقسىز[يەشمىسى:] سان-سانىقى يوق، ھېسابسىز كۆپ:[مىسال:] ھېلىلا سان-ساناقسىز يۇلتۇزلار چاقناپ تۇرغان كۆك يۈزىنى قارا بۇلۇت قاپلاپ كەتكەنىدى.

سانسكرىت

  • سانسكرىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قەدىمكى ھىندىستان:[مىسال:] سانسكرىت تىلى.

سان-سۈپەت

  • سان-سۈپەت[يەشمىسى:] سان ۋە سۈپەت.

سان-سىپىر

  • سان-سىپىر[يەشمىسى:] سان، مىقدار ۋە ئۇنى ئىپادىلىگەن رەقەملەر:[مىسال:] قەغەزدىكى يېزىقلار ۋە سان-سىفىرلار ئېنىق كۆرۈنمەيتتى.

سانسىز

  • سانسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساناپ بولغىلى بولمايدىغان، بىھېساب، نۇرغۇن:[مىسال:] سانسىز يۇلتۇزلار.

سانسىزلىغان

  • سانسىزلىغان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساناپ بولغىلى بولمايدىغان مىقداردىكى، سانى نۇرغۇن:[مىسال:] تەكلىماكان چۆلىدە سانسىزلىغان شەھەر، بازارلار قۇم ئاستىدا قالغان.

سانلىق

  • سانلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سان بىلەن ئىپادىلىگەن، مىقدارى سان بىلەن كۆرسىتىلگەن: سانلىق مەلۇمات.[يەشمىسى:] ② قېتىملىق، نۆۋەتلىك:[مىسال:] بەشىنچى سانلىق يىغىن.[يەشمىسى:] ③ مىقدارى، سانى مەلۇم نىسبەتنى ئىگىلىگەن:[مىسال:] ئاز سانلىق مىللەتلەر. ∥ بەزىدە ھەقىقەت ئاز سانلىقنىڭ قولىدا بولىدۇ.

سانىتار

  • سانىتار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] داۋالاش ئورۇنلىرى ۋە ھەربىي قىسىملاردا خىزمەت قىلىدىغان تۆۋەن دەرىجىلىك مېدىتسىنا خادىمى.

سانىتاركا

  • سانىتاركا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ئايال سانىتار، ھەمشىرە:[مىسال:] بۇ تەكلىپكە بەزىلەر ئۇنىغان بولسىمۇ، بەزى سانىتاركىلار ئۇنىماي قالدى.

سانىغۇچ

  • سانىغۇچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] رەقەملەرنى ئاپتوماتىك ھالدا خاتىرىلەيدىغان ئەسۋاب. ئادەتتە ئىلمىي تەتقىقات ۋە ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكىلىرىدا كەڭ ئىشلىتىلىدۇ.

سانىماق

  • سانىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىر-بىردىن، دانىمۇدانە ئۆتكۈزۈپ سانىنى ئېلىپ چىقماق، سان-مىقدارىنى ھېسابلىماق:[مىسال:] يېنىدا بىر پۇلى يوق تۆگىنىڭ چىشىنى ساناپتۇ (ماقال). * سەن تاش سانىساڭ، خەق قۇم سانايدۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② بىر-بىرلەپ تىلغا ئالماق، ئېيتىپ ئۆتمەك:[مىسال:] ئالۋان-سېلىقى سانسىز، سانىساڭ يېتىشمەس سۆز. باھانە، سەۋەبى تولا، بايلار تويمىغۇر، ئاچ كۆز.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھېسابلىماق، دەپ بىلمەك:[مىسال:] ئېيتقىنا، كىم ئارزۇگۈلنى يىگىتلەردىن كەم سانايدۇ دېدى پاتىمە.

ساناپ دەسسىمەك

  • ساناپ دەسسىمەك[يەشمىسى:] ياخشى-يامان تەرىپى، ئاقىۋىتىنى ھېسابلاپ ئىش كۆرمەك:[مىسال:] ساناپ دەسسىمىگەن ئىش مانا مۇشۇنداق بولىدۇ تونۇمىغان خېرىدارغا نېسىگە مال بەرگەن نەدە بار ئىكەن توپتوغرا 1000 كوي قولدىن كەتتى دېگەن گەپ

سانىيەن

  • سانىيەن[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئىككىنچى بىر، يەنە بىر، سۆڭرە:[مىسال:] دۇئايىسالامدىن كېيىن سانىيەن سۆزىمىز شۇلكى، ھەربىرلىرىنىڭ خەت-سالاملىرىنى تاپشۇرۇپ ئالدۇق.

ساھابە

  • ساھابە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] مۇھەممەت پەيغەمبەرنى كۆرگەن ۋە ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلىپ ئۇنىڭ سۆھبىتىدە بولغان كىشى.

ساھە (ساھەسى)

  • ساھە (ساھەسى)[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئىلىم-پەن، ئىدىيە ياكى ئىجتىمائىي پائالىيەت قاتارلىقلارنىڭ ھەربىر تارمىقى:[مىسال:] جەمئىيەتنىڭ ھەممە ساھەلىرى ئورمانچىلىقتىن ئايرىلالمايدۇ.

ساھىب

  • ساھىب[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① بىرەر نەرسىگە ئىگە بولغۇچى، ئىگە. [يەشمىسى:] ② بىرەر ئىشتا ياردەملەشكۈچى خىزمەتچى، مۇلازىم:[مىسال:] شاگىرت بولاي مەن ساڭا. ھەيران بىلمە ساھىبنى. تاپشۇرارمەن قولۇڭغا، ئەمدى بەش يۈز تالىپنى

ساھىبپەرمان

  • ساھىبپەرمان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]ساھىب+پەرمان[[يەشمىسى:] پەرمان چۈشۈرگۈچى، پەرمان قىلغۇچى:[مىسال:] ماڭا ئەمر قىلار بولساڭ قەلەمدە باغ بىنا قىل دەپ، قىلاي ئىجرا بۇ ئەمرىڭنى ئۆزۈڭ ساھىبپەرمان بول.

ساھىبتەدبىر

  • ساھىبتەدبىر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[قۇرۇلمىسى:]]ساھىب+تەدبىر[[يەشمىسى:] پەم-پاراسەتلىك، تەدبىرلىك:[مىسال:] ئۇ ناھايىتى ساھىبتەدبىر كىشى. ∥ بۇ كىشى بارلىق ھۈنەرۋەن-كاسىپلارنىڭ ساھىبتەدبىرى ئىكەن.

ساھىبتەدبىرلىك

  • ساھىبتەدبىرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پەم-پاراسەت، تەدبىر كۆرسىتىش ئىشى؛ تەدبىرلىكلىك، زېرەكلىك:[مىسال:] شۇنىڭدىن كېيىن ئىمامنىياز سوپى ئىماملىقنى قانداق چىڭ تۇتسا، ساھىبتەدبىرلىكنىمۇ شۇنداق تۇتتى.

ساھىبجامال

  • ساھىبجامال[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] گۈزەل ھۆسن-جامالغا ئىگە، چىرايلىق، زىبا:[مىسال:] سىزگە ئەقلى-ھوشى جايىدا ۋە ساھىبجامال بىر قىزنى لايىق كۆرۈۋاتىمەن.[يەشمىسى:] ② ئاياللارنىڭ ئىسمى.

ساھىبجاماللىق

  • ساھىبجاماللىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چىرايلىقلىق، زىبالىق:[مىسال:] ئۇلارنىڭ ساھىبجاماللىقى ئالدىدا ئايمۇ خىجالەتتە قالىدىكەن دەپ ئاڭلاپتۇ.

ساھىبخانا

  • ساھىبخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئۆي ئىگىسى، سورۇننى ئۇيۇشتۇرغۇچى:[مىسال:] ساھىبخانا مېھمانلارنى ئاشقا تەكلىپ قىلغاندىن كېيىن ھەممەيلەن تاماق يېيىش بىلەن بولۇپ كېتىشتى. ∥ ساھىبخانا يىگىت ئۈنئالغۇنىڭ توپچىسىنى باستى.[يەشمىسى:] ② مەلۇم بىر پائالىيەتكە تەكلىپ قىلىپ ئۇيۇشتۇرغۇچى تەرەپ ياكى شەخس:[مىسال:] ساھىبخانا كوماندا.

ساھىبخانىلىق

  • ساھىبخانىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مېھمان كۈتۈش ئىشى، ساھىبخانلار قىلىدىغان ئىش-ھەرىكەت:[مىسال:] مەنسۇر ساھىبخانىلىق قىلغاچ ئەكبەردىن ئاڭلىغانلىرىنى كۆپچىلىككە ئېيتىپ بەردى.

ساھىبدەۋران

  • ساھىبدەۋران[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[قۇرۇلمىسى:]]ساھىب+دەۋران[[يەشمىسى:] راھەت-پاراغەتتە ياشىغۇچى، دەۋر سۈرگۈچى:[مىسال:] ئەي يىگىتلەر ئارسلانى قىلىڭىز تەشرىپ قەدەم، ساھىبدەۋران بولۇڭ ھۆرى غىلمان ئىچىدە.

ساھىبقىران

  • ساھىبقىران[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] بەختلىك تۇغۇلغان، بەخت يۇلتۇزى پارلىغان ئوغلان:[مىسال:] بۇ قۇلنى ئۆلتۈرۈپ نامەرد بولمىدىم، مېنىڭدەك ساھىبقىران يەنە بولۇرمۇ

ساھىبقىرانلىق

  • ساھىبقىرانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بەختلىك، غەمسىز يۈرگەن ئوغلانلارغا خاس ئىش-ھەرىكەت، قىلىق.

ساھىبكامال

  • ساھىبكامال[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] كامەلەتكە يەتكەن.

ساھىل

  • ساھىل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① دېڭىز، دەريا، كۆللەرنىڭ قىرغىقى، بويى:[مىسال:] پاراخوت بارغانسېرى دېڭىزساھىلىغا يېقىنلاپ كەلدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئەتراپ، دائىرە: سامساق مەن ئۆگەنگەن دەستۇرلاردا قۇرساق ساھىلىگە مۇناسىپ دورىلاردىن بىرى ئىكەن.

ساۋاب

  • ساۋاب[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] دىنىي ئەقىدە بويىچە خۇدانىڭ مەرھىمىتىگە لايىق ئىش-ئەمەل:[مىسال:] -ئاجىز-ئورۇقلارغا ياخشىلىق قىلىش ساۋاب، -دېدى ئۇ ماڭا نەسىھەت قىلىپ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ياخشى ئىش، ياخشىلىق:[مىسال:] ساۋابنىڭ كۆتى تۆشۈك (ماقال).[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئارتۇق، ئەۋزەل، ياخشى:[مىسال:] دادام رەھمىتىمۇ «يەر كۆكەرتكەندىن ساۋاب ئىش يوق، شۇڭا، دېھقانغا جەننەتنىڭ ئىشىكى ئوچۇق» دەيتتى.

ساۋابلىق

  • ساۋابلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] قىلسا ساۋاب بولىدييىق:[مىسال:] ئەي بۇرادەر رەھمە قىلغىن بۇ نۆۋەتمۇ سەن ماڭا، بۇ ساۋابلىق ئىشقا ياغقاي تەڭرىدىن رەھمەت ساڭا.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساۋاب دەپ قارالغان ئىش، ئەمەل:[مىسال:] مەنكى نورۇز بەگ ئىككى دۇنيالىق ساۋابلىقنى نەزەردە تۇتۇپ مەخسۇمنى سېتىۋېلىپ خارلىقتىن قۇتقۇزدۇم.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] خەيرلىك، ياخشى:[مىسال:] دۇنيادا ئەڭ ساۋابلىق ئىش — يېتىم-يېسىرلارنىڭ بېشىنى سىلاش.

ساۋات

  • ساۋات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئوقۇش-يېزىشتىن خەۋەردارلىق، ئوقۇش-يېزىشنى بىلىش، خەت-ساۋات:[مىسال:] ساۋات چىقارماق.[يەشمىسى:] ② بىرەر ساھەگە مۇناسىۋەتلىك زۆرۈر مەلۇمات، بىلىم:[مىسال:] سىياسىي ساۋات. ھەربىي ساۋات.[يەشمىسى:] ③ تەلىم-تەربىيە، چۈشەندۈرۈش:[مىسال:] سىلەر ماڭا ساۋات سۆزلەپ بەرمەي چىققان ھادىسىنىڭ سەۋەبىنى ئېيتىپ بېرىڭلار

ساۋاتسىز

  • ساۋاتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① خەت-ساۋاتى يوق، ئوقۇش-يېزىشنى بىلمەيدىغان:[مىسال:] ساۋاتسىز ئادەم. ∥ ساۋاتسىزنىڭ ساۋاتىنى چىقارماق.[يەشمىسى:] ② يېتەرلىك بىلىمى، مەلۇماتى بولمىغان:[مىسال:] مەن بۇ ساھەدە ساۋاتسىز. ماتېرىيال، زاپچاس دېگەنلەرنى ئۇقمايمەن.

ساۋاتسىزلىق

  • ساۋاتسىزلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] خەت تونۇماسلىق، خەت-ساۋاتى يوقلۇق:[مىسال:] مەن ئۆتمۈشتە ساۋاتسىزلىقنىڭ دەردىنى كۆپ تارتقان.

ساۋاتلىق

  • ساۋاتلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] خەت-ساۋاتى بار، ئوقۇش-يېزىشنى بىلىدىغان:[مىسال:] بۇ شېئىرنى ساۋاتلىق ئادەملەرنىڭ كۆپچىلىكى يېزىۋالغان.

ساۋاتماق

  • ساۋاتماق[يەشمىسى:] «ساۋىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] موللام خەلپەتكە كەلمىگەن بالىلارنى بىردىن ساۋاتقىلى باشلىدى.

ساۋاشماق

  • ساۋاشماق[يەشمىسى:] «ساۋىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بالىلار قاتار ئولتۇرۇپ ئالدىلىرىدىكى يۇڭلارنى ساۋاشماقتا ئىدى.

ساۋاغ

  • ساۋاغ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىگىزچىلىكتە يۇڭنى ساۋاپ تىتىدىغان چىۋىق، تاياقچە.

ساۋاق

  • ساۋاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئوقۇتۇش پائالىيىتى داۋامىدا دەرسلىك ياكى ماتېرىياللارنىڭ بەلگىلىك ۋاقىت ئىچىدە ئۆتۈلىدىغان بۆلىكى، دەرس:[مىسال:] ساۋاق ئالماق. ساۋاق بەرمەك. * مەن ياسايمەن، سەن ئاۋارە بولما، سەن موللامنىڭكىگە بېرىپ ساۋىقىڭنى يادلاۋەرگىن.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئوڭۇشسىزلىقلاردىن يەكۈنلەنگەن، ئىبرەت ئۈچۈن پايدىلىنىدىغان سەلبىي تەجرىبە؛ ئىبرەت:[مىسال:] قادىرلارنىڭ ئائىلىسىنىڭ نىكاھ تۈپەيلىدىن ۋەيران بولغانلىق پاجىئەسى بۇنىڭغا بىر جانلىق ساۋاق.

ساۋاقداش

  • ساۋاقداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىرگە ساۋاق ئالغان، بىللە ئۆگەنگەن كىشى:[مىسال:] بۇلارنىڭ بىر قىسمى غۇلجىدا بىللە ئوقۇغان تەڭقۇر ساۋاقداشلار ئىدى.

ساۋاقداشلىق

  • ساۋاقداشلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىللە ئوقۇش، بىللە ئۆگىنىش ۋە شۇ سەۋەبلىك ئورنىتىلغان مۇناسىۋەت:[مىسال:] كۆڭلۈمدە ئەنۋەرگە نىسبەتەن ساۋاقداشلىق ھۆرمىتىدىن باشقا ھېچ نەرسە يوق ئىدى.

ساۋالماق

  • ساۋالماق[يەشمىسى:] «ساۋىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ چىۋىق بىلەن تازا ساۋالدى.

ساۋام

  • ساۋام[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] پاختا، يۇڭ قاتارلىقلارنىڭ بىر قېتىم ساۋاشقا بولىدىغان بۆلىكى:[مىسال:] بىر ساۋام يۇڭ.

ساۋۇت

  • ساۋۇت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] قەدىمكى زامانلاردا بەدەننى نەيزە-قىلىچ ئوق زەربىسىدىن ساقلاش ئۈچۈن جەڭدە كىيىلگەن، تۆمۈر پارچىلىرىنى بىر-بىرىگە ئۇلاش ياكى پولات سىمدىن توقۇش ئارقىلىق تەييارلانغان ئۇرۇش كىيىمى.

ساۋۇتچى

  • ساۋۇتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساۋۇت ياسىغۇچى كىشى:[مىسال:] شەھەردىكى داڭلىق تۆمۈرچى ۋە ساۋۇتچىلارنى يىغىپتۇ.

ساۋۇتلۇق

  • ساۋۇتلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ساۋۇتى بار، ئۈستىگە ساۋۇت كىيگەن:[مىسال:] ئوڭ ياقتىن ساۋۇتلۇق، قالقان-قىلىچلىق لەشكەرلەر كېلىپ قورشىدى.

ساۋىماق

  • ساۋىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① يۇڭ، پاختا قاتارلىقلارنى ساۋاغ بىلەن ئۇرۇپ، تىتىپ، توپا-چاڭلاردىن ئاجراتماق:[مىسال:] پاختا ساۋىماق.[يەشمىسى:] ② قامچا، چىۋىق قاتارلىقلار بىلەن ئۇرماق:[مىسال:] يايىلار بەرمىگەننى ساۋايتتى، ماڭمىغاننى باغلايتتى.

سائىل

  • سائىل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئارىلاپ يۈرۈپ تىلەمچىلىك قىلغۇچى، تىلەمچى:[مىسال:] ھەممە يەر تىلەمچى، سائىللار بىلەن تولۇپ كەتتى.

ساي

  • ساي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① تاغ ئارىسىدىكى جىرا؛ تاغ ياكى تۆپىلىك ئارىسىدىكى سۇ ئاقىدىغان جاي:[مىسال:] باي بايغا باقار، سۇ سايغا ئاقار (ماقال).[يەشمىسى:] ② يېرى شېغىللىق تۈز كەتكەن جاي:[مىسال:] خوتەنگە بارغۇچە ھىمىتنىڭ سىيىدىن ئۆتىمىز.

ساي كەلمەك

  • ساي كەلمەك [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ياپسا كەلمەك، ئۇيغۇن، مۇۋاپىق كەلمەك، دەل كەلمەك.

سايا

  • سايا[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بايا، ھېلىقى.

ساياتىن

  • ساياتىن[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] باياتىن، ھېلىلا.

ساياز

  • ساياز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئانچە چوڭقۇر بولمىغان، دۆڭ:[مىسال:] ساياز كۆل.

ساياق

  • ساياق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ھەر يەردە ئۆز بېشىمچە يۈرىدىغان، ئىگە-چاقىسىز، سەرگەردان:[مىسال:] ساياق بالا. ساياق يىگىت. ∥ ساياق يۈرگەن تاياق يەر (ماقال).[يەشمىسى:] ② توپقا قوشۇلماي يۈرىدىغان، بىباش:[مىسال:] ساياق كالا.

ساياقدىماق

  • ساياقدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] توپقا قوشۇلماي يۈرمەك:[مىسال:] بىز كالىلار ساياقدىغاندا پىڭىلداپ يۈگۈرۈپ بېرىپ كالىلارنى قايرىپ كېلەتتۇق.

ساياقلىق

  • ساياقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باشباشتاقلىق، ئۆز مەيلىچە كەلسە-كەلمەس يۈرۈش:[مىسال:] ئاخىرى تەۋەككۈل بىلەن ھەر يەرنى كېزىپ ساياقلىق قىلىشقا كىرىشتىم.

ساياڭغۇ

  • ساياڭغۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] دەريا سۈيىنىڭ تېيىز جايى:[مىسال:] دەريا ساياڭغۇسىدىن ئەكرەمنىڭ كۆپۈپ كۆكىرىپ كەتكەن جەسىتى تېپىلدى.

سايان

  • سايان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تەرەپ، تامان، ياق:[مىسال:] قار بىلەن مۆلدۈر يېغىپتۇ، تولىسى تاغلار سايان. ئالتە ئاي توشمىغۇچە، قاراتمىدىڭ ئۆيلەر سايان.

ساياھەت

  • ساياھەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] دەم ئېلىش، كۆرۈش، سەيلە قىلىش ئۈچۈن باشقا جايلارغا قىلىنغان زىيارەت، سەپەر:[مىسال:] شۇ كۈنى پادىشاھنىڭ ساياھەتكە چىقىدىغان كۈنى ئىكەن.

ساياھەتچى

  • ساياھەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساياھەت قىلغۇچى كىشى:[مىسال:] 923-يىلى ئەرەب ساياھەتچىسى ئىبىن مۇھەننى ئىدىقۇتقا كەلدى.

ساياھەتچىلىك

  • ساياھەتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساياھەت قىلىش ئىشى ۋە مۇشۇ ئىشنى ئۇيۇشتۈرۇش مۇلازىمىتى:[مىسال:] يېقىنقى يىللاردىن بېرى ساياھەتچىلىك ئىشلىرى يەنىمۇ راۋاجلاندى.

ساياھەتنامە

  • ساياھەتنامە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] بىرەر ساياھەتچىنىڭ ساياھەت جەريانىدا كۆرگەنلىرىنى يېزىپ بارلىققا كەلتۈرگەن ئەسىرى.

سايە

  • سايە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① كۈن نۇرى چۈشمىگەن سالقىن جاي:[مىسال:] ۋىژىلداپ كۆيدۈرۈپ كېتىپتۇ ئاپتاپ، يا بىرەر سايىمۇ يوق ئىكەن شۇ تاپ.[يەشمىسى:] ② يورۇقلۇقنى، كۈن نۇرىنى توسقان نەرسىنىڭ كۆلەڭگۈسى:[مىسال:] ئەگرىنىڭ سايىسىمۇ ئەگرى (ماقال).[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] شەپە، ئەسەر، ئالامەت:[مىسال:] ئانىنىڭ چىرايىدىن قانداقتۇر بىر ئەندىشىنىڭ سايىسى ئەگىپ يۈرگەندەك قىلاتتى.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] غۇۋا كۆرۈنۈش:[مىسال:] خىياللىرىم كەتتى ئۇزاققا، كۆز ئالدىمدا دەھشەتلىك سايە.[يەشمىسى:] ⑤ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھىمايە، پاناھ؛ مەدەت، ياردەم:[مىسال:] جېنىم ئۇكام، دەپتۇ ئۇلار، سېنىڭ سايەڭدە بىزمۇ مال-چارۋىلىق بولۇپ قالغان بولساق

سايە بولماق

  • سايە بولماق[يەشمىسى:] ① سايە ھاسىل قىلماق، سايە بەرمەك:[مىسال:] سېرىق سۆگەت سايە بولار. سېرىق ئادەم ئوغا بولار (ماقال).[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھىمايىچى، پاناھ، ياردەمچى بولماق:[مىسال:] كۆز ياشلىرىڭىز دەردىڭىزگە سايە بولالمايدۇ.[يەشمىسى:] ③ ئارقىسىدىن يۈرمەك، ئەگەشمەك:[مىسال:] ئەتىدىن كەچكىچە ماڭا سايە بولۇپ يۈرىسەن، مەقسىتىڭ نېمە زادى دېدى ئۇ ئالىمغا خاپا بولۇپ.

سايە قىلماق

  • سايە قىلماق[يەشمىسى:] ① مەلۇم بىرنەرسە بىلەن يورۇقلۇق ياكى كۈن نۇرىنى توسۇپ سايە چۈشۈرمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تەۋسىيە قىلماق، ئۈندىمەك:[مىسال:] شۇنداق تەقسىر، مەن ئۇزاقى يىلىلا ئۆزلىرىگە بۇ ئىشنى سايە قىلغانىدىم، ئۆزلىرى ئانچە قىرىقمىغان ئىدىلە.

سايىسىدىن قورقماق

  • سايىسىدىن قورقماق[يەشمىسى:] ھەممە نەرسىدىن قورقماق، بەك قورقۇنچاق بولۇپ كەتمەك:[مىسال:] كۇس-كۇس گەپ دېگەننى ئايدىڭدا سايىسىدىن قورقىدىغان ئادەملەر قىلىدۇ.

سايىسىدىن ئۆركىمەك

  • سايىسىدىن ئۆركىمەك[يەشمىسى:] «سايىسىدىن قورقماق»قا قاراڭ.

سايە قىلماق

  • سايە قىلماق[يەشمىسى:] ① مەلۇم بىرنەرسە بىلەن يورۇقلۇق ياكى كۈن نۇرىنى توسۇپ سايە چۈشۈرمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تەۋسىيە قىلماق، ئۈندىمەك:[مىسال:] شۇنداق تەقسىر، مەن ئوزاقى يىلىلا ئۆزلىرىگە بۇ ئىشنى سايە قىلغانىدىم، ئۆزلىرى ئانچە قىزىقمىغان ئىدىلە.

سايدۇرماق

  • سايدۇرماق[يەشمىسى:] «سايماقⅠ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سايراتماق

  • سايراتماق[يەشمىسى:] ① «سايرىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مەن ساڭا ئاشىق بولۇپ، سۆيدۈم يۈرەكتىن بىر ئۆمۈر. ئىشقىۋاز بۇلبۇل كەبى ئىشقىڭدا سايراتتىڭ مېنى.[يەشمىسى:] ② ماھارەت بىلەن خۇش كۈيلەر چالماق (ساز-مۇزىكا ھەققىدە):[مىسال:] سايرىتىمەن دۇتارىمنى چىمەن تاغدا يارى-يار، كۆرەلمەسلەر يىغلاشسۇن ھەسرەت-داغدا، يارى-يار.[يەشمىسى:] ③ «تا-تا-تات» ئاۋاز چىقىرىپ كېلىشتۈرۈپ ئاتماق:[مىسال:] رەيھان ئىسھاقنىڭ قولىدىكى پىلىموتنى ئالدى-دە، چولاق تامنىڭ ئۈستىگە قويۇپ سايرىتىۋەتتى.

سايراشماق

  • سايراشماق[يەشمىسى:] «سايرىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بىرىڭ بۇلبۇل بىرىڭ تۇتى، سايرىشىڭلار يارى-يار، بىرىڭ ئايدەك، بىرىڭ كۈندەك، بەخت بولسۇن يارى-يار.

سايرىماق

  • سايرىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① يېقىملىق، خۇش ئاھاڭدا ئاۋاز چىقارماق (قۇشلار ھەققىدە):[مىسال:] بىزنىڭ سىنىپتىكى جاپپارنىڭ ئىككى سېرىق قۇشقىچى بار ئىكەن، بەك سايرايدىكەن.[يەشمىسى:] ② مۇڭلۇق كۈيدە ئاۋاز چىقارماق:[مىسال:] قولۇمدا يەنە سايرىدى راۋاب، ناخشامنى ئېيتتىم، بۇلبۇلدەك سايراپ.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] چاڭ كەلتۈرمەك، ياڭراتماق:[مىسال:] جەڭگىۋار سىگنال خەلق ئەسكەرلىرىنى تېز يىغىلىشقا چاقىرىپ، جەڭ مارشىغا سايرىماقتا ئىدى.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سەلب. بىر خىل ئاھاڭدا توختىماي سۆزلىمەك؛ ۋاتىلدىماق:[مىسال:] -بىر ئېغىز گەپ قىلىپ قويسام، سايراپلا كەتتىڭغۇ-دېدى ئۇ ئەمەتكە كۈلۈپ تۇرۇپ.

سايغاقⅠ

  • سايغاقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل ھاشارات. شەكلى ھەرىگە ئوخشاپ كېتىدۇ، تېنىنىڭ سىرتىدا قارامتۇل سېرىق رەڭدە يۇمشاق تۈكلىرى بولىدۇ، ئېغىز ئورگىنى رودىمېنتلاشقان، چىشىسى كالا تۈكلىرى ئارىسىغا تۇخۇم سالىدۇ، لىچىنكىسى كالا تېنىدە پارازىت ياشاپ، يېتىلگەندىن كېيىن كالا دۈمبىسىدىن تېشىپ چىقىدۇ، يەرگە چۈشكەندە بولسا قورچاققا ئايلىنىدۇ.

سايغاقⅡ

  • سايغاقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] توپقا قوشۇلماي يۈرىدىغان، بىباش، ساياق:[مىسال:] سەنزە سايغاق كالىدەك ئۆزۈڭنى بىزدىن قاچۇرىسەن.

سايغاقⅢ

  • سايغاقⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سانجىغاق.

سايغاقدىماق

  • سايغاقدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] توپتىن ئايرىلماق:[مىسال:] ئۇنىڭ كالىلىرى سايغاقداپ قاچتى.

سايغاقلىق

  • سايغاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باشباشتاقلىق، ساياقلىق:[مىسال:] چوڭ داداڭ سايغاقلىق قىلىپ قېچىۋىدى، بېشىم قېتىپ گاڭگىراپلا قالدىم.

سايلاتما

  • سايلاتما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سايىۋەنلىك، لاپاس.

سايلاتماق

  • سايلاتماق[يەشمىسى:] «سايلىماق» پېئىلنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سايلاشماق

  • سايلاشماق[يەشمىسى:] «سايلىماق» پېئىلنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بالىلار لۇتپۇللانى تام گېزىتىگە رەسسام قىلىپ سايلاشتى.

سايلام

  • سايلام[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① بېلەت تاشلاش ياكى قول كۆتۈرۈش قاتارلىق ئاۋاز بېرىش يولى بىلەن ۋەكىل ياكى مەسئۇل خادىملارنى سايلاش ئىشى:[مىسال:] ئەگەر سايلام ئۆتكۈزسەك، ئامما جەزمەن ئەزىمەتنى يېزا باشلىقى قىلىپ سايلايدۇ.[يەشمىسى:] ② مۇشۇنداق سايلاش ئىشى ئېلىپ بېرىلىدىغان يىغىن، مۇراسىم:[مىسال:] ھاجى توختى بۇ سايلامدا كىمنى قوللاش كېرەكلىكى توغرىسىدا سۆزلىدى.

سايلانغۇچى

  • سايلانغۇچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سايلانغان ياكى سايلىنىدىغان شەخس، كىشى.

سايلانماق

  • سايلانماق[يەشمىسى:] «سايلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بۇغراخان زاۋۇت پارتكومنىڭ ھەيئەت ئەزالىقىغا سايلانغانىدى.

سايلىغۇچى

  • سايلىغۇچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سايلاش ھوقۇقىغا ئىگە پۇقرا:[مىسال:] سايلامدا ھەربىر سايلىغۇچىنىڭ پەقەت بىرلا ئاۋاز بېرىش ھوقۇقى بار.

سايلىق

  • سايلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاش ۋە شېغىل بىلەن قاپلانغان، كەڭ كەتكەن قاقاس جاي؛ ساي:[مىسال:] ئاپتۇبۇس ئىككى سائەتتىن كۆپرەك يول يۈرگەن بولسىمۇ، سايلىقتىن چىقىپ بولالمىدۇق.

سايلىماق

  • سايلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① قول كۆتۈرۈش ياكى بېلەت تاشلاش ئارقىلىق ۋەكىل ياكى مەسئۇل خادىملىققا كۆرسەتمەك، تەيىنلىمەك:[مىسال:] خەلق سامساق ئاكىنى ئاپتونوم رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيىنىڭ ۋەكىلى قىلىپ سايلىدى.[يەشمىسى:] ② باھالاش، سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق ئىلغاپ چىقماق، تاللىماق:[مىسال:] ئۇلار رازىيەمنى مۇنەۋۋەر خىزمەتچى قىلىپ سايلىدى.

سايماق

  • سايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سانجىماق:[مىسال:] بېلىق سايماق.[يەشمىسى:] ② ئۇچلۇق نەرسىنى دېۋەيلىمەك:[مىسال:] ئۇ قوللىرىنى كۆزۈمگە سېيىپ تۇرۇپ تىللىدى.

سايماقⅡ

  • سايماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سانىماق، ھېسابلىماق، كۆرمەك.

سايمان

  • سايمان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىشلەپچىقىرىش ۋە كۈندىلىك تۇرمۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئەسۋاب، ئۈسكۈنە:[مىسال:] تەجرىبە شىرەسى ئۈستىگە تۈرلۈك سايمانلار قويۇلغانىدى.

سايمان-جابدۇق

  • سايمان-جابدۇق[يەشمىسى:] سايمان ۋە جابدۇق، ئومۇمەن تۈرلۈك ئۈسكۈنە-ئەسلىھەلەر.

سايمانلىق

  • سايمانلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سايمان قىلىشقا، سايمان ياساشقا بولىدىغان، سايمان ياساشقا لايىق:[مىسال:] سايمانلىق پولات.

سايوز

  • سايوز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① سابىق سوۋېت ئىتتىپاقى. [يەشمىسى:] ② ئىتتىپاق، بىرلەشمە:[مىسال:] يازغۇچىلار سايوزى.

سايۋا

  • سايۋا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە>ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۈزۈمنىڭ بىر تۈرىنىڭ نامى.

سايۋا ئۈزۈم

  • سايۋا ئۈزۈم[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] «سايۋا»غا قاراڭ.

سايىپەرەس

  • سايىپەرەس[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] سايىدا ئۆسۈشكە مۇۋاپىقلاشقان، سايىغا ماسلاشقان:[مىسال:] سايىپەرەس ئۆسۈملۈك.

سايىداتماق

  • سايىداتماق[يەشمىسى:] «سايىدىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] رەيھانەم باشاق تېرىۋاتقان ئوقۇغۇچىلارنى سايىدىتىدىغان جاي ئىزلەۋاتاتتى.

سايىداشماق

  • سايىداشماق[يەشمىسى:] «سايىدىماق» پېئىلىنىڭ ئۆمۈلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئورمىچىلار كۈن تىكلەنگەندە ئۆستەڭ بويىغا بېرىپ سايىداشتى.

سايىدىماق

  • سايىدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سايە جايدا ئارام ئالماق، سالقىندىماق:[مىسال:] يازنىڭ تونۇردەك ئىسسىقىدا بىز بۇ دەرەخ ئاستىدا سايىداپ كىتاب كۆرىمىز.

سايىسىدا

  • سايىسىدا[سۆز تۈركۈمى:] تىركەلمە.[يەشمىسى:] ① سايە ئاستىدا:[مىسال:] بۇغداينىڭ سايىسىدا قارىمۇق سۇ ئىچىپتۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئارقىلىق، ئارقىسىدا؛ تۈپەيلى، تۈپەيلىدىن:[مىسال:] ئۆزلىرىنىڭ ئاتىدارچىلىق بىلەن قىلغان ئىلتىپاتلىرى سايىسىدا بىر ئاز پۇللۇق بولۇپ قالدۇق.

سايىسىز

  • سايىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سايىسى يوق، سايە چۈشۈرمەيدىغان:[مىسال:] سايىسىز دەرەخ.[يەشمىسى:] ② سايە چۈشمەيدىغان، قاقاس:[مىسال:] سايىسىز قاقاس يەر.

سايىقى

  • سايىقى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ھېلىقى، بايىقى.

سايىك

  • سايىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] كۆك كىشمىش ئۈزۈم.

سايىلاندۇرماق

  • سايىلاندۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] نۇر ئارقىلىق سايىسىنى، تەسۋىرىنى چۈشۈرمەك.

سايىلاندۇرۇش

  • سايىلاندۇرۇش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] بىمارغا ئىچكى ئەزالارنى روشەنلەشتۈرۈپ بېرىدىغان نۇر ئۆتكۈزمەس دورىلارنى يېگۈزۈپ ياكى ئوكۇل قىلىپ، ئەزالارنى رېنتگېن ئاپپاراتىدا روشەنلەشتۈرۈش ئارقىلىق ئۇنىڭدىكى كېسەللىك ئەھۋاللىرىنى تەكشۈرۈش ۋە ئېنىقلاش.

سايىلىق

  • سايىلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سايىسى بار، سايە چۈشۈپ تۇرىدىغان:[مىسال:] سايىلىق باغ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سايە يەر:[مىسال:] بىز سايىلىقتا ئولتۇردۇق.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سايە چۈشۈرۈش ئۈچۈن ئورنىتىلغان قۇرۇلما، سايىۋەن:[مىسال:] دادام بۇ سۆگەتنى ھويلىمىزغا بىر سايىلىق بۇلارمىكىن دەپ تىككەنىكەن.

سايىن

  • سايىن[سۆز تۈركۈمى:] تىركەلمە.[يەشمىسى:] ۋاقىت مەنىسىدىكى سۆزلەر بىلەن كېلىپ ئىش-ھەرىكەتنىڭ ۋاقىت ئۆتكەنسېرى تەدرىجىي كۈچەيگەنلىكى ياكى تەكرارلانغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] فابرىكىمىز ئىشلەپچىقارغان مەھسۇلاتنىڭ يىل سايىن ئېشىپ بېرىشىغا ئەگىشىپ، ئۇنىڭ دائىرىسى كېڭىيىشكە باشلىدى.

سايىۋەن

  • سايىۋەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① كۈن نۇرى ياكى يامغۇردىن ساقلىنىش ئۈچۈن ئۈستىگە كۈنلۈكسىمان رەخت تۇتۇلغان قۇرۇلما:[مىسال:] ئۇ سايىۋەن ئاستىدا ئولتۇرۇپ دوغاپچىلىق قىلىۋاتاتتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باشپاناھ، ھامىي، خەيرخاھ:[مىسال:] ئۇ ئەڭ ئېغىر كۈنلەردە ئۆزىگە سايىۋەن بولغان ئاشۇ ئاق كۆڭۈل كىشىلەرنى ئېسىدىن چىقارمىغانىدى.

سايىۋەنلىك

  • سايىۋەنلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئۈستىدە سايىۋىنى بار، سايىۋەن ئورۇنلاشتۇرۇلغان:[مىسال:] كىچىك خانىش دائىم يىپەك سايىۋەنلىك كۆركەم سەيلە كېمىسىگە ئولتۇرۇپ كۆلدە ئوينايتتى.

سەبدەر

  • سەبدەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى ئىنچىكە ۋە ئۇزۇن، گۈلى سېرىق ياكى بىنەپشە رەڭدە ئېچىلىدۇ. ئادەتتە ھويلا ۋە باغچىلاردا مەنزىرە ئۈچۈن ئۆستۈرۈلىدۇ.

سەبرە

  • سەبرە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە>ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] گۈلسامساق ئائىلىسىدىكى دائىم يېشىل تۇرىدىغان بىر خىل ئۆسۈملۈك. ئۆسۈملۈك تېنى تەركىبىدىكى شىرنىسىنى دورىغا ئىشلەتكىلى بولىدۇ، تەرەتنى راۋان قىلىش، ئاشقازاننى كۈچەيتىش ۋە ھەيز ماڭدۇرۇش روللىرىغا ئىگە. «ئالوي» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سەبىي

  • سەبىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ۋايىغا يەتمىگەن، گۆدەك، كىچىك:[مىسال:] بۇ گۈل-گىياھلار گويا ئۇسسۇل ئويناۋاتقان سەبىي قىزلارنى ئەسلىتەتتى.[يەشمىسى:] ② تۇرمۇش تەجرىبىسى كەم، كۆپ ئىش كۆرمىگەن، نادان:[مىسال:] ئۇنىڭ بۇ قىلىقى سەبىي قىزنى گاڭگىرىتىپ قويدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھىيلە-مىكىردىن يىراق، پاك، ساپ:[مىسال:] سەبىي دىللارغا ئەجدادىڭ پىغان، مۇڭ دادى ئىز سالدى، بۇ چاغ يانغان ئىدى قەھرۇغەزەپ گۈلخانى سەنئەتنىڭ.

سەبىيلىك

  • سەبىيلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەبىيلەرگە خاس خاراكتېر، تۇرۇق-ھالەت:[مىسال:] جەرەن كۆزى، سۈزۈك لەۋلىرىدىن ئۇنىڭ سەبىيلىكى روشەن ئەكس ئېتىپ تۇراتتى.

سەپⅠ

  • سەپⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① كىشىلەرنىڭ مەلۇم تەرتىپتە تىزىلغان قاتارى:[مىسال:] سەپكە تىزىلماق. سەپ بولماق.[يەشمىسى:] ② مەلۇم مەقسەتتە ئۇيۇشقان كىشىلەر توپى، تارماق، ساھە:[مىسال:] ۋاھاپ ياشلار سېپىگە قاراپ يۈرۈپ كەتتى.[يەشمىسى:] ③ جەڭ ياكى كۈرەشتە بىر رەھبەرلىك ئاستىدا تەشكىللەنگەن قوشۇن ۋە مۇشۇنداق قوشۇن ئورۇنلاشقان جاي:[مىسال:] ئالدىنقى سەپ.

سەپكە ئاتلانماق

  • سەپكە ئاتلانماق[يەشمىسى:] ① تەشكىللىنىپ ھازىرلانماق، تەييارلانماق:[مىسال:] پوسكام گۈلباغ گۇڭشېىسىدا 4300 دىن ئارتۇق كىشى سەپكە ئاتلىنىپ كۆچەت تىكىپ ئورمان بىنا قىلىش بويىچە دولقۇن قوزغىۋەتتى.[يەشمىسى:] ② كۈرەشكە، جەڭگە كىرمەك:[مىسال:] خەلق ئازادلىقى ئۈچۈن ھەممىمىز قەسەمياد قىلىپ، سەپكە ئاتلىنايلى.

سەپنى يارماق

  • سەپنى يارماق[يەشمىسى:] بەلگىلىك دائىرىدە قارشىلىق كۆرسەتكەن، توسقان مەلۇم قوشۇننى، توپنى بۆسۈپ ئۆتمەك:[مىسال:] دورغىلار قانچە قىلسىمۇ، سەپنى يېرىپ ئاسىمغا يېقىنلىشالمىدى.

سەپⅡ

  • سەپⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پەم:[مىسال:] ھەيدەر، راست سەن تۈجۈپىلەپ ئىشلەپ سەپ بىلەن پۇل خەجلەپ بېيىغان ئادەمسەن.

سەپⅢ

  • سەپⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بولغۇسى قىز ئۈچۈن تەييارلانغان ئۆي جاھازلىرى.

سەپەرⅠ

  • سەپەرⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] سەپەر ئاي. ھىجرىيىنىڭ 2-ئېيى، يەنى قەمەرىيە يىل ھېسابىدىكى 2-ئاي. ئۇ 29 كۈن بولىدۇ.

سەپەرⅡ

  • سەپەرⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] مەلۇم بىر ئىش ياكى زىيارەت ئۈچۈن بىر جايدىن يەنە بىر جايغا بېرىش؛ يول:[مىسال:] ھاتەم ئۆتكەن ئىشلارنى بىرمۇبىر سۆزلەپ بەردى ۋە بۇ قېتىمقى سەپىرىنىڭ مەقسىتىنى دېدى.

سەپەرداش

  • سەپەرداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەپەردە بىرگە بولغان كىشى، سەپەردىكى ھەمراھ:[مىسال:] ئالىمجان مەن بىلەن سەپەرداش ئىدى.

سەپەرداشلىق

  • سەپەرداشلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەپەردە بىرگە بولۇش، سەپەردە بىرگە يۈرۈش، سەپەردىكى ھەمراھلىق:[مىسال:] بىزنىڭ سەپەرداشلىقىمىزمۇ شۇ يەردە تاماملانغانىدى.

سەپەرسىز

  • سەپەرسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەپەرگە چىقمىغان، سەپەر قىلمىغان:[مىسال:] ئۇنىڭغا بۇ سوئالنىڭمۇ سەپەرسىز ھەل بولمايدىغانلىقى ئايان بولدى.

سەپەرۋەر

  • سەپەرۋەر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] جەڭگىۋار ھالەتكە كەلتۈرۈلگەن، تەييارلانغان: سەپەرۋەر قىلماق.

سەپەرۋەرلىك

  • سەپەرۋەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەلۇم بىر ئىش ياكى پائالىيەتنى ئورۇنداش يولىدىكى جەڭگىۋار، قىزغىن تەييارلىق ھالىتى ۋە شۇنداق ھالەتكە يۈزلەندۈرۈش، دەۋەت:[مىسال:] سەپەرۋەرلىك يىغىنى. سەپەرۋەرلىك دوكلاتى.

سەپپەن

  • سەپپەن[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] سەپراس، سەپ-سەپ.

سەپپەن ئېيتماق

  • سەپپەن ئېيتماق[يەشمىسى:] ئۈن سېلىپ، ۋارقىراپ كىشىلەرنى ناماز ياكى ۋەز نەسىھەت ئاڭلاش ئۈچۈن سەپراس بولۇشقا، جەم بولۇشقا چاقىرماق.

سەپتۈرمەك

  • سەپتۈرمەك[يەشمىسى:] «سەپمەك»پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] خامانغا سۇ سەپتۈردى.

سەپچىⅠ

  • سەپچىⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قىرنىڭ ئېگىز-پەس، ئوي-دوڭغۇللىرىنى ئېلىپ تۈزلىگۈچى.

سەپچىⅡ

  • سەپچىⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قوغۇننىڭ بىر تۈرى.

سەپداش

  • سەپداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] ھەربىي خىزمەتتە بىرگە، بىر سەپتە بولغان كىشىلەر (بىر-بىرىگە نىسبەتەن):[مىسال:] ئۇلار ئۇرۇش مەيدانلىرىدا بىر خەندەكتە جەڭ قىلغان يېقىن سەپداشلاردىن ئىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىر ساھە، بىر تەشكىلات ياكى بىر ئورۇندا بىللە ئىشلىگەن كۈرەش قىلغان كىشىلەر (بىر-بىرىگە نىسبەتەن):[مىسال:] بىلال ئەزىزى لۇتپۇللا مۇتەللىپنىڭ يېقىن سەپدىشى ئىدى.

سەپداشلىق

  • سەپداشلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەپداشلار ئارىسىدكى مۇناسىۋەت، سەپداشلارغا خاس يېقىنلىق:[مىسال:] سەپداشلىقىمىز يۈزىسىدىن ئۇنىڭغا ماقۇل بولدۇم.

سەپرا

  • سەپرا[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تېبابەت<[يەشمىسى:] سارغۇچ رەڭلىك، تەمى ئاچچىق، ئۆتكۈر سۇيۇقلۇق. ئۇ جىگەردە ئىشلىنىپ ئۆت خالتىسىغا چۈشۈپ قويۇقلىشىدۇ. ئۇ مايلارنى پارچىلاپ ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ. سەپرا خىلىتى ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىگەن كىشىلەر روھىي جەھەتتە ئىتتىك، ئاسان ئاچچىقلىنىدىغان، كۆز ئېقى ۋە تىلى سارغۇچ، ئۇيقۇسى كەم بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قەي، قۇسۇق:[مىسال:] سەپرا قىلماق.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئاسانلا ئاچچىقلاپ قالىدىغان، چېچىلغاق، تېرىككەك:[مىسال:] قاتتىق يىللارمۇ ئۆتتى. قابىل دېھقان جامى سەپرا بوۋايغا ئايلاندى.

سەپرا خالتىسى

  • سەپرا خالتىسى[يەشمىسى:] ئاسانلا ئاچچىقلاپ قالىاىغان خاراكتېر، ئادەت:[مىسال:] بىزنىڭ دۈيجاڭ تازا بىر سەپرا خالتىسى ئادەم. ھازىر ئۆيىگە كىرمەيلى، كېيىن كەيپىنى كۆرۈپراق ئاندىن سۆزلەشمەمدىمىز

سەپراسىغا تەگمەك

  • سەپراسىغا تەگمەك[يەشمىسى:] ئاچچىقىنى كەلتۈرمەك، زەردىسىنى قايناتماق:[مىسال:] بۇ كۈتۈلمىگەن ھادىسە بەزىلەرنىڭ سەپراسىغا تەگدى.

سەپراسى ئۆرلىمەك

  • سەپراسى ئۆرلىمەك[يەشمىسى:] بەك ئاچچىقى كەلمەك، جۇدۇنى تۇتماق، قاتتىق ئاچچىقلانماق:[مىسال:] ھېكىم سۆزلىگەنسېرى ئابدۇللا داۋۇتنىڭ سەپراسى ئۆرلىگىلى. ۋۇجۇدى تىترىگىلى تۇردى.

سەپراس

  • سەپراس[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] ئۆز رېتى، قاتارى بىلەن، قاتار-قاتار:[مىسال:] ئەتراپتىكى لەشكەرلەر تولۇق جابدۇنۇپ قوللىرىغا قورال-ياراغ ئالغان ھالدا سەپراس تۇراتتى.

سەپرالاشماق

  • سەپرالاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئاچچىقلىنىدىغان، چېچىلىدىغان بولۇپ قالماق؛ سەپرا بولماق، ئاچچىقلانماق:[مىسال:] مەھبۇبە ئېلىنىڭ سەپرالاشقان چىرايىغا قاراپ ئازابلىناتتى.

سەپرالىق

  • سەپرالىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاسانلا ئاچچىقلاپ قالىدىغان مىجەز، خاراكتېر:[مىسال:] ئۇ ئەركىننىڭ تۇرغانلىقىنى كۆرۈپ، سەپرالىقى تۇتتى-دە، زەردە بىلەن ۋارقىرىدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بەدەندىكى سەپرانى كۆپەيتىدىغان، سەپرانى قوزغايدىغان:[مىسال:] سەپرالىق نەرسىلەر جىگەرگە زىيانلىق.

سەپرائوت

  • سەپرائوت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەپرا+ئوت[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سوزاپ ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى پەيسىمان مۇرەككەپ يوپۇرماق، كىچىك يوپۇرماقلىرى تۇخۇم شەكلىدە، گۈلى ئاق ياكى سۇس بېغىر رەڭلىك كېلىدۇ. يىلتىزى ئاق ۋە پوستى قېلىن. پۈتۈن ئۆسۈملۈك تېنى ئالاھىدە خۇشبۇي پۇرايدۇ. ئادەتتە يىلتىز پوستى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. يەل ھەيدەش، ھۆللۈكنى يوقىتىش، زەھەرنى كېسىش ۋە قىچىشقاقنى بېسىش روللىرىغا ئىگە.

سەپسالدۇرماق

  • سەپسالدۇرماق[يەشمىسى:] «سەپسالماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] سەن بۇ رەسىمنى ياسىننىڭ ئالدىدا قويۇپ سەپسالدۇرۇپ باق.

سەپسالماق

  • سەپسالماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] دىققەت بىلەن سىنچىلاپ قارىماق، تەپسىلىي قاراپ چىقماق:[مىسال:] ئالمىخاننىڭ بېغى بار، گۈل تۈۋىدە چېڭى بار، ئالمىخانغا سەپسېلىڭلار ئوڭ قېشىدا مېڭى بار.

سەپ-سەپ

  • سەپ-سەپ[يەشمىسى:] رەتلىك بىرقانچە سەپ، قاتار-قاتار:[مىسال:] شەھەر خەلقى كوچىلارنى سۈپۈرۈپ سۇ چېچىپ، گۆر ئوغلى ئىبراھىمنىڭ ئىستىقبالىغا سەپ-سەپ بولۇپ چىقىشتى.

سەپسەتە

  • سەپسەتە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] توغرا پىكىر قىلىش قائىدىسىگە خىلاپ پىكىر. ئۇ كىشىلەرنىڭ ئوبيېكتىپ شەيئىلەر ۋە ئۇلارنىڭ قانۇنىيەتلىرىنى خاتا ئەكس ئەتتۈرۈشىدۇر.[يەشمىسى:] ② تېگى يوق، ئاساسسىز، قۇرۇق گەپ:[مىسال:] سەپسەتە ساتماق.

سەپسەتىچى

  • سەپسەتىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاساسسىز، بىمەنە گەپ قىلغۇچى، قۇرۇق گەپ، سەپسەتە ساتقۇچى:[مىسال:] سەپسەتىچى كۆنمەس ئىشتا مۇشەققەتكە، يوقنى بار دەپ كۆز يۇمغۇسى ھەقىقەتكە.

سەپسەتىچىلىك

  • سەپسەتىچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يالغان نەزەرىيىلەرنى توقۇش، ئاساسسىز، بىمەنە گەپ قىلىش، قۇرۇق گەپ سېتىش ۋە مۇشۇنداق ئادەت:[مىسال:] ئالىم دېگەن سەپسەتىچىلىك بىلەن كۈن ئۆتكۈزۈشكە ئادەتلەنگەن بىر نېمە.

سەپسەتىۋاز

  • سەپسەتىۋاز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سەپسەتىچى»گە قاراڭ.

سەپسەتىۋازلىق

  • سەپسەتىۋازلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سەپسەتىچىلىك»كە قاراڭ.

سەپسېلىشماق

  • سەپسېلىشماق[يەشمىسى:] «سەپسالماق» پېئىلىنىنڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار ئابدۇۋايىتنىڭ بېشىدىن ئايىغىغىچە بىرقۇر سەپسېلىشتى.

سەپكۈ

  • سەپكۈ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىگىزچىلىكتە چىغدانغا سېلىنغان يۇڭغا سۇ سېپىدىغان چىغ سۈپۈرگە.

سەپكۈچ

  • سەپكۈچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇ قاتارلىق سۇيۇقلۇقلارنى ئۇششاق تامچە قىلىپ چاچرىتىپ چۈشۈرۈپ بېرىدىغان تورسىمان جوغىسى بار ئاپتۇۋا شەكلىدىكى قاچا.

سەپكۈن

  • سەپكۈن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ① بىر خىل تېرە كېسىلى. بۇنىڭدا يۈزدە، بەزىدە بەدەندە سارغۇچ قوڭۇر ياكى قارا قوڭۇر رەڭدىكى ئۇششاق داغلار پەيدا بولىدۇ، ئاغرىمايدۇ ۋە قىچىشمايدۇ.[يەشمىسى:] ② يۈزدە بولىدىغان شۇ خىل داغ:[مىسال:] رۇقىيەنى بۇرنىنىڭ ئەتراپىدىكى شالاڭ سەپكۈنلەرنى ھېسابقا ئالمىغاندا، چىرايلىق قىز دېيىشكە بولاتتى.

سەپكۈنلۈك

  • سەپكۈنلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەپكۈنى بار، سەپكۈن قاپلىغان:[مىسال:] شەمەرنىڭ سەپكۈنلۈك يۈزى ئېسىلىپ، لەۋلىرى تىترىدى.

سەپلەتمەك

  • سەپلەتمەك[يەشمىسى:] «سەپلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سەپلەشمەك

  • سەپلەشمەك[يەشمىسى:] «سەپلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سەپلەنمەك

  • سەپلەنمەك[يەشمىسى:] «سەپلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] مۇتلەق زور كۆپچىلىك ئورۇنلاردا كادىرلار تېخى سەپلىنىپ بولغىنى يوق.

سەپلىك

  • سەپلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەپكە تىزىلغان، سەپ تۈزگەن؛ رەتلىك:[مىسال:] ئاتلىق قىسىملار ھەر قاتىرى ئۈچ ئاتتىن تۈزۈلگەن ئۇزۇن سەپلىك تاقىملار بويىچە يورغىلىتىپ مېڭىش ھەرىكىتىنى كۆرسەتتى.

سەپلىمە

  • سەپلىمە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەپلەش، تولۇقلاشقا ئىشلىتىلىدىغان:[مىسال:] سەپلىمە بۇيۇم.

سەپلىمەك

  • سەپلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئېھتىياجغا ئاساسەن بوش، كەم قالغان ئورۇننى ئادەم ياكى ماددىي نەرسىلەر ئارقىلىق تولۇقلىماق:[مىسال:] ئۇلاردىن قايسىبىرى كېمەيسە يەنە بىرىنى سەپلەشكە ئىمكان يوق ئىدى.[يەشمىسى:] ② ئالماشتۇرماق:[مىسال:] ئۇنى قالدۇرۇۋېتىپ، ئورنىغا سىزنى سەپلىدىم-دە، ئىشنى تامام قىلدىم.[يەشمىسى:] ③ قاتماق، قوشماق:[مىسال:] دادىمىز ئۆلگەندە، ئۇنىڭ قولىدىكى ماتا-چوتالىرى قەرزگە يەتمەي، ئۆيدىكى جابدۇقلارمۇ سەپلەپ بېرىلدى.

سەپمەك

  • سەپمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سۇيۇقلۇقنى توزان ياكى تامچە قىلىپ باشقا نەرسىلەرنىڭ ئۈستىگە پۈركىمەك، چاچماق:[مىسال:] ھېلىقى بېيىت ئېيتقۇچى قولىدىكى چاينى ئايالنىڭ يۈزىگە سەپتى، ئۆينى كۈلكە ئاۋازى قاپلىدى.[يەشمىسى:] ② تالقان ياكى ئۇن ھالىتىدىكى نەرسىلەرنى باشقا نەرسىلەرنىڭ ئۈستىگە توزۇتماق، چاچماق:[مىسال:] يارىنىڭ ئۈستىگە تۇز سېپىپتۇ(ماقال).[يەشمىسى:] ③ بىر تەكشى تارقىتىپ چۈشۈرمەك، سالماق:[مىسال:] ئۇنىڭ ئاق يەرنى كۆرسىلا ھەر خىل ئۇرۇقلارنى سېپىپ قويۇپ كېتىدىغان ئادىتى بار ئىدى.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تاراتماق، يايماق، چاچماق:[مىسال:] ئويغىنىمەن ئاۋازىڭ قۇلىقىمغا يەتكەندە، تاڭ چولپىنى نۇرىنى يۈزلىرىمگە سەپكەندە.

سەت

  • سەت[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① كۆرۈنۈشى كىشىنى ئۆزىگە جەلپ قىلمايدىغان، چىرايلىق ئەمەس، كۆرۈمسىز:[مىسال:] ياشنىڭ سەتى يوق، قېرىنىڭ چىرايلىقى يوق (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئەيىب دەپ قارىلىدىغان، ئۇياتلىق:[مىسال:] يىگىت ئادەمگە «ئالىمەن دېگەن قىزنى تارتتۇرۇپ قويۇپتۇ» دېگەندىن سەت ئىش يوق.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قۇلاققا ياقمايدىغان، يېقىمسىز ئىشىتىلىدىغان، قوپال:[مىسال:] ئۇلار سەت ئاۋازدا ۋارقىرىشىپ-جارقىرىشىپ كەينىگە يېنىشتى.[يەشمىسى:] ④ «ياخشى ئەمەس، يامان، ئۇيات» دېگەن مەنىسىدە كېسىم رولىدا كېلىدۇ:[مىسال:] بۇ ھالغا چۈشۈپ قېلىش ھەقىقەتەن سەت.

سەت بولىدۇ

  • سەت بولىدۇ[يەشمىسى:] بىرەر ئىش-ھەرىكەتنى قىلماسلىققا ئۈندەپ ئېيتىلىدۇ:[مىسال:] بولدى قىلسىلا، دادىسى، گەپ بولسا چىرايلىق قىلسىلا، بۇنداق ۋارقىراۋەرسىلە، قولۇم-قوشنىلار ئاڭلىسا سەت بولىدۇ.

سەتەڭ

  • سەتەڭ[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چىرايلىق كىيىنىپ، پەرداز قىلىپ يۈرىدىغان ئايال:[مىسال:] سەن تونۇمسەن ئۇ سەتەڭنى قالتىس ياسىنىپوتۇ جۇمۇ[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] گۈزەل، چىرايلىق، كېلىشكەن:[مىسال:] «بىچارە ئايال ياش ۋاقتىدا خېلى سەتەڭ، ئەپچىل بولغىيتتى

سەتەڭلەشمەك

  • سەتەڭلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] چىرايلىقلاشماق، گۈزەللەشمەك، سەتەڭ بولماق.

سەتەڭلىك

  • سەتەڭلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چىرايلىق كىينىپ، پەرداز قىلىپ ئۆزىنى باشقىلارغا چىرايلىق، گۈزەل كۆرسىتىشكە ئۇرۇنۇش ئادىتى؛ چىرايلىقلىق، ساھىبجاماللىق:[مىسال:] ئۇ بىر زامانلاردا سەتەڭلىكى بىلەن نى-نى يىگىتلەرنى ئۆزىگە مەپتۇن قىلىۋالغانىدى.

سەتچىلىك

  • سەتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىشىلەر ئالدىدا ئۇيات ۋە خىجىللىقتا قالىدىغان ئىش-ھەرىكەت، قىلىق:[مىسال:] ھايال بولماي تېزرەك كەلگىن، ئۇ كىشىنى يالغۇز تاشلاپ قويۇشمۇ سەتچىلىك.

سەتر

  • سەتر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ① باسما ياكى يازما ماتېرىياللارنىڭ ھەربىر يولى، قۇر:[مىسال:] ھاسىل بولۇر قەترىلەردىن، بولۇر دىۋانلار ھاسىل سەترلەردىن.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قورۇق، سىزىق:[مىسال:] ئېھ ئەجەب چاغ ياشلىق باھارى، قايدا كەتتىڭ ئەمدى سەن قېچىپ، قىچقارمىغان مېھماندەك سۆرۈن، سەترلەرنى ئەپتىمگە چېتىپ.

سەتلەشتۈرمەك

  • سەتلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سەتلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى: ئۇ تەلەتىنى زىيادە سەتلەشتۈردى-دە، تىلىنى چىقىرىپ، ئىسقىرتىپ، قولىدىكى سۇيۇق لاينى ئانىغا چاچتى.

سەتلەشتۈرۈلمەك

  • سەتلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سەتلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەتلەشمەك

  • سەتلەشمەك[يەشمىسى:] ① «سەتلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلارنىڭ ھەممىسى مېنى سەتلىشىۋاتىدۇ، دېدى بالا يىغلاپ تۇرۇپ.[يەشمىسى:] ② سەت، كۆرۈمسىز بولۇپ قالماق:[مىسال:] لايلار چاپلىشىپ، كەتتىم سەتلىشىپ، قېچىشتى ئۇلار تېخى سەكرىشىپ.[يەشمىسى:] ③ باشقىلار ئالدىدا سەت، يېقىمسىز، ئۇياتلىق قىلىقلارنى قىلماق:[مىسال:] سىزگە بىركىم ئوت ئېلىشىپ بەر دېدىمۇ يولىڭىزغا مېڭىۋېرىڭ سەتلەشمەي

سەتلىك

  • سەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كۆرۈمسىزلىك، چىرايلىق ئەمەسلىك:[مىسال:] ۋايجان، ئۇنىڭ سەتلىكىنى دېمەمدىغان، قارىسا قورققۇسى كېلىدۇ.

سەتلىمەك

  • سەتلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] تىللىماق، ئەيىبلىمەك، ھاقارەتلىمەك:[مىسال:] رەيھاننى بۇ ئىشى ئۈچۈن بەك سەتلەپ كەتتى.

سەتھ (سەتھى)

  • سەتھ (سەتھى)[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] نەرسىلەرنىڭ ئۈستۈنكى تەرىپى، يۈزى:[مىسال:] ئېھ، گۈزەللىك گۈزەللىكمۇ شۇنداق بولاركەن، چوغدەك قەلب تۈن قوينىغا زىننەت قوشاركەن، يەردە يۇلتۇز، يۇلتۇز ئەمەس نۇرلۇق چىراغ ئۇ، كۆك سەتھىدە ئۈكەرنىمۇ نۇرسىز قىلاركەن

سەتىن

  • سەتىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[يەشمىسى:] يىپەككە ئوخشاش پارقىراق، تورلىما يوللۇق يىپ رەخت.

سەجئە

  • سەجئە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] قاپىيىلىك نەسر. بۇ كۆپرەك خەلق ئېغىز ئەدەبىياتىدا ئۇچرايدىغان ئالاھىدە بىر شەكىلدۇر. خەلق چۆچەكلىرى ۋە داستانلارنىڭ نەسرىي يول بىلەن يېزىلغان جايلىرىمۇ «سەجئە» دېيىلىدۇ.

سەجدە

  • سەجدە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ناماز ئوقۇغان، ئىبادەت قىلغانلارنىڭ بېشىنى ئېگىپ، ئىككى قولىنى يەرگە تىرەپ، پېشانىسىنى يەرگە تەگكۈزۈشى:[مىسال:] بۇنى كۆرگەن ھاتەم خۇشاللىقىدىن خۇداغا شۈكۈرلەر قىلىپ سەجدىگە باش قويدى.

سەجدە قىلماق

  • سەجدە قىلماق[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ناماز ئوقۇغان ياكى ئىبادەت قىلغاندا تىز چۆكۈپ، ئىككى قول بىلەن يەرنى تىرەپ، پېشانىنى يەرگە تەگكۈزمەك، باش قويماق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باش ئەگمەك، بويسۇنماق، تىز چۆكمەك:[مىسال:] يىگىت كەينىگە بۇرۇلۇپ قارىسا ئالامەت يوغان بەتھەيۋەت 77 دىۋە يىگىتكە سەجدە قىلىپ، يەر سۆيۈپ ياتقۇدەك.

سەجدىگاھ

  • سەجدىگاھ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] ① سەجدە قىلىدىغان جاي:[مىسال:] سەجدىگاھقا باش قويماق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] مۇقەددەس، ئەزىز، ئۇلۇغ جاي:[مىسال:] بۇ ۋاقىتتا ئۇنىڭ كاللىسىدا داستىخاندىن باشقا ھېچقانداق ئۇلۇغ سەجدىگاھ بولمايتتى.

سەدەپ

  • سەدەپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. .[يەشمىسى:] بەزى يۇمشاق تەنلىكلەرنىڭ يالتىراق، قاتتىق قاسىرىقى:[مىسال:] سەدەپ قۇلۇلىسى.

سەدەپگۈل

  • سەدەپگۈل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەدەپ+گۈل[[يەشمىسى:] «جەزبۇزار»غا قاراڭ.

سەدپارە

  • سەدپارە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① يۈز پارە، پارە-پارە:[مىسال:] سەدپارە يۈرىكى چېكىدۇ پىغان، تىلىدا:[مىسال:] «قوزامنى ساقلىغىن خۇدا». ∥يۈرىكىم سەدپارىسى، باسما كۆڭلەكلىك جۇۋان. ئەجەب يامان دەردى بار، شايە كۆڭلەكلىك جۇۋان.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] پەرىشان، ۋەيران:[مىسال:] زىۋىرشا سىلەردىنمۇ بەتتەرەك سەدپارە

سەدپارىچىلىق

  • سەدپارىچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پاراكەندىچىلىك، پەرىشانلىق، بىئاراملىق:[مىسال:] شۇ سەدپارىچىلىقتا بىرىڭلار، چوقان سالىسىلەر، شۇنداق قىلىپ، مېھماننىڭ كۆڭلىنى ئاچىمىز.

سەددىچىن

  • سەددىچىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] «جۇڭگو سېپىلى» دېگەن مەنىدە. سەددىچىن سېپىلىنى كۆرسىتىدۇ.

سەددىچىن سېپىلى

  • سەددىچىن سېپىلى[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] مىلادىيىدىن ئىلگىرىكىⅢئەسىردە چىن شىخۇاڭ دۆلەتنى بىرلىككە كەلتۈرگەندىن كېيىن، شىمالدىكى ھونلارنىڭ ھۇجۇمىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن ھەرقايسى بەگلىكلەر قورغان سېپىللارنى تۇتاشتۇرۇش ئاساسىدا سالدۇرغان ئۇزۇن سېپىل. غەربتە جيايۈگۈەندىن باشلىنىپ شەرقتىكى شەنخەيگۈەندە ئاياغلىشىدۇ. ئومۇمىي ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 6700 كىلومېتىر كېلىدۇ.

سەدىر

  • سەدىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ۋاڭلىق تۈزۈمىدە كەتىۋالنىڭ يېتەكىچلىكىدە ئاش يىغىدىغان ۋە ساڭغا قارايدىغان كىشى.

سەدىقە

  • سەدىقە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ① تىلەمچى ياكى موھتاجلارغا بېرىلىدىغان ئىنئام، خەير-ئېھسان:[مىسال:] مەخسۇت بەگ 30 مىڭ داچەن سەدىقە تارقاتتى.[يەشمىسى:] ② نىجات ئىزدەپ، ئەزىز ئەۋلىيا-ئەنبىيالارنىڭ روھىغا ئاتاپ خۇدا يولىدا بېرىلىدىغان ئېھسان:[مىسال:] مەسچىتلەرنىڭ سەدىقە كىرىمىنى خەلققە، ئىسلامغا پايدىلىق ئىشلارغا ئىشلىتىش كېرەك.

سەدىقە-پىتىر

  • سەدىقە-پىتىر[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] روزا ئاخىرلىشىپ ئېغىز ئېچىلغاندا قىلىنىدىغان سەدىقە ۋە سەدىقە قىلىنىدىغان نەرسە.

سەدىقىچى

  • سەدىقىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەدىقە تىلىگۈچى.

سەدىقىخانا

  • سەدىقىخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] خەلقتىن سەدىقە يىغىپ يېتىم-يېسىر، مۇساپىرلار ئۈچۈن سەرپ قىلىدىغان ئورۇن:[مىسال:] قەشقەردە بۇرۇن سەدىقىخانىلار قۇرۇلغانىدى.

سەرⅠ

  • سەرⅠ[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئېغىرلىق ئۆلچەم بىرلىكى، بىر جىڭنىڭ ئوندىن بىرى:[مىسال:] بىر سەر ئالتۇن، بىر سەر كۈمۈش. * مىڭ سەرنى يوقاتقان بىر سەر (ماقال).

سەرⅡ

  • سەرⅡ[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باش، كاللا.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئالدىنقى قاتاردىكى، خىللانغان، باشلامچى:[مىسال:] سەر لەشكەر.

سەراپⅠ

  • سەراپⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] مۇنچا، ھاممام:[مىسال:] سەراپقا چۈشمەك.

سەراپⅡ

  • سەراپⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] «ئېزىتقۇ»غا قاراڭ:[مىسال:] يىراقتا بىر كۆرۈنۈپ، بىر كۆرۈنمەي غايىب بولۇپ كېتىۋاتقان سەراپ بىزنى ئېزىقتۇرالمىدى.

سەرەتان

  • سەرەتان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] ① سەرەتان بۇرجى.[يەشمىسى:] ② 24 مەۋسۇمنىڭ سەككىزىنچىسى. مىلادىيە 5-ئاينىڭ 20، 21 ياكى 22-كۈنلىرىگە توغرا كېلىدۇ:[مىسال:] سۇمبۇلدا سۇ سال، مىزاندا تەر، سەرەتاندا ئور (ماقال).[يەشمىسى:] ③ راك:[مىسال:] ھازىر ئۇيغۇر تېبابىتى شىپاخانىلىرى سەرەتان، بەرەس (ئاقكېسەل)كېسەللىكلىرى ئۈستىدە تەتقىقات ئېلىپ بېرىپ. بۇنىڭغا دورا ۋە چارىلار تېپىۋاتىدۇ.

سەرەتان بۇرجى

  • سەرەتان بۇرجى[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] ئېكلىپتىكىدىكى 12 بۇرجنىڭ تۆتىنچىسى. ئاستروومىيىلىك ئۇزۇنلۇقى °90 تىن °120 قىچە. ئەسلىي ئورنى سەرەتان يۇلتۇز تۈركۈمىدە بولۇپ، يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن جەۋزا يۇلتۇز تۈركۈمىگە يۆتكەلگەن. ھەر يىلى 6-ئاينىڭ 22-كۈنىنىڭ ئالدى-كەينىدە قۇياش بۇ يازلىق كۈنتوختىشى بولىدۇ.

سەرەڭگە

  • سەرەڭگە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئوت ھاسىل قىلغۇچى بىر خىل بۇيۇم، قېپى قۇتا شەكلىدە، ئىچىدە ئىنچىكە ياغاچ پارچىلىرىدىن قىلىنغان ئۇششاق تاللىرى بولىدۇ. تاللىرىنىڭ بىر بېشى فوسفور ياكى گۈڭگۈرت بىرىكمىلىرىگە چىلانغان، قېپىنىڭ يان تەرىپىگە فوسفور سۈركەلگەن. تېلىنى قېپىغا سۈركىگەن ھامان ئوت ھاسىل بولىدۇ.

سەرەمەس

  • سەرەمەس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] تىلما كېسىلى.

سەرەمجان

  • سەرەمجان[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆي، زال قاتارلىقلارنىڭ ئىچىگە قويۇلغان بىسات، جاھاز، جابدۇق قاتارلىق نەرسە-كېرەك:[مىسال:] ئۆي سەرەمجانلىرى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ھەممە نەرسىلەر خىلى-خىلى بىلەن ئۆز جايى-جايىغا رەتلىك تىزىپ قويۇلغان؛ تەرتىپلىك، رەتلىك:[مىسال:] ھويلا ئىچى شۇنچە پاكىز، سەرەمجان، گۈللۈكلەردىكى گۈللەر كىشىنىڭ زوقىنى قوزغاپ تۇراتتى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئىشنى جايى-جايىدا، تەرتىپلىك، رەتلىك بېجىرىدىغان؛ ئىنچىكە ۋە پۇختا ئىش قىلىدىغان:[مىسال:] سەرەمجان ئادەم. سەرەمجان ئايال.

سەرەمجانلاشتۇرماق

  • سەرەمجانلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سەرەمجانلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭ بۇ كىچىككىنە خانىسىنى قايسى قىز كېلىپ شۇنچە چىرايلىق سەرەمجانلاشتۇرۇپ بەردى

سەرەمجانلاشتۇرۇلماق

  • سەرەمجانلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سەرەمجانلاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] پېشايۋان ئوتقاشتەك گىلەملەر بىلەن سەرەمجانلاشتۇرۇلدى.

سەرەمجانلاشماق

  • سەرەمجانلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سەرەمجىنى بار بولماق:[مىسال:] ئۆيلىرى ئوبدانلا سەرەمجانلىشىپ قالدى.[يەشمىسى:] ② سەرەمجانلىرى رەتلىك، جاي جايىغا قويۇلماق، سەرەمجان ھالەتكە كەلمەك، سەرەمجان بولماق:[مىسال:] ياغاچلار ئىشچىلارنىڭ قىزغىن ھەرىكەتلىنىشى بىلەن بىردەمدىلا سەرەمجانلاشتى.

سەرەمجانلىق

  • سەرەمجانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەرەمجان بولغان ھالەت:[مىسال:] تەكشۈرگۈچىلەر ئەتراپتىكى ئادەتتىن تاشقىرى تازىلىق ۋە سەرەمجانلىقتىن ھەيران بولغانلىقىنى يوشۇرالمىدى.

سەربەست

  • سەربەست[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئۆزىنى ئەركىن ھېس قىلىدىغان؛ ئەركىن، مۇستەقىل:[مىسال:] ئىچىپ سۇنغان شارابىڭنى بولۇپ مەست، ئېلىپ بىردەم نەپەس، ئازاد-سەربەست.

سەربىز

  • سەربىز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] مۇرەككەپ گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى سۆگەت يوپۇرمىقىغا ئوخشاش بولۇپ، گىرۋىكىدە ھەرىنىڭكىدەك چىشلىرى بولىدۇ. گۈلىنىڭ چۆرىسى ئاق، ئوتتۇرىسى سېرىق، كۈزدە ئېچىلىدۇ.

سەرپⅠ

  • سەرپⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئومۇمەن بىرەر مەقسەت ئۈچۈن پۇلىنى ياكى كۈچىنى. زېھنىنى ئىشلىتىش؛ خىراجەت؛ چىقىم:[مىسال:] پۇل سەرپ قىلماق. كۈچ سەرپ قىلماق. زېھنىنى سەرپ قىلماق.

سەرپⅡ

  • سەرپⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] مورفولوگىيە.

سەرپاي

  • سەرپاي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] كىيىم-كېچەك، ئۈستۋاش:[مىسال:] ئايال يېڭى سەرپايلارنى ساندۇقتىن ئېلىپ بەردى.

سەرپلەنمەك

  • سەرپلەنمەك[يەشمىسى:] «سەرپلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] باھاردا ئۈزۈم تېلى يىلتىزلىرى ئارقىلىق تۇپراقتىكى مىنېرال ماددىلىق سۇلارنى سۈمۈرىدۇ. بۇ ۋاقىتتا تېخى تال يوپۇرماقلىرى چىقمىغانلىقى بۇ سۇلار سەرپلەنمەيدۇ-دە، تالنىڭ زەرەرلەنگەن جايىدىن بىرنەچچە كۈنگىچە ئېقىپ تۇرىدۇ.

سەرپلىمەك

  • سەرپلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] خىراجەت، چىقىم قىلماق؛ سەرپ قىلماق، ئىشلەتمەك:[مىسال:] پۇل سەرپلىمەك.

سەرپۇش

  • سەرپۇش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] تۆپىسى تۆرۈك ھەم ئېگىزرەك، چۆرىسىگە قاما ياكى كۆرپىدىن نىسبەتەن تارراق جىيەك تۇتۇلىدىغان بىر خىل تۇماق، سەللە تۇمىقى:[مىسال:] بوۋاي بېشىغا نېپىز سەرپۇش كىيىۋالغانىدى. ∥سەرپۇش تۇماق.

سەرپىيات

  • سەرپىيات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] خىراجەتلەر، چىقىملار:[مىسال:] ماي سەرپىياتى. ئېنېرگىيە سەرپىياتى. توك سەرپىياتى.

سەرتال

  • سەرتال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەر+تال[[يەشمىسى:] باراقسانلاپ، كۆركەم ئۆسكەن تال:[مىسال:] ئىشىك ئالدى سەرتاللار، شاخ-شاخىدا مارجانلار، بىزنى دېگەن يارانلار، ھەر كوچىدا ۋەيرانلار.

سەرخۇشⅠ

  • سەرخۇشⅠ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] كەيپ قىلغان، كەيپى بار، بىرئاز مەست، شىركەيپ.

سەرخۇشⅡ

  • سەرخۇشⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئىلىشاڭغۇ، ساراڭ قېتىش، تەلۋە.

سەرخۇشلۇق

  • سەرخۇشلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەستلىك، شىركەيپلىك.

سەرخىس

  • سەرخىس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سەرخىس ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى پەيسىمان مۇرەككەپ يوپۇرماق، كىچىك يوپۇرماقلىرى ئورغاققا ئوخشايدۇ، سپورا خالتىسى توپ ھالەتتىكى تەڭگە شەكلىدە بولۇپ، يوپۇرماقنىڭ دۈمبە تەرىپىگە تىزىلىدۇ. يىلتىزى دورىغا ئىشلىتلىدۇ. ئادەتتە قان توختىتىش ۋە مەددە چۈشۈرۈش دورىسى قىلىنىدۇ.

سەرخىل

  • سەرخىل[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە+ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئالدىنقى قاتاردىكى، خىللانغان، تاللانغان:[مىسال:] سەرخىل قوغۇن. *گۈلنىڭ سەرخىلى گۈل ئارىسىدا، ئەرنىڭ سەرخىلى ئەل ئارىسىدا (ماقال).

سەرخىللاشتۇرماق

  • سەرخىللاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سەرخىللاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] كەسىپ قۇرۇلمىسىنى سەرخىللاشتۇرۇپ، ياخشى ئايلىنىشنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش كېرەك.

سەرخىللاشتۇرۇلماق

  • سەرخىللاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سەرخىللاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سەرخىللاشماق

  • سەرخىللاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] تاللانغان، خىللانغان قاتارغا ئۆتمەك، خىللاشماق:[مىسال:] يېقىنقى يىللاردىن بىرى زىيالىيلار قوشۇنى خېلى زور دەرىجىدە سەرخىللاشتى.

سەرخىللىق

  • سەرخىللىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئېسىللىق، ئالىيلىق، خىللىق:[مىسال:] بۇ باغ ھەقىقەتەنمۇ مېۋىلەرنىڭ سەرخىللىقى، موللۇقى بىلەن كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى ئالاھىدە تارتاتتى.

سەردار

  • سەردار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] قوشۇن باشلىقى، لەشكەر بېشى، قوماندان:[مىسال:] ھوشۇر بەگ سەردارنى ئەۋەتىپ خەۋەر ئالغۇدەك بولسا، 31 لەك ئافغان لەشكىرى يېتىپ كەپتۇ.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باشچى، يولباشچى، رەھبەر:[مىسال:] ئەل-يۇرتقا سەردار بولغان ئادەم قېرىنداشلىرى ئۈچۈن ئۆز جېنىنى پىدا قىلالىشى لازىم.[يەشمىسى:] ③ ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سەردان

  • سەردان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] توق، تولۇق دان ئالغان، ئوخشىغان (دان ۋە مېۋە-چېۋىلەر ھەققىدە):[مىسال:] سەردان ئۈزۈم. سەردان ئۆرۈك.

سەرراپ

  • سەرراپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] پۇلنى پارچىلاپ بېرىش ياكى باشقا مەملىكەت پۇلىغا ئالماشتۇرۇپ بېرىش ئىشى بىلەن شۇغۇللانغۇچى ۋە ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق نەپ ئېلىپ تىرىكچىلىك قىلغۇچى كىشى، پۇل، ئالتۇن سودىگىرى:[مىسال:] سەرراپ بازىرى.

سەرراپخانا

  • سەرراپخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] سەرراپلارنىڭ ئىش بېجىرىش ئورنى.

سەرراپلىق

  • سەرراپلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەرراپلار قىلىدىغان ئىش، كەسىپ، خىزمەت:[مىسال:] سەرراپلىق قىلماق.

سەرراچ

  • سەرراچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئېگەر-جابدۇق ياسايدىغان ئۇستا.

سەرراچلىق

  • سەرراچلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەرراچ قىلىدىغان ئىش. ھۈنەر، يەنى ئېگەر-جابدۇق ئىشى، ھۈنىرى:[مىسال:] سەرراچلىق قىلماق

سەرسام

  • سەرسام[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] مېڭە پەردە ياللۇغى؛ مېنىنگىت.

سەرسان

  • سەرسان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئۆز يۇرت-ماكانىدىن ئايرىلىپ ھەر يەر، ھەر جايدا يۈرىدىغان؛ سەرگەردان:[مىسال:] سەرسان ئادەم. سەرسان بولماق.

سەرسانە

  • سەرسانە[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] سەرسانىلىق ئىچىدە، سەرسان بولۇپ:[مىسال:] تېپىرلاپ قەپەستىكى قۇشتەك، كۆرگىنىم يامان چۈشتەك، بولۇپ يۈرگەندە سەرسانە، ئاڭا يەنە ئەلەم قاتتى.

سەرسانچىلىق

  • سەرسانچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سەرسانلىق»قا قاراڭ:[مىسال:] موللازەيدىننىڭ ھاياتى نامراتچىلىق، سەرسانچىلىقتا ئۆتكەنىدى.

سەرسان-سەرگەردان

  • سەرسان-سەرگەردان[يەشمىسى:] ھەددىدىن ئارتۇق سەرسان ۋە سەرگەردان:[مىسال:] بۇ پەرىلەر يۇرتمۇيۇرت سەرسان-سەرگەردان بولۇپ يۈرۈشۈپتۇ.

سەرسانلىق

  • سەرسانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەرگەردانلىق، ئۆزگە يۇرتلاردا سەرسان-سەرگەردان بولۇپ يۈرۈش:[مىسال:] ئۇ: «مەن نېمىشقا ئىككى يىل سەرسان بولۇپ يۈردۈم. بۇ سەرسانلىقنىڭ نەتىجىسى نېمە بولار» دەپ ئويلايتتى.

سەرسۇك

  • سەرسۇك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بېشى قايغان، ھوشىنى يوقاتقان.

سەرقەلەم

  • سەرقەلەم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە+ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] ئۆي تېمىنىڭ كۆركەم ھەم چىرايلىق كۆرۈنۈشى ئۈچۈن، ئۆينىڭ ئالدى ۋە يان تېمىنىڭ ئۈستى قىسمىغا چىقىرىلىدىغان گىرۋەك.

سەركاتىپ

  • سەركاتىپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە+ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] كاتىپلارنىڭ باشلىقى، باش كاتىپ؛ كاتىپ:[مىسال:] ئۆي ئىچى جىملىققا چۆككەن شۇ قەدەر، سەركاتىپ قەلىمى يورغىلا پەقەت.

سەركار

  • سەركار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئىشنى باشقۇرغۇچى، ئىش بېشى، رەھبەر:[مىسال:] ئىش بىلگۈچى ئاقىللار بولدىلەر خار، ئىش بىلمىگەن نادانلار بولدى سەركار.

سەركە

  • سەركە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① پىچىلغان ئەركەك ئۆچكە:[مىسال:] قوينى سەركە باشلايدۇ، ئويۇننى ئەركە (ماقال).[يەشمىسى:] ② جەرەننىڭ ئەركىكى، ئەركەك جەرەن:[مىسال:] جەرەن سەركىسى ئۇدۇلدىكى ئانچە ئېگىز بولمىغان تاقىر تاغ تەرەپكە يول ئالدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باشقىلارنى يېتەكلىگۈچى؛ يولباشچى:[مىسال:] ئالىم ئۇلارنىڭ سەركىسى ئىكەن. بىز ئالدى بىلەن ئۇنى تېپىپ سۆزلىشەيلى.

سەركەردە

  • سەركەردە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[كونا[يەشمىسى:] ① لەرشكەر بېشى، قوماندان:[مىسال:] سوپىئاخۇن قوزغىلاڭ كۆتۈرگەن ۋە ئىنتايىن غەلىبىلىك جەڭ قىلىۋاتقان خەلقنىڭ مەشھۇر سەركەردىلىرىدىن بولۇپ يېتىشكەنىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] يولباشچى، باشلىق:[مىسال:] جانابلىرى دانىشمەن سەركەردىمىزنى خاتىرە شەرىپلىرىدىن چىقىرىپ قويمىغانلا، دېدى ئۇ سىپايىلىك بىلەن.

سەركەردىلىك

  • سەركەردىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قوماندانلىق، يولباشچىلىق، رەھبەرلىك:[مىسال:] مەن جانابىي پاسىباننىڭ بۇيرۇقىغا بىنائەن، قوشۇنغا سەركەردىلىك قىلىپ ياۋنى تارمار قىلىمەن.

سەركەش

  • سەركەش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئىتائەتسىز، گەدەنكەش.

سەركەشلىك

  • سەركەشلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىتائەتسىزلىك، بويۇنتاقلىق.

سەركىچۆپ

  • سەركىچۆپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەركە+چۆپ[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] باشاقلىقلار ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. باھار پەسلىدە دەسلەپ گۈلى ئېچىلىپ، كېيىن يوپۇرماق چىقىرىدۇ. گۈل باشىقى ئۈستىدە قويۇق ئۆسكەن ئاق رەڭدىكى تۈكلىرى بولىدۇ. يىلتىزسىمان غولىنى ئىستېمال قىلغىلى ياكى دورىغا ئىشلەتكىلى، يوپۇرمىقىدىن يامغۇرلۇق كىيىملەرنى توقۇغىلى بولىدۇ.

سەرگەردان

  • سەرگەردان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئۆز يۇرت-ماكانىدىن ئايرىلىپ، توغرا كەلگەن يەردە يېتىپ-قوپۇپ ھايات كەچۈرىدىغان؛ سەرسان:[مىسال:] سەرگەردان كىشى. سەرگەردان بولماق.

سەرگەردانلىق

  • سەرگەردانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يۇرت-ماكانىدىن ئايرىلىپ ياقا يۇرتلاردا سەرسان يۈرۈش، سەرسانلىق:[مىسال:] سەرگەردانلىقتا تۇرمۇش كەچۈرمەك.

سەرگەز

  • سەرگەز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] گۈللۈك ماتا:[مىسال:] بۇرۇن ئاياللار سەرگەزدىن كۆڭلەك، ماتادىن ئىشتان كىيەتتى.

سەرگۈزەشت

  • سەرگۈزەشت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] باشتىن ئۆتكەن ۋەقەلەر، باشتىن ئۆتكەن ئىشلار، كەچۈرمىش:[مىسال:] «تۆمۈر خەلپە يېغىلىقى»دا ھايات قالغان بۇ ئىككى سەپداش ئۆزلىرىنىڭ 20 يىللىق سەرگۈزەشتلىرىنى ھېكايە قىلىشىپ ئولتۇراتتى.

سەرلەپ-مىسقاللاپ

  • سەرلەپ-مىسقاللاپ[يەشمىسى:] ناھايىتى ئاز، ئاز-ئازدىن؛ ناھايىتى تېجەپ.

سەرلەتمەك

  • سەرلەتمەك[يەشمىسى:] «سەرلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ئالتۇنلارنى سەرلىتىپ بولۇپ، قولياغلىقىغا ئورىدى-دە، زەرگەر بىلەن خوشلىشىپ دۇكاندىن چىقتى.

سەرلەشمەك

  • سەرلەشمەك[يەشمىسى:] «سەرلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار ئالتۇنلارنى سەرلىشىپ بولۇپ، بازارغا قاراپ يول ئالدى.

سەرلەنمەك

  • سەرلەنمەك[يەشمىسى:] «سەرلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەرلەشكەر

  • سەرلەشكەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] لەشكەر بېشى، قوماندان.

سەرلەۋھە

  • سەرلەۋھە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە+ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] كىتاب، ئەسەر، ماقالە ۋە شۇ قاتارلىقلارنىڭ نامى؛ ماۋزۇ.

سەرلەۋھىسىز

  • سەرلەۋھىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەرلەۋھىسى يوق، سەرلەۋھە قويۇلمىغان، ماۋزۇسىز.

سەرلەۋھىلىك

  • سەرلەۋھىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەرلەۋھىسى بار، سەرلەۋھە قويۇلغان، ماۋزۇلۇق.

سەرلىك

  • سەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سەرنى ئۆلچەم بىرلىكى قىلغان، سەرلەپ تارتىدىغان نەرسىلەرنى ئۆلچەيدىغان:[مىسال:] سەرلىك تارازا. سەرلىك جىڭ.[يەشمىسى:] ② مەلۇم سەر ئېغىرلىقىدىكى؛ مەلۇم سەر قىممىتىگە ئىگە:[مىسال:] بىر سەرلىك تەڭگە.

سەرلىمەك

  • سەرلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سەرلىك تارازىدا تارتماق، سەرنى ئۆلچەم بىرلىكى قىلغان ئاساستا ئۆلچىمەك.

سەرمايە

  • سەرمايە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] تىجارەت ياكى كەسىپكە سېلىنغان دەسمايە، مەبلەغ، كاپىتال، پۇل.

سەرمايىدار

  • سەرمايىدار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] تىجارەت ياكى كەسىپكە سېلىنغان پۇل، مەبلەغ، مال-دۇنيا، دەسمايە ئىگىسى؛ كاپىتالىست.

سەرمايىسىز

  • سەرمايىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەرمايىسى يوق، ھېچقانداق سەرمايىگە ئىگە بولمىغان:[مىسال:] سەرمايسىز كىشى.

سەرمايىلىك

  • سەرمايىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەرمايىسى بار، سەرمايىگە ئىگە بولغان.

سەرمۇنشى

  • سەرمۇنشى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە+ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] باش كاتىپ؛ سەركاتىپ.

سەرۋاز

  • سەرۋاز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئاددىي ئەسكەر، لەشكەر.

سەرۋەر

  • سەرۋەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① يول باشلىغۇچى، يولباشچى.[يەشمىسى:] ② ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سەرۋى

  • سەرۋى[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئىسىم.[يەشمىسى:] ئارچا.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:]سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قەددى-قامىتى كېلىشكەن، چىرايلىق (ئاياللار ھەققىدە).

سەرىچ

  • سەرىچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سەرپۇش، سەرپۇش تۇماق.

سەرىمەك

  • سەرىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] غەم قىلماق، غەم يېمەك.

سەزدۈرمەك

  • سەزدۈرمەك[يەشمىسى:] «سەزمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ، ئىمام-مەزىنلەرگە بۇ ئەھۋاللارنى زادى سەزدۈرمىدى.

سەزگۈ

  • سەزگۈ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئوبيېكتىپ شەيئىلەرنىڭ ئادەم مېڭىسىدە پەيدا قىلغان ئىنكاسى، سېزىم، تەسىر، تۇيغۇ.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] روھىي كەچۈرمىش، ئىچكى ھېسسىيات، تەسىرات؛ پىكىر:[مىسال:] ئۇنىڭ پېشانىسىنى چوڭقۇر قورۇقلار باسقان، يۈرىكى كەلگۈسىنىڭ دەھشەتلىك سەزگۈلىرى بىلەن تولغانىدى.

سەزگۈچى

  • سەزگۈچى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېزىدىغان، ھېس قىلىدىغان:[مىسال:] سەزگۈچى كالپۇك. ∥بىلىم بىلگۈچىدە، ئەقىل-سەزگۈچىدە (ماقال).

سەزگۈر

  • سەزگۈر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سېزىش ئىقتىدارى، سېزىمچانلىقى كۈچلۈك؛ تاشقى تەسىرنى تېز سېزىدىغان، سېزىمچان:[مىسال:] سەزگۈر ئىت. ∥ ئادەمنىڭ قۇلىقى، بۇرنى، تىلى، كۆزى ۋە تېرىسى ناھايىتى سەزگۈر كېلىدۇ.[يەشمىسى:] ② زېرەك، ھوشيار:[مىسال:] ئۇ، ناھايىتى سەزگۈر، چېچەن، ئەقىللىق قىز ئىكەن.

سەزگۈرلەشتۈرمەك

  • سەزگۈرلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سەزگۈرلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سەزگۈرلەشتۈرۈلمەك

  • سەزگۈرلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سەزگۈرلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەزگۈرلەشمەك

  • سەزگۈرلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سەزگۈر ھالەتكە كەلمەك، سەزگۈر بولماق، سەزگۈرلۈكى ئاشماق:[مىسال:] سابىر تېخىمۇ سەزگۈرلىشىپ كەتتى-دە، «ئىنقىلاب» نىڭ دەسلەپكى يېتەكىچلىرىدىن بىرى بولۇپ ئوتتۇرىغا چىقتى.

سەزگۈرلۈك

  • سەزگۈرلۈك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>پسىخولوگىيە<[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ تاشقىي تەسىرىنى سېزىش ياكى ئۇنى قوبۇل قىلىش ئىقتىدارى:[مىسال:] قېنى مەندىكى ئەقىل ۋە سەزگۈرلۈك.

سەزمەك

  • سەزمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سەزگۈ ئەزالىرى ۋە نېرۋىلىرى ئارقىلىق ھېس قىلماق؛ تۇيماق، بىلمەك:[مىسال:] ئەتىر پۇرىقىنى سەزمەك.

سەس

  • سەس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئاۋاز، تاۋۇش، ئۈن؛ سادا.

سەسكەندۈرمەك

  • سەسكەندۈرمەك[يەشمىسى:] «سەسكەنمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ يېقىمسىز ئاۋاز كىشىلەرنى تولىمۇ سەسكەندۈرىدۇ.

سەسكەنمەك

  • سەسكەنمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىرەر تاشقى ئامىلنىڭ تەسىرىدىن بىردىنلا چۆچۈمەك، تىترىمەك، سىلكىنمەك:[مىسال:] جالال بېشىدا چاقماق چېقىلغاندەك سەسكىنىپ كەتتى. ھەممە بىردىن ئۇنىڭغا قارىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىزارلىق ۋە يىرگىنىشلىك ھېس قىلماق؛ بىزار بولماق، يىرگەنمەك:[مىسال:] بۇ قىلىقلارنى كۆرگەندە شۇنداق سەسكەندىم.

سەسكىنىشمەك

  • سەسكىنىشمەك[يەشمىسى:] «سەسكەنمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭ بۇ قىلىقىدىن كىشىلەر سەسكىنىشمەكتە ئىدى.

سەغىرە

  • سەغىرە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ① بالاغەتكە يەتمىگەن نارەسىدە بالا، سەبىي بالا.[يەشمىسى:] ② يېتىم بالا، يېتىم:[مىسال:] سەغرىلەر ھەققى.

سەقەنقۇر

  • سەقەنقۇر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل بېلىق، بېشى ئاتقا، تېنى راكقا ئوخشايدۇ ۋە ياپىلاق كېلىدۇ. پۈتۈن تېنى سۆڭەك ھالقىلاردىن تۈزۈلگەن قاتتىق قاسىراق ئىچىدە تۇرىدۇ. رەڭگى ئاق، سېرىق ياكى قوڭۇر رەڭلەردە بولىدۇ. قۇيرۇقى ئېگىلىدۇ، قاسىراقلىق كىچىك ھايۋانلار بىلەن ئۇزۇقلىنىدۇ. ئەركىكىنىڭ قورسىقىدا بالا يېتىلدۈرۈش خالتىسى بولۇپ، چىشىسى ئۆزىنىڭ تۇخۇمىنى ئۇنىڭغا سالغاندىن كېيىن ئۇرۇقلىنىدۇ ۋە كىچىك بېلىجانلارنى چىقىرىدۇ. چوڭلىرى ئادەتتە تېبابەتتە قىممەتلىك دورا ھېسابلىنىدۇ.

سەقىمە

  • سەقىمە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] جانلىق تىل.[يەشمىسى:] ماقال-تەمسىل:[مىسال:] -يولۇچىلارنىڭ رەسمىدە ياز يول يۈر-ئاتماس تاڭدا، قىش يول يۈر-كۈن چىققاندا دەيدىغان سەقىمىسى بار.

سەك

  • سەك[سۆز تۈركۈمى:] تەقلىد سۆز.[يەشمىسى:] ئادەملەرنىڭ ئىزىدا تۇرالماي، مېڭىپلا تۇرۇش ھالىتى.

سەكتە

  • سەكتە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] بىر خىل كېسەللىك. بۇنىڭدا مېڭە قان ئايلىنىشنىڭ قاتتىق توسالغۇغا ئۇچرىشى سەۋەبىدىن تۇيۇقسىز ھوشسىزلىنىپ، بەدەننىڭ يېرىمى ۋە ئايرىم قىسىملىرى پالەچلىنىدۇ.

سەكرات

  • سەكرات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] جان تالىشىۋاتقان، جان ئۈزۈۋاتقان چاغ، ھالەت:[مىسال:] سەكراتقا چۈشمەك.

سەكرەتمە

  • سەكرەتمە[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەكرىتىپ چىقىرىلغان، سەكرىتىلگەن.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>سۇ ئىشلىرى<[يەشمىسى:] سۇ ئىنشائاتلىرى ئىچىدىكى سۇنى سەكرىتىپ چۈشۈرىدىغان پەلەمپەي شەكىللىك قۇرۇلما.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىچىك تاشنى سۇ يۈزىنى بويلىتىپ سۇغا ئاتقاندا، تاشنىڭ سۇ يۈزىدە ھاسىل بولىدىغان سەكرەش ھالىتى:[مىسال:] سۇغا تاش ئېتىپ سەكرەتمە چىقارماق.

سەكرەتمەك

  • سەكرەتمەك[يەشمىسى:] «سەكرىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مەن تەلەيخاننى ئاتقا مىنگەشتۈرۈپ، ئاتنى ئۆستەڭدىن سەكرەتتىم.

سەكرەش

  • سەكرەش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ كونا سۈپەتتىن يېڭى سۈپەتكە ئۆتۈشى.

سەكرەشمەك

  • سەكرەشمەك[يەشمىسى:] «سەكرىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ھەممەيلەن سىناق نەتىجىسىدىن شادلىنىپ سەكرىشىپ، بىر-بىرىنى تەبرىكلەشتى.

سەكرىگۈچ

  • سەكرىگۈچ[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بالىلار ئويۇنلىرى ۋە شۇنىڭدەك تەنتەربىيە تۈرلىرىدە سەكرەش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان نەرسىلەرنىڭ ئومۇمىي نامى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەكرەيدىغان، سەكرىيەلەيدىغان:[مىسال:] سەكرىگۈچ مىنا.

سەكرىمە

  • سەكرىمە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەكرەپ چىقىدىغان، سەكرەيدىغان:[مىسال:] سەكرىمە كۆرۈنۈش. سەكرىمە ھەرىكەت.

سەكرىمەك

  • سەكرىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① تاقلىماق، ئۆتمەك:[مىسال:] سەكرەپ چىقماق. سەكرەپ چۈشمەك. سەكرەپ كەتمەك.

سەك-سەك

  • سەك-سەك[يەشمىسى:] «سەك» سۆزىنىڭ تەكرارلىنىشى.

سەكسەن

  • سەكسەن[سۆز تۈركۈمى:] سان.[يەشمىسى:] ئوننىڭ سەككىز قېتىم قوشۇلۇشىدىن ھاسىل بولغان سان:[مىسال:] سەكسەن جىڭ ئۇن. سەكسەن ئادەم.

سەكسەنئاياغ

  • سەكسەنئاياغ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەكسەن+ئاياغ[[يەشمىسى:] «سەكسەنپۇتⅡ»قا قاراڭ.

سەكسەنپاچاق

  • سەكسەنپاچاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەكسەن+پاچاق[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سەكسەنپۇتⅡ.

سەكسەنپۇتⅠ

  • سەكسەنپۇتⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەكسەن+پۇت[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بۇغۇم ئاياغلىق ھايۋان. تېنى ئۇزۇن ھەم ياپىلاق، دۈمبىسى قارا يېشىل، قورسىقى سارغۇچ قوڭۇر، بېشىدا قامچىسىمان سەزگۈ مۈڭگۈزچىسى بولىدۇ. گەۋدىسى نۇرغۇن بوغۇملاردىن تۈزۈلىدۇ. ھەربىر بوغۇمىدا بىر جۈپتىن پۇتلىرى بولۇپ، بىرىنچى جۈپ پۇتى ئىلمەك كېلىدۇ. ئۇنىڭدا يەنە زەھەر بېزى بولۇپ، زەھەر سۇيۇقلۇقى ئاجرىتىپ چىقىرىدۇ. كىچىك ھاشاراتلار بىلەن ئوزۇقلىنىدۇ. تېبابەتچىلىكتە دورىغا ئىشلىتىلىدۇ.

سەكسەنپۇتⅡ

  • سەكسەنپۇتⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەكسەن+پۇت[[يەشمىسى:] ① خامان ياكى ئېتىز ئىشلىرىدا ئىشلىتىلىدىغان نۇرغۇن پۇتلۇق ياغاچ تولۇق؛ سەكسەنئاياغ.[يەشمىسى:] ② كەلكۈننى توسۇش ئۈچۈن ياسالغان نۇرغۇن پۇتلۇق ياغاچ جازا.

سەكسەنخالتا

  • سەكسەنخالتا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەكسەن+خالتا[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] دورىگەر، دورىپۇرۇش:[مىسال:] ئۇلار بازار ئارىلاپ مېڭىپ، يېڭىدىن ئېچىلغان سەكسەنخالتا دۇكىنى ئالدىغا كەلدى.

سەككىز

  • سەككىز[سۆز تۈركۈمى:] سان.[يەشمىسى:] يەتتىدىن كېيىن كەلگەن توققۇزدىن بۇرۇن كەلگەن سان ياكى مىقدار.

سەككىزەيلەن

  • سەككىزەيلەن[سۆز تۈركۈمى:] سان.[يەشمىسى:] سەككىز كىشى، سەككىز ئادەم.

سەككىزلىك

  • سەككىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يۈزىگە سەككىز رەقىمى بىلەن سەككىز دانە شەرتلىك بەلگە بېسىلغان قارتا:[مىسال:] تاپاننىڭ سەككىزلىكى.

سەككىزىنچى

  • سەككىزىنچى[سۆز تۈركۈمى:] سان.[يەشمىسى:] ئورۇن تەرتىپى سەككىز رەقىمى بىلەن بەلگىلەنگەن؛ يەتتىنچىدىن كېيىن، توققۇزىنچىدىن ئىلگىرى، 8-نومۇرلۇق.

سەكلەشمەك

  • سەكلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئەركەك ئىت بىلەن قانجۇق بىر-بىرى بىلەن جۈپلەشمەك؛ چاقالاشماق.

سەكىلدەتمەك

  • سەكىلدەتمەك[يەشمىسى:] «سەكىلدىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئاپىسى ئايگۈلنى ئارقىسىغا سېلىۋېلىپ بىركۈن سەكىلدىتىپ يۈردى.

سەكىلدەشمەك

  • سەكىلدەشمەك[يەشمىسى:] «سەكىلدىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] مۇشۇ ئىش تۈپەيلى ئۇلار بىر كۈن سەكىلدىشىپ يۈردى.

سەكىلدىمەك

  • سەكىلدىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئىزىدا تۇرالماي قاتراپلا يۈرمەك بىر ئىزىدا تۇرالماي قالماق:[مىسال:] ئايشەم مۇشۇ كۈنلەردە ئۆيدە ئولتۇرماي تولا سەكىلدەيدىغان بولۇپ قالدى.

سەگ

  • سەگ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئىت.

سەگەك

  • سەگەك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سەزگۈر، تۇيغۇن:[مىسال:] سەگەك ئىتلارنىڭ ئاندا-ساندا قاۋاپ قويۇشلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، كېچە جىمجىت ئىدى.[يەشمىسى:] ② ھوشيار، سەزگۈر:[مىسال:] گۆھەرخان چوڭ ئانام تۆلەككە بۇ كېچە سەگەك يېتىشنى ئېيتتى.

سەگەكلەشتۈرمەك

  • سەگەكلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سەگەكلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] شۇ تاپتا ئۇ بارلىق ھوش-كاللىسىنى يىغىپ، ئۆزىنى تېخىمۇ سەگەكلەشتۈردى.

سەگەكلەشتۈرۈلمەك

  • سەگەكلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سەگەكلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەگەكلەشمەك

  • سەگەكلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سەگەك ھالەتكە كەلمەك، سەگەكلىكى ئاشماق، سەگەك بولماق:[مىسال:] ئەپيۈن خۇمارىدىن كۆزلىرى يۇمۇلۇپ كېتىۋاتقان بەشىر دەرھال سەگەكلىشىپ، يولۋاسقا قارىدى.

سەگەكلىك

  • سەگەكلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەگەك ھالەت، سەگەك خاراكتېر:[مىسال:] ياش قاراۋۇل سەگەكلىك بىلەن ئەتراپقا قاراشقا باشلىدى.

سەگەنچۈك

  • سەگەنچۈك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بالىنى بۆلەيدىغان يېنىك ئاسما بۆشۈك.

سەگەنچۈكلۈك

  • سەگەنچۈكلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەگەنچۈكى بار، سەگەنچۈككە ئوخشىتىپ ياسالغان.

سەگۈنچەك

  • سەگۈنچەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چاچقا ئېسىلىدىغان بىر خىل زىننەت بۇيۇمى:[مىسال:] قارا قاش باشتا بولۇر، سەگۈنچىكى چاچتا بولۇر. مەن يارىمنى كەچتە كۆرسەم، ئەتىلىك ناشتا بولۇر.

سەگىتېرەك

  • سەگىتېرەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەگە+تېرەك[[يەشمىسى:] تال تېرەكلەر ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان بىر خىل دەرەخ. قوۋزىقى توق كۈل رەڭ، يوپۇرمىقى تۇخۇم شەكلىدە ياكى ئۈچ بۇرجەك. يوپۇرمىقىنىڭ گىرۋەكلىرىدە ھەرە چىشىگە ئوخشاش چىشلىرى بولىدۇ. تۈز ھەم ناھايىتى ئېگىز ئۆسىدۇ. كۆپ شاخلىمايدۇ. ياغىچى بەك چىڭ. ئەڭ ياخشى قۇرۇلۇش ماتېرىيالى ھېسابلىنىدۇ.

سەگىتىشمەك

  • سەگىتىشمەك[يەشمىسى:] «سەگىتمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سەگىتىلمەك

  • سەگىتىلمەك[يەشمىسى:] «سەگىتمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەگىتمەك

  • سەگىتمەك[يەشمىسى:] ① «سەگىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئايشەم بالىنى سالقىن جايغا ئاپىرىپ سەگىتىشكە باشلىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھوشيارلىقنى، سەگەكلىكنى ئاشۇرۇپ قويماق؛ دىققىتىنى مەركەزلەشتۈرمەك:[مىسال:] رەھمەت، دىلخۇمار، بۈگۈن مېنى ھەقىقەتەن ئوبدان سەگىتىپ قويدىڭىز، دېدى شەۋكەت.

سەگىدەتمەك

  • سەگىدەتمەك[يەشمىسى:] «سەگىدىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مەن سوغۇق سۇدا بېشىمنى يۇيۇپ، مېڭەمنى بىرئاز سەگىدەتتىم.

سەگىدەشمەك

  • سەگىدەشمەك[يەشمىسى:] «سەگىدىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سەگىدىمەك

  • سەگىدىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئۆزىنى سالقىنغا سالماق، سالقىنلىماق:[مىسال:] مەن سەگىدەپ كېلىش ئۈچۈن، قارىياغاچلىققا باردىم.

سەگىشمەك

  • سەگىشمەك[يەشمىسى:] «سەگىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سەگىمەك

  • سەگىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سالقىنلىماق، سەگىدىمەك:[مىسال:] مايسىگۈل ئىككىمىز ناھىيە دوختۇرخانىسىدىن چىققىنىمىزدا كۈن قايرىلىپ، ھاۋا خېلى سەگىگەنىدى.[يەشمىسى:] ② سەگەكلەشمەك، ھوشىنى يىغماق:[مىسال:] كاللىسى سەگىمەك.

سەڭكىمەك

  • سەڭكىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پەرق قىلماق، ئاڭقارماق.

سەڭگەرمەك

  • سەڭگەرمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① زەن سالماق، سەپسالماق، دىققەت قىلماق:[مىسال:] ھاجى ئىشىكنى يەنە چىڭ يېپىپ تۇرۇپ، ئەتراپقا سەڭگىرىپ بىر قارىدى.[يەشمىسى:] ② ئاڭقارماق، پەرقىنى ئايرىماق؛ چۈشەنمەك:[مىسال:] مەن بۇ نەرسىلەرنى تازا سەڭگىرەلمىدىم.

سەڭگىقىز

  • سەڭگىقىز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئەتلەس دۇكىنىدىكى ئۆرۈش يىپلارغا ئۆتكۈزۈلگەن شادىلارنى دەپتىندىن يىراقلاشتۇرۇپ تۇرىدىغان شانا.

سەلⅠ

  • سەلⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>سۇ ئىشلىرى<[يەشمىسى:] قاتتىق ياغقان يامغۇر ياكى قار سۇلىرىنىڭ توپلىنىشىدىن ھاسىل بولىدىغان كۈچلۈك سۇ ئېقىمى، كەلكۈن.

سەلⅡ

  • سەلⅡ[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] بىرئاز، ئازراق، ئازغىنا: سەل چوڭ. سەل تۇرۇپ تۇرماق.

سەل چاغلىماق

  • سەل چاغلىماق[يەشمىسى:] بوش كۆرمەك؛ ئاددىي چاغلىماق، پسەنت قىلماسلىق، كۆزگە ئىلماسلىق:[مىسال:] ئۇلارنىڭ لەشكەرلىرى بەكمۇ خىل ئىكەن، سەل چاغلىغىلى بولمىغۇدەك.

سەلەب

  • سەلەب[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] سەل، كەلكۈن.

سەلبىي

  • سەلبىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئىجابىي ئەمەس؛ يامان، تەلەپكە زىت:[مىسال:] سەلبىي ئوبراز. سەلبىي پېرسوناژ.

سەل-پەل

  • سەل-پەل[يەشمىسى:] بىرئاز، ئازغىنا، سەل:[مىسال:] سەل-پەل ۋاقىت ئۆتسۇن ئاندىن تۇۋاقنى ئاچايلى.

سەلتەنەت

  • سەلتەنەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① خان، ئەمىر، پادىشاھلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ۋە شۇنداق ھۆكۈمرانلارنىڭ قول ئاستىدىكى دۆلەت ياكى ئۇلار يۈرگۈزگەن ھاكىمىيەت.[يەشمىسى:] ② ھەيۋەت، سۈر، داغدۇغا، تەنتەنە، ھەشەمەت:[مىسال:] سەلتەنىتىنى ئاشۇرماق.[يەشمىسى:] ③ ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سەلتەنەتلىك

  • سەلتەنەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① كاتتا، ھەيۋەتلىك، داغدۇغىلىق، سۈرلۈك:[مىسال:] سەلتەنەتلىك شاھ.[يەشمىسى:] ② ھەشەمەتلىك، كۆركەم، چىرايلىق:[مىسال:] سەلتەنەتلىك پايتەخت.

سەلكىن

  • سەلكىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاستا چىققان شامال:[مىسال:] غۇر-غۇر، مەيىن شامال؛[مىسال:] ئارپا-بۇغداي سامانىنى سەلكىن ئايرىيدۇ، ئۇرۇق-تۇغقان قېرىنداشنى ئۆلۈم ئايرىيدۇ.

سەللەⅠ

  • سەللەⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ناماز ئوقۇغاندا ئەركىشىلەر بېشىغا يۆگەيدىغان ئۇزۇن ئاق رەخت.

سەللەⅡ

  • سەللەⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قىيىقچە:[مىسال:] سەللە پىشۇرماق.

سەللەمنا

  • سەللەمنا[سۆز تۈركۈمى:] ئىملىق سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] بىرەر نەرسىدىن قاتتىق چۆچۈگەنلىكنى ياكى تولىمۇ ھەيران بولۇۋاتقانلىقنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] كەلكۈن ۋاقتىدا دەريا سۈيىنىڭ جىقلىقىغا قاراپ «سەللەمنا» دەپ پېشانەڭگە ئۇرىسەن.

سەللىگۈل

  • سەللىگۈل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەللە+گۈل[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئېيىق تاپانلىقلار ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. غولى تىك، يالغۇز ياكى توپلىشىپ ئۆسىدۇ؛ ئادەتتە شاخلىمايدۇ، پارقىراق، تۈكسىز كېلىدۇ؛ يوپۇرمىقى نۆۋەتلىشىپ ئۆسىدۇ، گۈلى ئاق، قىزىل ياكى ھال رەڭلىك بولىدۇ؛ ئۇرۇقى قارامتۇل قوڭۇر، پارقىراق بولىدۇ؛ ئۇ «ئاق چوغلۇق» ياكى ئاق شويىگۈل» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سەللىلىك

  • سەللىلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەللىسى بار، سەللە ئورىغان.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەللە قىلسا بولىدىغان ۋە سەللە قىلىشقا يارايدىغان ياكى سەللىگە باب كېلىدىغان رەخت.

سەللىمازا

  • سەللىمازا[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۈزۈل-كېسىل، پۈتۈنلەي، تولۇق (كېسەل كىشى ھەققىدە):[مىسال:] سەللىمازا ساقايماق.

سەللىيىپ

  • سەللىيىپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەللە+يىپ[[يەشمىسى:] سەللە شەكلىدە يۇمىلاق قىلىپ يۆگەلگەن يىپ.

سەلىقە

  • سەلىقە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① قابىلىيەت؛ تەرز، ئۇسلۇب.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا<[يەشمىسى:] ئون ئىككى مۇقامنىڭ چوڭ نەغمىلىرى تەركىبىدىكى ئاساسلىق مۇزىكىلاردىن بىرى.

سەلىقىسى يوق

  • سەلىقىسى يوق [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئىش قاملاشتۇرالمايدىغان، پەمسىز، لەقۋا.

سەلىقلىغ

  • سەلىقلىغ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئۇستا، ماھىر.

سەم (سەمى)

  • سەم (سەمى)[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئەس، ياد، خاتىرە، كۆڭۈل:[مىسال:] سەمىگە سالماق.

سەمەرە

  • سەمەرە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] نەتىجە، مېۋە، مەھسۇل:[مىسال:] كىشىلەر بۇ ئادەمنى «ھېلىم كىتاب» دەپ ئاتايدۇ. بۇنداق ئاتاش ھېلىمئاخۇن ئاكامغا بولغان ھۆرمەتنىڭ سەمەرىسى.

سەمەرىسىز

  • سەمەرىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەمەرىسى يوق، قۇرۇق.

سەمەرىلىك

  • سەمەرىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەمەرىسى بار، نەتىجىلىك.

سەمەندەر

  • سەمەندەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① رىۋايەتلەردىكى ئوتتا ياشايدىغان ئەپسانىۋى مەخلۇق، ئوت چاشقىنى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] قوش ماكانلىق ھايۋان، چوڭ سەمەندەر ۋە كىچىك سەمەندەر دەپ ئىككىگە ئايرىلىدۇ. ئاۋازى بوۋاق بالىلارنىڭ يىغلىغان ۋاقتىدىكى ئاۋازىغا ئوخشاپ كېتىدۇ. تاغ جىلغىلىرىدىكى ئېرىق سۇلىرىدا ياشايدۇ. گۆشى ئەتىۋارلىق يېمەكلىك ھېسابلىنىدۇ.

سەمرىتمەك

  • سەمرىتمەك[يەشمىسى:] «سەمرىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] جامالىدىننىڭ قانچىلىك جاپا ۋە قانچىلىك ئۈمىد بىلەن بېقىپ سەمرىتكەن ئۆكۈزىنى ئۇنىڭ ئەكەتكەنلىكىنىڭ سەۋەبىنىمۇ ياخشى بىلەتتى.

سەمرىتىلمەك

  • سەمرىتىلمەك[يەشمىسى:] «سەمرىتمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەمرىشمەك

  • سەمرىشمەك[يەشمىسى:] «سەمرىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سەمرىمەك

  • سەمرىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئەت ئېلىپ يوغىنىماق، تولماق، ئەتلەنمەك:[مىسال:] ئېشەك سەمرىسە، ئوقۇرغا چىقار (ماقال).[يەشمىسى:] ② كۆپمەك، يوغىنىماق:[مىسال:] مېنىڭ تىلىم سەمرىپ بوغۇزۇمغا تىقىلىپ قالغاندەك بولدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] پايدا-مەنپەئەتكە ئېرىشمەك، باي بولماق:[مىسال:] ئاز ساندىكى كىشىلەر ھەتتا ئومۇمنى زىيانغا ئۇچرىتىش ھېسابىغا ئۆزى سەمرىمەكتە.

سەمىمىي

  • سەمىمىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① چىن يۈرەك، چىن كۆڭۈل، چىن دىلىدىن قىلىنغان، ئېيتىلغان؛ ساختا، يالغان ئەمەس، راست؛ ھەقىقىي:[مىسال:] سەمىمىي دوستلۇق. سەمىمىي سالام، سەمىمىي مۇئامىلە. ∥ سەمىمىي كۈلمەك.[يەشمىسى:] ② كۆڭۈلدە يامانلىقى يوق، ئاق كۆڭۈل، ساپ دىل:[مىسال:] سەمىمىي ئادەم.[يەشمىسى:] ③ مۇلايىم، يېقىملىق:[مىسال:] ئەلۋەتتە، ئۇنىڭ ئوقۇۋاتقىنى بەلەن كىتابلار، دېدى مۇتەللىپ يۇمشاق ۋە سەمىمىي ئاھاڭ بىلەن.

سەمىمىيەت

  • سەمىمىيەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] سەمىمىيلىك، سادىقلىق، ساداقەتلىك، ساداقەت:[مىسال:] ئۆز سەمىمىيىتىنى بىلدۈرمەك.

سەمىمىيەتسىز

  • سەمىمىيەتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەمىمىيىتى يوق، سەمىمىي ئەمەس:[مىسال:] سەمىمىيەتسىز ئادەم.

سەمىمىيەتسىزلىك

  • سەمىمىيەتسىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەمىمىيىتى يوقلۇق، ساداقەتسىزلىك:[مىسال:] سەمىمىيەتسىزلىك قىلماق.

سەمىمىيەتلىك

  • سەمىمىيەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ساداقەت، ساداقەتلىك، سەمىمىيلىك:[مىسال:] بۇ چاغدا سابىر چوڭقۇر سەمىمىيەتلىك بىلەن قاسىمغا قاراپ مۇنداق دېدى.

سەمىمىيلىك

  • سەمىمىيلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەمىمىي قىلىنغان ئىش، راستچىللىق:[مىسال:] ئۇنىڭ بىرجۈپ كۆزىدە سەمىمىيلىك، مېھرىبانلىق چاقناپ تۇراتتى.

سەن

  • سەن[سۆز تۈركۈمى:] ئالماش.[يەشمىسى:] كىشىلىك ئالماشⅡشەخس ئاددىي تۈرىنىڭ بىرلىكى:[مىسال:] سەن سالا، مەن سالا، ئاتقا ئوتنى كىم سالا (ماقال).

سېنىڭ مېنىڭ دېيىشمەك

  • سېنىڭ مېنىڭ دېيىشمەك[يەشمىسى:] ئۆزىنىڭكى بىلەن ئۆزگە (باشقا)نىڭكىنى قاتتىق ئايرىماق:[مىسال:] بۇ قوشنىمىزنىڭ ئات ھارۋىسى، قوشنام بىلەن سېنىڭ مېنىڭ دېيىشمەيمىز.

سەنئەت

  • سەنئەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئوبراز يارىتىش ئارقىلىق رېئاللىقنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان، رېئاللىققا قارىغاندا تىپىك خۇسۇسىيەتلەرگە ئىگە بولغان بىر خىل ئىجتىمائىي ئىدېئولوگىيە. ئۇ ئەدەبىيات، رەسساملىق، نەققاشلىق، بىناكارلىق، مۇزىكا، ئۇسسۇل، تىياتىر، كىنو ۋە ئەلنەغمە قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.[يەشمىسى:] ② ئەمەلىي پەنلەرنىڭ ئۆزىگە خاس ئىش ئۇسلۇبى، سىستېمىسى:[مىسال:] ھەربىي سەنئەت. رەھبەرلىك سەنئىتى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] يۈكسەك ماھارەت، ئۇستىلىق:[مىسال:] ھۆپىگەرلەرنىڭ خېرىدار قىچقىرىپ توۋلاشلىرى، ئاشپەز-ناۋايلارنىڭ مانتا ساناشلىرى، نانلىرىنى ماختاشلىرىمۇ بىر سەنئەت ئىدى.[يەشمىسى:] ④ ناخشا-ئۇسسۇل؛ ناخشا-ئۇسسۇل ساھەسى ياكى ئۆمىكى:[مىسال:] ئۇ: ھە، مەن ناخشا ئېيتىشىغا قاراپ سەنئەتتە ئىشلىسە كېرەك دەپ ئويلاپتىمەن، دېدى.

سەنئەتچى

  • سەنئەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەنئەتنىڭ بىرەر ساھەسىنى ئىگىلىگەن ۋە شۇ ئىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىشى، ئادەتتە ناخشا-ئۇسسۇل سەنئىتى بىلەن شۇغۇللانغان ئارتىس ۋە مۇزىكانتلار كۆپرەك كۆزدە تۇتۇلىدۇ.

سەنئەتچىلىك

  • سەنئەتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەنئەت بىلەن شۇغۇللىنىش ئىشى، سەنئەت كەسپى:[مىسال:] سەنئەتچىلىك ئۇنىڭ ئاتا كەسپى.

سەنئەتخۇمار

  • سەنئەتخۇمار[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] سەنئەتنى ياخشى كۆرىدىغان، سەنئەتكە ئامراق:[مىسال:] سەنئەتخۇمار ئادەم.

سەنئەتسىز

  • سەنئەتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ھېچبىر سەنئەت پۇرىقى يوق، ئۆزىگە خاس سەنئەت ئۇسلۇبى ئىپادىلەنمەيدىغان.

سەنئەتكار

  • سەنئەتكار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] سەنئەتنىڭ بىرەر ساھەسىنى ئىگىلىگەن ۋە شۇ ئىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كىشى.

سەنئەتكارلىق

  • سەنئەتكارلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەنئەتكارلار قىلىدىغان ئىش-ھەرىكەت، سەنئەتچىلىك.

سەنئەتلەشتۈرمەك

  • سەنئەتلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سەنئەتلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سەنئەتلەشتۈرۈلمەك

  • سەنئەتلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سەنئەتلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سەنئەتلەشمەك

  • سەنئەتلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سەنئەت خاراكتېرىغا ئىگە بولماق، سەنئەت تۈسىنى، خاراكتېرىنى ئالماق؛ سەنئەت بىلەن سۇغىرىلماق:[مىسال:] سەنئەتلەشكەن تۇرمۇش.

سەنئەتلىك

  • سەنئەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەنئەت ئەكس ئېتىپ تۇرىدىغان، سەنئەتلەشكەن؛ گۈزەل:[مىسال:] سەنئەتلىك تۇرمۇش.

سەنەقەس

  • سەنەقەس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۇيغۇر ئۇسسۇللىرىنىڭ بىر خىلى.

سەنەم

  • سەنەم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① تاشتىن، ياغاچتىن ياكى مېتالدىن ئىنسان قىياپىتىدە (كۆپىنچە گۈزەل ئايال ئوبرازىدا)ياسالغان ۋە زىننەتلەنگەن بۇت.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] گۈزەل، چىرايلىق ئايال، نازىنىن:[مىسال:] ئاي يۈزلۈك سەنەم.[يەشمىسى:] ③ ئۇيغۇر نەغمىلىرىنىڭ بىرىنىڭ نامى. مۇقاملاردا ئۇسسۇللۇق قىياپەت (ئوبراز)يارىتىدىغان مۇزىكىنى كۆرسىتىدۇ. سەنەمدىكى داپ ئۇرغۇسى ۋە نەغمە رىتىمى شوخ ئۇسۇللۇق «سىيرىلما» (ئۇدارلىق) شەكلىدە بولۇپ، قويۇق ئۇسسۇللۇق مۇزىكا پۇرىقىغا ئىگە.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] يول؛ پەدە:[مىسال:] ئۆزى بىلگەن سەنەمگە دەسسىمەك.

سەنپەن

  • سەنپەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] «چوتⅠ»قا قاراڭ.

سەن-پەن

  • سەن-پەن[يەشمىسى:] «سەن-پەن دېيىشمەك»كە قاراڭ.

سەن-پەن دېيىشمەك

  • سەن-پەن دېيىشمەك[يەشمىسى:] ئۇرۇشۇپ قالماق، تاكاللىشىپ، تىللىشىپ قالماق.

سەن-پەنلەشمەك

  • سەن-پەنلەشمەك[يەشمىسى:] «سەن-پەن دېيىشمەك»كە قاراڭ:[مىسال:] ئەمەت بىلەن ھاجى سەن-پەنلىشىپ قاپتۇ ئەمەسمۇ

سەنتاڭرۇ

  • سەنتاڭرۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] نېپىز توغرالغان گۆش، سامساق، تۇز، لازا، ئاچچىقسۇ ۋە تېتىتقۇ قاتارلىقلارنى سېلىپ، تەمىنى ئاچچىق-چۈچۈك قىلىپ تەڭشەش ئارقىلىق تەييارلىنىدىغان بىر خىل سۇيۇق تاماق.

سەنتۈرۈلمەك

  • سەنتۈرۈلمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] تەڭپۇڭلۇقىنى يوقىتىپ، خۇددى يىقىلىپ چۈشىدىغاندەك ماڭماق، مۈدۈرۈلمەك:[مىسال:] سەنتۈرۈلۈپ ماڭماق. سەنتۈرۈلۈپ يىقىلماق. * كامىل گويا كېسەل كىشىدەك سەنتۈرۈلۈپ تېلېفون تۇرۇپكىسىنى ئالدى.

سەندەلⅠ

  • سەندەلⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] تۆمۈرچى، زەرگەر، مىسكەرلەرنىڭ تۆمۈر قاتارلىق مېتاللارنى ئۈستىدە قويۇپ، بولقا ياكى بازغان بىلەن ئۇرۇپ بىرنەرسە ياسايدىغان قۇيما ئەسۋابى.

سەندەلⅡ

  • سەندەلⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە>ھىندىچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① سەندەل ئائىلىسىدىكى دائىم يېشىل تۇرىدىغان دەرەخ. ياغىچى چىڭ ۋە خۇش پۇراق، ئۇنىڭدىن قورال-جابدۇق ياسىغىلى، مېۋىلەرنى ئىسلىغىلى ياكى دورا ۋە پۇراقلىق ماتېرىياللارنى چەككىلەپ ئالغىلى بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل دەرەخنىڭ ياغىچى.

سەندەلⅢ

  • سەندەلⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قىشنىڭ كۈنلىرى سوغۇقتا پۇت-قوللارنى ئىسسىتىش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغان، ئىچىگە چوغ سېلىپ قويۇلىدىغان، تەلەڭگە شەكىللىك بىر خىل سايمان؛ چوغدان.

سەندەلⅣ

  • سەندەلⅣ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] چەمى يۇپقا، پاشنىسىز ۋە يەڭگىل قىلىپ تىكىلىدىغان بىر خىل يازلىق ئاياغ كىيىمى، شىۋەك.

سەندەلⅤ

  • سەندەلⅤ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] يىغسا يىغقىلى بولىدىغان، كىچىك ھەم ئەپچىل قىلىپ ياسىلىدىغان بىر خىل ئورۇندۇق.

سەنكيا

  • سەنكيا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. مولېكۇلا فورمۇلىسى. Fe.AsS كۈمۈش تەركىبىدە تەخمىنەن 46 پىرسەنت ئارسىن بولىدۇ. ئۇنى ئوتتا كۆيدۈرگەن ياكى بولقا بىلەن سوققان چاغدا سامساق پۇرقىغا ئوخشاش بىر خىل پۇراق چىقىرىدۇ. ئادەتتە ئۇ ئارسىن ئېلىشتىكى ئاساسلىق رۇدا ھېسابلىنىدۇ.

سەنگساپال

  • سەنگساپال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] قۇم، سېغىز ئارىلاش لايدىن ياسىلىپ خۇمداندا پىشۇرۇلىدىغان بىر خىل مۇستەھكەم ئاياق، قاچا.

سەنگۈن

  • سەنگۈن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تارىخىي سۆز.[يەشمىسى:] قوماندان، سەركەردە؛ جياڭجۈن.

سەنلەشمەك

  • سەنلەشمەك[يەشمىسى:] ① «سەنلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.[يەشمىسى:] ② ئۆزئارا بىر-بىرىنى «سەن» دەپ ئاتاشماق؛ «سەن» دېيىشمەك.

سەنلىمەك

  • سەنلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سەن» دەپ ئاتىماق ياكى چاقىرماق:[مىسال:] مېھرىبانمۇ ئىختىيارسىز ھالدا ئۇنى «سەن» لەشتىن «سىز»لەشكە ئۆزگەردى.

سەنمۇ

  • سەنمۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] ئارمىيىدىكى قىسىملارنىڭ ھەرىكىتىگە قوماندانلىق قىلىش ۋە ئۇرۇش پىلانىنى تۈزۈش ئىشىغا قاتنىشىدىغان كادىر.

سەنۇبەر

  • سەنۇبەر[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قارىغاي تىپىدىكى بىر خىل چىرايلىق دەرەخ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قەددى-قامىتى كېلىشكەن، خۇش قامەت، چىرايلىق (ئاياللار ھەققىدە).

سەھەر

  • سەھەر[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] تاڭ يورۇشقا باشلىغاندىن تارتىپ كۈن چىققۇچە بولغان ئارىلىقتىكى ۋاقىت، سۈبھى:[مىسال:] سەھەر تۇرماق.

سەھەرلەپ

  • سەھەرلەپ[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] سەھەر پەيتىدە، ئەتىگەندىلا، تاڭ ۋاقتىدا، ئەزاندا:[مىسال:] سەھەرلەپ يولغا چىقماق.

سەھەرلىك

  • سەھەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەھەر ئۈچۈن تەييارلانغان، سەھەرگە، تالغان؛ سەھەرگە تەۋە، سەھەرگە تەئەللۇق، سەھەرگە مەنسۇپ:[مىسال:] سەھەرلىك تاماق.

سەھرا

  • سەھرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئۆسۈملۈك، دەل-دەرەخ ئۆسمىگەن ياكى ئاندا-ساندا ئۆسكەن؛ سۇسىز، بىپايان يەر؛ دەشت-باياۋان، چۆل.[يەشمىسى:] ② يېزا:[مىسال:] سەھرا ئادىمى.

سەھراچە

  • سەھراچە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەھراغا خاس، سەھراغا ماس كېلىدىغان، سەھرا پاسونىدىكى:[مىسال:] سەھراچە تۇرمۇش.

سەھراچىلىق

  • سەھراچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەھراغا تۇشلۇق تۇرمۇش، ھالەت:[مىسال:] سېيىمىز ئوخشىماي قاپتۇ. سەھراچىلىق-دە، ئەيىبكە بۇيرۇمايسىلەر.

سەھرالىق

  • سەھرالىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سەھرادا تۇغۇلغان، سەھرادا ئۆسكەن، سەھرادا ئولتۇراقلاشقان:[مىسال:] سەھرالىق بالىلار.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تىل ھاقارەت.[يەشمىسى:] مەدەنىيەتسىز، قوپال.

سەھرايى

  • سەھرايى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] سەھرادا ياشايدىغان، سەھرادا ئۆسكەن، سەھرالىق.

سەھرايىقىيامەت

  • سەھرايىقىيامەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەھرا+يى+قىيامەت[[يەشمىسى:] قىيامەتتەك سەھرا، ئىنتايىن ئىسسىق ھەم ھېچ نەرسە تېپىلمايدىغان چۆل-جەزىرە.

سەھنە

  • سەھنە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① زال، كۇلۇب، مەيدان قاتارلىق ئاممىۋى سورۇنلارنىڭ سۆزلىگۈچىلەر ياكى ئويۇن قويغۇچىلار ئۈچۈن ئالاھىدە لايىھىلىنىپ، يەردىن ئېگىز قىلىپ قۇرۇلغان سۇپىسى:[مىسال:] سەھنە ئەسىرى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] پائالىيەت مەيدانى، مۇنبەر:[مىسال:] تارىخ سەھنىسى، سىياسىي سەھنە.

سەھنە كىتابى

  • سەھنە كىتابى[كەسىپ تۈرى:]>تىياتىر<[يەشمىسى:] تىياتىر، ئەلنەغمە قاتارلىقلارنى ئورۇنلىغان ياكى كىنو ئىشلىگەندە ئاساسلىنىدىغان ماتېرىيال. ئۇنىڭدا سەھنە سۆزى ۋە ھېكايە ۋەقەلىكى خاتىرىلەنگەن بولىدۇ.

سەھنىدىن چۈشمەك

  • سەھنىدىن چۈشمەك[يەشمىسى:] ئورنىنى ئۆتۈنۈپ بەرمەك، چېكىنمەك، ئاغدۇرۇلماق، يوقالماق.

سەھنىلەشتۈرمەك

  • سەھنىلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سەھنىلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] «ئۆگەي ئانا» درامىسىنى، دېدى ئابدۇللا روزى، دراىلمۇئەللىمىن راسخوتى بىلەن سەھنىلەشتۈرىمىز.

سەھنىلەشتۈرۈشمەك

  • سەھنىلەشتۈرۈشمەك[يەشمىسى:] «سەھنىلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سەھنىلەشتۈرۈلمەك

  • سەھنىلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سەھنىلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ داستانلار ئەينى زاماندا سەھنىلەشتۈرۈلگەن «غېرىب-سەنەم» ئوپېراسىغا سېلىنغانىدى.

سەھنىلەشمەك

  • سەھنىلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سەھنىدە ئويناشقا لايىقلاشماق، سەھنىدە ئوينالماق:[مىسال:] «ئۆگەي ئانا» درامىسى ئازادلىقتىن بۇرۇنلا سەھنىلەشكەنىدى.

سەھىيە

  • سەھىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① كىتاب، گېزىت، ژۇرنال ۋاراقلىرىنىڭ ھەربىر يۈزى؛ بېتى:[مىسال:] گېزىت سەھىپىسى. باش سەھىپە.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئۇزۇن داۋاملاشقان ياكى داۋاملىشىدىغان ھادىسە، ھايات قاتارلىقلارنىڭ ئايرىم دەۋرى، قىسمى:[مىسال:] سەھىپە ئاچماق. شانلىق سەھىپە.

سەھىيە

  • سەھىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ساقلىقنى ساقلاش؛ تازىلىق:[مىسال:] سەھىيە ئىشلىرى، سەھىيە ساھەسى.

سەئۇدى ئەرەبىستان

  • سەئۇدى ئەرەبىستان[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] سەئۇدى ئەرەبىستان پادىشالىقى ئاسىيانىڭ غەربىي جەنۇبىدىكى ئەرەب يېرىم ئارىلىغا جايلاشقان. يەر مەيدانى 2 مىليون 149 مىڭ 690 كۇۋادىرات كېلومېتىر. ئاھالىسىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى ئەرەبلەر تەشكىل قىلىدۇ. ھۆكۈمەت تىلى ئەرەب تىلىپ بولۇپ، ئىنگلىز تىلى ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ. ئىسلام دىنى دۆلەت دىنى بولۇپ، كۆپ قىسمى سۈنئىي مەزھىپگە تەۋە.

  • مىلادى Ⅶ ئەسىردە، ئىسلام دىنىنىڭ پەيغەمبىرى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام ئەرەب يېرىم ئارىلىنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن ئۇنىڭ ۋارىسلىرى ئەرەب ئىمېرىيىسىنى قۇرۇپ چىققان. ⅩⅣ ئەسىردىن ⅩⅨ ئەسىرنىڭ ئاخىرىغىچە ئوسمان تۆرلىرىنىڭ ئىشخالىيىتى بولغان ئون نەچچە ئەسىرلىك ئۆزگىرىشلەردىن كېيىن، ⅩⅧ ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرى سەئۇدى جەمەتى يېرىم ئارىلىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدا باش كۆتۈرۈپ چىقىدۇ ۋە 1924-يىلى مەملىكەتنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ، 1932-يىلى سەئۇدى ئەرەبىستان پادىشالىقنى قۇرغانلىقىنى جاكارلايدۇ. ھەر يىلى 9-ئاينىڭ 23-كۈنى دۆلەت بايرىمى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئۇ 1990-يىلى 7-ئاينىڭ 21-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان.

  • سەئۇدى ئەرەبىستان يېرىم چارۋىچىلىق، يېرىم دېھقانچىلىق دۆلىتى بولۇپ، چارۋىچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار دۆلەت ئاھالىسىنىڭ يېرىمىنى ئىگەللەيدۇ. ئاشلىقتا ئۆزىنى قامدىيالايدۇ. نېفىت زاپىسى ئىنتايىن مول بولۇپ، تەبىئىي گازنىڭ زاپىسى 7 ترىلىيون 164 مىليارت 100 مىليون كۆپ مېتىر. سەئۇدى ئەرەبىستان دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ نېفىت ئېكسپورت دۆلىتى بولۇپ، ئېكسپورت مەھسۇلاتىنىڭ 99% تىنى نېفىت ۋە نېفىت مەھسۇلاتلىرى ئىگەللەيدۇ.

  • ئاساسلىق شەھەرلېرى: ① رىئاد، دۆلەتنىڭ پايتەختى، دۆلەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادى ۋە قاتناش مەركىزى. ② جىددا، قىزىل دېڭىز بويىدىكى دۆلەت بويىچە ئەڭ چوڭ پورت. ئاساسلىق مەمۇرىي ئاپپاراتلار ۋە چەتئەل ئەلچىخانىلېرى مۇشۇ يەرگە جايلاشقان. جىددا ئايرىدىرومى دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ئايرىدوروملارنىڭ بىرى ③ مەككە، ئىسلام دىنىنىڭ مۇقەددەس جايى. ④ مەدىنە، مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ قەبرىسى مۇشۇ شەھەردە.

سەۋەب

  • سەۋەب[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئىسىم.[يەشمىسى:] بىرەر ئىش-ھەرىكەت، ۋەقە، ھادىسە قاتارلىقلارنىڭ بارلىققا كېلىشى، سادىر بولۇشى ۋە مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ئۈچۈن ئاساس ۋە ئامىل بولىدىغان باشقا بىر ۋەقە-ھادىسە، نەرسە، ھال-ئەھۋال ياكى شەرت-شارائىت:[مىسال:] سەۋەب بولماق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ۋەج، باھانە:[مىسال:] سەۋەب تاپماق. سەۋەب كۆرسەتمەك.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] باغلىغۇچى.[يەشمىسى:] باش جۈملە بىلەن ئەگەشمە جۈملىنىڭ ئوتتۇرىسىدا باغلىغۇچىلىق رولىدا كېلىپ «چۈنكى» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئۇنىڭغا مەن پەشۋا بەرمىدىم، قاتتىق تىللىدىم، سەۋەب، ئۇ چاغدا «تۆت كىشىلىك گۇرۇھ» ھۆكۈمرانلىق قىلىۋاتقان چاغلار ئىدى.

سەۋەبچى

  • سەۋەبچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① بىرەر ئىش، ۋەقە، ھادىسە ياكى ھالەتنىڭ يۈز بېرىشىگە، سادىر بولۇشىغا سەۋەب بولغان شەخس، نەرسە؛ سەۋەبكار:[مىسال:] سەۋەبچى بولماق.[يەشمىسى:] ② تەبىئىي ھادىسلەرنى كەلتۈرۈپ چىقارغۇچى، پەيدا قىلغۇچى ئامىل:[مىسال:] كېسەل سەۋەبچىسى.

سەۋەبسىز

  • سەۋەبسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەۋەبى يوق، سەۋەبى بولمىغان، ئاساسسىز:[مىسال:] سەۋەبسىز ئىش بولماس (ماقال).

سەۋەبكار

  • سەۋەبكار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] «سەۋەبچى»گە قاراڭ:[مىسال:] ئوغرى ئالغان مالغا ئىگىسى سەۋەبكار (ماقال).

سەۋەبلىك

  • سەۋەبلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىرە سەۋەبى بولغان، بىرەر سەۋەب بىلەن ئىسپاتلانغان؛ ئاساسلىق، ئورۇنلۇق:[مىسال:] ئۇنىڭ بۈگۈن ئىشقا كېلەلمىگەنلىكىنى «سەۋەبلىك» دەپ يېزىپ قويۇڭ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] تىركەلمە.[يەشمىسى:] سەۋەبى بىلەن، تۈپەيلى، ئۈچۈن:[مىسال:] ئەگەر بۇ گۇناھىمىز سەۋەبلىك بىزنى شەپقەتسىز، رەھىمسىز ھۆكۈمراننىڭ ئالدىغا ئەۋەتسەڭ، ئۇ قانداق جازا ئىجرا قىلاتتى.

سەۋەب-نەتىجە

  • سەۋەب-نەتىجە[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] سەۋەب ۋە نەتىجە، يەنى تۇغدۇرغۇچى ۋە تۇغدۇرۇلغۇچى مۇناسىۋىتىگە ئىگە بولغان ھادىسىلەر.

سەۋەبىيات

  • سەۋەبىيات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ئوبيېكتىپ دۇنيادىكى ھادىسىلەرنىڭ بىر-بىرىنى تەقەززا قىلىش ئاساسىدا ئۆزئارا باغلىنىش فورمىسى.

سەۋەن

  • سەۋەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] يول قويۇلغان خاتا، يېڭىلىش:[مىسال:] سەۋەن ئۆتمەك.

سەۋەنلىك

  • سەۋەنلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① بىلىپ-بىلمەي، بىخەستەلىك قىلىپ ئۆتكۈزگەن ياكى يول قويغان خاتالىق، كەمچىلىك:[مىسال:] ئۆگەي ئانا كىچىككىنە بىر سەۋەنلىك ئۈچۈنمۇ ھەرىدەك چېقىپ، چاياندەك نەشتىرىنى سانجىپ تۇراتتى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] بىرەر قىلمىشنىڭ جەمئىيەتكە زىيانلىق ئاقىۋەت كەلتۈرىدىغانلىقىنى ئالدىن مۆلچەرلەشكە مۇمكىن بولسىمۇ، بىخەستەلىك قىلىپ مۆلچەرلىيەلمەسلىك ياكى مۆلچەرلىگەن تەقدىردىمۇ ساقلىنالايدىغانلىقىغا يېنىكلىك بىلەن ئىشىنىپ كېتىپ، زىيانلىق ئاقىۋەتنىڭ كېلىپ چىقىشىغا يول قويۇش.

سەۋدا

  • سەۋدا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① خىيال؛ ھەۋەس، ئارزۇ:[مىسال:] پەرزەنت سەۋداسى.[يەشمىسى:] ② بىرەر ئادەم ياكى نەرسە دەردىدىكى جۇنۇنلۇق؛ شەيدالىق:[مىسال:] مۇھەببەت سەۋداسى.[يەشمىسى:] ③ تېبابەتچىلىكتە ئادەم بەدىنىدىكى تۆت خىلىتنىڭ بىرى؛ قارامتۇل، قاڭسىق ۋە چۈچۈمەل سۇيۇقلۇق بولۇپ ئورنى تالدا. ئۇ ئەزالارنىڭ شەكىل ۋە سۈپىتىنى ساقلاپ، سەپرا ۋە بەلغەمنىڭ كۆپىيىشىنى چەكلەيدۇ. سەۋدا خىلىتى ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىگەن كىشىلەرنىڭ كۆز ئېقى، تىلى قارامتۇل ياكى سۇس كۆك، ئۇيقۇسى كەم، ئاچچىقى تېز، تەپەككۇرى ئۆتكۈر كېلىدۇ.

سەۋدايى

  • سەۋدايى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئەقلىدىن ئازغان، تەلۋە؛[مىسال:] سەۋدايى بولماق. سەۋدايى قىلماق.[يەشمىسى:] ② بىرەر ئادەم ياكى نەرسە دەردىدە، كويىدا ئەس-ھوشىنى يوقاتقان، تەلۋىلىك دەرىجىسىگە يەتكەن، مەجنۇن.

سەۋدايىلىق

  • سەۋدايىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىلىشىپ قالغانلىق، ساراڭلىق:[مىسال:] ئەتىياز كېلىشى بىلەن ئاكام بىچارىنىڭ سەۋدايىلىقى ئەۋجىگە چىقتى.

سەۋرⅠ

  • سەۋرⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] دۇچ كەلگەن، يولۇققان ئېغىرچىلىق، مۈشكۈللۈككە بەرداشلىق بېرىش، قانائەت:[مىسال:] سەۋر قىلماق. * قازاغا رىزا، بالاغا سەۋر (ماقال). * سەۋر-ئەقىلنىڭ بەلگىسى (ماقال).

سەۋر قاچىسى تاشماق

  • سەۋر قاچىسى تاشماق[يەشمىسى:] تاقىتىنى باسالمايدىغان، چىداشلىق بېرەلمەيدىغان ھالەتكە كەلمەك، تاقىتى چېكىگە يەتمەك، تاقىتى تاق بولماق:[مىسال:] بۇ ئىشتىن دەرغەزەپكە كەلگەن باققالنىڭ سەۋر قاچىسى تاشتى.

سەۋرⅡ

  • سەۋرⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] «سەۋر بۇرجى»غا قاراڭ.

سەۋر بۇرجى

  • سەۋر بۇرجى[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] ئېكلىپتىكىدىكى 12 بۇرجنىڭ ئىككىنچىسى. ئاسترونومىيىلىك ئۇزۇنلۇقى °30 °60. ئەسلىي ئورنى سەۋر يۇلتۇز تۈركۈمىدە بولۇپ، يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ھەمەل يۇلتۇز تۈركۈمىگە يۆتكەلگەن. ھەر يىلى 4-ئاينىڭ 20-كۈنىنىڭ ئالدى-كەينىدە قۇياش بۇ بۇرجقا كېلىدۇ. بۇ ۋاقىتتىكى مەۋسۈم «قىزىلكوس» دېيىلىدۇ.

سەۋر-تاقەت

  • سەۋر-تاقەت[يەشمىسى:] سەۋر ھەم تاقەت، چىدام ۋە بەرداش:[مىسال:] سەۋر-تاقەت قىلماق.

سەۋرچان

  • سەۋرچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ھەرقانداق دەرد-ئەلەم، ئېغىرچىلىققا، مۈشكۈللۈككە بەرداشلىق بېرىدىغان، تاقەت قىلىدىغان؛ قانائەتچان:[مىسال:] سەۋرچان ئادەم. * ئادەم ئاش-تاماققا كەلگەندە سەۋرچان بولۇشى لازىم.

سەۋرچانلىق

  • سەۋرچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەۋر، تاقەت قىلىش.

سەۋرسىز

  • سەۋرسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەۋر قىلالمايدىغان؛ چىدامسىز، تاقەتسىز:[مىسال:] سەۋرسىز ئادەم.

سەۋرسىزلەنمەك

  • سەۋرسىزلەنمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] چىدام، تاقىتىنى يوقاتماق، جىددىيلەشمەك:[مىسال:] نېمە نېمە دەۋاتىسەن ھاشىم شۇجى سەۋرسىزلىنىپ ئورنىدىن سەكرەپ تۇرۇپ كەتتى.

سەۋرسىزلىك

  • سەۋرسىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاقەتسىزلىك، چىدامسىزلىق:[مىسال:] ئۇنىڭ سەۋرسىزلىكى بەرىبىر ئۇنىڭ ئۆزىنى تۇتۇپ بېرىدۇ.

سەۋرلىك

  • سەۋرلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەۋر قىلالايدىغان؛ چىداملىق، تاقەتلىك:[مىسال:] سەۋرلىك ئادەم.

سەۋزە

  • سەۋزە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① كۈنلۈكسىمان گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى ئىككى يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى پەيسىمان مۇرەككەپ يوپۇرماق، گۈلى ئاق، مېۋىسى ئۇزۇن ھەم يۇمىلاق. يىلتىزى ئۇزۇن ھەم كونۇس شەكلىدە بولۇپ، گۆشلۈك، قىزغۇچ ياكى سېرىق كېلىدۇ. تۈرلىرى كۆپ. ئادەتتە كۆكتات قىلىنىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ يىلتىزى.

سەۋزىلىك

  • سەۋزىلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەۋزىسى كۆپ:[مىسال:] سەۋزىلىك پولۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەۋزە تېرىلغان، سەۋزە ئۆسكەن يەر، ئېتىز.

سەۋزىنازۈك

  • سەۋزىنازۈك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سەۋزە+نازۇك[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] قوغۇننىڭ بىر تۈرى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] گەپ كۆتۈرەلمەيدىغان، بەك زىل:[مىسال:] قارا بۇ سەۋزىنازۇكنى، بىر ئېغىز گەپنى قىلا-قىلمايلا سەكرەپ كېتىۋاتىدۇغۇ، دېدى ئۇ.

سەۋىيە

  • سەۋىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئادەم ياكى نەرسە، ھادىسىلەرنىڭ سۈپەت، تەرەققىيات دەرىجىسى:[مىسال:] ئىلمىي سەۋىيە.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىلىم، مەلۇمات؛ قابىلىيەت:[مىسال:] سەۋىيىسى يۇقىرى ئادەم.

سەۋىيىسىز

  • سەۋىيىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەۋىيىسى يوق، سەۋىيىگە ئىگە ئەمەس:[مىسال:] سەۋىيىسىز ئادەم.

سەۋىيىلىك

  • سەۋىيىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەۋىيىسى بار، سەۋىيىگە ئىگە بولغان:[مىسال:] سەۋىيىلىك ئادەم.

سەي

  • سەي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] ① تاماققا ئىشلىتىلىدىغان ئوتياش، كۆكتات، كۆك.[يەشمىسى:] ② گۆش، تۇخۇم، كۆكتات قاتارلىقلارنى قازاندا قورۇش ئارقىلىق تەييارلىنىدىغان بىر خىل يېمەكلىك؛ قورۇما:[مىسال:] سەي قورۇماق.

سەي قايناق

  • سەي قايناق[يەشمىسى:] قورۇلغان سەينى قايناۋاتقان سۇغا سېلىپ، ئۇنىڭ قاتتىق-قۇرۇق نانلارنى چىلاش ئارقىلىق تەييارلىنىدىغان بىر خىل يېمەكلىك.

سەي كاۋىسى

  • سەي كاۋىسى[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① كاۋا ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. غولى پېلەك تارتىپ ئۆسىدۇ، يوپۇرمىقى يۈرەك شەكلىدە، گۈلى سېرىق كېلىدۇ. مېۋىسى ئۇزۇنچاق ياكى ئېللىپس شەكلىدە بولۇپ، پوستى ئاقۇچ يېشىل، ئادەتتە كۆكتات قىلىنىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ مېۋىسى.

سەي-پەي

  • سەي-پەي[يەشمىسى:] ① سەي ۋە سەي دائىرىسىگە كىرىدىغان ھەر خىل ئوتياش؛ كۆكتاتلار.[يەشمىسى:] ② ھەر خىل قورۇما ۋە شۇ قورۇما دائىرىسىگە كىرىدىغان يېمەكلىكلەر.

سەيپۇڭ

  • سەيپۇڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] «ماشىنىچى»غا قاراڭ.

سەيپۇڭلۇق

  • سەيپۇڭلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ماشىنىچىلىق»قا قاراڭ.

سەيچى

  • سەيچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سەي-كۆكتات ئىشلەپچىقىرىدىغان دېھقان، كۆكتات تېرىغۇچى.[يەشمىسى:] ② سەي-كۆكتات ئېلىپ-ساتىدىغان تىجارەتچى، كۆكتاتچى.

سەيچىلىك

  • سەيچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كۆكتات تېرىش ۋە سېتىش كەسپى.

سەيخال

  • سەيخال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ماي ۋە چاق قۇمى بىلەن ئەسۋابنىڭ پارقىرىتىلىشى:[مىسال:] سەيخال قىلماق.

سەيخانا

  • سەيخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەخسۇس كۆكتات سېتىلىدىغان ئورۇن؛ كۆكتات دۇكىنى.

سەيخانە

  • سەيخانە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] چىلىمنىڭ بېشىدىكى تاماكا سالىدىغان جاي؛ ئوتلۇق، چوغدان.

سەيخانىسىغا ئوت كەتمەك

  • سەيخانىسىغا ئوت كەتمەك[يەشمىسى:] بىرەر نەرسىگە تەلپۈنۈپ ئۆزىنى باسالماي قالماق، نەپسىگە ئالدىراپ كەتمەك، نەپسى تاقىلداپ كەتمەك:[مىسال:] بۇ گۈزەل قىزنى كۆرگەن ئابلىز قارىنىڭ سەيخانىسىغا ئوت كەتتى.

سەيدۇ

  • سەيدۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] تېرە كېسىدىغان ياي شەكىللىك پىچاق.

سەير

  • سەير[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ھاردۇق چىقىرىش، كۆڭۈل ئېچىش تاماشا قىلىش ئۈچۈن بىرەر جايدا ئايلىنىش، كېزىش؛ سەيلە، ساياھەت:[مىسال:] سەير ئەتمەك. سەير قىلماق.

سەيسى

  • سەيسى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] «ئالۋان»غا قاراڭ.

سەيسىكەش

  • سەيسىكەش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ئالۋانچى»غا قاراڭ.

سەيشەنبە

  • سەيشەنبە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] ھەپتىنىڭ دۈشەنبىدىن كېيىن، چارشەنبىدىن ئىلگىرىكى ئىككىنچى كۈنى.

سەيشەنبە بازار

  • سەيشەنبە بازار[يەشمىسى:] ھەپتىنىڭ ئىككىنچى كۈنى يەنى سەيشەنبە كۈنى بولىدىغان بازار ۋە شۇ بازار بولىدىغان جاي:[مىسال:] ئۇ چاربازارچىلىق قىلىپ، سەيشەنبە بازاردىن ئەمدىلا كەلگەنىدى.

سەي-كۆكتات

  • سەي-كۆكتات[يەشمىسى:] سەي ۋە سەي دائىرىسىدىكى ھەر خىل ئوتياشلار.

سەيلان

  • سەيلان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئېقىش؛ ئېقىپ يۈرۈش، كېزىش، تاماشا:[مىسال:] سەيلان قىلماق.

سەيلانە

  • سەيلانە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] «سەيلان»غا قاراڭ.

سەيلە

  • سەيلە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئايلىنىپ يۈرۈپ كۆڭۈل ئېچىش، تاماشا:[مىسال:] باغ سەيلىسى. سەيلە قىلماق.

سەيلە-تاماشا

  • سەيلە-تاماشا[يەشمىسى:] سەيلە ھەم تاماشا، سەيلە ۋە شۇ خىلدىكى كۆڭۈل ئېچىش ھەرىكەتلىرى.

سەيلەتمەك

  • سەيلەتمەك[يەشمىسى:] «سەيلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سەيلە-ساياھەت

  • سەيلە-ساياھەت[يەشمىسى:] سەيلە ھەم ساياھەت.

سەيلىچى

  • سەيلىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەيلە، تاماشا قىلغۇچى.

سەيلىك

  • سەيلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سەي تېرىلغان ياكى سەي ئۆستۈرۈلگەن ئېتىز، كۆكتاتلىق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەيلىرى بار، قورۇغان سەي بىلەن قوشۇپ يېيىلىدىغان:[مىسال:] سەيلىك تاماق.

سەيلىگاھ

  • سەيلىگاھ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] كىشىلەر ھاردۇق چىقىرىدىغان، كۆڭۈل ئاچىدىغان، سەيلە-تاماشا قىلىدىغان جاي.

سەيلىمەك

  • سەيلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] تەرتىپكە سالماق، رەتلىمەك.

سەيلىۋاز

  • سەيلىۋاز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەيلىگە ئامراق، سەيلە قىلىشنى ياخشى كۆرىدىغان، سەيلىگە خۇشتار:[مىسال:] سەيلىۋاز ئادەم.

سەينا

  • سەينا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] مەلۇم دائىرىدە قورشالغان ئۆي-ئىمارەتلەر ئەتراپىدىكى بوشلۇق؛ ھويلا، قورۇ.

سەيناق

  • سەيناق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بۇزۇلغان پىلە غوزىسى، كېرەكسىز مەشۇت:[مىسال:] سەيناق يىپ.

سەينالىق

  • سەينالىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سەيناسى بار، سەيناسى بولغان:[مىسال:] سەينالىق ئىمارەت. سەينالىق جاي.[يەشمىسى:] ② سەينا قىلىنىدىغان:[مىسال:] سەينالىق يەر.

سەينەكⅠ

  • سەينەكⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پىچىۋېتىلگەن بىر ياشلىق ئۆچكە؛ سەركە.

سەينەكⅡ

  • سەينەكⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] قول ياكى پۇت تىرناقلىرى زەخىملىنىپ، ياللۇغلىنىپ يىرىڭدايدىغان بىر خىل كېسەللىك. بۇنىڭدا، بارماق ئۇچىنىڭ مەلۇم جايى قىزىرىپ ئىششىپ، قاتتىق ئاغرىتىدۇ، بەزىدە قىزىتىدۇ.

سەينىگە

  • سەينىگە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] «سەينەكⅡ»گە قاراڭ.

سەيۋەن

  • سەيۋەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تارىخىي سۆز.[يەشمىسى:] كونا جەمئىيەتتە بەگ، ھاكىملارنىڭ ئائىلە ۋە ھۆكۈمەت ئىشىنى قىلىدىغان، ئۆشرە-زاكات، سىلىق ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ھوقۇقلۇق خىزمەتچى.

سەيىد

  • سەيىد[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] مۇھەممەد پەيغەمبەر ئەۋلادلىرىغا مەنسۇپ كىشى.[يەشمىسى:] ② ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سەييات

  • سەييات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] شىكار قىلغۇچى، ئوۋچى.

سەيياتلىق

  • سەيياتلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئوۋچىلىق:[مىسال:] سەيياتلىق قىلماق.

سەييارە

  • سەييارە[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① سۈپەت.[يەشمىسى:] مۇقىم تۇرار جايى يوق ياكى بىر جايدىن باشقا جايغا كۆچۈپ يۈرۈپ ئىش ئېلىپ بارىدىغان، خىزمەت قىلىدىغان، ئۆتكۈزۈلىدىغان ياكى كېزىپ يۈرىدىغان:[مىسال:] سەييارە مەكتەپ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] چوڭ-كىچىكلىكى ئوخشاش بولمىغان ئېللىپس شەكلىدىكى ئوربىتىلاردا قۇياشنى ئايلىنىپ ھەرىكەت قىلىدىغان ئاسمان جىسىملىرى. ئۇلار ئۆزلىرى نۇر چىقارماي، پەقەت كۈن نۇرىنى قايتۇرىدۇ. قۇياش سىستېمىسىدا مېركۇرىي، ۋېنېرا، يەر شارى، مارس، يۇپىتېر، ساتۇرن، ئۇران، نېپتون ۋە پلۇتوندىن ئىبارەت توققۇز چوڭ سەييارىدىن باشقا يەنە نۇرغۇنلىغان ئۇششاق سەييارىلەر بولىدۇ.[يەشمىسى:] ③ ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سەيياھ

  • سەيياھ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] يۇرت كېزىپ يۈرگۈچى، ساياھەت قىلغۇچى، ساياھەتچى.

سپازما

  • سپازما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تېبابەت<[يەشمىسى:] مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسىنىڭ غىدىقلىنىشى تۈپەيلىدىن، مۇسكۇللار جىددىيلىشىپ غەيرىي تەبىئىي ھالدا قىسقىرايدىغان بىر خىل ھادىسە.

سپورا

  • سپورا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>بىئولوگىيە<[يەشمىسى:] بەزى تۆۋەن دەرىجىلىك ھايۋان ۋە ئۆسۈملۈكلەر ھاسىل قىلىدىغان، كۆپىيىش رولى ياكى ئۇخلىتىش رولى بولىدىغان بىر خىل ھۈجەيرە، ئانىلىق تەندىن ئايرىلغاندىن كېيىن يېڭى بىر يەككە تەننى شەكىللەندۈرىدۇ.

سپورت

  • سپورت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئېنگ[[يەشمىسى:] «تەنتەربىيە»گە قاراڭ.

سپورتچى

  • سپورتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «تەنتەربىيىچى»گە قاراڭ.

سپورىسىز

  • سپورىسىز[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[كەسىپ تۈرى:]>بىئولوگىيە<[يەشمىسى:] سپورا ھاسىل قىلمىغان ياكى سپورا دەۋرىنى بېشىدىن ئۆتكۈزمىگەن:[مىسال:] سپورىسىز كۆپىيىش.

سپورىلىق

  • سپورىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سپورىسى بار، سپورا ھاسىل قىلىدىغان:[مىسال:] سپورىلىق ئۆسۈملۈك. سپورىلىق يوپۇرماق.

سپورىلىقلار

  • سپورىلىقلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] پارازىت ياشايدىغان ئاددىي ھايۋانلار. ئۇلار دەسلەپكى مەزگىللەردە پارازىت ئىگىسى بولغان ھۈجەيرىلەر ئوزۇقلۇقلارنى قوبۇل قىلىش بەدىلىگە ھايات كەچۈرىدۇ.

سپېكتر

  • سپېكتر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] مۇرەككەپ رەڭلىك يورۇقلۇق ئۈچ قىرلىق پرىزما ياكى يورۇقلۇق سېتكىسىدىن ئۆتكەندە پارچىلىنىپ ھاسىل بولغان ئاددىي نۇرلارنىڭ تىزىلىشىدىن شەكىللىنىدىغان يورۇقلۇق بەلۋېغى.

سپېكتروسكوپ

  • سپېكتروسكوپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] سپېكترنى بىۋاسىتە كۆزىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئەسۋاب. پاراللېل نۇر تۇرۇبىسى، تېلېسكوپ ۋە پرىزمىدىن تۈزۈلىدۇ.

سپېكتروگراف

  • سپېكتروگراف[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] تەركىبى مۇرەككەپ بولغان مۇرەككەپ نۇرنى سپېكتر سىزىقلىرىغا ئاجرىتىدىغان ئەسۋاب. شۇنداقلا پرىزما ياكى دىففراكسىيىلىك نۇر سېتكىسى قاتارلىقلاردىن تۈزۈلىدۇ.

سپېكتروگرافىيە

  • سپېكتروگرافىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[يەشمىسى:] تەركىبى مۇرەككەپ بولغان مۇرەككەپ نۇرنى سپېكتر سىزىقلىرىغا ئاجرىتىدىغان ئەسۋاب شۇنداقلا پرىزما ياكى دىففراكسىيىلىك نۇر سېتكىسى قاتارلىقلاردىن تۈزۈلگەن ھادىسىلەرنى تەتقىق قىلىدىغان پەن.

سپېكترومېتىر

  • سپېكترومېتىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] مۇرەككەپ نۇرنى پرىزمىدىن ئۆتكۈزۈپ ۋە دولقۇن ئۇزۇنلۇقى بويىچە تارقىتىپ، ئوپتىكىلىق ئۆلچەشلەر ئۈچۈن شارائىت ھازىرلاپ بېرىدىغان بىر خىل ئۈسكۈنە.

سپىرال

  • سپىرال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بۇرما سىزىق.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بۇرما قىل، تۈك.

سپىراللىق

  • سپىراللىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سپىرالى بار، سپىرالغا ئىگە:[مىسال:] سپىراللىق ترىخىنېللا قۇرتى.

سپىروگىرا

  • سپىروگىرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] يۈسۈنلەرنىڭ بىرى. تاتلىق سۇدا ئۆسىدۇ، شەكلى يىپقا ئوخشايدۇ، سىرتى سىلىق كېلىدۇ. ئادەتتە توپلىشىپ ئۆسۈپ، سۇ ئۈستىگە لەيلەپ چىقىدۇ.

سپىلىت

  • سپىلىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] تەركىبىدە ناترىي ماددىسى مول بولغان نېگىزلىك ئېتىلما جىنس.

ستاتا

  • ستاتا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] بىرەر تېكىست، ئەسەردىن ئەينەن، سۆزمۇسۆز كۆچۈرۈپ ئېلىنغان پارچە، نەقىل.

ستاتىستىكا

  • ستاتىستىكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ① جەمئىيەت تەرەققىياتىدىكى تۈرلۈك مىقدار ئۆزگىرىشلىرى ھەم ئۇلارنى ھېسابلاش ئۇسۇللىرى ھەققىدىكى پەن.[يەشمىسى:] ② ئىجتىمائىي ھايات ۋە خەلق ئىگىلىكى تارماقلىرىدىكى مىقدار ئۆزگىرىشلىرى يۈزىسىدىن، شۇ پەن مېتودى ئاساسىدا ئېلىپ بېرىلغان ئومۇمىي ھېسابات ياكى مەلۇم ھادىسىلەرگە ئالاقىدار بولغان سانلىق مەلۇماتلارنى توپلاش، رەتلەش، ھېسابلاش ھەم ئۇلار ئۈستىدە تەھلىل يۈرگۈزۈش.[يەشمىسى:] ③ بىر قاتار پەنلەردە قوللىنىلىدىغان مەخسۇس تەكشۈرۈش ئۇسۇللىرى، مېتودلىرى.

ستاتىستىكىچى

  • ستاتىستىكىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ستاتىستىكا مۇتەخەسسىسى ياكى ستاتىستىكا بىلەن شۇغۇللانغۇچى كىشى.

ستاتىستىكىلىق

  • ستاتىستىكىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ستاتىستىكىغا ئائىت، ستاتىستىكىغا ئالاقىدار بولغان:[مىسال:] ستاتىستىكىلىق مەلۇمات.[يەشمىسى:] ② ستاتىستىكا مېتودلىرى ئاساسىدا ئېلىپ بېرىلىدىغان ياكى ستاتىستىكا مېتودلىرى ئارقىلىق توپلانغان مەلۇماتلارغا تايىنىدىغان:[مىسال:] ستاتىستىكىلىق جەدۋەل.

ستاندارت

  • ستاندارت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئىنگلىزچە[[يەشمىسى:] مەھسۇلاتلارنىڭ سۈپەت ئۆلچىمى. مەسىلەن، مەھسۇلاتلارنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى، ئېغىر-يېنىكلىكى، زىللىق دەرىجىسى ۋە ئىقتىدارى قاتارلىقلار.

ستاندارتلىق

  • ستاندارتلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەھسۇلاتلارنىڭ سۈپەت تەلىپىگە مۇۋاپىق بولغان، ئۆلچەملىك:[مىسال:] ستاندارتلىق دېتال.

ستراتوسفېرا

  • ستراتوسفېرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[يەشمىسى:] ئاتموسفېرا قاتلىمىدىكى بىر قەۋەت. كونۋېكسىيە قاتلىمىنىڭ چوققىسىدىن يەر يۈزىگە 80 كىلومېتىر قالغۇچە ئارىلىققا جايلىشىدۇ. ئۇنىڭ ئاستىدىن 30 — 35 كىلومېتىر كېلىدىغان جايىغىچە بولغان ئېگىزلىكتە ھاۋا تېمپېراتۇرىسىدا كۆپ ئۆزگىرىش بولمايدۇ. 35 دىن 55 كىلومېتىرغىچە بولغان قاتلام ئۇزۇن بولغاچقا، بۇ قاتلامدا تېمپېراتۇرا ئېگىزلىكىنىڭ ئارتىشىغا ئەگىشىپ يۇقىرى ئۆرلەيدۇ؛ 55 كىلومېتىردىن ئېشىپ كەتكەن قاتلامدا بولسا، تېمپېراتۇرا ئېگىزلىكىنىڭ ئارتىشىغا ئەگىشىپ تۆۋەنلەيدۇ.

ستراتون

  • ستراتون[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] گادروننى تەشكىل قىلىدىغان ۋە گادرونغا قارىغاندا تېخىمۇ كىچىك بولغان ئوبيېكتىپ ماددا.

سترونتىسىي

  • سترونتىسىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى . (Strontium)Sr كۈمۈش رەڭلىك كرىستال بولۇپ، سوزۇلۇشچانلىققا ئىگە. ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى يانغاندا قىزىل رەڭلىك يالقۇن پەيدا قىلىدۇ. شۇڭا ئۇ رەڭلىك پوجاڭزىلار ئۈچۈن خام ئەشيا قىلىنىدۇ.

سترېپتومىتسىن

  • سترېپتومىتسىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>تېبابەت<[يەشمىسى:] ئانتىبىئوتىكلارنىڭ بىرى. ئاق رەڭلىك پاراشوك ھالىتىدە بولۇپ، ئاچچىق كېلىدۇ. ئۇنىڭ سىل تاياقچە باكتېرىيىسى، چۇما تاياقچە باكتېرىيىسى، چوڭ ئۈچەي تاياقچە باكتېرىيىسى قاتارلىقلارغا قارىتا قارشىلىق رولى بولىدۇ.

ستودېنت

  • ستودېنت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى.

ستۇدىيە

  • ستۇدىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئىتالىيانچە[[يەشمىسى:] كىنو، تېلېۋىزىيە تىياتىرى قاتارلىقلارنى ئىشلەش ياكى ئۇلارغا ئاۋاز بېرىش مەشغۇلاتلىرى ئۈچۈن مەخسۇس تەسىس قىلىنغان ئورۇن.

ستېئارىن

  • ستېئارىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ماي تەركىبىدىكى قاتتىق جىسىم، يەنى گلىتسېرىن بىلەن ستېئارىن كىسلاتاسىنىڭ بىرىكمىسى. ئاساسەن ھايۋانات مېيى تەركىبىدە ساقلىنىدۇ. سانائەتتە سوپۇن، شام ۋە گلىتسېرىنلار ئۈچۈن خام ئەشيا قىلىنىدۇ.

ستېركول

  • ستېركول[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] «ستېركول دەرىخى»گە قاراڭ.

ستېركول دەرىخى

  • ستېركول دەرىخى[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] جۇڭگو چىنارى ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ. ئۇرۇقى كۆپىنچە دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. كېكىردەك ئاغرىش، ئاۋاز پۈتۈش ۋە يۆتەل قاتارلىقلارنى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

ستېرېئو

  • ستېرېئو[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] مەلۇم بوشلۇقتا تۇرغان جىسىملارنىڭ ئۇزۇنلۇقى، كەڭلىكى ۋە قېلىنلىقى بويىچە ياكى بىر پۈتۈن گەۋدىسى، قۇرۇلمىسى بويىچە كۆرۈنۈشى؛ بوشلۇق.

ستېرېئوكىنو

  • ستېرېئوكىنو[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] كۆرۈنۈشلىرى تاماشىبىنلاردا بوشلۇق تۇيغۇسى پەيدا قىلىدىغان بىر خىل كىنو.

ستېرېئولۇق

  • ستېرېئولۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① بىر تەكشىلىكتە ياتمىغان، بوشلۇقتىكى:[مىسال:] ستېرېئولۇق قۇرۇلما.[يەشمىسى:] ② بۆرتمە تەسۋىر ھاسىل قىلىپ، بىر پۈتۈن گەۋدە ياكى ئومۇمىي قۇرۇلما بويىچە كۆرۈنىدىغان:[مىسال:] ستېرېئولۇق فوتوگرافىيە.[يەشمىسى:] ③ كىشىدە بوشلۇق تۇيغۇسى پەيدا قىلىدىغان:[مىسال:] ستېرېئولۇق ئاۋاز.

ستېرېئولۇق ئاۋاز

  • ستېرېئولۇق ئاۋاز[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] كىشىدە بوشلۇق تۇيغۇسى پەيدا قىلىدىغان ئاۋاز. مەسىلەن، كەڭ ئېكرانلىق كىنو قويۇش زالىنىڭ تۆت بۇرجىكىگە نۇرغۇنلىغان كانايلارنى ئورنىتىپ، ئوخشاش بولمىغان ئورۇنلاردىكى بۇ كانايلاردىن چىقىۋاتقان ئاۋازلارنى كۆرۈنۈشتىكى شەيئىلەرنىڭ ھەرىكىتىگە ماسلاشتۇرغاندا، بوشلۇقتا ئاۋاز ئۆزگىرىش پەيدا قىلىپ، كىشىدە ئاۋازغا نىسبەتەن چىنلىق تۇيغۇسى ھاسىل قىلغىلى بولىدۇ.

ستېرېئومېتىرىيە

  • ستېرېئومېتىرىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] باشلانغۇچ گېئومېتىرىيىنىڭ بىر تارمىقى. بوشلۇقتىكى شەكىللەرنىڭ خۇسۇسىيەتلىرىنى تەتقىق قىلىدۇ.

ستېمونا

  • ستېمونا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ستېمونا ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. بەزىلىرى يەر بېغىرلاپ ئۆسىدۇ. تۈگۈنەك يىلتىزى تېبابەتچىلىكتە بەلغەمنى تۈگىتىپ، يۆتەلنى توختاتقۇچى دورا ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇ يەنە ھاشارات ئۆلتۈرگۈچى دورا ئورنىدىمۇ ئىشلەيدۇ.

ستىرول

  • ستىرول[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئورگانىك بىرىكمە. مولېكۇلا فورمۇلىسى . C6 H5 CH=CH2 ئۇ رەڭسىز ھەم پۇراقلىق سۇيۇقلۇق بولۇپ، سىنتېتىك كاۋچۇڭ ۋە سۇلياۋ قاتارلىقلارنى ياساش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

ستىمۇلىن

  • ستىمۇلىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىدە غىدىقلاش رولىنى ئوينايدىغان بىر خىل دورا. مەسىلەن، گىببېرېللىن قاتارلىقلارغا ئوخشاش.

سخېما

  • سخېما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① بىنا، ئىنشائات. ماشىنا قاتارلىقلارنىڭ ئومۇمىي تۈزۈلۈشى ۋە ھەرقايسى قىسىملار ئوتتۇرىسىدىكى باغلىنىشلارنى كۆرسىتىپ بېرىدىغان ئاددىي رەسىم.[يەشمىسى:] ② نەرسىلەرنىڭ تۈزۈلۈشى ياكى جايلىشىشىنى كۆرسىتىدىغان ئاددىي تەسۋىر، سىزما لايىھە.

سفالېرىت

  • سفالېرىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. تەركىبى ZnS. سۇس سېرىق، قارا قوڭۇر رەڭلەردە بولۇپ پارقىرايدۇ، سۈزۈك ۋە يېرىم سۈزۈك كېلىدۇ. ئادەتتە سىنىك تاۋلاشتىكى مۇھىم رۇدا ھېسابلىنىدۇ.

سفېرا

  • سفېرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] شارنىڭ سىرتقى يۈزى، يەنى يېرىم چەمبەرنىڭ دىئامېتىرىنى ئوق قىلىپ ئايلىنىشتىن ھاسىل بولغان يۈز.

سفېرىلىق

  • سفېرىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] ① سفېرىغا ئىگە ياكى سفېرا شەكلىدىكى:[مىسال:] سفېرىلىق ئەينەك.[يەشمىسى:] ② سفېرىغا ئائىت، سفېرىغا ئالاقىدار بولغان:[مىسال:] سفېرىلىق ترىگونومېتىرىيە.

سكارلاتىنا

  • سكارلاتىنا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئىتالىيانچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ئۆتكۈر يۇقۇملۇق كېسەل. قان ئېرىتكۈچى زەنجىرسىمان شارچە باكتېرىيىلەر كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. كۆپىنچە ئۈچ ياشتىن يەتتە ياشقىچە بولغان بالىلاردا بولىدۇ. بۇنىڭدا قىزىتىش، تىل سىرتى بۆلجۈرگەنگە ئوخشاپ قېلىش ۋە پۈتۈن بەدەنگە چېكىت شەكلىدە قىزىل ئەسۋە پەيدا بولۇش قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرۈلۈپ، قىزىل ئەسۋە يوقالغاندىن كېيىن تېرە چۈشىدۇ.

سكاليار

  • سكاليار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] سانلىق مىقدار.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] چوڭ-كىچىكلىكى بار، ئەمما نىشانى بولمىغان فىزىكىلىق مىقدار. مەسىلەن، ھەجىم، تېمپېراتۇرا قاتارلىقلارغا ئوخشاش.

سكاندىي

  • سكاندىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمنت. بەلگىسى (Scandium)Sc. ئاق ۋە يۇمشاق بولۇپ، ئالاھىدە ئەينەك ۋە يۇقىرى تېمپېراتۇرىغا چىداملىق قېتىشمىلارنى ياساشتا ئىشلىتىلىدۇ.

سلېسار

  • سلېسار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] قىرغۇچى ئىستانوكتا ئىشلىگۈچى ئادەم.

سلېسارلىق

  • سلېسارلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قىرغۇچى ئىستانوك ئارقىلىق ھەرخىل ئىشلەنمىلەرنى ياساش بىلەن شۇغۇللىنىش كەسپى:[مىسال:] سلېسارلىق قىلماق.

سمولا

  • سمولا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئىسسىقلىققا يولۇقسا يۇمشايدىغان، ئەۋرىشىملىك خۇسۇسىيىتىگە ئىگە يۇقىرى مولېكۇلىلىق بېرىكمىلەرنىڭ ئورتاق نامى. سىمولا سۇلياۋ ئىشلەشتىكى مۇھىم خام ئەشيا بولۇپ، ئۇنىڭدىن يەنە سىر، شىلىم ۋە ئىزولياتور ماتېرىياللىرىنى ياسىغىلى بولىدۇ.

سوئال

  • سوئال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① جاۋاب تەلەپ قىلىنغان گەپ، جۈملە، ئىبارە؛ سوراق:[مىسال:] سوئال بەرمەك. سوئال تاشلىماق، سوئال سورىماق. سوئال قويماق.[يەشمىسى:] ② يېشىلىشى لازىم بولغان مەسىلە:[مىسال:] بىرەر ئايدىن بۇيان، ئۇنىڭ كاللىسىدا تۈرلۈك سوئاللار پەيدا بولۇشقا باشلىغانىدى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>مائار<[يەشمىسى:] مەشىق قىلغان ياكى ئىمتىھان ئالغان ۋاقىتلاردا، ئوقۇغۇچىلارنىڭ جاۋاب بېرىشى ۋە يېشىشى ئۈچۈن ئوقۇتقۇچىسى تەرىپىدىن ئوتتۇرىغا قويۇلىدىغان مەسىلىلەر:[مىسال:] سوئال چىقارماق. سوئالنى يەشمەك.

سوپەك

  • سوپەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] جانلىق تىل.[يەشمىسى:] قول تراكتور.

سوپۇن

  • سوپۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] كىر يۇيۇش ۋە يۇيۇنۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان خىمىيىۋى بۇيۇم.

سوپۇنچى

  • سوپۇنچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوپۇن ئىشلەپچىقارغۇچى ياكى ساتقۇچى كىشى.

سوپۇنچىلىق

  • سوپۇنچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوپۇن ياساش ياكى سېتىش ئىشى:[مىسال:] سوپۇنچىلىق قىلماق.

سوپۇندان

  • سوپۇندان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] سوپۇن قويىدىغان قۇتا، سوپۇن قۇتىسى.

سوپۇندەرىخى

  • سوپۇندەرىخى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوپۇن+دەرەخ+ى[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] پۇرچاق ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ.

سوپۇنلاتماق

  • سوپۇنلاتماق[يەشمىسى:] «سوپۇنلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئاپىسى ئۇنىڭ يۈزىنى سوپۇنلىتىپ يۇدۇرغاندىن كېيىن، ئاندىن ئالدىغا تاماق ئەكەلدى.

سوپۇنلاشماق

  • سوپۇنلاشماق[يەشمىسى:] ① «سوپۇنلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] خاڭچىلار تازىلىق ئۆيىدە يۈز-كۆزلىرىنى سوپۇنلىشىپ يۇيۇشۇۋاتاتتى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ماي بىلەن ئاساس تەسىرلىشىپ سوپۇن بىلەن گلىتسېرىننى ياكى ئېستېر بىلەن ئاساس تەسىرلىشىپ كىسلاتا (ياكى تۇز) بىلەن ئىسپىرتنى ھاسىل قىلماق.

سوپۇنلىماق

  • سوپۇنلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سوپۇن سۈرتمەك:[مىسال:] تاماق يېيىش ئالدىدا ۋە تاماقتىن كېيىن قولنى سوپۇنلاپ يۇيۇپ، ئوبدان قۇرۇتۇش لازىم.

سوپى

  • سوپى[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىبادەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ۋە سوپىزم يولىنى تۇتقان كىشى:[مىسال:] ئوغرى قېرىسا سوپى بولار، جالاپ قېرىسا بۈۋى (ماقال).[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ياخشى-يامان ئىشلاردىن قول ئۈزگەن، گۇناھ بولىدىغان ئىشلارنى قىلىشنى توختاتقان:[مىسال:] سوپى ئايال. سوپى يىگىت.

سوپىتورغاي

  • سوپىتورغاي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوپى+تورغاي[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل قۇش. تېنى ئاق قۇشقاچتىن چوڭراق، پەي-تۈكلىرى قوڭۇر ھەم ئۈستىدە ئۇششاق ئاق داغلىرى بولىدۇ. ناھايىتى ئېگىز ئۇچىدۇ، ھەرخىل ئاۋازلاردا سايرىيالايدۇ. ئادەتتە زىيانداش ھاشاراتلار بىلەن ئوزۇقلانغاچقا، پايدىلىق قۇش دەپ قارىلىدۇ.

سوپىچىلىق

  • سوپىچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوپىلارغا خاس ئىش-ھەرىكەت:[مىسال:] ئىشانلىق، سوپىچىلىق بارغانسېرى كۈچەيتمەكتە.

سوپىزم

  • سوپىزم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ئىسلام دىنىدىكى Ⅶ ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا شەكىللەنگەن مىستىكىلىق — تەركىدۇنياچىلىق ئېقىمى.

سوپىسوپىياڭ

  • سوپىسوپىياڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوپى+سوپىياڭ[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل قۇش. تېنى سېرىق، كۆزىدىن باشلاپ بېشىنىڭ ئارقا قىسمىغىچە قارا، تۇمشۇقى ئاچ قىزىل كېلىدۇ. يېقىملىق سايرايدۇ.

سوپىلىق

  • سوپىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوپىلار قىلىدىغان ئىش-ھەرىكەت.

سوت

  • سوت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] ① دەۋا ئەنزىلىرىنى قاراپ چىقىپ، تېگىشلىك ھۆكۈم چىقىرىدىغان دۆلەت ئورگىنى:[مىسال:] ئالىي سوت.[يەشمىسى:] ② شۇنداق ئورگان جايلاشقان ئورۇن، ئۆي، بىنا:[مىسال:] سوتقا بارماق.[يەشمىسى:] ③ شۇنداق ئورگان خادىملىرى ياكى سودىيىلەر ھەيئىتى:[مىسال:] سوت مەجلىسى.[يەشمىسى:] ④ دەۋا ئەنزىلىرىنىڭ شۇنداق ئورگاندا كۆرۈلۈشى، سوت يىغىنى:[مىسال:] سوت قىلماق.

سوتا

  • سوتا[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] شاخسىز، پۇتاقسىز:[مىسال:] سوتا بولۇپ قالغان دەرەخ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاياق، كالتەك.

سوتچى

  • سوتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] ئومۇمەن سوت ئورگانلىرىدىكى سوتقا چۈشكەن ئەنزىلەرنى قاراپ چىقىپ، شۇ ئىشلار بويىچە ھۆكۈم چىقىرىدىغان ۋە سوراق قىلىش خىزمىتىنى ئۈستىگە ئالغان خىزمەتچى خادىم.

سوتخانا

  • سوتخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] سوت مەھكىمىلىرىدىكى ئەنزىلەرنى قاراپ چىقىپ بىر ياقلىق قىلىش ئۈچۈن مەخسۇس تەسىس قىلىنغان ئورۇن، ئاپپارات ياكى ئۆي.

سوتسىيال

  • سوتسىيال[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ① كىشىلىك جەمئىيىتىگە، ئۇنىڭ قانۇنىيىتىگە ئائىت؛ ئىجتىمائىي؛ جەمئىيەتنىڭ سىنىپلارغا، تەبىقىلەرگە، گۇرۇھلارغا بۆلۈنۈشى بىلەن باغلىق بولغان ۋە شۇ سەۋەبتىن مەيدانغا كېلىدىغان:[مىسال:] سوتسىيال تەڭسىزلىك. سوتسىيال دېموكراتىيە.[يەشمىسى:] ② ئىجتىمائىي ئىشلەپچىقىرىش مۇناسىۋەتلىرىنى ئۆزگەرتىشكە قارىتىلغان.

سوتسىيالىزم

  • سوتسىيالىزم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] سوتسىيالىستىك تۈزۈم، يەنى كوممۇنىزمنىڭ تۆۋەن باسقۇچى. ئۇنىڭدا دۆلەت ھاكىمىيىتىنى پرولېتارىيات ئىگىلىگەن بولىدۇ.

سوتسىيالىزمچى

  • سوتسىيالىزمچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوتسىيالىزم تەرەپدارى، يەنى سوتسىيالىستىك تۈزۈم ۋە ئۇنىڭ سىياسەتلىرىنى ھىمايە قىلغۇچى، سوتسىيالىزمنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش كۈرىشىگە قاتناشقۇچى كىشى.

سوتسىيالىزملىق

  • سوتسىيالىزملىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوتسىيالىزمغا ئائىت، سوتسىيالىزمغا خاس.

سوتسىيالىستىك

  • سوتسىيالىستىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ① سوتسىيالىزمغا ئائىت:[مىسال:] سوتسىيالىستىك ئىنقىلاب. سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش.[يەشمىسى:] ② سوتسىيالىزم پرىنسىپلىرىغا ئاساسلانغان؛ سوتسىيالىزمغا خاس:[مىسال:] سوتسىيالىستىك تۈزۈم. سوتسىيالىستىك قانۇن سوتسىيالىستىك ئەخلاق. سوتسىيالىستىك دۆلەت.[يەشمىسى:] ③ سوتسىيالىزم ئىدىيىسى بىلەن سۇغۇرۇلغان، سوتسىيالىزم پرىنسىپلىرىغا جاۋاب بېرىدىغان:[مىسال:] سوتسىيالىستىك ئاڭ.

سوتكا

  • سوتكا[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] بىر كېچە-كۈندۈزگە، يەنى 24 سائەتكە تەڭ ۋاقىت ئۆلچەم بىرلىكى ۋە شۇ ئۆلچەمدىكى ۋاقىت.

سوتكىلىق

  • سوتكىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① بەلگىلىك سوتكا ئىچىدە داۋام قىلىدىغان، مەلۇم سوتكىغا توغرا كېلىدىغان ياكى سوتكا بىلەن ئۆلچىنىدىغان:[مىسال:] ئۈچ سوتكىلىق دەم ئېلىش.[يەشمىسى:] ② بىر سوتكا داۋاملىشىدىغان، بىر سوتكىغا توغرا كېلىدىغان:[مىسال:] قۇياشنىڭ سوتكىلىق ھەرىكىتى. سوتكىلىق ئىش ھەققى.

سوتلاتماق

  • سوتلاتماق[يەشمىسى:] «سوتلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئايشەم ئەرز قىلىپ يۈرۈپ ئابلىمىتنى سوتلاتتى.

سوتلاشماق

  • سوتلاشماق[يەشمىسى:] ① «سوتلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار مەرداننى ئاخىرقى قېتىم سوتلاشتى.[يەشمىسى:] ② دەۋالاشماق، بىر-بىرى ئۈستىدىن ئەرز قىلىشماق:[مىسال:] ئۇلار سوتلىشىپ تاكى ۋىلايەتلىك سوتقىچە بېرىشتى.

سوتلانماق

  • سوتلانماق[يەشمىسى:] «سوتلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] مانا ئەمدى ئۇنىڭ ئارزۇلۇق ئوغلى سوتلانماقتا.

سوتلىماق

  • سوتلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] جىنايەتچىنى بەلگىلەنگەن تەرتىپ-قائىدىلەر بويىچە جاۋابكارلىققا تارتماق، سوت قىلماق.

سوچى

  • سوچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ۋاستىچى، ئەلچى.

سوخرۇن

  • سوخرۇن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئىلگىرى كەلمەس، روناق تاپماس.

سوداⅠ

  • سوداⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئىنگلىزچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئانئورگانىك بىرىكمە. تەركىبى ناتري كاربونات. (N a2 CO3) ئاق رەڭلىك پاراشوك ياكى دانىچە ھالىتىدە بولۇپ، سۇدىكى ئېرىتمىسى كۈچلۈك بولۇشتەك ئاساسىي خۇسۇسىيەتكە ئىگە. ئادەتتە ئەينەكچىلىك، قەغەزچىلىك، سوپۇن ۋە كىر يۇيۇش سۇيۇقلۇقى، توقۇمىچىلىق ھەم كۆن-خۇرۇم سانائىتى قاتارلىقلارغا خام ئەشيا قىلىنىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا قاتتىق سۇنى يۇمشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سوداⅡ

  • سوداⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① سېتىش-سېتىۋېلىش شەكلىدە تاۋار ئالماشتۇرۇلىدىغان ئىقتىسادىي پائالىيەت، ئالدى-ساتتى، سودا-سېتىق، تىجارەت:[مىسال:] سودا ئىشلىرى.[يەشمىسى:] ② ئالدى-ساتتى مۇئامىلىسىدە، مالنىڭ نەرخى ھەققىدىكى تالاش-تارتىش.

سودالېت

  • سودالېت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال، يەنى دالا شىپاتسىمانلاردىن بىرى. تەڭ ئوقلۇق كرىستال سىستېمىسىدا بولۇپ كۆپىنچە دانىچە ياكى كاللەك ھالىتىدە ئۇچرايدۇ، رەڭسىز ياكى ئاقۇچ گۈل رەڭ كېلىدۇ، بەزىدە سەل پەل كۆك ئارىلاشقانمۇ بولىدۇ. ئەينەك پارقىراقلىقىدا. قاتتىقلىقى 5.5 — 6؛ سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى 14.2 — 30.2. ئاساسەن ئىشقارلىق ئېتىلما جىنسلار ئارىسىدا بولىدۇ.

سودان

  • سودان[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] سودان جۇمھۇرىيىتى ئافرىقىنىڭ شەرقىي شىمالىغا جايلاشقان. يەر مەيدانى 2 مىليون 505 مىڭ 813 كۋادرات كىلومېتىر، ئاھالىسى ئىچىدە ئەرەبلەر 93% نى، نېگىرلار 03%نى، يەرلىك خەلقلەر 13%نى تەشكىل قىلىدۇ. پۈتۈن مەملىكەتتە 570 تىن ئارتۇق قەبىلە بار. ئەرەب تىلى دۆلەت تىلى بولۇپ، ئىنگلىز تىلى ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ. تەخمىنەن يېرىم ئاھالىسى ئىسلام دىنىغا، قالغىنى ئىپتىدائىي دىنلارغا ئېتىقاد قىلىدۇ.

  • سوداننىڭ تارىخى ئۇزۇن بولۇپ، مىلادىدىن بۇرۇنقى 4000-يىللار ئەتراپىدىكى شىمالىدىكى نېل دەرياسى ۋادىسىدا ئىپتىدائىي قەبىلىلەر ئولتۇراقلاشقان. مىلادى Ⅵ ئەسىردە خىرىستىئان دىنى سودانغا تارقالغان. Ⅶ ئەسىردە ئەرەبلەر سودانغا كۆچۈپ كىرىشكە باشلىغان ۋە يەرلىكلەر بىلەن توپلىشىش، ئىسلام دىنىنى تارقىتىش ئارقىلىق، ⅩⅢ ئەسىردە سوداننى ئىسلام دىنىنىڭ باشقۇرۇشىغا قاراتقان. ⅩⅤ ئەسىرنىڭ ئاخىرى، سوداننىڭ جەنۇبىدا ئىككى تەرەپ پادىشاھلىقى قۇرۇلغان، شىمالى ئوسمان تۈرك ئىمپىرىيىسىنىڭ باشقۇرۇشىدا بولغان. Ⅹ Ⅸ ئەسىردە مىسىر، ئەنگلىيىلەر بېسىپ كىرىپ، 1899-يىلى مىسىر، ئەنگلىيىنىڭ «ئورتاق باشقۇرۇشى»دا بولغان. 1956-يىلى 1-ئاينىڭ 1-كۈنى سودان مۇستەقىللىق جاكارلاپ، جۇمھۇرىيەت قۇرغان. 1959-يىلى 2-ئاينىڭ 4-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان.

  • يېزا ئىگىلىكى سوداننىڭ ئىقتىسادى تۈۋرىكى ھېسابلىنىدۇ. 08% نوپۇس يېزىدا، ئۇزۇن تالالىق پاختا مىسىردىن قالسىلا دۇنيا بويىچە ئىككىنچى ئورۇندا. خاسىڭ مەھسۇلاتى دۇنيانىڭ ئالدىنقى قاتارىدا. كۈنجۈت مەھسۇلاتى ئافرىقا بويىچە بىرىنچى ئورۇندا، ئەرەب يىلىمى دۇنيا بويىچە بىرىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. چارۋىچىلىق مەھسۇلاتى ئافرىقا بويىچە ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ.

  • پايتەختى خارتوم، دۆلەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادى، مەدەنىيەت ۋە قاتناش مەركىزى.

سودىگەر

  • سودىگەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] سودا-سېتىق بىلەن شۇغۇللىنىدىغان، سودا-سېتىقنى كەسپ قىلغان كىشى؛ تىجارەتچى.

سودىگەرلىك

  • سودىگەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سودىگەر قىلىدىغان ئىش، كەسىپ.

سودىلاشتۇرماق

  • سودىلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سودىلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ھاشىم ئۇلارنى سودىلاشتۇرۇپ قويدى.

سودىلاشماق

  • سودىلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئېلىپ، سېتىلىدىغان نەرسىنىڭ نەرخى ئۈستىدە تالاش-تارتىش قىلماق، كېلىشمەك:[مىسال:] مەن باھانى تۆۋەنلىتىش ئۈچۈن سودىلاشتىم.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر مەسىلە ئۈستىدە ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش مۇددىئاسى بىلەن كېلىشىۋالماق، پۈتۈشۈۋالماق:[مىسال:] ئۆز كۈچىگە تايىنىپ ئىش كۆرۈش-سودىلاشقىلى بولمايدىغان چوڭ پرىنسىپ.

سودىلىق

  • سودىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئېلىپ-سېتىش، ئالدى-ساتتى ئىشى:[مىسال:] سودىلىق قىلماق. سودىلىققا چىقماق.

سودىيە

  • سودىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] سوت ئورگانلىرىدىكى سوتنى باشقۇرىدىغان، سوتلانغۇچى ئۈستىدە ھۆكۈم چىقىرىدىغان كىشى؛ سوتچى.

سوراتماق

  • سوراتماق[يەشمىسى:] «سورىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئارىدىن بىرمەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن شامەخسۇتنىڭ يېقىنلىرىدىن ئىبراھىمبەگ جىنەستىخاننى ئۆزىگە سوراتتى.

سوراشتۇرماق

  • سوراشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ھەر تەرەپلىمە سورىماق؛ سۈرۈشتۈرمەك:[مىسال:] ئۇ، ھاكىمنىڭ ئەھۋالىنى سوراشتۇرۇپ بىرھازاغىچە پاراڭلاشتى.

سوراشماق

  • سوراشماق[يەشمىسى:] «سورىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئاغىنىلەرنىڭ ھەممىسى سېنى سوراشتى.

سوراق

  • سوراق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سوئال:[مىسال:] ئۇنىڭ چىرايىدا سوراق ئالامىتى ئەكس ئېتىپ تۇراتتى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] جامائەت خەۋپسىزلىكى، تەپتىش ئورگانلىرى ياكى سوت مەھكىمىلىرىنىڭ ھەق تەلەپ ئەنزىلىرىدىكى دەۋالاشقۇچىلاردىن ۋە ياكى جىنايى ئىشلار ئەنزىلىرىدىكى دەۋاگەر ۋە جاۋابكارلاردىن سوئال سوراش ئارقىلىق ئەنزىگە مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى ئېنىقلاش، سۈرۈشتۈرۈش جەريانى.

سوراقچى

  • سوراقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوراق قىلغۇچى كىشى:[مىسال:] دەۋاگەرلەر ئىشىكتىن كىرىپلا سوراقچى بەگلەرگە تىز پۈكۈپ تەزىم قىلدى.

سوراقچىلىق

  • سوراقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوراق قىلىش ئىشى.

سوراقخانا

  • سوراقخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلغۇچىلارنى سوراق قىلىدىغان جاي.

سوراقسىز

  • سوراقسىز[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سورىمايدىغان، سوراق قىلمايدىغان، سوراققا تارتمايدىغان:[مىسال:] سوراقسىز دەۋاغا قالدىم. ∥بىراۋلار خالىسا، ئاسار سوراقسىز، ۋە ھەتتا جادىغا باسار سوراقسىز.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] رۇخسەت ئالماي، رۇخسەتسىز:[مىسال:] مىسالى ئىگىسىز بىر قوي تېپىلماس، سوراقسىز سويغۇچى دەۋادىن قۇتۇلماس.

سورالماق

  • سورالماق[يەشمىسى:] «سورىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ئادىلنىڭ مەسىلىسىنى قانداق بىر تەرەپ قىلىش توغرىسىدا سورالغان سوراقلارغا جاۋاب بەردى.

سورانماق

  • سورانماق[يەشمىسى:] «سورىماق» پېئىلىنىڭ ئوزلۈك دەرىجىسى.

سورت

  • سورت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ①>بئول<[يەشمىسى:] سۈنئىي ئۇسۇلدا تاللانغان ۋە يېتىشتۈرۈلگەن، بەلگىلىك ئىقتىسادىي قىممەت ۋە ئورتاق ئىرسىي ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە بولغان بىر تۈركۈم جانلىق ئورگانىزم (ئادەتتە ئۆستۈرۈلىدىغان ئۆسۈملۈكلەر، مال-چارۋىلار ۋە ئۆي قۇشلىرى كۆزدە تۇتۇلىدۇ).[يەشمىسى:] ② مالنىڭ، مەھسۇلاتلارنىڭ قىممەت جەھەتتىكى تۈرى، خىلى:[مىسال:] پولاتنىڭ يېڭى سورتى.

سورتداش

  • سورتداش[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سورتى بىر، بىر سورتتىن يېتىلگەن:[مىسال:] سورتداش ئۇرۇق. ∥ساقلاپ قالىدىغان سورتداشلار.

سورتلاشماق

  • سورتلاشماق[يەشمىسى:] «سورتلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سورتلانماق

  • سورتلانماق[يەشمىسى:] «سورتلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سورتلۇق

  • سورتلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەلۇم سورتقا مەنسۇپ بولغان:[مىسال:] ئەلا سورتلۇق پاختا.

سورتلىماق

  • سورتلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] دەرىجىگە، تۈرگە ئايرىماق، بۆلمەك:[مىسال:] بائىمىخان گىلەم توقۇش، سورتلاش تېخنىكىسىنى مۇكەممەل ئىگىلىۋالدى.

سورۇتماق

  • سورۇتماق[يەشمىسى:] «سورۇماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ بۇغدىيىنى ئەمەتكە سورۇتتى.

سورۇشماق

  • سورۇشماق[يەشمىسى:] «سورۇماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بىز بارغاندا ئۇلار خامان سورۇشۇۋاتقانىكەن.

سورۇق

  • سورۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تېپىلگەن بۇغداينى خاماندا سورۇپ تازىلاش ئىشى:[مىسال:] ئۇ ئەتىسى مېنى ئاشلىققا مەسئۇل بولۇشتىن ئېلىپ تاشلاپ، سورۇققا سېلىپ قويدى.

سورۇقچى

  • سورۇقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] خامان سورۇغۇچى، خامان سورۇشنى بىلىدىغان كىشى.

سورۇقچىلىق

  • سورۇقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] دىشۋارچىلىق، خانىۋەيران بولۇش، ۋەيرانچىلىق:[مىسال:] سورۇقچىلىق تارتماق.

سورۇقلۇق

  • سورۇقلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سورۇلغان، سورۇپ قويۇلغان: سورۇقلۇق بۇغداي.

سورۇلماق

  • سورۇلماق[يەشمىسى:] «سورۇماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] توختىنىڭ بۇغدىيى سورۇلۇپ، چەشلىگىدەك ھالەتكە كەلتۈرۈلۈپ قويۇلدى.

سورۇماق

  • سورۇماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئوۋاق ياكى دانە-دانە نەرسىلەرنى يۇقىرىغا قارىتىپ ئاتماق، چاچماق:[مىسال:] ئوت كۆيدۈرۈپ قورۇيدۇ، شامال چېچىپ سورۇيدۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بۇزۇپ چاچماق، ۋەيران قىلماق؛ يوقاتماق:[مىسال:] ئۇنىڭ پېشانە تەرى بىلەن تاپقان پۇللىرىنى بالىلىرى سورۇۋەتكەنىدى.

سورۇن

  • سورۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىشىلەر توپلىنىپ بىرەر ئىش بىلەن شۇغۇللانغان ئورۇن، جاي:[مىسال:] سورۇن تۈزمەك. سورۇن قۇرماق.

سورۇنلۇق

  • سورۇنلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سورۇنغا ماس كېلىدىغان، سورۇندا چانمايدىغان؛ سورۇندا ئولتۇرالايدىغان، سورۇن قائىدىلىرىدىن خەۋەردار:[مىسال:] ئۇ خېلى سورۇنلۇق ئادەم.

سورىماق

  • سورىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئەھۋال ئىگىلەش، بىلىش مەقسىتىدە سوئال بىلەن مۇراجىئەت قىلماق؛ سوئال بەرمەك:[مىسال:] ئادرىسىنى سورىماق. ئەھۋالنى سورىماق.[يەشمىسى:] ② مەسلىھەتىنى ياكى پىكرىنى ئالماق، پىكىرلەشمەك:[مىسال:] ئۇ ھېچكىمدىن سوراپ ئولتۇرماي، ئۆزى يالغۇز يولغا چىقتى.[يەشمىسى:] ③ بىرەر ئىلتىماس ياكى تەلەپ بىلەن مۇراجىئەت قىلماق؛ ئۆتۈنمەك؛ تەلەپ قىلماق:[مىسال:] رۇخسەت سورىماق.[يەشمىسى:] ④ سودا-سېتىقتا مالنىڭ نەرخىگە باھا قويماق:[مىسال:] بازاردا گىلەمنى قانچىغا سورىدى[يەشمىسى:] ⑤ ھاكىملىق، ھۆكۈمرانلىق قىلماق، ئىدارە قىلماق، باشقۇرماق:[مىسال:] يۇرتنى ئادىللىق بىلەن سورىماق.

سوزا

  • سوزا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ناچا.

سوزدۇرماق

  • سوزدۇرماق[يەشمىسى:] «سوزماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سوزماقⅠ

  • سوزماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① تارتىپ، ئۇرۇپ، بېسىپ، مىجىپ، قىزدۇرۇپ ياكى باشقا بىرەر يول بىلەن ئۇزۇن ھالەتكە كەلتۈرمەك، ئۇزۇن قىلماق، ئۇزارتماق:[مىسال:] خېمىرنى سوزماق. تۆمۈرنى سوزماق. رېزىنكىنى سوزماق.[يەشمىسى:] ② ئاچماق، يايماق، كەرمەك، ئۇزارتماق:[مىسال:] پۇت-قولىنى سوزماق.[يەشمىسى:] ③ ئۆسمەك، ئېگىزلىمەك:[مىسال:] كۆككە بوي سوزغان كۆركەم تاغلىرىڭ، مەيلىمنى تارتتى گۈزەل باغلىرىىڭ.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئارقىغا سۈرمەك، كېچىكتۈرمەك، كەينىگە تارتماق:[مىسال:] قەرزنى سوزماق.[يەشمىسى:] ⑤ ئادەتتىكىدىن ئۇزۇنراق تەلەپپۇز قىلماق (تاۋۇش ھەققىدە):[مىسال:] شۇ ئەسنادا، مەھەللىنىڭ ئاياغ تەرىپىدىن قۇربان پادىچىنىڭ ئۈنىنى سوزۇپ «ھەيدە» دەپ توۋلىغان ئاۋازى ئاڭلاندى.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] دەۋەرمەك، ئۇزارتماق، كۆپەيتمەك (گەپ-سۆز ھەققىدە):[مىسال:] مېنىڭ بۇ يەردە گەپنى سوزۇپ ئولتۇرۇشۇمنىڭ ھاجىتى يوق.

سوزماقⅡ

  • سوزماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] رەگەتكە.

سوزۇشماق

  • سوزۇشماق[يەشمىسى:] «سوزماقⅠ»پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قويلارمۇ مۇڭلۇق مۇزىكىنى ياخشى كۆرسە كېرەك، قۇلاقلىرىنى سوزۈشۈپ، پات-پات مەن تەرەپكە قاراپ قويۇپ يايلىشاتتى.

سوزۇق

  • سوزۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوزۇلغان، سوزۇنچاق:[مىسال:] يۈزى سوزۇق. سوزۇق تاۋۇش.

سوزۇلغاق

  • سوزۇلغاق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوزۇلۇش خۇسۇسىيىتىگە ئىگە، سوزۇلىدىغان:[مىسال:] سوزۇلغاق پايپاق. سوزۇلغاق رەخت.

سوزۇلما

  • سوزۇلما[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سوزۇلۇش خۇسۇسىيىتىگە ئىگە بولغان، سوزۇلىدىغان:[مىسال:] سوزۇلما بۇيۇم. سوزۇلما ماتېرىيال.[يەشمىسى:] ② ۋاقتى ئۇزۇن، قوزغىلىشى ئاستا بولىدىغان، ئۇزۇنغا سوزۇلىدىغان:[مىسال:] سوزۇلما كېسەل.[يەشمىسى:] ③ سوزۇلۇپ تەلەپپۇز قىلىنىدىغان:[مىسال:] سوزۇلما سوزۇق تاۋۇش.

سوزۇلماق

  • سوزۇلماق[يەشمىسى:] ① «سوزماقⅠ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭ يارىسى سوزۇلغانسېرى، بۇ ئەھۋال تېخىمۇ ئەۋج ئېلىشقا باشلىدى.

سوزۇلمىلىق

  • سوزۇلمىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوزۇلما ھالەت. سوزۇلما ھەرىكەت:[مىسال:] مەلۇمكى، مۇزىكا ۋاقىت خاراكتېرلىك سەنئەت. سوزۇلمىلىق ۋاقىتنىڭ تۈپ خۇسۇسىيىتى.

سوزۇلۇشچان

  • سوزۇلۇشچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاسان سوزۇلىدىغان، سوزۇلۇش خۇسۇسىيىتىگە ئىگە:[مىسال:] سوزۇلۇشچان ماتېرىيال.

سوزۇلۇشچانلىق

  • سوزۇلۇشچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] جىسىملارنىڭ سوزۇلىدىغان خۇسۇسىيىتى. مەسىلەن، مېتاللار كۆپىنچە سوزۇلۇشچانلىققا ئىگە كېلىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] ماتېرىياللارنىڭ ئۈزۈلۈپ كەتكەنگە قەدەر سوزۇلغان چاغدىكى ئۇزارغان قىسمىنىڭ ئەسلىدىكى ئۇزۇنلۇققا بولغان نىسبىتى.

سوزۇنچاق

  • سوزۇنچاق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوزۇق ياكى سوزۇلغان ھالەتتىكى، ئۇزۇنراق سوزۇلغان:[مىسال:] ئۇنىڭ سوزۇنچاق كەلگەن قانسىز يۈزى ھېلىلىدەك قورۇلۇپ، قېرىنداش تۇتقان ئىنچىكە بارماقلىرى تىترەۋاتقاندەك كۆرۈنەتتى.

سوستاۋ

  • سوستاۋ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] مەلۇم بىر پۈتۈنلۈكنى تەشكىل قىلغان تەركىبىي قىسىملار ياكى گۇرۇپپىلار يىغىندىسى، توپى:[مىسال:] تىلنىڭ لۇغەت سوستاۋى.

سوسكا

  • سوسكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] «ئېمىزگە»گە قاراڭ.

سوغا

  • سوغا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ياغاچتىن ياسالغان چېلەك.

سوغات

  • سوغات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پىشلاق.

سوغان

  • سوغان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] «يەلتاشما»غا قاراڭ.

سوغتانماق

  • سوغتانماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] توڭلىماق، توڭماق، ئۈششۈمەك.

سوغد

  • سوغد[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] مىلادىيىدىن بۇرۇنقى مىڭ يىللىق دەۋرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن باشلاپ ئوتتۇرا ئاسىيا (ئاساسەن زەرەپشان ۋادىلىرى) دا ياشىغا ھەم بۇ جايدا يۈكسەك مەدەنىيەت ياراتقان قەدىمكى پارس قەبىلىسى. ئۇلارنىڭ ئاساسى ساكلاردۇر. ئۇلار مىلادىيىدىن بۇرۇنقى Ⅵ ئەسىردە شۇ جايدا دۆلەت قۇرغان.

سوغد تىلى

  • سوغد تىلى[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] قەدىمكى سوغدلار ئىشلەتكەن تىل. بۇ تىل ھىندى-ياۋروپا تىل سىستېمىسى ئىران تىل تۈركۈمىنىڭ شەرقىي تارمىقىغا كىرىدۇ. ئاساسەن جۇڭگونىڭ غەربىي شىمالىي ۋە ئوتتۇرا ئاسىياغا تارقالغان بولۇپ، ھازىرقى تاجىكىستان جۇمھۇرىيىتىدىكى ياگنوب تىلى دەل قەدىمكى سوغد تىلىنىڭ بىۋاسىتە ۋارىسى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. بۇ تىلدا يېزىلغان ۋەⅣئەسىردىن Ⅹ ئەسىرگىچە بولغان دەۋرگە تەۋە يازما يادىكارلىقلار بار.

سوغد يېزىقى

  • سوغد يېزىقى[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] سوغدلار ئىشلەتكەن يېزىق. ئۇ مىلادىيىدىن بۇرۇنقى 1000 يىللىق دەۋرنىڭ ئاخىرلىرىدا ئارامىي يېزىقىدىن بۆلۈنۈپ چىققان، ئەرەب يېزىقىغا ئوخشاش ئوڭدىن سولغا يېزىلغان ۋە ئوقۇلغان. قەدىمكى مەنبەلەردە، ئۇنىڭدا 25 ھەرپ بارلىقى قەيت قىلىنىدۇ. بىراق، تۈرلۈك جايلاردىن تېپىلغان يادىكارلىقلارغا قارىغاندا، ئۇنىڭ ھەرپ سانى 20 دىن 25 گىچە بولغانلىقى سېزىلدى.

سوغداق

  • سوغداق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] «سوغد»غا قاراڭ.

سوغۇق

  • سوغۇق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ھارارىتى، تېمپېراتۇرىسى بەلگىلىك گرادۇستىن تۆۋەن بولغان:[مىسال:] سوغۇق سۇ. سوغۇق ھاۋا. * يېڭى كوزىنىڭ سۈيى سوغۇق (ماقال).[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھارارىتى، تېمپېراتۇرىسى تۆۋەن ھاۋا؛ ئاياز:[مىسال:] بىز قارلىق تاغقا بېرىپ چېنىقىشىمىز، سوغۇقتىن قورقماسلىقىمىز كېرەك.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوغۇقلۇققا تەۋە يېمەكلىكلەرنى كۆپ ئىستېمال قىلىش نەتىجىسىدە ئورگانىزم پائالىيىتىنىڭ سۇسلىشىشى:[مىسال:] سوغۇقى ئاشماق. سوغۇق كەلمەك.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئۆزىگە جەلپ قىلمايدىغان، كۆڭۈلگە ياقمايدىغان، يېقىمسىز، قوپال:[مىسال:] سوغۇق مۇئامىلە. سوغۇق جاۋاب. * ئۆزى سوغۇقنىڭ قىلىقى سوغۇق (ماقال).

سوغۇق بەلۋاغ

  • سوغۇق بەلۋاغ[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] جەنۇبىي قۇتۇپ چەمبىرى ۋە شىمالىي قۇتۇپ چەمبىرى ئىچىدىكى جايلار. بۇ جايلارنىڭ كىلىماتى ناھايىتى سوغۇق بولۇپ، ئەڭ ئىسسىق ئايلىرىدىكى ئوتتۇرىچە ھاۋا تېمپېراتۇرىسىمۇ °10 تىن تۆۋەن بولىدۇ. ئىككى قۇتۇپقا يېقىن جايلىرىدا بولسا، يېرىم يىل كۈندۈز، يېرىم يىل كېچە بولىدۇ.

سوغۇق تەگمەك

  • سوغۇق تەگمەك[يەشمىسى:] ① سوغۇقنىڭ قاتتىق تەسىر قىلىشى بىلەن بىرەر ئورگانىزمدا كېسەللىك ئالامىتى كۆرۈلمەك:[مىسال:] ئۇنىڭ يادىغا ئاينۇر كەلدى. ئاينۇرنىڭ ئۆپكىسىگە سوغۇق تەگكەن بولۇپ، ھازىر دوختۇرخانىدا ئىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قوپاللىق قىلماق، قوپال پوزىتسىيە تۇتماق:[مىسال:] چوڭام، سىلى بىلەن مەن ئوخشاش. بىر-بىرىمىزگە ئۈنچىلا سوغۇق تەگمىسەكمۇ بولىدۇ.

سوغۇق سۇ سەپمەك

  • سوغۇق سۇ سەپمەك[يەشمىسى:] بىراۋنىڭ ئاكتىپلىقىغا، قىزغىنلىقىغا زەربە بەرمەك، توسقۇنلۇق قىلماق:[مىسال:] خوتۇن، بالىنىڭ بۇ قىزغىنلىقىغا سوغۇق سۇ سەپمەيلى.

سوغۇق شەبنەم

  • سوغۇق شەبنەم[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] 24 مەۋسۈمنىڭ 17-سى. مىلادىيە 8-ياكى 9-ئۆكتەبىردىن باشلىنىدۇ.

سوغۇق قول

  • سوغۇق قول[يەشمىسى:] يامان نىيەتلىك، ئەسكى، بۇزۇق؛ كىشىلەرنىڭ نەرسىلىرىنى ئوغۇرلاشقا ئادەتلەنگەن:[مىسال:] بوۋاينىڭ قارا ساقىلى تىترەپ كالپۇكلىرى لىپىلداپ كەتتى: «مانا، سوغۇق قولنىڭ كاساپىتى، مانا بەتنىيەتنىڭ زىيىنى»

سوغۇق قول تەگمەك

  • سوغۇق قول تەگمەك[يەشمىسى:] ئوغرىلانماق، ئوغرى تەگمەك:[مىسال:] سادىق قوغۇننىڭ باش بۇرنىغا سوغۇق قول تەگكەنلىكىنى سەزگەن ئاخشىمى گېلىدىن ھېچنېمە ئۆتمىدى.

سوغۇق ئېقىم

  • سوغۇق ئېقىم [يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] يۇقىرى كەڭلىكتىن تۆۋەن كەڭلىككە قاراپ ئاقىدىغان ئوكيان ئېقىمى. ئۇنىڭ سۈيىنىڭ تېمپېراتۇرىسى ئېقىپ بارغان جايدىكى سۇ تېمپېراتۇرىسىدىن تۆۋەن بولۇپ، ئېقىش داۋامىدا بارغانلا يەرنىڭ ھاۋا تېمپېراتۇرىسىنى تۆۋەنلىتىۋېتىدۇ، يامغۇر-يېشىن ئاز بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>مېتېئورولوگىيە<[يەشمىسى:] سوغۇق دولقۇن.

سوغۇق ئىچىملىك

  • سوغۇق ئىچىملىك[يەشمىسى:] گاز سۈيى، گىلاس شىرنىسى، دوغاپ قاتارلىق سوغۇق پېتى ئىچىش ئۈچۈن مەخسۇس تەييارلانغان ئىچىملىك.

سوغۇق يېمەكلىك

  • سوغۇق يېمەكلىك[يەشمىسى:] بىڭگۇر، ماروژنى قاتارلىق سوغۇق پېتى يېيىش ئۈچۈن مەخسۇس تەييارلانغان يېمەكلىك. كۆپىنچىلىرى تاتلىق كېلىدۇ.

سوغۇقچان

  • سوغۇقچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مىجەزى سوغۇققا مايىل:[مىسال:] سوغۇقچان بالا. سوغۇقچان قىز.

سوغۇقچىلىق

  • سوغۇقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆزئارا رەنجىش، ئۆزئارا ئاداۋەت، نىزا ۋە شۇ قاتارلىقلار تۈپەيلىدىن شەكىللەنگەن كۆڭۈلسىز ھالەت، سوغۇق مۇناسىۋەتلەر؛ يىرىكچىلىك:[مىسال:] سوغۇقچىلىق چۈشمەك. سوغۇقچىلىق سالماق.

سوغۇققان

  • سوغۇققان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[قۇرۇلمىسى:]]سوغۇق+قان[[يەشمىسى:] ئۆزىنى تۇتۇۋالغان، ئېغىر-بېسىق، تەمكىن:[مىسال:] سوغۇققان ئادەم.

سوغۇققانلىق

  • سوغۇققانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆزىنى تۇتۇۋالالايدىغان، ئېغىر-بېسىق، تەمكىن كەيپىيات:[مىسال:] سوغۇققانلىق بىلەن ئىش كۆرمەك.

سوغۇقلاشماق

  • سوغۇقلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوغۇق ھالەت پەيدا بولماق، سوغۇق كەيپىياتقا كەلمەك:[مىسال:] ئۇنىڭ ئىللىق كۆز نۇرى بارغانسېرى سوغۇقلاشتى.

سوغۇقلۇق

  • سوغۇقلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سوغۇق ھالەت:[مىسال:] سۇنىڭ سوغۇقلۇقى بەك تۆۋەن بولسا، يۇيۇنۇشقا تەس بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② ئىسسىقنى قايتۇرىدىغان ئامال:[مىسال:] سوغۇقلۇق قىلماق.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قوپاللىق، قاتتىقلىق، يېقىمسىزلىق:[مىسال:] ئۇنىڭ كۆز ئالدىغا رەيھاننىڭ نادەمگە قىلىدىغان يېقىنلىقلىرى ۋە ئۆزىگە قىلىدىغان سوغۇقلۇقلىرى بىرمۇبىر كەلدى-دە، چىشلىرى كىرىشتى.

سوغۇلدۇرماق

  • سوغۇلدۇرماق[يەشمىسى:] «سوغۇلماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سوغۇلماق

  • سوغۇلماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئازلىماق، قۇرۇماق، كېمەيمەك؛ تۆۋەنلىمەك:[مىسال:] بەزىلەر سۇنىڭ بىرئاز سوغۇلۇشىنى كۈتۈشنى تەكلىپ قىلدى.

سوغۇن

  • سوغۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئىشىك-قوۋۇق ياكى دەرۋازىلارغا، دېرىزىنىڭ كۆزنىكىگە ئوخشاش ئېچىپ قويۇلىدىغان تۆشۈك.

سوغىچى

  • سوغىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوغا بىلەن سۇ توشۇيدىغان ئادەم.

سوغىچىلىق

  • سوغىچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوغا بىلەن سۇ توشۇش ئىشى:[مىسال:] سوغىچىلىق قىلماق.

سوغىگۈل

  • سوغىگۈل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوغا+گۈل[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] گۈلسامساق ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى يىپ ياكى تۆمۈنە شەكلىدە كېلىدۇ. گۈل يېپىنچىسى سارغۇچ يېشىل بولۇپ، قوڭغۇراق شەكلىدە تۆۋەنگە ساڭگىلاپ تۇرىدۇ. تەڭگىچە غولى دورا قىلىنىدۇ، بەلغەم بوشىتىش ۋە يۆتەل توختىتىش رولىغا ئىگە.

سوغىلىق

  • سوغىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سوغىسى بار، سوغىغا ئىگە:[مىسال:] ئاخىرى ئۇمۇ بىر جۈپ سوغىلىق بولۇپ قالىدى.[يەشمىسى:] ② سوغا بولىدىغان، سوغىغا لايىق:[مىسال:] بىزنىڭ ئۆيدە تەييارلانغان ئىككى سوغىلىق ياغاچ بار.

سوق

  • سوق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قىزىقچى، ھەزىلكەش.

سوقاⅠ

  • سوقاⅠ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بەك يۇمىلاقمۇ، ئۇزۇنمۇ ئەمەس، تۇخۇم شەكلىدىكى:[مىسال:] سوقا چىلان. سوقا تاش.

سوقاⅡ

  • سوقاⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇ، قول، پۇت ياكى توك ئارقىلىق ھەرىكەتلەندۈرۈلۈپ، شالنى ئاقلايدىغان ھاۋانچا شەكىللىك قۇرۇلما.

سوقا چۈشتى

  • سوقا چۈشتى[يەشمىسى:] نۆۋەت بىلەن، بىرىنىڭ كەينىدىن بىرى، ئارقىمۇئارقا، دەممۇدەم:[مىسال:] ئۇنىڭغا شەھەردە ئائىلە ئايالى بولۇپ ئولتۇرىدىغان قىزلىرىدىنمۇ سوقا چۈشتى ھالدا شەھەرنىڭ يېڭى ماللىرى كېلىپ تۇراتتى.

سوقا سۆھبەت

  • سوقا سۆھبەت[يەشمىسى:] ئۆزئارا قىلىشقان ھەر خىل پاراڭ:[مىسال:] سىرتتا بولۇۋاتقان سوقا سۆھبەتلەر ئۆي ئىچىگە ئېنىق ئاڭلىنىپ تۇراتتى.

سوقاⅢ

  • سوقاⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ساپان»غا قاراڭ.

سوقاⅣ

  • سوقاⅣ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] كۇرۇشكا.

سوقا-سايمان

  • سوقا-سايمان[يەشمىسى:] سوقا ۋە سوقا قاتارلىق يېزا ئىگىلىك سايمانلىرى.

سوقا-سەندەلدەك

  • سوقا-سەندەلدەك[يەشمىسى:] قاۋۇل، بەستلىك تەمبەل، بېجىرىم:[مىسال:] نېمانداق قارايدىغانسىلەر. ماڭا قارىساڭلار مانا شۇنداق، يېگەن-ئىچكەندەك، سوقا-سەندەلدەك ئولتۇرۇپتىمەن

سوقان

  • سوقان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] لەيلەك.

سوقتۇرماق

  • سوقتۇرماق[يەشمىسى:] «سوقماقⅠ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] پىچاق سوقتۇرماق. كەتمەن سوقتۇرماق.

سوققا

  • سوققا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] زەربە، دەككە؛ قاتتىق دەشنەم:[مىسال:] سوققا بەرمەك. سوققا يېمەك.

سوقما

  • سوقما[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] جازىغا ئېلىنغان نەم توپىنىڭ ئۈستىگە خاڭ قاتارلىق ئېغىر نەرسىلەرنى قاتتىق ئۇرۇپ چىڭداش يولى بىلەن سېلىنغان:[مىسال:] ئۇلار پاراڭلاشقاچ سوقما تام ئۆينىڭ ئالدىغا كېلىپ ئاتتىن چۈشۈشتى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوقما تام:[مىسال:] پاراڭ مۇشۇ يەردە توختىسۇن، ئاۋۇ كۆرۈنگەن سوقمىدىن ئۆتسەڭلا چىغلىققا كىرىمىز.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوقۇلغان:[مىسال:] سوقما كاۋاپ.

سوقما چالغۇ ئەسۋابلىرى

  • سوقما چالغۇ ئەسۋابلىرى[يەشمىسى:] قول، تاياق ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر بىلەن ئۇرۇپ چېىلىنىدىغان چالغۇ ئەسۋابلار. بۇنىڭغا ناغرا، دۇمباق، داپقا ئوخشاشلار كىرىدۇ.

سوقماقⅠ

  • سوقماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۇرۇقسىز قىزىل ئۈزۈم بىلەن ياڭاق مېغىزىنى سوقۇپ، ئارىلاشتۇرۇپ ياسىلىدىغان بىر خىل تاتلىق يېمەكلىك.

سوقماقⅡ

  • سوقماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئايرىم كىشىلەر بىلىدىغان، يالغۇز ئاياغ ماڭىدىغان، چىغىر:[مىسال:] سوقماق يول.

سوقماقⅢ

  • سوقماقⅢ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىرنەرسىنى ئىككىنچى بىرنەرسىگە ئۇرماق:[مىسال:] تۆمۈرنى قىزىقىدا سوق (ماقال).[يەشمىسى:] ② بىرەر شەكىلگە، ھالەتكە كەلتۈرمەك، ياسىماق، سالماق:[مىسال:] پىچاق سوقماق. قىر سوقماق.[يەشمىسى:] ③ يانجىماق، ئۇۋىماق:[مىسال:] قوناق سوقماق، بۇغداي سوقماق.[يەشمىسى:] ④ چالماق:[مىسال:] چاۋاك سوقماق. جاڭ سوقماق. * بۇ چاغدا كىمدۇر بىرى ساپايى سوقۇۋاتقان كىشىدىن قانداق قىلىپ بۇ شەھەرگە مۇساپىر بولۇپ كېلىپ قالغانلىقىنى سورىدى.[يەشمىسى:] ⑤ ئۈزۈلمەي، توختاۋسىز ھەرىكەت قىلماق، ئۇرماق؛ تېپچەكلىمەك:[مىسال:] يۈرىكى سوقماق.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تارتماق، خالىماق:[مىسال:] ئۇ چاغلاردا مېنىڭ كۆڭلۈم پاتىگۈلگە بەكرەك سوقاتتى.[يەشمىسى:] ⑦ چىقماق، ئۇرماق (شامال، بوران ھەققىدە):[مىسال:] ئىككى قىرغىقى پىچاقتا كەسكەندەك تىك يارلىق چوڭقۇر سايدىن تۆمۈرنىڭ ئىسسىقىنى بېسىپ، ساپ، سالقىن شامال سوقۇپ تۇراتتى.[يەشمىسى:] ⑧ تەپمەك، ئۇرماق (توك ھەققىدە):[مىسال:] توك سوقماق.[يەشمىسى:] ⑨ يوللىماق، ئەۋەتمەك، بەرمەك (تېلېفون، تېلېگرامما ھەققىدە):[مىسال:] تېلېفون سوقماق.[يەشمىسى:] 01 [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئوغرىلىماق، ئېلىۋالماق؛ بابلىماق، جايلىماق:[مىسال:] ئوغرىنى قاراقچى سوقۇپتۇ (ماقال).[يەشمىسى:] 11 [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] يېمەك، يەۋالماق:[مىسال:] ئۇ يالغۇز قالغان پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ، پولۇنىڭ گۆشلىرىنى خىللاپ سوققىلى تۇردى.

سوقۇر

  • سوقۇر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كۆزى كۆرمەيدىغان، قارىغۇ:[مىسال:] سوقۇرنىڭ ھىيلىسى شەيتانغا دەرس (ماقال). *ساق كۆز يىغلىسا، سوقۇر كۆزدىن ياش چىقار (ماقال).

سوقۇرئۈچەي

  • سوقۇرئۈچەي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوقۇر+ئۈچەي[[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] «سازاڭسىمان ئۆسۈكچە»گە قاراڭ.

سوقۇش

  • سوقۇش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۇرۇش، جەڭ، كۈرەش؛ جېدەل-ماجىرا.

سوقۇشتۇرماق

  • سوقۇشتۇرماق[يەشمىسى:] ① «سوقۇشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.[يەشمىسى:] ② بىر-بىرىگە ئۇرۇشتۇرماق:[مىسال:] ھەممەيلەن ئورنىدىن تۇرۇپ رومكىلىرىنى سوقۇشتۇردى.

سوقۇشتۇرۇشماق

  • سوقۇشتۇرۇشماق[يەشمىسى:] «سوقۇشتۇرماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار ئامان قالغانلارنىڭ سالامەتلىكى، ئىنقىلابىي قۇربانلارنىڭ روھى ۋە ئىنقىلاب غەلىبىسىنىڭ تەنتەنىسى ئۈچۈن رومكىلىرىنى جاراڭلىتىپ سوقۇشتۇرۇشتى.

سوقۇشتۇرۇلماق

  • سوقۇشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سوقۇشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] باۋۇدۇن بىلەن شاۋۇدۇننىڭ قەدەھلىرى ئۈچىنچى قېتىم سوقۇشتۇرۇلدى.

سوقۇشقاق

  • سوقۇشقاق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاسان ۋە تېز سوقۇشۇپ قالىدىغان؛ جېدەلخور:[مىسال:] سوقۇشقاق خوراز سەمرىمەس (ماقال).

سوقۇشقاقلىق

  • سوقۇشقاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تولا سوقۇشىدىغان، سوقۇشۇشتىن قاچمايدىغان مىجەز، قىلىق، ئادەت: ئۆزىنىڭ دەرسكە كۆڭۈل بۆلمەسلىكى، سوقۇشقاقلىقى بىلەن ھەممىنى بىزار قىلىپ، «مەخمۇت دودەن» دەپ نام ئالغان.

سوقۇشماق

  • سوقۇشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① «سوقماقⅢ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] يەتتە-سەككىز ئادەم ئۇنىڭغا ئۈچ كۈن سوقما تام سوقۇشۇپ بەردى.[يەشمىسى:] ② جەڭ، كۈرەش قىلماق:[مىسال:] مەن ئېيتسام، يەنە سوقۇش بولۇپ قالسا، پىلان بىلەن سوقۇشساق بولىدۇ، دېدى پېشقەدەم پەيجاڭ.[يەشمىسى:] ③ جېدەل پەيدا قىلماق، ئۇرۇش-تالاش قىلماق، جېدەللەشمەك، ماجىرالاشماق، غوۋغا چىقارماق:[مىسال:] ئاۋۋال سوقۇشۇپ، ئاندىن دوست بول (ماقال).

سوقۇلماق

  • سوقۇلماق[يەشمىسى:] «سوقماقⅢ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] مەنسۈر كەينىگە سەنتۈرۈلۈپ بېرىپ، دەلدەڭشىپ قىرغاققا قاراپ ماڭغان مامۇتقا سوقۇلۇپ كەتتى.

سوقۇم

  • سوقۇم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قىشلىق ئوزۇق ئۈچۈن تەييارلانغان گۆش:[مىسال:] ئاتنى ئۈچ-تۆت يىل ئىشلىتىۋالىمىز-دە، ئاندىن سەمرىتىپ سوقۇم قىلىمىز.

سوقۇملۇق

  • سوقۇملۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوقۇم قىلىش ئۈچۈن تەييارلانغان، سوقۇم قىلىشقا بولىدىغان، سوقۇمغا لايىق:[مىسال:] سوقۇملۇق مال.

سوقۇندى

  • سوقۇندى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئىتتىرىلگەن، سوقۇلغان، خارلانغان:[مىسال:] سوقۇندى بولماق.

سوقىچاق

  • سوقىچاق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] شەكلى تۇخۇمغا ئوخشايدىغان، بىرئاز سوقا، ئۇزۇنچاق:[مىسال:] سوقىچاق تامغا. سوقىچاق يۈز.

سوقىچاق شال

  • سوقىچاق شال[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] شالنىڭ بىر خىلى. غولى بىرقەدەر ئېگىز ۋە يۇمشاق. يوپۇرمىقى سارغۇچ يېشىل، دانلىرى شالاڭ، گۈرۈچى ئۇزۇنچاق ھەم ئىنچىكە كېلىدۇ.

سوقىچى

  • سوقىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوقا ھەيدەيدىغان ئادەم:[مىسال:] سوقىچى قىز. سوقىچى يىگىت.

سوك

  • سوك[سۆز تۈركۈمى:] تەقلىد سۆز.[يەشمىسى:] ئات ۋە ئېشەك قاتارلىق ئۇلاغلارنىڭ سىلكىنىپ، قاتراپ، قوپال مېڭىش ھالىتى.

سوكال

  • سوكال[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كالتە، چولاق:[مىسال:] سوكال قۇيرۇق.

سوكسوك

  • سوكسوك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]سوك+سوك[[يەشمىسى:] سىكىنىپ، قتراپ قوپال ماڭىدىغان:[مىسال:] سوكسوك ئات.

سوك-سوك

  • سوك-سوك[يەشمىسى:] «سوك» سۆزىنىڭ تەكرارلىنىشى:[مىسال:] ھارۋىغا قوشۇلغان ئاتنىڭ «سوك-سوك» قىلىپ مېڭىشى مېنى بەكمۇ بىئارام قىلماقتا ئىدى.

سوكنا

  • سوكنا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] يۇڭ يىپتىن قېلىن ھەم زىچ قىلىپ توقۇلغان بىر خىل رەخت.

سوكۇلداتماق

  • سوكۇلداتماق[يەشمىسى:] «سوكۇلدىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] بىز ئەمدىلا مەكتەپ دەرۋازىسىدىن چىقىپ تۇراتتۇق، ئالدىمىزدىن ئېشىكىنى سوكۇلدىتىپ دادام چىقىپ كەلدى.

سوكۇلداشماق

  • سوكۇلداشماق[يەشمىسى:] «سوكۇلدىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار ئەتىدىن كەچكىچە مالنىڭ كەينىدە سوكۇلدىشىپ يۈرۈشەتتى.

سوكۇلدىماق

  • سوكۇلدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] يۈگۈرگەندىن ئاستىراق، ئادەتتىكى مېڭىشتىن ئىتتىكرەك بىرخىلدا قاتراپ ماڭماق:[مىسال:] ئوغرى گويا زەنجىرگە باغلانغان ئىتتەك ئېشەكنىڭ ئارقىسىدىن بىر قەدەممۇ قالماي سوكۇلداپ كېلەتتى.

سوگۇزا

  • سوگۇزا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] ھەر خىل قورۇمىلارنى تەييارلاش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئادەم.

سوڭ

  • سوڭ[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئارقا، كەينى:[مىسال:] مېڭىۋەر، كۆڭلۈڭ تارتىشىپ تۇرغاندۇ. كۆڭلۈڭ نېمىنى تارتسا، شۇنىڭ سوڭىدىن قالما دېگەن مۇشۇ، دېدى ئاۋۇت.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پۇت، ئاياغ قاتارلىقلارنىڭ ئارقا قىسمى:[مىسال:] پۇتنىڭ سوڭى. خەينىڭ سوڭى. كەشىنىڭ سوڭىغا دەسسىمەك.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] كېيىن:[مىسال:] بۇندىن سوڭ. شۇندىن سوڭ.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] توغرا ئۈچەينىڭ ئاخىرقى ئۇچىدىكى ئېغىزى، مەقەت. چوڭ تەرەت بۇ ئېغىز ئارقىلىق تەننىڭ سىرتىغا چىقىدۇ:[مىسال:] سوڭى چىقماق. سوڭ ئاقمىسى.

سوڭ ئاقمىسى

  • سوڭ ئاقمىسى[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] بىر خىل كېسەللىك. بۇنىڭدا توغرا ئۈچەينىڭ سوڭغا يېقىن جايلىرىدا يىرىڭلىق ئىششىق پەيدا بولۇپ، ئاقما يارىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بەزىلىرىدە، سوڭنىڭ يېنىدا يېرىق پەيدا بولۇپ، ئۇنىڭدىن يىرىڭلىق قان ئاقىدۇ.

سوڭى چىقىش

  • سوڭى چىقىش[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] توغرا ئۈچەي ياكى 《S》 شەكىللىك ئۈچەي ئۇچى سوڭنىڭ سىرتىغا چىقىپ قالىدىغان بىر خىل كېسەللىك. بۇنى كۆپىنچە ئۇزۇن مەزگىللىك قەۋزىيەت، ئىچ سۈرۈش ۋە بوۋاسىر قاتارلىق سەۋەبلەر كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

سوڭباغ

  • سوڭباغ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوڭ+باغ[[يەشمىسى:] ئاتقۇچىلىق دۇكىنىدا ئېڭەك ئاستىنى غول ياغاچقا چېتىپ تۇرىدىغان كىرىچ.

سوڭداش

  • سوڭداش[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىر-بىرىگە ئارقىسىنى قىلىپ تۇرغان، يانمۇيان، يانداش:[مىسال:] ياندىكى سوقما تام سوڭداش باغلاردا، تۆكۈلۈپ چۈشمەكتە ئاخىرقى غازاڭ.

سوڭداشتۇرماق

  • سوڭداشتۇرماق[يەشمىسى:] «سوڭداشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سوڭداشماق

  • سوڭداشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئارقىسىدىن، كەينىدىن ماڭماق، ئەگەشمەك:[مىسال:] قاسىمجان يولدىشى بىلەن ئۇلارنىڭ كەينىدىرەك سوڭدىشىپ باراتتى.

سوڭدىماق

  • سوڭدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پۇتنىڭ سوڭى بىلەن دەسسىمەك، چەيلىمەك، چىڭدىماق.

سوڭرە

  • سوڭرە[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] كېيىن، كەينىدىن:[مىسال:] مىنۇپ مەزىن توۋا-ئىستىغپاردىن سوڭرە تەسۋىنى قولىغا ئېلىپ دۇرۇت ئوقۇشقا تۇتۇندى.

سوڭسوڭ

  • سوڭسوڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سوڭ+سوڭ[[يەشمىسى:] سوڭى چىقىپ كەتكەن ئادەم:[مىسال:] قادىر سوڭسوڭ.

سوڭسىز

  • سوڭسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوڭى، ئاپقۇتى يوق، سوڭى بولمىغان:[مىسال:] خىزمەتكار موماي سوڭسىز كەشىنى سۆرەپ چىقىپ كەلدى.

سوڭغاق

  • سوڭغاق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاپقۇتى، سوڭى تولا دەسسىلىپ مىجىلىپ كەتكەن، يەنچىلىپ كەتكەن:[مىسال:] سوڭغاق كەشىنى پۇتىغا سېپىپ مەشنىڭ ئالدىدا تۇرغان مۆمىن ياۋاش سەل ھودۇقۇپراق سۆزلەشكە باشلىدى.

سوڭغى

  • سوڭغى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] كېيىنكى:[مىسال:] پەن-بىلىم گۈلزارىدا قۇچتى كۇشادلىق دىل بۈگۈن، سوڭغى پۇشايمان نە كېرەك كۆڭلىدە ھېساب بولمىسا.

سولⅠ

  • سولⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئورمىچىلارنىڭ مەلۇم كەڭلىكتە ئورۇپ ماڭغان يولى:[مىسال:] سول ئالماق. سول ئاچماق.

سولⅡ

  • سولⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① گەۋدىسىنىڭ يۈرەك جايلاشقان تەرىپىدىكى، ئۇنىڭ ئەكسى تەرىپىدىكى:[مىسال:] سول قول. سول يان.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سىياسەتتە ئالدىراقسانلىق بىلەن تېز ۋە تۈپ ئۆزگىرىش قىلىشنى خالايدىغان:[مىسال:] سول سىياسەت.

سول قانات

  • سول قانات[يەشمىسى:] ① ئۇچار قۇش، ئايروپىلان، ئىشىك-دېرىزە قاتارلىقلارنىڭ سول تەرەپتىكى قانىتى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] ئۇرۇش ۋاقتىدا سول تەرەپتە تۇرغان قىسىم ياكى ئىستىھكام.[يەشمىسى:] ③ بەزى سىنىپ، گۇرۇھ ياكى سىياسىي پارتىيە ئىچىدىكى ئىدىيە جەھەتتە ئىلغار ياكى ئىنقىلابغا مايىل بولغان تەرەپ، ئېقىم، مەزھەپ:[مىسال:] سول قانات ئەدىب.

سولⅢ

  • سولⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پېرۇنىڭ پۇل بىرلىكى.

سولاتماق

  • سولاتماق[يەشمىسى:] «سۇلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] تۈرمىگە سولاتماق.

سولاش

  • سولاش[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① قورۇلغان، پورلاشقان، سولغان:[مىسال:] سولاش سەۋزە.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] جۇشقۇنلۇقى يوقالغان، بوش:[مىسال:] قاۋۇل ئاكامنىڭ چوڭ ئوغلى سولاش بىر بالا بوپتۇ.

سولاشتۇرماق

  • سولاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سولاشماقⅡ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] يار ۋاپاسى بارمىكىن دەپ بەردىم كۆڭلۈمنى، كۆڭلى يوقكەن سولاشتۇردى غۇنچە كۆڭلۈمنى.

سولاشماقⅠ

  • سولاشماقⅠ[يەشمىسى:] «سولىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار قاسىمنى «جېدەل تېرىدىڭ» دېگەن باھانە بىلەن تۈرمىگە سولاشتى.

سولاشماقⅡ

  • سولاشماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئۆسۈملۈكلەرنىڭ غولى، يوپۇرمىقى، گۈلى ۋە مېۋىسى قېرىش ياكى ئوزۇقلۇق ھەم سۇ كەمچىل بولۇش سەۋەبىدىن قورۇلماق، پۈرلەشمەك؛ سولماق[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تېتىك، جۇشقۇن ھالىتىنى يوقاتماق، بوشاشماق، سۇسلاشماق:[مىسال:] بۇ مەنزىرىنى كۆرگەن ياشلار قولىدىكى نەرسىلىرىنى يىغىشتۇرۇپ، سولاشقان ھالدا چىقىپ كېتىشتى.

سولاق

  • سولاق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] قۇلۇپ سېلىنغان، قۇلۇپلانغان، زەنجىرلەنگەن، ئېتىلگەن:[مىسال:] مەن كەلگەندە ئۆي سولاق ئىدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەھبۇسلارنى سولايدىغان جاي، قاماق، تۈرمە:[مىسال:] سولاقتا ياتماق. سولاقتىن چىماق.

سولاقخانا

  • سولاقخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] مەھبۇسلار سولاپ قويۇلىدىغان ئورۇن؛ قاماق، تۈرمە.

سولاقلىق

  • سولاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① قۇلۇپ سېلىنغان، قۇلۇپلانغان، زەنجىرلەنگەن:[مىسال:] ياسىن ئۆيىگە كەلگەندە ئۆي سولاقلىق بولۇپ، ھېچقانداق تاۋۇش ئاڭلانمايتتى.[يەشمىسى:] ② تۈرمىگە ئېلىنغان، سولاپ قويۇلغان:[مىسال:] بۇ ۋاقىتتا ئابىدەم تېخىچىلا ئاتخانىنىڭ يەم-بوغۇز قويىدىغان ئۆيىدە سولاقلىق ئىدى.

سولامچى

  • سولامچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىككى جىنسنىڭ غەيرىي-نورمال مۇناسىۋەت ئۆتكۈزۈشىگە شارائىت يارىتىپ بەرگۈچى، ئۇلارنى ئورۇن، جاي بىلەن تەمىنلىگۈچى ئادەم.

سولامچىلىق

  • سولامچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سولامچىلارغا خاس ئىش-ھەرىكەت.

سولانماق

  • سولانماق[يەشمىسى:] ① «سولىماق» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كۈتۈپخانىغا سولانماق.[يەشمىسى:] ② «سولىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ياشلار تەشكىلاتى ئەزالىرى كامېرلارغا يەككە-يەككىدىن سولاندى.

سولتايماق

  • سولتايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بوشاشماق، سولاشماق، سولىشىپ كەتمەك:[مىسال:] باھارخان مەھەللە بېشىدىن ياكى ئايىغىدىن كۈلۈمسىرەپ، بولمىسا سولتىيىپ كېلىدۇ.

سولتەك

  • سولتەك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] قىسقا، كالتە، سوكال، چولاق:[مىسال:] سولتەك قىلىپ قويماق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تىل-ھاقارەت سۆزى ئورنىدا ئىشلىتىلىپ، «ئەقلى يوق، ئەقلى قىسقا، ئەقىلسىز؛ يوقسۇل، گاداي» دېگەندەك مەنىلەردە كېلىدۇ:[مىسال:] ئۇنىڭ ئارقىدىنلا تۆت سولتەك پەيدا بولدى.

سولچىⅠ

  • سولچىⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سول ئالغۇچى، سول يارغۇچى:[مىسال:] سولچىلار قىر بېشىغا كېلىشتى.

سولچىⅡ

  • سولچىⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ① بىرەر سىنىپ پارتىيە تەشكىلاتى ئىچىدىكى سىياسىي جەھەتتىن ئىنقىلابقا مايىل، ئىلگىرىلەش روھىغا ئىگە بولغان كىشىلەر.[يەشمىسى:] ② شەيئىلەر تەرەققىياتىنىڭ ئوخشىمىغان باسقۇچىنى پەرق ئېتەلمەي، ئىنقىلابىي كۈرەش داۋامىدا ئالدىراقسانلىق قىلغان كىشىلەر.

سولچىل

  • سولچىل[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] شەيئىلەر تەرەققىياتىنىڭ ئوخشىمىغان باسقۇچىنى پەرق قىلالماي، ئىنقىلاب داۋامىدا ئالدىراقسانلىق قىلىدىغان:[مىسال:] سولچىل ئاغمىىچلىق.

سولچىللىق

  • سولچىللىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سولچىللار قىلىدىغان ئىش-ھەرىكەت.

سولچىلىق

  • سولچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سولچىلار قىلىدىغان ئىش ھەرىكەت:[مىسال:] ئاتالمىش «مەدەنىيەت ئىنقىلابىي» داۋامىدا سولچىلىقنىڭ كاساپىتىدىن ۋەيران بولغان كىشىلەر ئازمۇ

سولخاي

  • سولخاي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سول، چەپ. سولخاي كەش.[يەشمىسى:] ② چوكا تۇتۇش، خەت يېزىش، كەتمەن چېپىش قاتارلىق ئىشلارنى سول قولى بىلەن قىلىدىغان:[مىسال:] سولخاي كىشى. سولخاي بالا.

سولدات

  • سولدات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① ئەسكەر، جەڭچى.[يەشمىسى:] ② قارتا ئويۇنىدىكى ئونلۇقتىن يۇقىرى، ماتكىدىن تۆۋەن تۇرىدىغان، ئۈستىگە ئەسكەرنىڭ سۈرىتى ۋە «J» بەلگىسى چۈشۈرۈلگەن كارتا.

سولداش

  • سولداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئورمىدا يانمۇيان سولدا ئورما ئورىدىغانلار:[مىسال:] شۇ قايناق ئېتىزدا بىر جۈپ قىز-يىگىت، بەس-بەستە ئۈزۈشەر، ئىككىسى سولداش.

سولدۇرماق

  • سولدۇرماق[يەشمىسى:] «سولماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] سۇسىزلىق مەشرەپ ۋە باراۋەت ئۆتكۈزۈلۈپ تۇرىدىغان باغۋارانلارنى سولدۇردى.

سولدۇرۇشماق

  • سولدۇرۇشماق[يەشمىسى:] «سولدۇرماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سولغۇن

  • سولغۇن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سولغان، سولاشقان:[مىسال:] سولغۇن ياپراق. سولغۇن چېچەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] چىرايى سارغايغان، رەڭگىدىن كەتكەن، بوشاشقان، روھى چۈشكەن:[مىسال:] سولغۇن چېھرە. سولغۇن چىراي. سولغۇن يۈز.

سولغۇنلاشماق

  • سولغۇنلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سولغۇن ھالەتكە كەلمەك. سۇسلاشماق:[مىسال:] مەن بىر قاراپلا قەمبەرخاننىڭ چىرايىنىڭمۇ باشقىچىلا سولغۇنلىشىپ قالغانلىقىنى كۆردۈم.

سولغۇنلۇق

  • سولغۇنلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سولغۇن ھالەت، سولغۇن كەيپىيات:[مىسال:] ئۇلارنىڭ چىرايىدىن سولغۇنلۇق چىقىپ تۇراتتى.

سوللۇق

  • سوللۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سولچىل سىياسەت:[مىسال:] سوللۇققا خاتىمە بەرمەك.

سولماق

  • سولماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئۆسۈۋاتقان ياكى يېڭى ئۈزۈلگەن ۋاقىتتىكى ياش ھالىتىنى يوقاتماق، سالپايماق، قورۇلماق، سولاشماق (ئۆسۈملۈك ھەققىدە):[مىسال:] شەرىپىنىڭ گۈلدەك چىرايى سولغان ياپراققىلا ئوخشايتتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] روھلۇق، جۇشقۇن ھالىتىنى يوقاتماق، سارغىيىپ رەڭگىدىن كەتمەك، بوشاشماق:[مىسال:] سىزنى كۆرۈپ ئوتىڭىزغا دۇچار بولدۇم، ۋەسلىڭىزگە يېتەلمەستىن قۇرۇپ سولدۇم.

سولۇن

  • سولۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] ① چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىن باشلاپ ئازادلىقنىڭ دەسلىپىگىچە نېنجياڭ دەرياسى ۋادىلىرى ۋە خولۇن بوئىر (ھازىرقى ئىچكى موڭغۇل ئاپتونوم رايونىدىكى ئېۋېنكې مىللىي ئاپتونوم خوشۇنى، بۇتغاچ خوشۇنى، ئاروڭ خوشۇنى، ئېلېنچۈن ئاپتونوم خوشۇنى ۋە خېيلۇڭجياڭ ئۆلكىسىنىڭ ناخې ناھىيىسى)قاتارلىق جايلارغا ئولتۇراقلاشقان ئېۋېنكې مىللىتى «سولۇن» دەپ ئاتىلىپ كەلگەن. 1957-يىلىغا كەلگەندە، بۇ مىللەت خەلقلىرىنىڭ ئارزۇسى بويىچە ئەسلىدىكى «ئېۋېنكى» دېگەن ئىسمى ئەسلىگە كەلتۈرۈلگە ن.[يەشمىسى:] ② چىڭ سۇلالىسى مەزگىلىدە شىنجاڭغا كۆچۈپ، چۆچەكتە ئولتۇراقلىشىپ قالغان داغۇرلار «سولۇن» دەپ ئاتالغان. ئازادلىقتىن كېيىن، ئۇلارنىڭ ئارزۇسى بويىچە، ئەسلىدىكى «داغۇر» دېگەن ئىسمى ئەسلىگە كەلتۈرۈلدى.

سولېنوئىد

  • سولېنوئىد[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] ئۆتكۈزگۈچ سىمنى سىلىندىرنىڭ سىرتقى يۈزىنى بويلاپ ئوراش ئارقىلىق ياسالغان ۋىنتا شەكىللىك كاتۇشكا.

سولىماق

  • سولىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئوچۇق تۇرغان نەرسىلەرنىڭ ئىشكىنى ياكى ئاغزىنى ياپماق؛ ئەتمەك، تاقىماق؛ بېكىتمەك:[مىسال:] قۇلۇپنى سولىماق. ئىشىكنى سولىماق.[يەشمىسى:] ② قاماپ قويماق، سولاپ قويماق:[مىسال:] قوينى ئېغىلغا سولىماق. قۇشنى قەپەسكە سولىماق.

سوم

  • سوم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] 1917-يىلدىن بۇرۇنقى روسىيەدە ۋە سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ئىشلىتىلگەن يۈز تىيىنغا تەڭ پۇل بىرلىكى؛ ئازادلىقتىن بۇرۇن ۋە ئازادلىقتىن كېيىنمۇ ئۇيغۇرلاردا «يۈەن» (كوي)نى «سوم» دەپ ئاتاش ئادىتى بار ئىدى.

سومەن

  • سومەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>يېمەك-ئىچمەك<[يەشمىسى:] پىشۇرۇلغان چۆپ بىلەن قورۇلغان سەينى بىرلەشتۈرۈپ قايتا قورۇپ تەييارلانغان تاماق.

سومكا

  • سومكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] كۆن، خۇرۇم، رەختلەردىن ئىچىگە نەرسە سېلىپ كۆتۈرۈپ يۈرۈشكە ئەپلىك قىلىپ ياسالغان بۇيۇم.

سوملۇق

  • سوملۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوم قىممىتىگە ئىگە بولغان، سومغا يارايدىغان:[مىسال:] ئون سوملۇق سەي. ئىككى سوملۇق تاماكا.

سوملىماق

  • سوملىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قىرلىماق، ئوخشاش چوڭلۇقتا رەندىلىمەك.

سومما

  • سومما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پۇل، جەمئىي پۇل:[مىسال:] ئۇستام شۇنداق قىلىپ سوممىسى قانچە بولدى.

سومۇن

  • سومۇن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] تىزىم، ئىسىملىك، رويخەت.

سون

  • سون[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] غەلىتە، يوچۇن، ئۆمسە.

سوناتا

  • سوناتا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئىتالىيانچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] بىر خىل مۇزىكا ئاھاڭى. ئادەتتە خاراكتېرى ئوخشاش بولمىغان ئۈچ ياكى تۆت بابتىن تەركىب تاپىدۇ، بىر ياكى ئىككى دانە چالغۇ ئەسۋابى ئارقىلىق ئورۇنلىنىدۇ.

سونار

  • سونار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئىنگلىزچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] ئۇلترا ئاۋاز دولقۇنىنىڭ سۇدىكى تارقىلىشى ۋە قايتىشىدىن پايدىلىنىپ يول باشلايدىغان ۋە ئارىلىقنى ئۆلچەيدىغان تېخنىكا ياكى شۇنداق ئەسۋاب. ھەربىي ئىشلاردا رازۋېدكا قىلىش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا دېڭىزنىڭ چوڭقۇرلۇقىنى ئۆلچەش ۋە بېلىق توپلىرىنى ئىزلەش ئىشلىرىدىمۇ قوللىنىلىدۇ.

سونچاق

  • سونچاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پۇتنىڭ سوڭى

سونۇرقىماق

  • سونۇرقىماق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ھەيران قالماق، ئەجەبلەنمەك.

سونېت

  • سونېت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئىتالىيانچە[[كەسىپ تۈرى:]>ررىدىن بىرى. بۇنىڭدا بىر كۇپلېت 14 مىسرا بولۇپ، ۋەزىن جەھەتتە يەنە بىرنەچچە تۈرگە بۆلۈنىدۇ.

سوۋغا

  • سوۋغا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھۆرمىتىنى ئىپادىلەش، كۆڭلىنى ئېلىش، تەبرىكلەش قاتارلىق تۈرلۈك مەقسەتلەر بىلەن بېرىلىدىغان نەرسە، ھەدىيە.

سوۋغات

  • سوۋغات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سوۋغا»غا قاراڭ.

سوۋغاتلىق

  • سوۋغاتلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سوۋغىلىق»قا قاراڭ.

سوۋغا-سالام

  • سوۋغا-سالام[يەشمىسى:] سوۋغا ۋە سالام:[مىسال:] خالىق ئۇنى سوۋغا-سالاملار بىلەن يوقلىدى.

سوۋغىلىق

  • سوۋغىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوۋغا قىلىنىدىغان نەرسە:[مىسال:] كەت ئېلىپ قار لەيلىسىدىن سەن تولۇق، ئاندىكى مەردلەرگە مەندىن سوۋغىلىق.

سوۋۇتقۇ

  • سوۋۇتقۇ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سوۋۇتۇش رولىنى ئوينايدىغان:[مىسال:] سوۋۇتقۇ سۇيۇقلۇق. ∥ياخشى گەپ — ئىسسىتقۇ، يامان گەپ — سوۋۇتقۇ (ماقال).

سوۋۇتقۇچ

  • سوۋۇتقۇچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سوۋۇتۇش ئۈچۈن پايدىلىنىدىغان ئەسۋاب، قۇرۇلما.

سوۋۇتماق

  • سوۋۇتماق[يەشمىسى:] «سوۋۇماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] سالقىن شامال ئىسسىقتا تونۇردەك قىزىپ كەتكەن داخىيەن ۋوگزالىنىڭ ئىقلىمىنى سوۋۇتماقتا ئىدى.

سوۋۇتۇلماق

  • سوۋۇتۇلماق[يەشمىسى:] «سوۋۇتماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇسسىدىڭمۇ مانا سوۋۇتۇلغان قايناق سۇ، ئۆزۈم ئىچۈرىمەن ساڭا، دېدى چولپان.

سوۋۇق

  • سوۋۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاغ ۋە يارلار قىرلاردا ئادەم ئولتۇرۇش ئۈچۈن كولانغان سۈنئىي ئۆڭكۈر.

سوۋۇماق

  • سوۋۇماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئىسسىقلىق دەرىجىسى، ھاراسۇرىتى تۆۋەنلىمەك، سوغۇق ھالەتكە كەلمەك:[مىسال:] بۇ كەچ كۈز پەسلى بولۇپ، كۈننىڭ قىسقىرىشىغا ئەگىشىپ ھاۋامۇ بارغانسېرى سوۋۇماقتا ئىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] مېھىر-مۇھەببىتىنى، مەيلىنى، ئىخلاسىنى يوقاتماق؛ كۆڭلى قالماق:[مىسال:] ئوقۇشتىن سوۋۇماق. ھۈنەردىن سوۋۇماق.

سوۋېت

  • سوۋېت[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سابىق سوۋىت ئىتتىپاقى مەركىزى كومىتېتى ۋە دۆلەتنىڭ ھەر دەرىجىلىك يەرلىك ھاكىمىيەت ئورگىنى.[يەشمىسى:] ② سۈپەت.[يەشمىسى:] سوۋېت تۈزۈمىگە ئائىت، سوۋېت تۈزۈمىگە ئاساسلانغان:[مىسال:] سوۋېت ھاكىمىيىتى. سوۋېت ھۆكۈمىتى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] دۆلىتىمىزنىڭ 2-قېتىملىق ئىچكىي ئىنقىلابىي ئۇرۇش دەۋرىدىكى ئىشچى-دېھقان دېموكراتىك ھاكىمىيىتى ۋە بۇ ھاكىمىيەت رەھبەرلىكىدىكى جايلار:[مىسال:] سوۋېت رايونى.

سويا

  • سويا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قومۇش ۋە يېكەننىڭ يېڭى چىققان بىخى:[مىسال:] تۈمەنجان ئاشىقىڭ تولا، ئۇجۇل پۇراپ چىقتى سويا، ئايرىلىشمايلى يارىم، بۇ كۆڭلۈم قاچان تويا.

سويا پۇرچاق

  • سويا پۇرچاق[يەشمىسى:] يېڭىدىن يېتىلگەن تۈكلۈك پۇرچاق.

سويام

  • سويام[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] باش بارماقنىڭ ئۇچى بىلەن بارماقنىڭ ئۇچىغىچە بولغان ئارىلىقنى بىرلىك قىلغان ئۇزۇنلۇق ئۆلچەم بىرلىكى؛ چارەك.

سويدۇرماق

  • سويدۇرماق[يەشمىسى:] «سويماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] قوينىغۇ سويدۇردى، ئەمدى بۇ گۆشنى كىمگە ساتقۇزۇش مەسىلىسىدە ئەمەتجاننىڭ بېشى قاتتى.

سويغان

  • سويغان[يەشمىسى:] «سويماق» پېئىلىنىڭ سۈپەتدىشى:[مىسال:] سويغان پىيازدەك قالماق.

سويغان پىيازدەك

  • سويغان پىيازدەك[يەشمىسى:] يالىڭاچ، ئۈستىۋېشىدا ھېچنېمە يوق؛ ھېچنېمىسى يوق، ئىنتايىن نامرات:[مىسال:] ئۇنىڭ باشقا تاپسا پۇتقا يوق، ئەتىگەنگە تاپسا كەچكە يوق، سويغان پىيازدەك يالىڭاچلىنىپ قالغىنى بىلەن كارى يوق.

سويلاتماق

  • سويلاتماق[يەشمىسى:] «سويلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] شاھ ئېتىنى ئوينىتىپ، قامچىسىنى سويلىتىپ، دەپتۇ:[مىسال:] كەلدىم ئۆزۈمنى، قويماق ئۈچۈن تونۇتۇپ

سويلىماق

  • سويلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] چىۋىقتەك تولغانماق:[مىسال:] ئۇ يىلاندەك سويلاپ قەسىر تېمىنىڭ تۈۋىدىكى سۈڭگۈچ يېنىغا كېلىپ، غايىب بولدى.

سويما

  • سويما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① يېڭىدىن چۈشكەن، پىشمىغان خام قوغۇن:[مىسال:] سويما ئالماق. سويما چۈشمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تېخى يېشىغا توشمىغان، بېشىدىن جىق ئىش ئۆتمىگەن، ھېچ ئىشنى بىلمەيدىغان كىچىك بالا:[مىسال:] بىز بۇ سويمىلارنى ئالداپ خۇمدانغا يېقىنلاشتۇردۇق-دە، قورالسىزلاندۇرۇپ ئەكەلدۇق.

سويماق

  • سويماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بوغۇزغا تىغ ئۇرۇپ ئۆلتۈرمەك، بوغۇزلىماق:[مىسال:] قۇشقاچ بولسىمۇ قاسساپ سويسۇن (ماقال).[يەشمىسى:] ② سىرتقى پوستىنى ئاجراتماق:[مىسال:] پىياز سويماق.[يەشمىسى:] ③ قومۇرماق:[مىسال:] تونۇردىن نان سويماق.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئۈجۈر-بۈجۈرىگىچە ئۇقماق، مۇكەممەل بىلمەك:[مىسال:] ئۇ خەنزۇچە دېگەننى سويىدۇ.

سويۇشماق

  • سويۇشماق[يەشمىسى:] «سويماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ يەردە ئادەملەر ماللارنى ئەمەس، بىر-بىرىنى سويۇشتى.

سويۇقلۇق

  • سويۇقلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سويۇپ قويۇلغان، سويۇلغان:[مىسال:] قادىر چىرايىنى تۈرۈپ چايدىن بىر ئوتلىدى. سويۇقلۇق تۇخۇمدىن بىر چىشلىدى.

سويۇلماق

  • سويۇلماق[يەشمىسى:] «سويماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] قوي-قوتازلار سويۇلۇپ، نەچچە ئونلىغان مىس قازانلار قايناشقا، ئۇزۇن-ئۇزۇن زىخلاردا كاۋاپلار پىژىلداشقا باشلىدى.

سويۇم

  • سويۇم[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سويۇلىدىغان، سويۇشقا ئاتالغان:[مىسال:] سويۇم مال.

سۇ

  • سۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئىككى ھىدروگېن ئاتومى بىلەن بىر دانە ئوكسېگىن ئاتومىنىڭ بىرىكىشىدىن تۈزۈلگەن، ئەڭ ئاددىي بولغان گىدروكسىدلىك بىرىكمە، يەنى رەڭسىز، تەمسىز، پۇراقسىز سۇيۇقلۇق. ئۇ ئۆلچەملىك ئاتموسفېرا بېسىمى ئاستىدا، نۆل سېلسىيە گرادۇستا مۇز بولۇپ قاتىدۇ؛ 100 گرادۇستا سېلىسيە قاينايدۇ؛ تۆت سېلسىيە گرادۇستا زىچلىق دەرىجىسى ئەڭ يۇقىرى بولىدۇ. سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى بىر (1).[يەشمىسى:] ② كۆل، دەريا، ئېرىق، ئۆستەڭ قاتارلىقلار:[مىسال:] سۇ بويى.[يەشمىسى:] ③ يېمەك-ئىچمەك، يەل-يېمىش، مېۋە-چېۋە قاتارلىقلار تەركىبىدىكى نەملىك؛ شىرنە:[مىسال:] مېۋە سۈيى.[يەشمىسى:] ④ جانلىق ئورگانىزم ۋە ئورگانلاردىن ئاجرىلىپ چىقىدىغان سۇيۇقلۇق:[مىسال:] ئېغىزغا سېرىق سۇ كەلمەك. يارىنىڭ سۈيىنى چىقىرىۋەتمەك.

سۇ سەپمەك

  • سۇ سەپمەك[يەشمىسى:] ① سۇ چاچماق:[مىسال:] تاپسىغا سۇ سەپمەك. گۈلگە سۇ سەپمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىراۋنىڭ ئاكتىپلىقىغا، قىزغىنلىقىغا زەربە بەرمەك، رايىنى ياندۇرماق:[مىسال:] ئۇلارنىڭ قىزغىنلىقىنى قوللاش لازىمكى، ھەرگىز ئۇنىڭغا سۇ سېپىشكە بولمايدۇ.

سۇغا چۈشكەن چالمىدەك

  • سۇغا چۈشكەن چالمىدەك[يەشمىسى:] ئۈن-تىنسىز، جىمجىت:[مىسال:] ئۇ ئۇيان ئويلاپ، بۇيان ئويلاپ، خېلى ئوبدان چارىلارنىمۇ تاپقاندەك قىلاتتى-يۇ، ئەتىسى ھېچقاندەك ئىش ئېسىگە كەلمەي، سۇغا چۈشكەن چالمىدەك يوقاپ كېتەتتى.

سۇغا چۈشكەن مۈشۈكتەك

  • سۇغا چۈشكەن مۈشۈكتەك[يەشمىسى:] تىترەپ، شۈمشىيىپ، بىچارە ئەھۋالغا قالغانلىققا ئىشارە:[مىسال:] بۇ تاشقىن زۇلۇم ئوردىلىرىغا بېسىپ كىرگەندە، گومىنداڭ ئەمەلدارلىرى سۇغا چۈشكەن مۈشۈكتەك بولۇشۇپ كەتتى.

سۇغا چىلاشماق

  • سۇغا چىلاشماق[يەشمىسى:] مەلۇم سەۋەب بىلەن ئوڭۇشسىزلىققا ئۇچرىماق، مەغلۇپ بولماق، بۇزۇلماق:[مىسال:] زىننەت بۇ ئۈمىدنىڭمۇ سۇغا چىلىشىپ قالىدىغانلىقىنى نەدىن بىلسۇن

سۇنى كۆرمەي ئۆتۈك سالماق

  • سۇنى كۆرمەي ئۆتۈك سالماق[يەشمىسى:] بىرەر ئىشقا ھېچنېمىدىن ھېچنېمە يوق ئۇرۇنماق، تۇتۇش قىلماق:[مىسال:] سۇنى كۆرمەي ئۆزلىرى ئۆتۈك سېلىپ، ھەم قويدىلا ئولجىنى تەقسىم قىلىپ.

سۇنىڭ ئېقىشىغا

  • سۇنىڭ ئېقىشىغا[يەشمىسى:] ۋەزىيەتكە قاراپ، زامانغا لايىق ئىش ئېلىپ بارماق:[مىسال:] ھازىرقى زامان ئىنچىكە، سۇنىڭ ئېقىشىغا قاراپ ئىش قىلمىساق بولمايدۇ.

سۇنى لېيىتماق

  • سۇنى لېيىتماق[يەشمىسى:] ۋەزىيەتنى قالايمىقانلاشتۇرماق، ئىشنى جىددىيلەشتۈرمەك، مۇقىملىقنى بۇزماق:[مىسال:] سىز ماتور سىناش جازىسىنى باھانە قىلىپمۇ سۇنى لېيىتىۋېتەلمەيسىز.

سۇنى لېيىتىپ بېلىق تۇتماق

  • سۇنى لېيىتىپ بېلىق تۇتماق[يەشمىسى:] قالايمىقانچلىق، پاراكەندىچىلىك تۇغدۇرۇپ، ئارىدىن نەپ ئالماق؛ توپىلاڭدىن توقاچ ئوغرىلىماق:[مىسال:] ئۇ ناھىيە بازىرىدا ئويناپ زېرىكىپ جەمئىيەت تەرتىپىنىڭ قالايمىقان بولغان پۇرسىتىدىن پايدىلىنىپ، سۇنى لېيىتىپ بېلىق تۇتۇپ، يۈرىكى بارغانسېرى چوڭىيىپ كەتتى.

سۇ يولى

  • سۇ يولى[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>سۇ ئىشلىرى<[يەشمىسى:] سۇ ئېقىمىنىڭ لىنىيىسى. ئادەتتە ئۇ جىلغا، ئېرىق، ئۆستەڭ ۋە دەريا قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>قاتناش ئىشلىرى<[يەشمىسى:] سۇ ئۈستى قاتناش-ترانسپورت لىنىيىسى:[مىسال:] شاڭخەيدىن تيەنجىنگە سۇ يولى بىلەن ئىككى كۈندە يېتىپ بارغىلى بولىدۇ.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>تەنتەربىيە<[يەشمىسى:] سۇ ئۈزۈش كۆللىرىدىكى ئارغامچا بىلەن ئايرىلغان سۇ ئۈزۈش يولى.

سۇ يۇقمايدىغان

  • سۇ يۇقمايدىغان[يەشمىسى:] ھېچقانداق نەرسىنى ئۆزىگە ئالمايدىغان، نەسىھەت، تەربىيە تەسىر قىلمايدىغان، ئىلىم، ھۈنەر ئۆگىنەلمەيدىغان:[مىسال:] بەش يىل ئوقۇپ تېرىقچە، سۇ يۇقماپتۇ بېلىقچە. ئۇندىن ساۋاق ئېلىڭلار، گەپكە قۇلاق سېلىڭلار.

سۈيىنى ياندۇرماق

  • سۈيىنى ياندۇرماق[يەشمىسى:] مېتال ئەسۋابلارنى مەلۇم ۋاقىت ھەم مەلۇم تېمپېراتۇرىغىچە قىزدۇرۇپ، ئاستا-ئاستا سوۋۇتۇش ئارقىلىق، ئۇنىڭ قاتتىقلىق ۋە چۈرۈكلۈك دەرىجىسىنى تۆۋەنلىتىپ، ئەۋرىشىملىك خۇسۇسىيىتىنى ئاشۇرماق.

سۇبات

  • سۇبات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] قەتئىيلىك، ئىرادە، چىدام، شىجائەت:[مىسال:] ئابدۇخالىق قىل سۇبات، ئىزلە سىراتىلمۇستەقىم، كېلىدۇ بىر كۈن چوقۇم شۇندا بولارسەن بەختىيار.

سۇباتلىق

  • سۇباتلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] قەيسەر، چىداملىق، ئىرادىلىك، شىجائەتلىك:[مىسال:] سۇباتلىق ئادەم.

سۇبتروپىك

  • سۇبتروپىك[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يەر شارىدىكى تروپىكقا يانداش بولغان ھەمدە قىشى ئىللىق بولۇپ، ھەمىشە ئۆسۈملۈك كۆكىرىپ تۇرىدىغان جايلار:[مىسال:] سۇبتروپىك زىرائەتلىرى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] شۇنداق يەرلەرگە جايلاشقان ۋە شۇنداق جايلاردا ئۇچرايدىغان:[مىسال:] سۇبتروپىك بەلۋاغ. سۇبتروپىك كىلىمات.

سۇبستانسىيە

  • سۇبستانسىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ① دائىم ھەرىكەتلىنىپ ۋە تەرەققىي قىلىپ تۇرىدىغان ماددا.[يەشمىسى:] ② مەلۇم بەلگىگە ئىگە بولغان ئوبيېكتىپ شەيئى.

سۇبلىماتسىيە

  • سۇبلىماتسىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] كامفورا، يود، نامتالىن قاتارلىق قاتتىق ھالەتتىكى ماددىلارنىڭ بىۋاسىتە گازغا ئايلىنىشى.

سۇبلىماتسىيىلەنمەك

  • سۇبلىماتسىيىلەنمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] قاتتىق ماددىلار بىۋاسىتە گازغا ئايلانماق.

سۇبھاناللا

  • سۇبھاناللا[سۆز تۈركۈمى:] ئىملىق سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] قورقۇش، ئەجەبلىنىش، ھەيران قېلىشنى ئىپادىلەيدۇ:[مىسال:] سۇبھاناللا، نېمىدېگەن قورقۇنچلۇق كۆرۈنۈش بۇ.

سۇبيېكت

  • سۇبيېكت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] مەلۇم خۇسۇسىيەت ياكى بەلگىلەرگە تەۋە بولغان ئەمەلىي نەرسە.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ئەقىل-ئىدراكقا، دۇنيانى (مەۋجۇداتنى)بىلىشكە ۋە ئۇنى ئۆزگەرتىشكە قادىر كىشى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] ھەق تەلەپ قانۇنىدا، ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەتتىن بەھرىمەن بولىدىغان كىشىلەر (پۇقرا ۋە قانۇنىي شەخس)؛ جىنايى ئىشلار قانۇنىدا، جىنايەت ئۆتكۈزگەنلىكى ئۈچۈن جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدىغان كىشىلەر؛ خەلقئارا قانۇندا، دۆلەت ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئالغۇچى تەرەپ (ياكى دۆلەت)كۆزدە تۇتۇلىدۇ:[مىسال:] ھوقۇق سۇبيېكتى. جىنايەتنىڭ سۇبيېكتى.

سۇبيېكتىپ

  • سۇبيېكتىپ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ① بىرەر كىشىنىڭ، شەخسنىڭ ياكى سۇبيېكتنىڭ ئۆزىگىلا خاس، ئۆزىگىلا تەئەللۇق بولغان؛ شەخسىي:[مىسال:] لوگىكا قانۇنلىرى ئوبيېكتىپ شەيئىلەرنىڭ كىشى سۇبيېكتىپ ئېڭىدا ئەكس ئېتىشىدۇر.[يەشمىسى:] ② ئەمەلىي ئەھۋالنى ئاساس قىلماي، پەقەت ئۆزىنىڭ ياكى بىرەر شەخسنىڭ بىر تەرەپلىمە، شەخسىي پىكرىگىلا ئاساسلانغان، ئاساسلىنىدىغان، بىر تەرەپلىمە:[مىسال:] مېنىڭچە، يېزا ئىگىلىكىنى راۋاجلاندۇرۇش پروگراممىسى جۇڭگونىڭ دۆلەت ئەھۋالىغا بىرقەدەر ئۇيغۇن كېلىدۇ، سۇبيېكتىپ نەرسە ئەمەس.

سۇبيېكتىپچىلىق

  • سۇبيېكتىپچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] ① پەنگە، ماركسىزم-لېنىنىزمغا قارشى بىر خىل ئىدىيىۋى ئىستىل. ئۇنىڭ ئالاھىدىلىكى: سوبيېكتىپ بىلەن ئوبيېكتىپنى، بىلىش بىلەن ئەمەلىيەتنى بىر-بىرىدىن ئايرىۋېتىپ، بەزىدە دوگمىچىلىق؛ بەزىدە تەجرىبىلىچىلىك بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.[يەشمىسى:] ② سۇبيېكتىپ ئىدېئالىزم.

سۇبيېكتىپلىق

  • سۇبيېكتىپلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئۆزىنىڭ شەخسىي پىكرىگە ئاساسلىنىش، بىر تەرەپلىمىلىك.[يەشمىسى:] ② سۇبيېكتىپچىلىق.

سۇپا

  • سۇپا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئولتۇرۇش ياكى يېتىپ-قوپۇش مەقسەتلىرى ئۈچۈن ئۆي ئىچى، پېشايۋان، ھويلا باغ-ئارام ۋە شۇ قاتارلىقلارغا خىش ياكى كېسەك ۋە توپا بىلەن يەردىن 50 — 60 سانتىمېتىر كۆتۈرۈپ سېلىنغان قۇرۇلما، ئورۇن:[مىسال:] ئايۋان سۇپىسى. سۇپا باغلىماق.[يەشمىسى:] ② ئاممىۋى سورۇنلاردىكى ئۈستى تەكشى ھەم يەردىن ئېگىزرەك بولغان جاي ياكى قۇرۇلما:[مىسال:] ھەيكەل سۇپىسى. ۋوگزال سۇپىسى.[يەشمىسى:] ③ ئىشلەپچىقىرىش، قۇرۇلۇش ئورۇنلىرىدىكى ئۈستىدە مەشغۇلات ئېلىپ بېرىلىدىغان ھەمدە ئېگىزلەتكىلى، تۆۋەنلەتكىلى ياكى بىر جايدىن ئىككىنچى بىر جايغا يۆتكىگىلى بولىدىغان رۇستەك:[مىسال:] ئىش سۇپىسى.

سۇپرا

  • سۇپرا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] خېمىر يېيىش، نان راسلاش ئۈچۈن رەخت ياكى ئاشلانغان تېرىدىن داستىخان شەكلىدە مەخسۇس ياسالغان تۆشۈك سايمىنى.

سۇپۇپ

  • سۇپۇپ[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ① ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇرۇق ھەم يۇمشاق، پاراشوك ياكى تالقان ھالىتىدىكى دورىلارنىڭ ئومۇمىي نامى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] قۇرۇق ھەم يۇمشاق، تالقان ھالىتىدىكى:[مىسال:] سۇپۇپ دورىلار.

سۇپېرفوسفات

  • سۇپېرفوسفات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل خىمىيىۋى ئوغۇت. ئۇنىڭ تەركىبىدىكى فوسفور مىقدارى 16 — 20پىرسەنت بولىدۇ. ئۇ بىر خىل كۈل رەڭ پاراشوك بولۇپ شال، بۇغداي ۋە پۇرچاق ئائىلىسىدىكى زىرائەتلەرگە مۇۋاپىق كېلىدۇ. ئۇنى ئىشلەتكەندە زىرائەتنىڭ پىشىش سۈرئىتىنى تېزلەتكىلى ۋە مەھسۇلاتنى ئاشۇرغىلى بولىدۇ.

سۇپېرگېتېرودىن

  • سۇپېرگېتېرودىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] چاستوتا پەرقى مۇقىم ھالەتتىكى ئوتتۇرا چاستوتىدىن ئىبارەت بولغان ئەسلىدىكى سىگناللار ئوتتۇرا چاستوتىدىن تاسقىلىپ چىقىدىغان بىر خىل قوبۇل قىلىش ئۇسۇلى.

سۇپېرگېتېرودېنلىق

  • سۇپېرگېتېرودېنلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇپېرگېتېرودىن ئۇسۇلىغا ئاساسلانغان:[مىسال:] سۇپېرگېتېرودىنلىق رادىئو قوبۇللىغۇچ.

سۇپىلىق

  • سۇپىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇپىسى بار، [يەشمىسى:] سۇپا قىلىنغان.

سۇترا

  • سۇترا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] بۇددا نوملىرىنىڭ بىرىنچى قىسمى. رىۋايەت قىلىنىشىچە، ئۇنىڭدا ساكيامونىنىڭ ئۆزى ئېيتقان گەپ-سۆزلىرى مەزمۇن قىلىنىدىكەن.

سۇچەك

  • سۇچەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پىلە غوزىكىنىڭ قالدۇق قېپى.

سۇچى

  • سۇچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① يېزىلاردىكى سۇ تۇتۇش يەنى تېرىلغۇ يەرلەرنى، زىرائەتلەرنى سۇغىرىشقا مەسئۇل دېھقان:[مىسال:] ئۇلار پاراڭنى ئاڭلاپ كەلگەن سۇچى يىگىتلەر ئىدى.[يەشمىسى:] ② سۇ سېتىپ تىرىكچىلىك قىلىدىغان كىشى:[مىسال:] بىرچاغدا قارىسا، كىيىملىرى جۇل-جۇل سۇچى ئىككى سوغىدا سۇنى كۆتۈرۈپ، دەلدەڭشىپ كىرىۋاتقاندەك.

سۇچىلىق

  • سۇچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سۇچى قىلىدىغان ئىش-ھەرىكەت:[مىسال:] تۆشۈك سوغامنى ياماپ، سۇچىلىق قىلدىم بۈگۈن. ئادالەتسىز پادىشاھنى، قوشاققا قاتتىم بۈگۈن.[يەشمىسى:] ② سۇ ۋە سۇ كۈچى بايلىقلىرىدىن پايدىلىنىش، سۇ بايلىقىنى ئېچىش، سۇ ئارقىلىق دېھقانچىلىق زىرائەتلىرىنى ئىلمىي ئۇسۇلدا سۇغىرىش ۋە سۇ ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش قاتارلىقلارنى تەتقىق قىلىدىغان پەن.

سۇخارى

  • سۇخارى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] يالپاقلاپ توغراپ قۇرۇتۇلغان نان؛ بولكا:[مىسال:] سۇخارى بىلەن چاي ئىچمەك.

سۇخانا

  • سۇخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاھالىلەرنى سۇ بىلەن تەمىنلەيدىغان مەخسۇس ئۆي.

سۇخەن

  • سۇخەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] گەپ-سۆز، سۆھبەت، نۇتۇق:[مىسال:] شېرىن سۇخەن.

سۇخەنچى

  • سۇخەنچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىراۋنىڭ گېپىنى باشقىلارغا يامان غەرەزدە يەتكۈزىدىغان، ئىككى ئوتتۇرىدا گەپ توشۇيدىغان ئادەم؛ گەپچى؛ چېقىمچى:[مىسال:] بۇ ئەدەپنى خوپ ئۆگەندىم سۇخەنچىدىن، سۇخەنچىلەر تاپۇر لەززەت زەر خۇنچىدىن.

سۇخەنچىلىك

  • سۇخەنچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىراۋنىڭ گېپىنى باشقىلارغا يامان غەرەزدە يەتكۈزۈش، ئىككى ئوتتۇرىدا گەپ توشۇش ئادىتى؛ چېقىمچىلىق:[مىسال:] سۇخەنچىلىك قىلماق.

سۇخەندانلىق

  • سۇخەندانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] گەپدانلىق.

سۇدان

  • سۇدان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① مېتالدىن ياندا ئېلىپ يۈرۈشكە لايىق قىلىپ ئىشلەنگەن سۇ قاچىسى.[يەشمىسى:] ② قۇشلارغا سۇ بېرىلىدىغان قاچا.

سۇر

  • سۇر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] رەڭگى پاختەك تۈكىگە، كۈلگە ئوخشايدىغان:[مىسال:] سۇر ئات. سۇر ئېشەك.

سۇرغۇچ

  • سۇرغۇچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① تېز ئېرىپ، تېز قاتىدىغان رەڭدار يېلىمسىمان موم قېتىشمىسى:[مىسال:] قىزىل سۇرغۇچ.[يەشمىسى:] ② رەڭدار يېلىمسىمان موم قېتىشمىسىدىن پايدىلىنىپ بېسىلغان باسما:[مىسال:] سۇرغۇچ تامغا.

سۇرقى

  • سۇرقى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئورۇق، ياداڭغۇ، جۈدەڭ.

سۇرقىدىماق

  • سۇرقىدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئورۇقلىماق، يادىماق، جۈدىمەك.

سۇرۇپ

  • سۇرۇپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پاختىدىن پات بېرىپ يەرلىك ئۇسۇلدا سىلىق قىلىپ توقۇلغان بىر خىل ئاق رەخت.

سۇرۇخ

  • سۇرۇخ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ① ئانئورگانىك بىرىكمە. مولېكۇلا فورمۇلىسى P b3 O4. قىزىل رەڭلىك پاراشوك بولۇپ، ئاككۇمۇلياتور، ئەينەك ۋە فارفور بۇيۇملىرىنى ياساشقا، بوياق ماتېرىيالى ۋە دېزىنفېكسىيىلىگۈچى دورا ئورنىدا ئىشلىتىشكە بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② تامغا باسقاندا ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل قىزىل بوياق. كىنوۋار، ئەمەن تالاسى ۋە ماي قاتارلىقلاردىن تەييارلىنىدۇ.

سۇزاپ

  • سۇزاپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] سۇزاپ ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. پۈتۈن تېنى خۇشبۇي پۇرايدۇ. ئادەتتە دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. مەددىنى چۈشۈرۈش، ھەيزنى راۋان قىلىش رولىغا ئىگە.

سۇژىت

  • سۇژىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] ئېپىك، لىرىك ياكى دراماتىك ئەسەرلەرنىڭ مەزمۇنىنى تەشكىل قىلغان، ئۆزئارا باغلانغان ۋە راۋاجلىنىپ بارىدىغان ۋەقەلەر سىستېمىسى.

سۇژىتلىق

  • سۇژىتلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] كونكرېت ئادەم ۋە كونكرېت ۋەقەنى ئاساس قىلىپ، بەلگىلىك ئوبيېكتىپ رېئاللىقنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان؛ سۇژىتى بار؛ ۋەقەلىك:[مىسال:] سۇژىتلىق شېئىر.

سۇس

  • سۇس[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① قېنىق، توق ئەمەس؛ ئاچ (رەڭ ھەققىدە):[مىسال:] سۇس سېرىق. سۇس قىزىل. سۇس كۆك. سۇس يېشىل.[يەشمىسى:] ② كۈچسىز، زەئىپ، خىرە، ئاستا، بىلىنەر-بىلىنمەس، ئانچىكى، بوش:[مىسال:] سۇس يورۇق. * نامازدىگەر ۋاقتىغا يېقىنلاشقاندا ھاۋا تۇتۇلۇپ ئېدىرلىق ئۈستىنى سۇس تۇمان قاپلاپ كەتتى.[يەشمىسى:] ③ جىددىي، قىزغىن ئەمەس؛ سۇلغۇن، بوش:[مىسال:] سۇس ھەرىكەت. ∥ سۇس قارىماق.

سۇس يامغۇر

  • سۇس يامغۇر[كەسىپ تۈرى:]>مېتېئورولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر سوتكا ئىچىدىكى مىقدارى 2.0[يەشمىسى:] مىللىمېتىر ياكى ئۇنىڭدىن تۆۋەن بولغان يامغۇر.

سۇسپېنزىيە

  • سۇسپېنزىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] قاتتىق جىسىملارنىڭ ئۇششاق دانىچىلىرىنىڭ سۇيۇقلۇق ئىچىدە ئېرىمەي ياكى چۆكۈپ كەتمەي ھەرىكەتلىنىش ھادىسىسى.

سۇسلاتماق

  • سۇسلاتماق[يەشمىسى:] «سۇسلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئابرۇيىنى سۇسلاتماق.

سۇسلاشتۇرماق

  • سۇسلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سۇسلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] بۈگۈنكى ناچار ھاۋا ئۇنىڭ جۇشقۇن ۋە شوخ كەيپىياتىنى سۇسلاشتۇرۇپ قويدى.

سۇسلاشتۇرۇلماق

  • سۇسلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سۇسلاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سۇسلاشماق

  • سۇسلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] پەسەيمەك، بوشاشماق، كۈچسىزلەنمەك، سۇس ھالەتكە كەلمەك، سۇسلىماق:[مىسال:] كېسەلنىڭ مىجەزى كۈندىن-كۈنگە سۇسلاشتى.س

سۇسلۇق

  • سۇسلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇس ھالەت:[مىسال:] ئۇنسلۇقى، ئۇياتچان تارتىنچاقلىقى، يەرگە قاراپلا تۇرۇشلىرى 40 ياشلىق خوتۇننىڭ ھەۋىسىنى تېخىمۇ قوزغىدى.

سۇسلىماق

  • سۇسلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سۇسلاشماق»قا قاراڭ:[يەشمىسى:] شامال ئەتىگەندىكىدىن سەل سۇسلاپ قالغانىدى.

سۇسىراتماق

  • سۇسىراتماق[يەشمىسى:] «سۇسىرىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇسىراشماق

  • سۇسىراشماق[يەشمىسى:] «سۇسىرىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۇسىرىماق

  • سۇسىرىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] قاتتىق سۇ ئىچكۈسى كەلمەك، سۇسىزلىقتىن قاغجىرىماق:[مىسال:] سەپەرقۇل قارىسا، ھەممە شاخ ئوخشاشلا قاقشال ھالەتتە سۇسىراپ تۇرغۇدەك.

سۇسىز

  • سۇسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈيى يوق، سۇ بولمىغان:[مىسال:] «بىچارىنىڭ ئازراقلا سۈيى قالغان، ئەگەر ئۇ سۇ تۈگىسە، قاتتىق ناننى سۇسىز قانداق يەر»دەپ غەم قىلىشقا باشلىدى ئاۋۇت.

سۇسىزلاندۇرماق

  • سۇسىزلاندۇرماق[يەشمىسى:] «سۇسىزلانماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] كىرئالغۇدا كىرنى سۇسىزلاندۇرغان ۋاقىت ئانچە ئۇزۇن بولۇپ كەتمەسلىكى كېرەك.تۈرى: ىىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] سۇسىزلاندۇرۇلغان ماي.

سۇسىزلانماق

  • سۇسىزلانماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈيى تارتىلماق، سۈيى ئايرىۋېتىلمەك، تەركىبىدىكى سۇ ماددىسى قۇرۇماق.

سۇسىزلىق

  • سۇسىزلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇ يوق ھالەت:[مىسال:] بارلىق دەل-دەرەخلەر سۇسىزلىقتىن قۇرۇپ كەتتى.

سۇسىزلىنىش

  • سۇسىزلىنىش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ئادەم بەدىنىدىكى سۇيۇقلۇقلار كۆپ مىقداردا ئازىيىپ كېتىدىغان بىر خىل ھادىسە. كۆپىنچە ئېغىر ھالەتتىكى قۇسۇش، ئىچ سۈرۈش ياكى قاتتىق تەرلەش ۋە قاناشلار تۈپەيلىدىن ھاسىل بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] خىمىيىۋى ماددىلار تەركىبىدىكى سۇنىڭ، مەسىلەن، كرستال سۈيىنىڭ يوقىلىشى، بىرىكمىلەر مولېكۇلىسىدىكى سۇغا تەڭ بولغان ھىدروگېن، ئوكسىگېنلارنىڭ يوقىلىشى.

سۇغارتماق

  • سۇغارتماق[يەشمىسى:] «سۇغارماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇغارماق

  • سۇغارماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سۇ يولىنى ئېچىپ، زىرائەت ئۆسۈملۈكلەرگە سۇ قويماق:[مىسال:] يەر سۇغارماق. گۈل سۇغارماق.[يەشمىسى:] ② سۇ بەرمەك، سۇ ئىچۈرمەك:[مىسال:] ماللارنى سۇغارماق. دەريا بويىغا ئاپىرىپ سۇغارماي ئەكەلمەك.[يەشمىسى:] ③ مېتال سايمانلارنى مۇئەييەن تېمپېراتۇرىغىچە قىزدۇرۇپ، ماي، سۇ قاتارلىق سوۋۇتقۇچقا چىلاش ئارقىلىق قاتتىقلىق دەرىجىسىنى ئاشۇرماق؛ تاۋلىماق:[مىسال:] پىچاق سۇغارماق. پالتا سۇغارماق.

سۇغان

  • سۇغان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] غاز، ئۆردەكلەرنى تۇتۇش ئۈچۈن سۇ ئۈستىگە قۇرۇلىدىغان قىسماق.

سۇغۇر

  • سۇغۇر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۈت ئەمگۈچى ھايۋان، پۈتۈن تېنى پور كۈل رەڭ ياكى سەل-پەل قارامتۇل سېرىق رەڭدە كېلىدۇ. ئالدىنقى پۇتىنىڭ تىرناقلىرى تەرەققىي قىلىغان بولۇپ، توپا كولاشقا ماھىر. توپلىشىپ ياشايدۇ. قىشلىق ئۈچەككە كىرىدۇ. تېرىسىدىن باش كىيىملىرى ۋە جۇۋا تىكىلىدۇ. ئادەتتە ئۇ چۇما تاياقچە باكتېرىيىسىنىڭ ئاساسلىق تارقاتقۇچىسى ھېسابلىنىدۇ.

سۇغۇرتا

  • سۇغۇرتا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>سىياسىي ئىقتىساد<[يەشمىسى:] ئەمگەكچىلەرنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە سالامەتلىكىنى مۇھاپىزەت قىلىش ئۈچۈن يولغا قويۇلغان تۈرلۈك ئىقتىسادىي تەدبىرلەر.

سۇغۇرتما

  • سۇغۇرتما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] تارتما، سىيرىتما.

سۇغۇرتماق

  • سۇغۇرتماق[يەشمىسى:] «سۇغۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇغۇرماق

  • سۇغۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بىرەر نەرسە ئارىسىدىن، ئىچىدىن باشقا بىرنەرسىنى سىيرىپ چىقارماق، تارتىپ ئالماق. يۇلماق:[مىسال:] قىلىچ سۇغۇرماق. قىل سۇغۇرماق. يىپ سۇغۇرماق.

سۇغۇرۇشماق

  • سۇغۇرۇشماق[يەشمىسى:] «سۇغۇرماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار قىلىچلىرىنى سۇغۇرۇشۇپ، دۈشمەنگە ئېتىلىشقا تەييار تۇراتتى.

سۇغۇرۇلماق

  • سۇغۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سۇغۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] خېرىدارلار يەلپۈگۈچنى يەلپۈپ كۆرسە، پەيلەر بىر-بىرىدىن سۇغۇرۇلۇپ چىقىشقا باشلاپتۇ.

سۇغىرىشماق

  • سۇغىرىشماق[يەشمىسى:] «سۇغارماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] باغ سۇغىرىشماق. بۇغداي سۇغىرىشماق.

سۇغىرىلماق

  • سۇغىرىلماق[يەشمىسى:] «سۇغارماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] 630 مودىن كۆپرەك ئاق يەر، ئورمان بەلۋېغى سۇغىرىلدى.

سۇفلېر

  • سۇفلېر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىياتىر<[يەشمىسى:] تىياتىردا رولغا چىققان ئارتىسلارغا ئۇلارنىڭ سۆزلىرىنى ئېيتىپ بېرىپ، ئەسلىتىپ تۇرىدىغان خادىم.

سۇفلېرلىق

  • سۇفلېرلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇفلېرلار قىلىدىغان ئىش، خىزمەت:[مىسال:] سۇفلېرلىق قىلماق.

سۇقسۇر

  • سۇقسۇر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل قۇش. ياۋا ئۆردەككە ئوخشايدۇ، لېكىن تېنى ئۆردەكنىڭكىدىن كىچىكرەك بولىدۇ. تۇمشۇقى ياپىلاق، بوينى ئۇزۇن كېلىدۇ، بارماقلىرى ئارىسىدا ئۈزۈش پەردىسى بولۇپ، سۇ ئۈزۈشكە ماھىر كېلىدۇ. قانىتى ئۇزۇن ۋە ئۇچالايدۇ.

سۇقماق

  • سۇقماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] باشقىلارغا كۆرسەتمەسلىك ئۈچۈن بىريەرگە تىقىپ قويماق، يوشۇرماق:[مىسال:] نەرسە-كېرەكلەرنى سۇقماق.

سۇقۇشماق

  • سۇقۇشماق[يەشمىسى:] «سۇقماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۇقۇلماق

  • سۇقۇلماق[يەشمىسى:] «سوقماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل جىسى.

سۇقۇنماق

  • سۇقۇنماق[يەشمىسى:] «سۇقماق» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كېرەم ئۇ يەردىن قېچىپ چىقىپ قوناقلىقنىڭ ئىچىگە سۇقۇندى.

سۇكات

  • سۇكات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] كۈنلۈكسىمان گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. غولى تىك، ئىچى كاۋاك بولۇپ، ئېگىزلىكى 50 — 100 سانتىمېتىر كېلىدۇ. پۈتۈن تېنى تۈكسىز، سىلىق بولىدۇ. تەمى ئاچچىق، تەبىئىتى ئىسىققا مايىل ۋە زەھەرلىك. قۇرت-قوڭغۇزلارنى ئۆلتۈرەلەيدۇ. ئادەم ۋە ھايۋانلار يەپ قويسا، زەھەرلەپ قويىدۇ.

سۇكرى

  • سۇكرى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئېكۋادورنىڭ پۇل بىرلىكى.

سۇكېزەك

  • سۇكېزەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ھامىلىدار مەزگىلىدە قورسىقى چوڭىيىپ كەتكەن ئاياللارنىڭ سۇ كېلىپ قورسىقى كىچىكلىگەندىن كېيىن تۇغۇشى.

سۇڭⅠ

  • سۇڭⅠ[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] ئېلىمىزدە قوللىنىلىدىغان ئۇزۇنلۇق ئۆلچەم بىرلىكى. بىر سۇڭ ئوندىن بىر چى. يەنى 3.3 سانتىمېتىر بولىدۇ.

سۇڭⅡ

  • سۇڭⅡ[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] ① جۇۋ سۇلالىسىنىڭ دۆلەت نامى. ھازىرقى خېنەننىڭ شاڭچيۇ دېگەن يېرىدە ئۆتكەن.[يەشمىسى:] ② سۇڭ سۇلالىسى.

سۇڭ سۇلالىسى

  • سۇڭ سۇلالىسى[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] ① جەنۇبىي سۇلالىلەردىن بىرى. مىلادىيە 420 — 479-يىللىرىغىچە داۋاملاشقان، ليۇيۇ قۇرغان. [يەشمىسى:] ② مىلادىيە 960 — 1279-يىلغىچە جۇڭگودا ئۆتكەن سۇلالە. جاۋكۇاڭيىن قۇرغان. شىمالىي سۇڭ سۇلالىسى ۋە جەنۇبىي سۇڭ سۇلالىسى دەپ ئىككىگە ئايرىلىدۇ.

سۇڭپىياز

  • سۇڭپىياز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۇڭ+پىياز[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] گۈلسامساق ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى يۇمىلاق، كاناي شەكلىدە بولۇپ ئوتتۇرىسى كاۋاك كېلىدۇ. تەڭگىچە غولى يۇمىلاق ھەم تۈۋرۈك شەكلىدە بولىدۇ، گۈلى كىچىك ئېچىلىدۇ، ئۇرۇقى قارا، ئادەتتە كۆكتات قىلىنىدۇ.

سۇڭلۇق

  • سۇڭلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇڭ بىلەن ئۆلچەنگەن، سۇڭ ئۇزۇنلۇقىدىكى:[مىسال:] بەش سۇڭلۇق تاختاي. ئىككى سۇڭلۇق رەسىم.

سۇلاتماق

  • سۇلاتماق[يەشمىسى:] «سۇلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇلاشتۇرماق

  • سۇلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سۇلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇلاشماق

  • سۇلاشماق[يەشمىسى:] «سۇلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۇلاق

  • سۇلاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قىش پەسلى، دەريا ئۆستەڭلەر مۇز تۇتقاندا، سۇ ئېلىش ئۈچۈن مۇزنى تېشىپ ئاچقان تۆشۈك:[مىسال:] سۇلاقتىن سۇ ئالماق.

سۇلالە

  • سۇلالە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] دۆلەت نامىنى تىكلىگەن پادىشاھنىڭ (بىر ئەۋلاد ياكى بىرقانچە ئەۋلاد)ھۆكۈمرانلىق قىلغان پۈتكۈل دەۋرى:[مىسال:] سامانىيلار سۇلالىسى. قارىخانىيلار سۇلالىسى. خەن سۇلالىسى. چىڭ سۇلالىسى. تاڭ سۇلالىسى.

سۇلانماق

  • سۇلانماق[يەشمىسى:] «سۇلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سۇلايمان

  • سۇلايمان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سۇلايمان قالپىقى

  • سۇلايمان قالپىقى[يەشمىسى:] رىۋايەتلەردە كىشلەر باشقا كىيىۋالسا غايىب بولۇب، باشقىلارغا كۆرۈنمەيدۇ، دەپ قارىلىدىغان بىر خىل خاسىيەتلىك قالپاق:[مىسال:] ئوغلان باتۇر سۇلايمان قالپىقىنى كىيىپ كۆزدىن غايىپ بوپتۇ.

سۇلتان

  • سۇلتان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئىسلام دۆلەتلىرىدىكى ھۆكۈمرانلىق قىلغۇچى ئەڭ يۇقىرى ۋالىي، ئەمىرنىڭ نامى؛ پادىشاھ:[مىسال:] ئۆزىنى سورىغان شەھەرگە سۇلتان، ئۆزىنى سورىمىغان ئۆتۈككە ئۇلتاڭ (ماقال). * سۇلتان كۈندۈزنى كېچە دېسە، كۈننى ئاي دېگۈلۈك (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئەرلەرنىڭ ئىسمى.

سۇلتانلىق

  • سۇلتانلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇلتانغا يۈكلەنگەن ۋەزىپە؛ ئورۇن، ئەمەل، مەنسەپ:[مىسال:] سەئىدىخان 1533-يىلى ئۆلۈپ، سۇلتانلىق چوڭ ئوغلى ئابدۇرىشىتخانغا قالغانىدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇلتاننىڭ ھۆكۈمرانلىقىدىكى ھاكىمىيەت.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇلتانلارغا خاس:[مىسال:] سۇلتانلىق تەخت. سۇلتانلىق تۈزۈم.

سۇلتايماق

  • سۇلتايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] روھى چۈشمەك، روھسىزلانماق، سالپايماق؛ سولاشماق:[مىسال:] دىلشات ئۆمرىدە ئاڭلىمىغان قورقۇنچلۇق گەپنى ئاڭلاپ قولغا چۈشكەن ئوغرىدەك سۇلتىيىپلا قالدى.

سۇلفات

  • سۇلفات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] «سۇلفاتلار»غا قاراڭ:[مىسال:] ئاممونىي سۇلفات. ∥سۇلفات كىسلاتا.

سۇلفات كىسلاتا

  • سۇلفات كىسلاتا[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئانئورگانىك بىرىكمە. مولېكۇلا فورمۇلىسى H2 SO4. ئۇ رەڭسىز، مايسىمان سۇيۇقلۇق بولۇپ، كۈچلۈك كىسلاتالىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە. سۇدا ئېرىگەندە، كۆپ مىقداردا ئىسسىقلىق چىقىرىدۇ. ئادەتتە كۈچلۈك سۇسىزلاندۇرغۇچى رېئاكتىپ ھېسابلىنىدۇ. قەغەز، ياغاچ، تېرە ۋە كىيىم قاتارلىقلار ئۇنىڭغا تېگىپ كەتسە، كوكۇسقا ئايلىنىپ كېتىدۇ. ئۇ ئاساسىي خىمىيە سانائىتىنىڭ مۇھىم مەھسۇلاتلىرىدىن بىرى بولۇپ، سوپۇن، بوياق، پارتلىغۇچى دورا، تېببىي دورا قاتارلىقلارنى ياساشقا ياكى نېفىت سانائىتى ۋە مېتاللورگىيە سانائىتىگە ئىشلىتىلىدۇ.

سۇلفاتلار

  • سۇلفاتلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] سۇلفات كىسلاتانىڭ مېتاللار بىلەن ھاسىل قىلغان تۇزلىرى.

سۇلفاتىئازول

  • سۇلفاتىئازول[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>تېبابەت<[يەشمىسى:] بىر خىل دورا، يەنى ئورگانىك بىرىكمە. مولېكۇلا فورمۇلىسى .C9 H9 O2 H3 S2 ئاق ياكى سۇس سېرىق رەڭلىك كرىستال ھالىتىدە بولۇپ، قۇياش نۇرىدا رەڭگى قېنىقلىشىدۇ. ياللۇغنى قايتۇرۇش رولىغا ئىگە.

سۇلفىد

  • سۇلفىد[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] «سۇلفىدلار»غا قاراڭ.

سۇلفىدلار

  • سۇلفىدلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] گۈڭگۈرتنىڭ بىرىكمىلىرى. ئۇنى مېتاللار بىلەن گۈڭگۈرتنى بىۋاسىتە بىرىكتۈرۈش ئارقىلىق ئېلىش مۇمكىن.

سۇلۇ

  • سۇلۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① باشاقلىقلار ئائىلىسىدىكى بىر ياكى ئىككى يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى ئىنچىكە، ئۇزۇن ھەم ئۇچلۇق؛ گۈلى يېشىل كېلىدۇ. كىچىك باشاقلىرىنىڭ ئۇزۇن قىلتىرىقچىلىرى بولىدۇ. دېنىنى يېگىلى ياكى يەم-خەشەك قىلغىلى بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ دېنى.

سۇلۇقⅠ

  • سۇلۇقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سۈيى بار، سۈيى كۆپ:[مىسال:] سۇلۇق يەر. سۇلۇق ئېتىز.[يەشمىسى:] ② تەركىبىدە سۈيى، شىرنىسى كۆپ، شىرنىگە تولغان:[مىسال:] سۇلۇق شاپتۇل. سۇلۇق نەشپۈت.

سۇلۇق ئىششىق

  • سۇلۇق ئىششىق[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] تېرە ئاستى توقۇلمىسىنىڭ ئارىلىق بوشلۇقلىرىغا كۆپ مىقداردا سۇيۇقلۇق يىغىلىپ قېلىش تۈپەيلىدىن پۈتۈن بەدەن ياكى بەدەننىڭ بىر قىسمى ئىششىپ كېتىدىغان بىر خىل كېسەل ئالامىتى. يۈرەك كېسىلى، بۆرەك كېسىلى، ئىچكى سېكرېتسىيە كېسەللىرى، جىگەر قېتىش، ئاقسىل يېتىشمەسلىك، قان ئازلىق ۋە يەرلىك ياللۇغىلىنىشلارغا ئۇچرىغان كىشىلەردە بۇ خىل ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ.

سۇلۇقⅡ

  • سۇلۇقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ئېغىزدۇرۇق»قا قاراڭ.

سۇلۇن

  • سۇلۇن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① چىرايلىق، گۈزەل:[مىسال:] مېنى تۇتۇش قەستىدە ئوتنى قويدى قومۇشقا. خاندىن بۇيرۇق چۈشۈپتۇ سۇلۇن كۆزۈم ئويۇشقا.[يەشمىسى:] ② ئاجايىپ، باشقىچە، غەلىتە:[مىسال:] سۇلۇن ئىشلارنى قىلماق.

سۇلىما

  • سۇلىما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئانئورگانىك بىرىكمە. تەركىبى سىماب خلورد (HgCI2).ئۇ ئاق رەڭلىك پاراشوك بولۇپ، سۇبلىماتسىيىلىنىدۇ. زەھەرلىك كېلىدۇ. ئۇنىڭدىن ھاشارات ئۆلتۈرگۈچى دورا ۋە دېزىنفېكسىيىلىگۈچى دورىلار ياسىلىدۇ.

سۇلىماقⅠ

  • سۇلىماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سۇنى چاچماق، پۈركۈمەك؛ ھۆل قىلماق، نەمدىمەك:[مىسال:] ناننى سۇلىماق. تېرىنى سۇلىماق.[يەشمىسى:] ② سۇ ئىچمەك، سۇ ئوتلىماق:[مىسال:] بۇرۇنقى زاماندا بىر ئۆچكە بىلەن بىر تۆگە دوست بوپتۇ. بۇلار بىللە ئوتلاپ، بىللە سۇلاپ ناھايىتى ئىناق ئۆتۈشىدىكەن.

سۇلىماقⅡ

  • سۇلىماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئەيلەپ بولغان تېرىنى يەنە بىر قېتىم ئورغاق بىلەن قىرىپ يۇمشاتماق.

سۇلياۋ

  • سۇلياۋ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] سىمولا قاتارلىق يۇقىرى مولېكۇلىلىق بىرىكمىلەرنى مۇۋاپىق نىسبەتتە ئارىلاشتۇرۇپ قىزدۇرۇش، پرېسلاش ئارقىلىق ياسىلىدىغان مەلۇم شەكىلدىكى ماتېرىياللار. ئۇنىڭ يەڭگىل، ئىزولياتورلۇق خۇسۇسىيەتكە ئىگە بولۇش، چىرىتىش ۋە سۈركىلىشكە چىداملىق بولۇشتەك ئالاھىدىلىكلىرى بار. ئۇنىڭدىن يەنە ھەر خىل تۇرمۇش بۇيۇملىرىمۇ ياسىلىدۇ.

سۇمالى

  • سۇمالى[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] سۇمالى دېموكراتىك جۇمھۇرىيىتى ئافرىقىنىڭ ئەڭ شەرقىگە جايلاشقان. يەر مەيدانى 637 مىڭ 657 كۋادرات كىلومېتىر، مۇتلەق كۆپ قىسىم ئاھالىسىنى سومالىلىقلار تەشكىل قىلىدۇ. ئەرەب ۋە سۇمالى تىللىرى دۆلەت تىلى، ئىسلام دىنى دۆلەت دىنى ھېسابلىنىدۇ.

سۇماي

  • سۇماي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۇ+ماي[[يەشمىسى:] قىچا، زىغىر زاراڭزا، گازىر قاتارلىق ئىستېمال قىلىنىدىغان ئۆسۈملۈك مايلىرىنىڭ ئومۇمىي نامى.

سۇمەن

  • سۇمەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئاق، خۇشبۇي ئېچىلىدىغان بىر خىل ئۆسۈملۈك ۋە ئۇنىڭ گۈلى؛ يەسىمەن.

سۇمبات

  • سۇمبات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] تاشقى كۆرۈنۈش؛ بەدەن، قەد، قامەت:[مىسال:] گۈزەل سۇمبات. زەر سۇمبات.

سۇمباتسىز

  • سۇمباتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كېلەڭسىز، كۆرۈمسىز:[مىسال:] سۇمباتسىز ئادەم. سۇمباتسىز قىز.

سۇمباتلىق

  • سۇمباتلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كېلىشكەن، قەددى-قامەتلىك:[مىسال:] سۇمباتلىق ئايال. سۇمباتلىق يىگىت.

سۇمبۇل

  • سۇمبۇل[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئىزمۇق ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى پەيسىمان مۇرەككەپ يوپۇرماق بولۇپ، ئۇزۇن ئۆسىدۇ. گۈلى كىچىك ۋە سۇس قىزىل رەڭدە ئېچىلىدۇ. يىلتىزى دورا قىلىنىدۇ. تىنچلاندۇرۇش ھەم ئاغرىق توختىتىش روللىرىغا ئىگە.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇمبۇلغا ئوخشاش ئۇزۇن، چىرايلىق:[مىسال:] سۇمبۇل چاچ.

سۇمبۇل چاچ

  • سۇمبۇل چاچ[يەشمىسى:] سۇمبۇلغا ئوخشاش ئۇزۇن ۋە چىرايلىق ئۆرۈلگەن چاچ:[مىسال:] ئايخان بېشىنى بىرلا سىلكىپ كۆكسىگە چۈشۈۋالغان سۇمبۇل چاچلىرىنى ئارقىغا تاشلىدى.

سۇمۇ

  • سۇمۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە>ياپونچە[[كەسىپ تۈرى:]>تەنتەربىيە<

سۇمۇ چېلىشىشى

  • سۇمۇ چېلىشىشى[سۆز تۈركۈمى:][كەسىپ تۈرى:]>تەنتەربىيە<[يەشمىسى:] چېلىشىشقا ئوخشاپ كېتىدىغان بىر خىل تەنھەرىكەت تۈرى. ياپونىيىدە كەڭ ئەۋج ئالغان. بۇنىڭدا، ئەسۋابسىز ئېلىشىپ، قارشى تەرەپنى يىقىتسا ياكى چېگرا سىزىقتىن ئىتتىرىپ چىقىرىۋەتسە، غەلىبە قىلغان بولىدۇ.

سۇمۇرۇغ

  • سۇمۇرۇغ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] قەدىمكى رىۋايەتلەردىكى تېنى ناھايىتى چوڭ، كۈچلۈك، باتۇر بىر خىل ئەپسانىۋى قۇش.

سۇمۇق

  • سۇمۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] «زەمچە»گە قاراڭ.

سۇناي

  • سۇناي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] يەللىك چالغۇلاردىن بىرى. شەكلى كانايغا ئوخشاپ كېتىدۇ. ئۈستىدە يەتتە، ئاستىدا بىر دانە تۆشۈكى بولىدۇ. كۆپىنچە ناغرىغا تەڭكەش قىلىنىدۇ:[مىسال:] كانايغا يوق، سۇنايغا نەدە (ماقال).

سۇنايچى

  • سۇنايچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇناي چالىدىغان كىشى.

سۇنايلاتماق

  • سۇنايلاتماق[يەشمىسى:] «سۇنايلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇنايلاشماق

  • سۇنايلاشماق[يەشمىسى:] «سۇنايلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ پاراڭلار ئالدى بىلەن ياتاقداشلار كارىۋاتقا سۇنايلاشقىنىدىن كېيىن باشلىناتتى.

سۇنايلانماق

  • سۇنايلانماق[يەشمىسى:] «سۇنايلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئەبىلغازى كاڭدا سۇنايلىنىپ ئۇزاق ياتتى.

سۇنايلىماق

  • سۇنايلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] پۇت-قولىنى سۇنماق، سوزۇلماق:[مىسال:] سۇنايلىنىپ ياتماق.

سۇنبۇلە

  • سۇنبۇلە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] «سۇنبۇلە بۇرجى»غا قاراڭ.

سۇنبۇلە بۇرجى

  • سۇنبۇلە بۇرجى[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] ئېكلىپتىكىدىكى 12 بۇرجىنىڭ ئالتىنچىسى. ئاسترونومىيىلىك ئۇزۇنلۇقى °150 تىن °180 قىچە. ئەسلىي ئورنى سۇنبۇلە يۇلتۇز تۈركۈمى بولۇپ، يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئەسەد يۇلتۇز تۈركۈمىگە يۆتكەلگەن. مىلادىيە بويىچە ھەر يىلى 8-ئاينىڭ 23-كۈنىنىڭ ئالدى-كەينىدە قۇياش بۇ بۇرجقا كېلىدۇ. بۇ ۋاقىتتىكى مەۋسۈم كۈزگى تېرىم بولىدۇ.

سۇنتاختا

  • سۇنتاختا[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئىشتىن، كاردىن چىققان؛ سۇنغان، پاچاقلانغان؛ ئەبجىقى چىققان:[مىسال:] سۇنتاختا قىلماق.

سۇندۇرماق

  • سۇندۇرماق[يەشمىسى:] ① «سۇنماقⅠ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ناننى سۇندۇرماق. قولىنى سۇندۇرماق.[يەشمىسى:] ② ئايلاندۇرماق، تەڭلەشتۈرمەك، چېقىشتۇرماق (قىممەت، مىقدار قاتارلىقلار ھەققىدە):[مىسال:] پۇلغا سۇندۇرماق. موغا سۇندۇرماق.

سۇندۇرۇشماق

  • سۇندۇرۇشماق[يەشمىسى:] «سۇندۇرماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار قەلەمنى سۇندۇرۇشتى. * بەزىلەر بەش مىسقال ئالتۇننىڭ باھاسىنى پۇلغا سۇندۇرۇشماقتا.

سۇندۇرۇلماق

  • سۇندۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سۇندۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] داستىخانغا ھەر خىل مېۋە-چېۋە، قەنت-گېزەكلەر قويۇلۇپ، نان-توقاچلار سۇندۇرۇلدى.

سۇنغۇزماق

  • سۇنغۇزماق[يەشمىسى:] «سۇنماقⅡ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئايشەمخان بالىسى ئۆمەرجاندىن ھەسەلخان ئاچىغا بىر چىنە چۆچۈرە سۇنغۇزدى.

سۇنماقⅠ

  • سۇنماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئوشتۇلماق، پارچىلىنىپ بۆلەكلەرگە ئاجرىماق، پارچىلانماق:[مىسال:] چىنە سۇنماق.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] نۇر، ئاۋاز دولقۇنى قاتارلىقلار ئىككى خىل ماددىنىڭ تېگىشىش يۈزىدە تارقىلىش يۆنىلىشىنى ئۆزگەرتىپ، ئىككىنچى خىل ماددا ئىچىگە كىرمەك.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] خاراب، خانىۋەيران بولماق:[مىسال:] ئۇلارنىڭ ئىقتىسادىي جەھەتتىكى سۇنۇشى قانۇنىيەتلىك ھالدا ھەر ئون يىلدا بىر قېتىم تەكرارلىنىپ تۇرىدۇ.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئابرۇيى تۆۋەنلىمەك، ئېتىبارىنى يوقاتماق:[مىسال:] غۇرۇرلۇق يىگىت بىر قىزنىڭ چوڭچىلىقى ئالدىدا ھەرگىز سۇنماسلىقى كېرەك.[يەشمىسى:] ⑤ بىرەر كېلىشمەسلىك ياكى زەربە تۈپەيلىدىن ئازار يېمەك، رەنجىمەك، مەيۈسلەنمەك:[مىسال:] كۆڭلى سۇنماق.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئەسلىي ھالىتىنى يوقاتماق، سارغايماق، مەيۈس، غەمكىن ھالەتنى ئىپادىلىمەك (چىراي ھەققىدە):[مىسال:] چىرايى سۇنماق.[يەشمىسى:] ⑦ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] دەسلەپكى شىددىتى، كۈچى يوقالماق، پەس كويغا چۈشمەك، ئاجىزلىماق؛ ئۆچمەك:[مىسال:] گۈل ۋە ياپراقنىڭ توزۇشى مۇمكىن، لېكىن توزۇماس كۆڭۈل بېغىمىز. ئارزۇلار پاكدۇر، سۇنمايدۇ تىلەك، سۇنماس ئىرادە، ئىشەنچ تېغىمىز.[يەشمىسى:] ⑧ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بۇزۇلماق، پاكىزلىقىنى يوقاتماق:[مىسال:] تەرىتى سۇنماق.

سۇنماقⅡ

  • سۇنماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئۇزاتماق، تەڭلىمەك:[مىسال:] قولىنى سۇنماق. ياردەم قولىنى سۇنماق.[يەشمىسى:] ② سۇنايلىماق، ئۇزاتماق، سوزماق:[مىسال:] پۇتىنى سۇنماق. * يوتقانغا بېقىپ پۇت سۇن (ماقال).[يەشمىسى:] ③ بەرمەك، تۇتماق، يوللىماق:[مىسال:] ئاش سۇنماق.[يەشمىسى:] ④ ئىسسىنماق، قاقلانماق:[مىسال:] ئاپتاپ سۇنماق.

سۇنۇ

  • سۇنۇ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] باشقىچە، ئاجايىپ، غەلىتە، يوچۇن، يات.

سۇنۇشماق

  • سۇنۇشماق[يەشمىسى:] «سۇنماقⅡ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كىشىلەر كۈلۈشۈپ، دېھقاننىڭ كۆڭلى ئۈچۈن قوللىرىنى سۇنۇشۇپ بىر تالدىن شاپتۇل ئېلىشتى.

سۇنۇق

  • سۇنۇق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇنغان، بىرەر يېرى ئۇچۇپ كەتكەن، دەز كەتكەن ياكى سۇنۇپ ئىشتىن چىققان؛ كېرەكسىز:[مىسال:] سۇنۇق پىيالە.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇنۇپ پارچىلانغان نەرسىلەرنىڭ ھەربىر بۆلىكى، پارچىسى:[مىسال:] ئۇكام بىركۈنى لاتىدىن پۇل خالتىسى تىكىپتۇ. ئۇنىڭغا سۇنۇق چىنە، ساپاللارنى تولدۇرۇپ بەلۋېغىغا ئېسىپتۇ.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] زەخىملىنىش ياكى توقۇلمىلىرىدىكى كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرى تۈپەيلىدىن سۇنغان، پارچىلانغان ياكى يېرىلغان سۆڭەك:[مىسال:] سۇنۇقنى تاڭماق.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بۇلۇڭ ھاسىل قىلىپ يۆنىلىشىنى ئۆزگەرتكەن:[مىسال:] سۇنۇق سىزىق.[يەشمىسى:] ⑤ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] روھسىز، نۇرسىز، سولغۇن، مەيۈس، غەمكىن:[مىسال:] رەڭگى سۇنۇق.[يەشمىسى:] ⑥ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئازاب چەككەن، ئازار يېگەن، دەرد تارتقان، غەم باسقان؛ پەرىشان:[مىسال:] سۇنۇق كۆڭۈل.

سۇنۇق قوشۇقنىڭ سېپى تەگمەك

  • سۇنۇق قوشۇقنىڭ سېپى تەگمەك[يەشمىسى:] كىچىككىنە ئەمەل-مەنسەپكە، ئازراق ھوقۇققا ئىگە بولماق:[مىسال:] ئەگەر بۇنىڭغا سۇنۇق قوشۇقنىڭ سېپى تېگىپ قالسا-زە، ئىش بار ئىكەندە.

سۇنۇقچى

  • سۇنۇقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چىقىپ كەتكەن ئۈگىلەرنى ۋە سۇنغان ئەزالارنى جايىغا كەلتۈرۈپ، تېڭىپ داۋالايدىغان كىشى؛ تېڭىقچى.

سۇنۇقچىلىق

  • سۇنۇقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇنۇقچى قىلىدىغان ئىش، كەسىپ.

سۇنۇلماق

  • سۇنۇلماق[يەشمىسى:] «سۇنماقⅡ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ بولسا سۇنۇلغان ناندىن بىر چىشلىدى.* بۇ پىكىر مۇزاكىرىگە سۇنۇلدى.

سۇئوقياسى

  • سۇئوقياسى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۇ+ئوقيا+سى[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① ياۋا كەشمىر ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. سۇلۇق ئېتىزلاردا ئۆسىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ يەر ئاستى غولى.

سۇۋاتماق

  • سۇۋاتماق[يەشمىسى:] «سۇۋىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] تام سۇۋاتماق. ئوچاق سۇۋاتماق. ئۆي سۇۋاتماق.

سۇۋادان

  • سۇۋادان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] تال تېرەكلەر ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ. تۈز ئۆسىدۇ، ياغىچىدىن ئۆي جاھازىلىرى، سەرەڭگە تېلى، پەنەركە، قەغەز قاتارلىقلار ياسىلىدۇ. ئادەتتە ئىھاتە ئورمانلىقى ۋە مەنزىرە ئۈچۈن ئۆستۈرۈلىدىغان دەرەخ خىللىرىغا كىرىدۇ.

سۇۋادانلىق

  • سۇۋادانلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇۋادان بىلەن قاپلانغان، سۇۋادان ئۆستۈرۈلگەن.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇۋادان كۆپ ئۆستۈرۈلگەن جاي.

سۇۋارى

  • سۇۋارى[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] تامامەن، پۈتۈنلەي، باشتىن-ئاياغ، ھەممىسى، بىراقلا:[مىسال:] مۇشۇ يېقىنقى 20 يىلدىن بۇيان ماڭا قاراشلىق تۆت كىچىك ساينىڭ قارىغايلىرىنى بوران سۇۋارى يىقىتىپ تاشلىدى.

سۇۋاشتۇرماق

  • سۇۋاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سۇۋاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇۋاشقاق

  • سۇۋاشقاق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاسان سۇۋىشىدىغان، سۇۋىشىپ قالىدىغان، تېز يېپىشىدىغان، يېپىشقاق:[مىسال:] سۇۋاشقاق ئادەم، سۇۋاشقاق نەرسە.

سۇۋاشقاقلىق

  • سۇۋاشقاقلىق[يەشمىسى:] ئاسان سۇۋىشىدىن، يېپىشىدىغان ھالەت:[مىسال:] ئۇنىڭ سۇۋاشقاقلىقى تېخى تۈگىمەپتۇ.

سۇۋاشماق

  • سۇۋاشماق[يەشمىسى:] ① «سۇۋىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قايسى كۈنى سەن ئۇنىڭغا تام سۇۋىشىپ بېرىپسەن.[يەشمىسى:] ② سۇۋىلىپ قالماق، چاپلاشماق، يېپىشماق:[مىسال:] باشقىلارغا سۇۋىشىپ يۈرمەك.

سۇۋاق

  • سۇۋاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] ① سۇۋاش ئىشى.[يەشمىسى:] ② سۇۋاش نەتىجىسىدە ھاسىل بولغان قاتلام:[مىسال:] لاي سۇۋاق. گەج سۇۋاق.

سۇۋاقچى

  • سۇۋاقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سۇۋاش ئىشى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئادەم، ئۇستا.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئىشنىڭ ماھىيىتىنى يوشۇرۇپ، مۇرەسسە، سالا-سۈلھى بىلەن ھەل قىلىش تەرەپدارى؛ سالاچى:[مىسال:] جاھاننى ئالدى قوڭتاجى، ئىشنى بۇزار سۇۋاقچى (ماقال).

سۇۋاقچىلىق

  • سۇۋاقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سۇۋاش ئىشى، كەسپى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سالا، مۇرەسسە قىلىش ئىشى؛ سالاچىلىق:[مىسال:] بىر ھەققانىي ئادەم مۇشۇنداق پرىنسىپال مەسىلىدە سۇۋاقچىلىق قىلمايدۇ.

سۇۋاقسىز

  • سۇۋاقسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇۋىقى يوق، سۇۋالمىغان:[مىسال:] سۇۋاقسىز تام. سۇۋاقسىز ئۆي.

سۇۋاقلىق

  • سۇۋاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇۋىقى بار، سۇۋالغان:[مىسال:] سۇۋاقلىق تام. سۇۋاقلىق ئۆي.

سۇۋالماق

  • سۇۋالماق[يەشمىسى:] «سۇۋىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۆي لاي بىلەن سۇۋالغانىدى.

سۇۋان

  • سۇۋان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] لويلا ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. غولى تىك، يوپۇرمىقى ئىنچىكە ھەم يىپسىمان كېلىدۇ. مېۋىسى ياپىلاق شار شەكلىدە بولۇپ گۈل يېپىنچىسى ئىچىدە ئورىلىپ تۇرىدۇ، ئۇرۇقى قارا. كۆپىنچە شورلۇق جايلاردا ئۆسىدۇ، سوپۇن ۋە سىر قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ.

سۇۋانماق

  • سۇۋانماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈركەشمەك:[مىسال:] دوستۇمنىڭ سىڭلىسى ئاغزىنى بىر قىسما قىلىپ كۈلۈپ قاپاقلىرىنى سوزغىنىچە كېلىپ ئاكىسىغا سۇۋاندى.

سۇۋاي

  • سۇۋاي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] چىشى ھايۋانلارنىڭ تۇغمىغىنى؛ قىسىر:[مىسال:] سۇۋاي بايتال. سۇۋاي قالماق.

سۇۋاي-سالتاڭ

  • سۇۋاي-سالتاڭ[يەشمىسى:] بالىسى يوق، بالىسىز، يالغۇز، سالتاڭ.

سۇۋېرېن

  • سۇۋېرېن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] مۇستەقىللىققا ئىگە بولغان؛ مۇستەقىل:[مىسال:] سوۋېرېن دۆلەت. سېۋېرېن ھوقۇق.

سۇۋىماق

  • سۇۋىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بىرەر نەرسىگە ياكى ئادەم بەدىنىگە سۈرتمەك، سۈرتۈپ سىلىقلىماق:[مىسال:] دورا سۇۋىماق. شىلىم سۇۋىماق. تام سۇۋىماق.

سۇياغ

  • سۇياغ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۇ+ياغ[[يەشمىسى:] «سۇماي»غا قاراڭ.

سۇياڭىقى

  • سۇياڭىقى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۇ+ياڭاق+ى[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① سۇ ياڭىقى ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق، سامان غۇللۇق ئۆسۈملۈك. سازلىق كۆلچەكلەردە ئۆسىدۇ، يىلتىزى پاتقاق ئىچىدە تۇرىدۇ. يوپۇرمىقى ئۈچ بۇلۇڭ شەكلىدە، گىرۋەكلىرىدە ھەرىنىڭكىدەك بولىدۇ، ئادەتتە سۇ يۈزىگە لەيلەپ چىقىدۇ. گۈلى ئاق، مېۋىسى يېشىل ياكى قوڭۇر كېلىدۇ، پوستىدا مۈڭگۈزلىرى بولىدۇ. مېۋە ئېتىنى ئىستېمال قىلغىلى بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ مېۋىسى.

سۇيۇر

  • سۇيۇر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تاشقى شەكلى، كۆرۈنۈشى بېلىققا ئوخشايدىغان ھەم ئۆز ھەرىكىتىدە ھاۋانىڭ قارشىلىقىغا ئاز ئۇچرايدىغان:[مىسال:] سۇيۇر پىكاپ. سۇيۇر ۋاگون.

سۇيۇرغال

  • سۇيۇرغال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] شاھ، خان، ئەمىر تەرىپىدىن ئەمەلدار ۋە سەركەردىلەرگە ئالاھىدە خىزمىتى ئۈچۈن ئىنئام قىلىنغان يەر-سۇ، يەر-مۈلۈك.

سۇيۇرغاللىق

  • سۇيۇرغاللىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇيۇرغال ھەققىدىكى؛ سۇيۇرغالغا ئاساسلانغان:[مىسال:] سۇيۇرغاللىق تۈزۈم.

سۇيۇق

  • سۇيۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سۇ تەركىبى كۆپ بولغان، سۇيۇلدۇرۇلغان؛ قويۇقنىڭ ئەكسى:[مىسال:] سۇيۇق جىسىم. سۇيۇق ماددا. سۇيۇق لاي.[يەشمىسى:] ② زىچ ئۆسمىگەن، قويۇق ئەمەس؛ شالاڭ (چاچ، ئۆسۈملۈك قاتارلىقلار ھەققىدە):[مىسال:] سۇيۇق ئۆسكەن شال. چېچى سۇيۇق ئايال.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر ئىشتا ئۆزىنى تۇتۇۋالالمايدىغان، تۇتامى يوق؛ يەڭگىل:[مىسال:] سۇيۇق ئادەم.

سۇيۇقئاش

  • سۇيۇقئاش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۇيۇق+ئاش[[يەشمىسى:] ھەر خىل كېسىلگەن ياكى ئۈزۈلگەن چۆپلەرنى توغرالغان كۆكتات، گۆش ۋە باشقا خۇرۇچلار بىلەن بىللە سۇدا پىشۇرۇش ئارقىلىق ئېتىلىدىغان تاماقلارنىڭ ئومۇمىي نامى. ئۇنىڭ ئۆگرە ئاش، مەنچىزە ئاش، قۇشقاچ تىلى ئاش ۋە ئۈزۈپ تاشلانغان ئاش قاتارلىق تۈرلىرى بولىدۇ.

سۇيۇق-سەلەڭ

  • سۇيۇق-سەلەڭ[يەشمىسى:] سۇيۇقئاش، ئوماچ، شوۋىگۈرۈچقاتارلىق سۈيى بىلەن چۆپى ئارىلاشقان، سۈمۈرۈپ ئىچىدىغان:[مىسال:] سۇيۇق-سەلەڭ تاماق.

سۇيۇقلاشتۇرماق

  • سۇيۇقلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سۇيۇقلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] تۇرمۇشتا جىق گەپ قىلىدىغان، بىرمۇ گېپىگە ئىگە بولمايدىغان ئادەملەر جىق. ئۇنداقلار تۆمۈرنىمۇ سۆز بىلەن سۇيۇقلاشتۇرۇپ، شاتراق لاي قىلىۋېتىدۇ.

سۇيۇقلاشتۇرۇلماق

  • سۇيۇقلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سۇيۇقلاشتۇرماق»پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سۇيۇقلاشماق

  • سۇيۇقلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سۇيۇقلانماق»قا قاراڭ.

سۇيۇقلاندۇرماق

  • سۇيۇقلاندۇرماق[يەشمىسى:] «سۇيۇقلانماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] گازنى سۇيۇقلاندۇرماق.

سۇيۇقلاندۇرۇلماق

  • سۇيۇقلاندۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سۇيۇقلاندۇرماق»پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] سۇيۇقلاندۇرۇلغان گاز.

سۇيۇقلانماق

  • سۇيۇقلانماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۇيۇق ھالەتكە كەلمەك، سۇيۇلماق:[مىسال:] گاز سۇيۇقلانماق. سۇيۇقلانغان توقۇلمىلار.

سۇيۇقلۇق

  • سۇيۇقلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① مۇئەييەن ھەجمى بولغان، لېكىن شەكلى بولمىغان، ئېقىپ ھەرىكەتلىنىدىغان جىسىم. نورمال تېمپېراتۇرىدا ماي، سۇ، ھاراق، سىماب قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى سۇيۇقلۇق ھېسابلىنىدۇ:[مىسال:] سۇيۇقلۇق پرېسى. دورا سۇيۇقلۇقى.[يەشمىسى:] ② ماددىلارنىڭ سۇيۇلۇش دەرىجىسى:[مىسال:] قاننىڭ سۇيۇقلۇقىنى ئۆلچىمەك. سۇيۇقلۇقى ئاشماق.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تۇتامسىزلىق؛ قەتئىي ئىرادىسى، ئېنىق مەيدانى بولماسلىق:[مىسال:] قىزىڭىزنىڭ سۇيۇقلۇقىنى سىزمۇ بىلىدىغانسىز ئاچا، دېدى سىڭلىسى مەنىلىك قىلىپ.

سۇيۇقلىماق

  • سۇيۇقلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۇيۇق ھالغا كەلمەك، سۇيۇلماق.

سۇيۇلدۇرماق

  • سۇيۇلدۇرماق[يەشمىسى:] ① «سۇيۇلماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئېرىتمىگە يەنە ئېرىتكۈچىلەرنى قوشۇش ئارقىلىق، ئېرىتمىنىڭ قويۇقلۇق دەرىجىسىنى تۆۋەنلەتمەك.

سۇيۇلدۇرۇلماق

  • سۇيۇلدۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سۇيۇلدۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۇيۇلماق

  • سۇيۇلماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۇيۇق ھالغا كەلمەك، سۇ تەركىبى كۆپەيمەك:[مىسال:] مەن كەلگۈچە ئاش سۇيۇلۇپ كېتىپتۇ.

سۇيىقەست

  • سۇيىقەست[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] بىراۋغا روھىي ۋە جىسمانىي جەھەتتىن زىيان-زەخمەت يەتكۈزۈش، يوق قىلىش، ئۆلتۈرۈش ئۈچۈن قىلىنغان ھەرىكەت، قەست:[مىسال:] سۇيىقەست قىلماق.

سۈيىقەستچى

  • سۈيىقەستچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۇيىقەست ئىشى بىلەن شۇغۇللانغۇچى، قەست قىلغۇچى ئادەم.

سۇيىقەستچىلىك

  • سۇيىقەستچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈيىقەست بىلەن شۇغۇللىنىش ھەرىكىتى.

سۇيىقەستلىك

  • سۇيىقەستلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۇيىقەست يوشۇرۇنغان، سۇيىقەست بىلەن قىلىنغان:[مىسال:] سۇيىقەستلىك پىلان. سۇيىقەستلىك ئىش.

سۇيىئىستېمال

  • سۇيىئىستېمال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۆز مەنپەئىتى ئۈچۈن يول قويۇلغان ئىشلاردىن ئارتۇقچە پايدىلىنىش.

سۇيىئىستېمالچىلىق

  • سۇيىئىستېمالچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] «پراگماتىزم»غا قاراڭ.

سۆجە

  • سۆجە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۆڭگەچ، يانپاش.

سۆرە

  • سۆرە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] كەپە، چەللە.

سۆرەتمە

  • سۆرەتمە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تۇتۇپ، باغلاپ ياكى چېتىپ سۆرىتىلىدىغان:[مىسال:] سۆرەتمە كېمە.

سۆرەتمەك

  • سۆرەتمەك[يەشمىسى:] «سۆرىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] قادىرمۇ ئۆكۈزلىرىگە ساپانلىرىنى سۆرىتىپ ئېتىزغا ماڭدى.

سۆرەشتۈرمەك

  • سۆرەشتۈرمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۆرەپ، تارتىپ ئېلىپ ماڭماق:[مىسال:] چېرىكلەر مېنى ئورىۋېلىپ، چۆجىنىڭ بوينىدىن تۇتقاندەك تۇتۇپ سۆرەشتۈرۈپ، يامۇلغا ئېلىپ ماڭدى.

سۆرەشتۈرۈلمەك

  • سۆرەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سۆرەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سۆرەشمەك

  • سۆرەشمەك[يەشمىسى:] «سۆرىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئىككىسى يەنە تۇتۇشتى. بىر-بىرىنى ئالدى-كەينىگە سۆرىشىپ بىرھازا ئېلىشتى.

سۆرەلگۈچىلەر

  • سۆرەلگۈچىلەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] ئومۇرتقىلىق ھايۋانلارنىڭ بىر كلاسى. بۇنىڭغا كىرىدىغان ھايۋانلارنىڭ تېنىدە قاسىرىقى ياكى قېپى بولۇپ بەدەن تېمپېراتۇرىسى ھاۋا تېمپېراتۇرىسىنىڭ يۇقىرى-تۆۋەن بولۇشىغا ئەگىشىپ ئۆزگىرىدۇ. ئۆپكىسى ئارقىلىق نەپەس ئالىدۇ، تۇخۇم ياكى تۇخۇم تۆرەلمىلىك تۇغۇش ئارقىلىق كۆپىيىدۇ، شەكىل ئۆزگەرتمەيدۇ. مەسىلەن، يىلان، كەسلەنچۈك، تاشپاقا قاتارلىقلارغا ئوخشاش.

سۆرەلمە

  • سۆرەلمە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سۆرىلىپ قالىدىغان، سۆرىلىۋالىدىغان، سۆرىلىدىغان:[مىسال:] سۆرەلمە چاپان.[يەشمىسى:] ② ئۇزۇن داۋام قىلىدىغان:[مىسال:] سۆرەلمە كېسەل.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئىتتىك، تېز ھەرىكەت قىلمايدىغان، ئېزىلەڭگۈ:[مىسال:] دۇنيا ئەسلىي بولغاندا بىنا، ئەپچىللەرگە تەئەللۇق ئىدى. كۆپلەر بىلمەي تۇغۇلۇپ قالدى، سۆرەلمىگە ئورۇن يوق ئىدى.

سۆرەلمە پالاس

  • سۆرەلمە پالاس[يەشمىسى:] ئىش-ھەرىكەتتە سۇس، ئاستا ئىش قىلىدىغان، باشقىلارنىڭ كەينىدە قالىدىغان، ئېزىلەڭگۈ، مىس-مىس، ئەزمە:[مىسال:] دەۋر ساڭا ئوخشاش سۆرەلمە پالاسلارنى تاشلاپ كېتىدۇ

سۆرەلمەك

  • سۆرەلمەك[يەشمىسى:] «سۆرىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] كەڭ كىيىم سۆرىلىپ يىرتىلار، تار كىيىم تارتىشىپ يىرتىلار (ماقال).

سۆرەلمىلىك

  • سۆرەلمىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۆرىلىۋېلىش ئادىتى ياكى خاھىشى:[مىسال:] سۆرەلمىلىك قىلماق.

سۆرەم

  • سۆرەم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تېرىلغان يەرنىڭ ئۈستىدىن سۆرىتىپ چالمىلىرىنى ئېزىش، يەرنى تۈزلەش ۋە شۇ ئارقىلىق نەملىكنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان دېھقانچلىق سايمىنى، ئۇ ياغاچتىن ياسىلىدۇ ياكى چىۋىقتىن توقۇلىدۇ.

سۆرەمچى

  • سۆرەمچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① مەخسۇس سۆرەم ياساش ياكى توقۇش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئادەم.[يەشمىسى:] ② سۆرەم سالىدىغان كىشى.

سۆرۈن

  • سۆرۈن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① بەك ئىسسىق ياكى بەك سوغۇق ئەمەس، ھاۋاسى مۆتىدىل، سالقىن:[مىسال:] سۆرۈن جاي. سۆرۈندە ئولتۇرماق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئېچىلمايدىغان، تۇتۇق، سوغۇق؛ يېقىمسىز (چىراي ھەققىدە):[مىسال:] سۆرۈن تەلەت. سۆرۈن چىراي. ∥بۇ سۆرۈننى كىممۇ ياخشى كۆرەركىن تاڭ

سۆرۈنجان

  • سۆرۈنجان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] گۈلسامساق ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يەر ئاستىدا تۇخۇمسىمان تەڭگىچە غولى بولىدۇ. كۈزدە گۈلى ئېچىلىپ، كېيىنكى يىلى يوپۇرماق چىقىرىدۇ. ئۇنى مەنزىرە ئۆسۈملۈكى قىلىشتىن سىرت ئۇرۇقى دورا قىلىنىدۇ. ئۇرۇقى يەللىك بوغۇم ئاغرىقىنى داۋالاش ۋە ھۈجەيرىلەر بۆلۈنۈشىنى تورمۇزلاش رولىغا ئىگە.

سۆرۈنلەشتۈرمەك

  • سۆرۈنلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سۆرۈنلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] كۈز ھاۋاسى كوچىلارنى سۆرۈنلەشتۈرمەكتە ئىدى.

سۆرۈنلەشمەك

  • سۆرۈنلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سۆرۈن، سالقىن ھالغا كەلمەك، سالقىنلاشماق:[مىسال:] ئۇ قەدەملىرىنى تەستە يۆتكەپ سىرتقا چىقتى. ئاسمان ئۇنىڭغا سۆرۈنلىشىپ كەتكەندەك بىلىندى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تۈرۈلمەك، تۇتۇلماق، يېقىمسىزلاشماق (چىراي ھەققىدە):[مىسال:] شۇ تاپتا ئۇنىڭ ئىلگىرىكى خۇشخۇي چىرايىمۇ باشقىچە سۆرۈنلىشىپ قالغانىدى.

سۆرۈنلۈك

  • سۆرۈنلۈك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۆرۈن ھالەت:[مىسال:] ئاپتوبۇسنىڭ ئىچىدە تولىمۇ كۆڭۈلسىز، سۆرۈنلۈك ھۆكۈم سۈرەتتى.

سۆرىتىشمەك

  • سۆرىتىشمەك[يەشمىسى:] «سۆرەتمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئەزىز بەگنىڭ ئىككى پۇتىدىن ئارغامچا بىلەن باغلاپ، ئاتنىڭ قۇيرۇقىغا سۆرىتىشتى.

سۆرىگۈچى

  • سۆرىگۈچى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆرەپ ماڭىدىغان ياكى سۆرەيدىغان؛[مىسال:] سۆرىگۈچى كېمە. ∥ھارۋا سۆرىگۈچى.

سۆرىمە

  • سۆرىمە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆرىلىدىغان، سۆرىلىۋالىدىغان، سۆرەلمە:[مىسال:] سۆرىمە كەش. سۆرىمە ئاياغ. سۆرىمە تور.

سۆرىمەك

  • سۆرىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىرەر نەرسىنى كۆتۈرمەي، يەرگە تەگكۈزۈپ ئالدىغا تارتماق:[مىسال:] مۈشۈكنى ھارۋىغا قاتساڭ، ھارۋىنى كارىۋاتنىڭ ئاستىغا سۆرەيدۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② زورلۇق بىلەن بىر تەرەپكە تارتماق، ئېلىپ ماڭماق:[مىسال:] ئۇنىمىساممۇ ئۇنىماي دادام قولۇمدىن سۆرەپ ماڭدى.[يەشمىسى:] ③ باشلىماق، ئەكەلمەك:[مىسال:] بۇ تېپىشماقتەك ئىش يىگىتنى قانداقتۇر بىر قىزىقىش ئىچىگە سۆرەپ كەلدى.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر ئىشنىڭ بېجىرىلىشى، ئورۇندىلىشىنى كەينىگە سۈرمەك، كېچىكتۈرمەك:[مىسال:] مەن ساڭا قاچان قەرز ئېلىپ لەۋزىمدە تۇرمىغان[مىسال:] بەرگىن، ئۇزاققا سۆرىمەيمەن، دېدى ئۇ.

سۆز

  • سۆز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] تىلنى تەشكىل قىلىدىغان، تاۋۇش بىلەن مەنە زىچ بىرىككەن، تىلدا ئەركىن قوللىنىشقا بولىدىغان ئەڭ كىچىك لېكسىكىلىق بىرلىك.[يەشمىسى:] ② گەپ، گەپ-سۆز، نۇتۇق.[يەشمىسى:] ③ مىش-مىش گەپ؛ ئىغۋا:[مىسال:] سۆز تارالماق.[يەشمىسى:] ④ ۋەدە، لەۋز:[مىسال:] سۆزىدە تۇرماق.[يەشمىسى:] ⑤ «دېگەن» سۈپەتدىشى بىلەن كېسىم رولىدا كېلىپ «...بىلەن باراۋەر»، «باشقا نەرسە ئەمەس» دېگەن مەنىلىرىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ھەممە پەندىن ياخشى ئۆتتۈم، ئەمدى ئۇنىۋېرسىتېتقا كەتتۇق دېگەن سۆز.

سۆز پىشۇرماق

  • سۆز پىشۇرماق[يەشمىسى:] بىرەر ئىش ياكى نەرسە ھەققىدە بىر پىكىرگە كەلمەك، مەسلىھەتىنى، گېپىنى بىر قىلماق:[مىسال:] ئۇلارنىڭ بۈگۈن چېدىر-بارگاھدا ئالدىن سۆز پىشۇرۇپ، با-مەسلىھەت كېلىشكەنلىكى ئېنىق مەلۇم بولۇپ تۇراتتى.

سۆز سالماق

  • سۆز سالماق[يەشمىسى:] بىرەر مەسىلە ھەققىدە باشقىلارنىڭ پىكىرىنى، مەقسىتىنى بىلمەك؛ رايىنى سىناپ كۆرمەك:[مىسال:] موماي ئوغلى ئۈچۈن قوشنىسىنىڭ قىزىغا سۆز سېلىپ باقماقچى بولدى.

سۆز قاتماق

  • سۆز قاتماق[يەشمىسى:] ئېيتىلىۋاتقان سۆز، بولۇۋاتقان سۆھبەتكە گەپ قىستۇرماق، لوقما سالماق:[مىسال:] قاغىغا ئوق ئاتما، يامانغا سۆز قاتما (ماقال).

سۆزنى بوغىزىغا يۇتۇۋەتمەك

  • سۆزنى بوغىزىغا يۇتۇۋەتمەك[يەشمىسى:] ئېيتماقچى بولغان، ئاغزىنىڭ ئۇچىغا كەلگەن سۆزىنى ئېيتماي قورسىقىدا ساقلاپ قالماق، ئېيتىشتىن ۋاز كەچمەك، سۆزلەشتىن يالتايماق:[مىسال:] ئالىم ھەر نۆۋەت مۇشۇ بىر تۈپ دەرەخنىڭ تۈۋىدە ئولتۇرغاندا، نەچچە تەمشىلىپ بېقىپ، سۆزىنى بوغىزىغا يۇتۇۋەتكەنىدى.

سۆزنىڭ بېلىگە تەپمەك

  • سۆزنىڭ بېلىگە تەپمەك[يەشمىسى:] «گەپنىڭ بېلىگە تەپمەك»كە قاراڭ:[مىسال:] ئىسمائىل سوپۇم ئۆز قۇلۇقىغا ئىشەنمەي، بېشىنى ئىتتىك كۆتۈرۈپ كۆپچىلىككە كۈلۈپ قاراۋاتاتتى، كىمدۇر بىرى ئۇنىڭ سۆزىنىڭ بېلىگە تەپتى.

سۆز ئويۇنى

  • سۆز ئويۇنى[يەشمىسى:] ① سۆزنى خىلمۇخىل مەنىلەردە ئىشلىتىپ ياكى بىر خىل تاۋۇش بىلەن باشلانغان سۆزلەرنى ئىشلىتىپ باشقىلارنىڭ قىزىقىشىنى دىققەت-ئېتىبارىنى قوزغاش پائالىيىتى:[مىسال:] ئەمدى ئىككى قىزىقچى ئوتتۇرىسىدا سۆز ئويۇنى باشلاندى.[يەشمىسى:] ② گەپنىڭ پوسكاللىسىنى دېمەي ئايلاندۇرۇپ ئېيتىش:[مىسال:] جامال ئاكا سۆز ئويۇنى قىلىۋاتامسىز نېمە دېدىم مەن ئاخىرى تاقەتسىزلىنىپ، ئوچۇقراق گەپ قىلسىڭىزا.

سۆزەڭگۈر

  • سۆزەڭگۈر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ① ياخشى گەپكىمۇ، يامان گەپكىمۇ ئۇنىمايدىغان، ئۇششاق سۆزلەيدىغان؛ قېيدىغاق.[يەشمىسى:] ② سۆزگە ئۇستا، سۆزمەن.

سۆز-چۆچەك

  • سۆز-چۆچەك[يەشمىسى:] ھەرخىل مىش-مىش گەپ، يالغان-ياۋىداق سۆز، ئەپقاچتى گەپ:[مىسال:] ئاساسسىز سۆز-چۆچەكلەر سەۋەبىدىن يوق ئىش بار بولۇپ قالىدىغان، قەلبلەردىكى يوشۇرۇن تۇيغۇ ئاشكارا بولۇپ قالىدىغان ئىشلارمۇ بولىدۇ.

سۆزخۇمار

  • سۆزخۇمار[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[قۇرۇلمىسى:]]سۆز+خۇمار[[يەشمىسى:] «گەپخۇمار»غا قاراڭ.

سۆزسىز

  • سۆزسىز[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆزى يوق، سۆز قىلمايدىغان؛ ئاۋازسىز:[مىسال:] سۆزسىز ئولتۇرماق. سۆزسىز ماڭماق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] شەرتسىز، شۈبھىسىز؛ چوقۇم:[مىسال:] سۆزسىز ئىتائەت قىلماق. سۆزسىز بويسۇنماق. سۆزسىز قوبۇل قىلماق.

سۆزسىزلىك

  • سۆزسىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] جىملىق، جىمىجىتلىق، سۈكۈنات:[مىسال:] ئۇنىڭ جىمخور ۋە سۆزسىزلىكى مىجەزىنى ئاشۇنداق كۆرسەتتى.

سۆزگەن

  • سۆزگەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كەپتەرنىڭ قۇيرۇقىغا باغلىنىدىغان ۋە ئۇچقاندا غوڭۇلداپ ئاۋاز چىقىرىدىغان بىر خىل نەرسە، غوڭ قاپاق. كۆپىنچە قومۇش، كىچىك قاپاق ياكى ياڭاق شاكىلى قاتارلىقلاردىن ياسىلىدۇ.

سۆزلەتمەك

  • سۆزلەتمەك[يەشمىسى:] «سۆزلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ دەسلەپتە تاشۋاينى سۆزلىتىپ ئۇنىڭ ھايات كەچۈرمىشلىرىنى ئاڭلىدى.

سۆزلەشمەك

  • سۆزلەشمەك[يەشمىسى:] ① «سۆزلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار بىز توغرۇلۇق سۆزلىشىۋاتىدۇ.[يەشمىسى:] ② مۇڭداشماق، گەپلەشمەك، پاراڭلاشماق:[مىسال:] ئەتىسى چۈشتە ئورۇققىنە بىر ئايال مېنى ئىزلەپ كېلىپ سۆزلەشتى.[يەشمىسى:] ③ ئالاقىلاشماق، پۈتۈشمەك:[مىسال:] بۇ ئىش توغرۇلۇق مەن ئۇلار بىلەن سۆزلىشىمەن.

سۆزلەم

  • سۆزلەم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] لۇغەتكە كىرگۈزۈلگەن ھەربىر سۆز. ئادەتتە باش سۆزلەم ۋە بېقىندى سۆزلەم دەپ ئىككىگە ئايرىلىدۇ. بەزىدە «ماددا» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سۆزلەنمەك

  • سۆزلەنمەك[يەشمىسى:] «سۆزلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭدا لوقماننىڭ مىڭ يىللاپ ئۆمۈر كۆرگەنلىكى، ئادەمنىڭ ئۆلمەسلىك ئىشىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن كۆپ تەدبىر ئىزلىگەنلىكى سۆزلىنىدۇ.

سۆزلۈك

  • سۆزلۈك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەلۇم مىقداردىكى سۆزدىن تەركىب تاپقان ياكى مەلۇم ساندىكى سۆزنى ئۆز ئىچىگە ئالغان:[مىسال:] 20 مىڭ سۆزلۈك لۇغەت.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىرەر لۇغەتكە كىرگۈزۈلگەن ياكى مەلۇم بىر ئەسەردە ئىشلىتىلگەن سۆزلەر رويخېتى:[مىسال:] ئىزاھلىق لۇغەت سۆزلۈكى. سۆزلۈك تۈزمەك.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] لۇغەت:[مىسال:] ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق فرازىئولوگىيىلىك سۆزلۈكى. ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىملا سۆزلۈكى.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىرەر ئېنىقلىغۇچى بىلەن بىللە كېلىپ، شەخسنىڭ خاراكتېرى ياكى مۇئامىلىسىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] شېرىن سۆزلۈك.

سۆزلىمەك

  • سۆزلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئاغزاكى پىكىر بايان قىلماق، ئېغىز بىلەن ئېيتماق، دېمەك:[مىسال:] سۆزلىگەن سۆزۈمگە مەن ئىگە، سۆزلىمىگەن سۆزۈم ماڭا ئىگە (ماقال).[يەشمىسى:] ② گەپ قىلماق، ۋەز ئېيتماق:[مىسال:] ئۇ ئۇزاق سۆزلىدى.

سۆزلەپ قالماق

  • سۆزلەپ قالماق[يەشمىسى:] كاللىسى ئېلىشىپ، تاغدىن-باغدىن سۆزلەيدىغان بولۇپ قالماق، ئەقىلدىن ئاداشماق، ئالجىماق:[مىسال:] توغرا ئېيتىسەن، سۆزلەپ قالدىم. نېمىشقا دەمسىنا تەس كېلىۋاتىدۇ.

سۆزمەن

  • سۆزمەن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆزگە ئۇستا، گەپدان، ناتىق:[مىسال:] سۆزمەن ئادەم. سۆزمەن ئايال. * باتۇرنى مەيداندا سىنا، سۆزمەننى دەۋادا سىنا (ماقال).

سۆزمەنلىك

  • سۆزمەنلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] گەپدانلىق.

سۆزمۇسۆز

  • سۆزمۇسۆز[يەشمىسى:] بىر سۆز-بىر سۆزدىن، سۆز تاشلىماي، ئەينەن:[مىسال:] سۆزمۇسۆز سېلىشتۇرماق. سۆزمۇسۆز تەرجىمە قىلماق.

سۆزنەك

  • سۆزنەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] تاناسىل ئەزا كېسەللىكلىرىنىڭ بىر خىلى. سۆزنەك شار باكتېرىيىسى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇنىڭدا، بىمارنىڭ سۈيدۈك يولى ياللۇغلىنىپ، يىرىڭدايدۇ، سۈيدۈكى يىرىڭ ئارىلاش كېلىدۇ.

سۆز-ھەرىكەت

  • سۆز-ھەرىكەت[يەشمىسى:] سۆز ۋە ھەرىكەت:[مىسال:] توقا دۈيجاڭ كۆرۈنۈشتە سەھرانىڭ ئاددىي-ساددا ئادەملىرى جۈملىسىدىن ئىكەنلىكى سۆز-ھەرىكىتىدىن مەلۇم بولۇپ تۇراتتى.

سۆسەر

  • سۆسەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۈت ئەمگۈچى ھايۋان. تېنى ئىنچىكە ھەم ئۇزۇن، تۆت پۇتى قىسقا، قۇلىقى ئۈچ بۇرجەك، ئاڭلاش سەزگۈسى كۈچلۈك كېلىدۇ. تۈرى كۆپ بولۇپ، تېرىسى ئەتىۋارلىنىدۇ.

سۆسەي

  • سۆسەي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاتقۇچىلىق دۇكىنىنىڭ ئېڭەك ئۈستىگە چاپلانغان خام تېرە، ئۇ كىرىچنى تەڭشەپ تىترىتىش رولىنى ئوينايدۇ.

سۆسەيۋاغ

  • سۆسەيۋاغ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۆسەي+باغ[[يەشمىسى:] سۆسەينى قورساق ئالدىدىن غول ياغاچقا چېتىپ تۇرىدىغان كىرىچ.

سۆسۈن

  • سۆسۈن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] قىزىل بىلەن كۆكنىڭ قوشۇلىشىدىن ھاسىل بولغان، بىنەپشە رەڭ.

سۆك

  • سۆك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاقلانغان تېرىق.

سۆكەⅠ

  • سۆكەⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاياللارنىڭ قۇلىقىغا ئاسىدىغان، مەرۋايىت ياكى ياقۇتتىن كۆز قۇيۇلغان بىر خىل ھالقا.

سۆكەⅡ

  • سۆكەⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۇپا.

سۆكتۈرمەك

  • سۆكتۈرمەك[يەشمىسى:] «سۆكمەكⅠ» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۆكسۆك

  • سۆكسۆك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] لويلا ئائىلىسىدىكى چاتقال ياكى كىچىك دەرەخ. يوپۇرمىقى تەڭگە شەكلىدە، گۈلى كىچىك ۋە باشاقسىمان گۈل رېتىدە، مېۋىسى شار شەكلىدە بولىدۇ. قۇرغاقچىلىققا چىداملىق. شىنجاڭ ۋە ئىچكى موڭغۇلنىڭ غەربىدىكى قۇملۇق رايونلاردا ئۆسىدۇ. ئۇنىڭ قۇمنى تۇراقلاشتۇرۇش رولى بولۇپ، قۇملۇقلاردا ئورمان بىنا قىلىشتىكى مۇھىم ئۆسۈملۈكلەردىن بىرى ھېسابلىنىدۇ.

سۆكسۆكلۈك

  • سۆكسۆكلۈك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆكسۆك ئۆسكەن، سۆكسۆك بىلەن قاپلانغان:[مىسال:] شۇ ئەسنادا ھېلىقى ئىككى ئادەم سۆكسۆكلۈك دۆڭدىن ئارتىلىپ چىقىپ كەلدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۆكسۆك ئۆسكەن ئورۇن، جاي.

سۆكمەكⅠ

  • سۆكمەكⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① تىكىلگەن نەرسىنىڭ يىپىنى ئۈزۈپ، سۇغۇرۇپ، چېكىنى ئاجراتماق، بۆلەكلەرگە ئايرىماق، پارچە ھالەتكە كەلتۈرمەك:[مىسال:] چاپاننى سۆكمەك. يوتقاننى سۆكمەك.[يەشمىسى:] ② ئۆي-ئىمارەت، جازا، ماشىنا، ئۈسكۈنە قاتارلىقلارنى ئۆرۈپ، بۇزماق، پارچىلىماق؛ چۇۋۇماق:[مىسال:] ھېلىقى سۆككەن زاپچىسىنى يەنە سۆكىمەن يەنە قاچىلايمەن... لېكىن كاشىلا تېپىلمىدى.

سۆكمەكⅡ

  • سۆكمەكⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] باشقىلارنى يامان سۆزلەر بىلەن ھاقارەت قىلماق، تىللىماق؛ ئىناۋىتىنى چۈشۈرمەك:[مىسال:] شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ ئىككى دوست سىردىشىشقا چۈشكەندە كىملەرنىدۇر بىرلىكتە سۆكەتتى.

سۆكمەن

  • سۆكمەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] تارىخىي سۆز.[يەشمىسى:] قەدىمكى زامانلاردا ئۇرۇش، جەڭلەردە خىزمەت كۆرسەتكەن باتۇرلارغا خان تەرىپىدىن بېرىلىدىغان ھەربىي ئۇنۋان.

سۆكۈشمەكⅠ

  • سۆكۈشمەكⅠ[يەشمىسى:] «سۆكمەكⅠ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قىز ئوقۇغۇچىلار كىر يۇيىمىز دەپ يوتقان-كۆرپىلىرىنى سۆكۈشۈۋاتاتتى.

سۆكۈشمەكⅡ

  • سۆكۈشمەكⅡ[يەشمىسى:] «سۆكمەكⅡ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قىزلار ئالىمنى بەكلا ماختاشتى، باتۇرنى بولسا بىر لۈكچەك دەپ قاتتىق سۆكۈشتى.

سۆكۈك

  • سۆكۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] چاكلىرى سۆكۈلگەن، چۇۋۇلغان، بۇزۇلغان:[مىسال:] سۆكۈك يوتقان. سۆكۈك ئىشتان. سۆكۈك ماشىنا.

سۆكۈكلۈك

  • سۆكۈكلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆكۈلگەن، بۇزۇلغان، چۇۋۇلغان، سۆكۈك:[مىسال:] سۆكۈكلۈك چاپان. سۆكۈكلۈك يوتقان.

سۆكۈلمەك

  • سۆكۈلمەك[يەشمىسى:] «سۆكمەكⅠ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] موللام غەزەپ بىلەن يەنە ئۈچنى ئۇرۇۋىدى، ئۆتۈكۈمنىڭ پاشىنىسى سۆكۈلۈپ چۈشتى.

سۆگەت

  • سۆگەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] تال تېرەكلەر ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ ياكى چاتقال. يوپۇرمىقى تار ھەم ئۇزۇن، گۈل رېتى پوتلىسىمان كېلىدۇ، تۈرى كۆپ بولىدۇ.

سۆگەتگۈل

  • سۆگەتگۈل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۆگەت+گۈل[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سۆگەتگۈل ئائىلىسىدىكى دائىم يېشىل تۇرىدىغان چاتقال ياكى كىچىك دەرەخ. يوپۇرمىقى يىپسىمان تۆمۈنە شەكلىدە بولۇپ، قېلىن ھەم چىڭ كېلىدۇ، گۈلى ئاق ياكى سۇس قىزىل، سەل پۇرايدۇ. ئادەتتە مەنزىرە ئۆسۈملۈكى قىلىنىدۇ. غولى ۋە يوپۇرمىقى زەھەرلىك. تېببىي دورىگەرلىكتە، يۈرەكنى كۈچەيتكۈچى دورىلار ياسىلىدۇ.

سۆگەتلىك

  • سۆگەتلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆگەت دەرىخى بار، سۆگەت دەرىخى ئۆستۈرۈلگەن:[مىسال:] سۆگەتلىك ھويلا. سۆگەتلىك يول.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۆگەت دەرىخى ئۆستۈرۈلگەن يەر، جاي.

سۆگەل

  • سۆگەل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] تېرە كېسىلى. بىر خىل ۋىرۇس كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇنىڭدا يۈز، باش ياكى قولنىڭ ئارقا تەرەپلىرىگە ئادەتتىكى تېرە رەڭگىدە ياكى سارغۇچ قوڭۇر رەڭدە ئۇششاق ئۆسۈكچىلەر پەيدا بولىدۇ. ئۈستى قوپال ۋە قۇرغاق كېلىدۇ، ئاغرىمايدۇ ھەم قىچىشمايدۇ.

سۆڭەك

  • سۆڭەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] ئادەم ۋە ئومۇرتقىلىق ھايۋانلارنىڭ تېنىدىكى گەۋدىنى تىرەپ تۇرۇش ۋە ئىچكى ئەزالارنى مۇھاپىزەت قىلىش رولىنى ئوينايدىغان قاتتىق توقۇلما. ئاساسلىق تەركىبى كالتسىي كاربونات ۋە كالتىسىي فوسفات. ئۇ شەكلىنىڭ ئوخشىماسىقىغا قاراپ ئۇزۇن سۆڭەك، قىسقا سۆڭەك ۋە ياپىلاق سۆڭەك دېگەنلەرگە ئايرىلىدۇ.[يەشمىسى:] ② قۇرۇلما، گەۋدە (خەت، يېزىق قاتارلىقلارنىڭ):[مىسال:] ئۇنىڭ خېتىنىڭ سۆڭىكى ياخشى.

سۆڭەك-سۆڭىكى

  • سۆڭەك-سۆڭىكى[يەشمىسى:] پۈتۈن بەدەن، ئۇستىخان ۋە سەزگۈ قاتارلىقلار:[مىسال:] سۆڭەك-سۆڭىكىدىن ئۆتۈپ كەتمەك.

سۆڭەكسىز

  • سۆڭەكسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆڭىكى يوق، سۆڭىكىدىن ئاجرىتىلغان:[مىسال:] سۆڭەكسىز گۆش.

سۆڭەكلىك

  • سۆڭەكلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سۆڭىكى بار، سۆڭىكىدىن ئاجرىتىلمىغان:[مىسال:] سۆڭەكلىك گۆش.[يەشمىسى:] ② سۆڭىكى چوڭ، بەستلىك:[مىسال:] سۆڭەكلىك ئادەم.

سۆڭگەچ

  • سۆڭگەچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئادەم ۋە ھايۋانلارنىڭ بەلدىن تۆۋەن يوتىدىن ئۈستۈن قىسمى؛ يانپاش.

سۆلⅠ

  • سۆلⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① كۈچ، ماغدۇر، قۇۋۋەت:[مىسال:] سۆلى بار.سۆلى يوق.[يەشمىسى:] ② تەم، لەززەت.

سۆلⅡ

  • سۆلⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ① قىزىرىپ پىشمىغان، خام:[مىسال:] سۆل نان.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] چېنىقمىغان:[مىسال:] سۆل بالا.

سۆلەت

  • سۆلەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] كۆركەم تاشقى قىياپەت، سالاپەتلىك كۆرۈنۈش، كۆرك:[مىسال:] ئۇ ھېچكىمگە قارىماي، سۈرلۈك قىياپەتتە سۆلەت بىلەن مېڭىپ باشقۇرۇش سەھنىسىگىچە باردى.

سۆلەتپەرەس

  • سۆلەتپەرەس[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ياسىنىپ، قېتىپ يۈرۈشنى ياخشى كۆرىدىغان، سۆلەتۋاز:[مىسال:] سۆلەتپەرەس ئادەم. سۆلەتپەرەس ئايال.

سۆلەتپەرەسلىك

  • سۆلەتپەرەسلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ياسىنىپ يۈرۈش ئادىتى:[مىسال:] سۆلەتپەرەسلىك قىلماق.

سۆلەتسىز

  • سۆلەتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆلىتى يوق؛ ھەشەمىتى يوق. كۆرۈمسىز؛ كۆركەمسىز:[مىسال:] سۆلەتسىز ئادەم.

سۆلەتلىك

  • سۆلەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۆلىتى بار، كۆركەم، ھەشەمەتلىك كۆرىنىدىغان:[مىسال:] سۆلەتلىك ئادەم.

سۆلەتمەن

  • سۆلەتمەن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] ئۆزىنى ياساپ قېتىپ يۈرۈشنى ئادەت قىلغان، ياسىنىشقا خۇشتار؛ سۆلەتپەرەس، سۆلەتلىك:[مىسال:] سۆلەتمەن ئەر.

سۆلەتۋاز

  • سۆلەتۋاز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] «سۆلەتپەرەس»كە قاراڭ.

سۆلەتۋازلىق

  • سۆلەتۋازلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ياسىنىپ، قېتىپ يۈرۈش ئادىتى:[مىسال:] سۆلەتۋازلىق قىلماق.

سۆللۈك

  • سۆللۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① كۈچ، ماغدۇرىدىن كەتمىگەن:[مىسال:] سۆللۈك ئادەم.[يەشمىسى:] ② تەمى بار، تەملىك، لەززەتلىك:[مىسال:] سۈللۈك ئاش.

سۆنىگە

  • سۆنىگە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] بەدەنگە (قولغا)چىقىدىغان كۆيدۈرگە خاراكتېرىدىكى بىر خىل كېسەللىك.

سۆھبەت

  • سۆھبەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئىككى ۋە ئۇنىڭدىن ئارتۇق كىشى ئوتتۇرىسىدا بولغان گەپ-سۆز؛ پاراڭ:[مىسال:] سۆھبەت ئۆتكۈزمەك. * يامان بىلەن ماجىرا، ياخشى بىلەن سۆھبەت (ماقال).[يەشمىسى:] ② بىرەر ئىش ياكى تېمىدا باشقىلار بىلەن پىكىر ئالماشتۇرۇش، كېلىشىش يۈزىسىدىن ئۆتكۈزۈلگەن مەشغۇلات:[مىسال:] تىنچلىق سۆھبىتى. سۆھبەت يىغىنى.

سۆھبەتداش

  • سۆھبەتداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىرەر سورۇندا بىللە سۆھبەتلەشكەن، سۆھبەتكە قاتناشقان كىشى؛ ھەمسۆھبەت:[مىسال:] ئۇنىڭغا شۇ تاپتا كۆڭۈلدىكىلىرىنى دېسە ئاڭلىغۇدەك بىر سۆھبەتداش كېرەكتەك تۇيۇلاتتى.

سۆھبەتلەشتۈرمەك

  • سۆھبەتلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سۆھبەتلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۆھبەتلەشمەك

  • سۆھبەتلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بىر يەرگە جەم بولۇپ ئۆزئارا گەپلەشمەك، پاراڭلاشماق، سۆزلەشمەك، مۇڭداشماق؛ مەسلىھەتلەشمەك:[مىسال:] ئۆزئارا سۆھبەتلەشمەك.

سۆيدۈرمەك

  • سۆيدۈرمەك[يەشمىسى:] «سۆيمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] بالا قۇچاقتىكى چاغدا سۆيدۈرەر، ئۆسكەن چاغدا كۆيدۈرەر (ماقال).

سۆيگۈ

  • سۆيگۈ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [يەشمىسى:] ① يىگىت بىلەن قىز ياكى ئەر بىلەن ئايالنىڭ بىر-بىرىگە قەلبىدىن بېرىلگەنلىك تۇيغۇسى؛ مېھر-مۇھەببەت، مۇھەببەت:[مىسال:] سۆيگۈ پۇلغا سېتىلماس، كۆڭۈل پۇلغا تېپىلماس (ماقال). [يەشمىسى:] ② ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سۆيگۈسىز

  • سۆيگۈسىز[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] مېھىر-مۇھەببىتى يوق، مېھىر-مۇھەببەتتىن مەھرۇم:[مىسال:] ھاياتقا بەرسە كىم دىلنى، مۇھەببەت شۇ ئۈچۈن تالىق، مۇھەببەت ياشنىتار دىلنى، ئۆلۈكتۇر سۆيگۈسىز ئۆتكەن.

سۆيمەك

  • سۆيمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① مۇھەببەت ياكى ھۆرمەتنى ئىزھار قىلىش يۈزىسىدىن لەۋنى بىرەر كىشىنىڭ يۈز، لەۋ، قول ياكى بىرەر يېرىگە تەگكۈزمەك.[يەشمىسى:] ② يىگىت بىلەن قىز، ئەر بىلەن ئايال ئۆزئارا بىر-بىرىنى ياخشى كۆرمەك:[مىسال:] چىرايلىق چىرايلىق ئەمەس، سۆيگەن چىرايلىق (ماقال). * كۆڭۈل كىمنى سۆيسە شۇ چىرايلىق (ماقال).[يەشمىسى:] ③ خۇش كۆرمەك، ياقتۇرماق، ياخشى كۆرمەك، قەدىرلىمەك:[مىسال:] مەن ھەقىقەتنى سۆيىمەن.

سۆيۈشمەك

  • سۆيۈشمەك[يەشمىسى:] «سۆيمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كۆپ ئادەملەر تىز چۆكۈپ، ئۇنىڭ چاپىنىنىڭ پېشىنى تۇتۇپ، تەۋەررۈك قىلىپ سۆيۈشەتتى.

سۆيۈملۈك

  • سۆيۈملۈك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كىشى ياخشى كۆرىدىغان، ئىززەت-ھۆرمەتكە لايىق، قەدىرلىك، ئەزىز:[مىسال:] سۆيۈملۈك بۇرادەر. سۆيۈملۈك ئۇستاز. سۆيۈملۈك ۋەتەن.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۆيگەن يار:[مىسال:] سۆيۈملۈكۈم، بىرئاز ياخشى بولۇپ قالدىڭىزمۇ

سۆيۈنچ

  • سۆيۈنچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] خۇشاللىق ھېس-تۇيغۇسى؛ شادلىق، خۇرسەنلىك، مەمنۇنىيەت؛ قۇۋانچ.

سۆيۈنچە

  • سۆيۈنچە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىشىنى خۇشال، مەمنۇن قىلىدىغان خەۋەر ئۈچۈن بېرىلىدىغان سوۋغا، ئىنئام:[مىسال:] سۆيۈنچە ئالماق. سۆيۈنچە بەرمەك.

سۆيۈنچلۈك

  • سۆيۈنچلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كىشىنى شادلاندۇرىدىغان، خۇشال قىلىدىغان، قۇۋانچلىق؛ كىشىلەر ئاڭلىسا خۇشال بولىدىغان:[مىسال:] سۆيۈنچلۈك خەۋەر بولسا سۆزلىسەڭ بولىدۇ.

سۆيۈندۈرمەك

  • سۆيۈندۈرمەك[يەشمىسى:] «سۆيۈنمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۆز ئېرىنىڭ مۇنچە مېھرىبانلىقى ئۇنى سۆيۈندۈرۈۋەتتى.

سۆيۈنمەك

  • سۆيۈنمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۆيۈنچ ھېس قىلماق، خۇشاللانماق، خۇرسەن بولماق، قۇۋانماق:[مىسال:] ھەر مىللەت خەلق ئاممىسى بۇ شانلىق غەلىبىدىن چەكسىز سۆيۈندى.

سۆيۈنۈشمەك

  • سۆيۈنۈشمەك[يەشمىسى:] «سۆيۈنمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈەنتەيزى

  • سۈەنتەيزى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سامساقنىڭ گۈل ئوقى. يۇمران چېغىدا ئىستېمال قىلىنىدۇ.

سۈبھى

  • سۈبھى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① تاڭ ئېتىشقا ئاز قالغان پەيت، سەھەر.[يەشمىسى:] ② ئەر-ئاياللارنىڭ ئىسمى.

سۈپەت

  • سۈپەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] شەيئى، ۋەقە ۋە ھادىسىلەرنىڭ خاراكتېر جەھەتتە باشقا شەيئى، ۋەقە ۋە ھادىسىلەردىن پەرقلىنىدىغان ئۆزىگە خاس مۇئەييەنلىكى:[مىسال:] ساننىڭ سۈپەتكە ئايلىنىشى. سۈپەت ئۆزگىرىشى.[يەشمىسى:] ② ئادەم ياكى نەرسىلەرنىڭ ئىجابىي-سەلبىي خۇسۇسىيىتى، پەزىلىتى، خىسلىتى:[مىسال:] ئادەمنى پەسلەشتۈرىدىغان سۈپەت نېمە ئۇ بولسىمۇ تەكەببۇرلۇق، مەغرۇرلۇق ۋە يالغانچىلىقتۇر.[يەشمىسى:] ③ مال، مەھسۇلات ياكى بىرەر ئىشنىڭ ياراملىقلىق دەرىجىسى ياكى تەلەپ، ئۆلچەمگە قانچىلىك دەرىجىدە لايىق كېلىدىغانلىقىنى بەلگىلەپ بېرىدىغان خۇسۇسىيەتلىرى:[مىسال:] مەھسۇلات سۈپىتىنى ئۆستۈرمەك.[يەشمىسى:] ④ [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ خاراكتېرى ۋە بەلگىسى قاتارلىقلارنى بىلدۈرىدىغان سۆز:[مىسال:] تۈپ سۈپەت. ياسالما سۈپەت. نىسپىي سۈپەت. سۈپەت دەرىجىسى.[يەشمىسى:] ⑤ باش كېلىشتىكى ئىسىملارنىڭ كەينىدە كېلىپ «ئوخشايدىغان» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئاي سۈپەت.[يەشمىسى:] ⑥ باش كېلىشتىكى بەزى ئىسىملاردىن كېيىن كېلىپ «سالاھىيىتىدە»، «نامىدا»، «ئورنىدا» دېگەنگە ئوخشاش مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] رەھبەر سۈپىتىدە گەپ قىلماق. * بۇ يەردە مېھمان سۈپىتى بىلەن تۇرۇۋاتىمەن.

سۈپەتداش

  • سۈپەتداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] پېئىلنىڭ سۈپەت ئورنىدا قوللىنىلىدىغان بىر خىل شەكلى. ئۇ ھەم پېئىللىق، ھەم سۈپەتلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە بولۇپ، شەيئىلەرنىڭ ھەرىكەت بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان بىر خىل بەلگىسىنى بىلدۈرىدۇ: مەسىلەن، «قاتناشقان»، «ئۇچار»، «ئۇنتۇلماس» دېگەن سۆزلەرگە ئوخشاش.

سۈپەتسىز

  • سۈپەتسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈپەت جەھەتتىن تەلەپكە تولۇق جاۋاب بېرەلمەيدىغان، سۈپىتى ناچار:[مىسال:] سۈپەتسىز رەخت. سۈپەتسىز مەھسۇلات.

سۈپەتلەشتۈرمەك

  • سۈپەتلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سۈپەتلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈپەتلەشمەك

  • سۈپەتلەشمەك[يەشمىسى:] ① «سۈپەتلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] «سۈپەت» لىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە بولماق، «سۈپەت» رولىدا كەلمەك.

سۈپەتلەنمەك

  • سۈپەتلەنمەك[يەشمىسى:] «سۈپەتلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئالدىنقى مىسالدا ساھىبجامال قىزنىڭ گۈزەللىكى ئوبرازلىق سۈپەتلىنىپ كىتابخانلارغا كۈچلۈك ئېستېتىكىلىق زوق بېغىشلىغان.

سۈپەتلىك

  • سۈپەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈپەت جەھەتتىن تەلەپكە لايىق، سۈپىتى ياخشى:[مىسال:] سۈپەتلىك مال. ئەلا سۈپەتلىك كۆڭلەك.

سۈپەتلىمەك

  • سۈپەتلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈپىتىنى يەنى خۇسۇسىيەت ۋە خىسلەتلىرىنى تەرىپلەپ كۆرسەتمەك، تەرىپلىمەك:[مىسال:] سەن ئۇنى قانچىلىك سۈپەتلىسەڭمۇ، ئۇنىڭ ھېلىقى ئىشىنى يوققا چىقىرالمايسەن.

سۈپكۆچ

  • سۈپكۆچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۈپ+كۆچ[[يەشمىسى:] كونا ئادەت بويىچە كېسەلنى داۋالاش ئۈچۈن دۇئا ئوقۇپ، دەم سالغاندا داخاننىڭ كېسەللىككە قارىتىپ ئېيتىدىغان، «بۇ ئادەمنىڭ ۋۇجۇدىدىن چىقىپ كەت، كۆچۈپ كەت» بۇيرۇق سۆزى.

سۈپكۆچلەتمەك

  • سۈپكۆچلەتمەك[يەشمىسى:] «سۈپكۆچلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈپكۆچلەشمەك

  • سۈپكۆچلەشمەك[يەشمىسى:] «سۈپكۆچلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈپكۆچلىمەك

  • سۈپكۆچلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سۈپكۆچ» دەپ دەمىدە قىلماق، سۈپكۆچ قىلماق:[مىسال:] رەمچى موماي سۇغا قاراپ ئىككى-ئۈچ ئايەت ئوقۇپ، نەزىرەنىڭ قوقاق تەگكەن ئېغىزىغا سۈپكۆچلىدى.

سۈپۈتمۆرە

  • سۈپۈتمۆرە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بۇرغا.

سۈپۈرتمەك

  • سۈپۈرتمەك[يەشمىسى:] «سۈپۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] قاسىمئاخۇن خىزمەتچىگە ئېيتىپ، كارىدورنى سۈپۈرتۈپ قويۇڭ، دېدى باشلىق چىقىپ كېتىۋېتىپ.

سۈپۈرگە

  • سۈپۈرگە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] توپا-چاڭ، ئەخلەت-چاۋارلارنى سۈپۈرۈشكە ئىشلىتىدىغان سايمان.

سۈپۈرگە زىيانكەش

  • سۈپۈرگە زىيانكەش[يەشمىسى:] دائىم زىيان تارتىپ تۇرىدىغان، زىيىنىغا ئىش قىلىدىغان ئادەم:[مىسال:] ئۆزۈم 150 يۈەنگە ئېلىپ، ساڭا 120 يۈەنگە بېرىدىغان مەن سۈپۈرگە زىيانكەشمىدىم ئاغىنە، دېدى ئۇ كۈلۈپ تۇرۇپ.

سۈپۈرمەك

  • سۈپۈرمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① چاڭ-توزان، ئەخلەت-چاۋارلارنى سۈپۈرگە بىلەن يىغىپ چىقىرىۋەتمەك؛ تازىلىماق:[مىسال:] ئۆي سۈپۈرمەك. ھويلا سۈپۈرمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سىقىپ چىقارماق، تازىلىماق:[مىسال:] بىر قىسىم ھەسەتخور، پىتنىخورلارنى جەمئىيەتتىن سۈپۈرۈپ تاشلىغاندىلا جەمئىيەت خېلى تىنجىيدۇ.

سۈپۈرۈشمەك

  • سۈپۈرۈشمەك[يەشمىسى:] «سۈپۈرمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] بىز كىرگەندە بالىلار سىنىپنى قولمۇقول سۈپۈرۈشۈۋاتقانىكەن.

سۈپۈرۈلمەك

  • سۈپۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سۈپۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ھويلا-ئاراملىرى، بۇلۇڭ-پۇچقاقلىرىغىچە تازا سۈپۈرۈلگەن بولۇپ، چىش كولىغۇچ چاغلىق ئەخلەت كۆرۈنمەيتتى.

سۈپۈرۈندى

  • سۈپۈرۈندى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈپۈرۈپ چىقىرىۋەتكەن كېرەكسىز نەرسىلەر؛ ئەخلەت.

سۈپىتىدە

  • سۈپىتىدە[سۆز تۈركۈمى:] تىركەلمە.[يەشمىسى:] باش كېلىشتىكى ئىسىملارغا تىركىلىپ، جۈملىدە ھالەت بولۇپ «ئورنىدا، ھالىتىدە» دېگەن ئۇقۇملارنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئۇ باشلىق سۈپىتىدە سۆز قىلدى.

سۈت

  • سۈت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئادەم ۋە ھايۋانلاردىكى سۈت بېزى ئاجرىتىپ چىقىرىدىغان ئاق سۇيۇقلۇق. تەركىبىدە سۇ، ئاقسىل، لاكتوزا ۋە تۇز قاتارلىق ئوزۇقلۇق ماددىلار بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] بەزى ئۆسۈملۈكلەرنىڭ غولى، يوپۇرمىقى ياكى مېۋىسىدىكى ئاق سۇيۇقلۇق:[مىسال:] سېمىز ئوتنىڭ سۈتى.پۇرچاق سۈتى.

سۈت ئانىسى

  • سۈت ئانىسى[يەشمىسى:] «ئىنىكئانا»غا قاراڭ.

سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار

  • سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] ئەڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ھايۋانلار، ئانا تېنىدىكى سۈت بېزىدىن ئاجرىلىپ چىققان سۈت ئارقىلىق بالىلىرىنى بېقىش ئۇلارنىڭ ئاساسىي ئالاھىدىلىكى. بۇلار ئىچىدە، ئەڭ تۆۋەن دەرىجىلىك بىر تۆشۈكلۈك ھايۋانلار تۇخۇملۇق كۆپەيگەندىن سىرت، قالغانلىرىنىڭ ھەممىسى تۇغۇت ئارقىلىق كۆپىيىدۇ.

سۈت پاراشوكى

  • سۈت پاراشوكى[يەشمىسى:] كالا، ئۆچكە قاتارلىقلارنىڭ سۈتىنىڭ سۇ تەركىبى چىقىرىپ تاشلانغاندىن كېيىن ھاسىل بولغان پاراشوك. ساقلاشقا قولايلىق، ئىشلەتكەندە قايناق سۇ قوشۇپ، سۇيۇقلۇققا ئايلاندۇرۇلىدۇ.

سۈت چىشى

  • سۈت چىشى[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] ئادەم ۋە سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار تۇغۇلۇپ ئانچە ئۇزۇن ئۆتمەي چىقىدىغان چىش. بوۋاقلار تۇغۇلۇپ 6 7 ئاي بولغاندا چىشلار چىقىشقا باشلاپ، ئىككى يېرىم ياشقا تولغاندا تولۇق چىقىپ بولۇپ، 20 گە يېتىدۇ. ئالتە ياشتىن سەككىز ياشقا تولغانغا قەدەر بۇ چىشلار چۈشۈشكە باشلاپ، ئۇنىڭ ئورنىنى تۇراقلىق چىشلار تەدرىجىي ئىگىلەيدۇ.

سۈت ھەققى

  • سۈت ھەققى[يەشمىسى:] ئانىنىڭ ئېمىتكەن ۋە باققان ھەققى:[مىسال:] دىنىي قائىدە بويىچە نىكاھ ۋاقتىدا سۈت ھەققى ئۈچۈن مەلۇم مىقداردا پۇل بەلگىلەپ قويىدۇ.

سۈتچى

  • سۈتچى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈت ساتىدىغان ئادەم، سۈت ساتقۇچى.

سۈتچىلىك

  • سۈتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈت سېتىش ئىشى.

سۈتخور

  • سۈتخور[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كۆپ سۈت ئىچىشكە ئادەتلەنگەن، سۈت ئەمگۈچى: سۈتخور ھايۋان.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قەرز بېرىش ئارقىلىق نەپكە ئېرىشكۈچى، جازانىخور.

سۈتخورلۇق

  • سۈتخورلۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈتكە ئامراقلىق.

سۈتلەتمەك

  • سۈتلەتمەك[يەشمىسى:] «سۈتلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈتلەنمەك

  • سۈتلەنمەك[يەشمىسى:] ① «سۈتلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئەتىگەنلىك تاماقتا سۈتلەنگەن چاي ھەممىنىڭ ئاغزىغا تېتىدى.[يەشمىسى:] ② دان تەركىبىدە سۈتكە ئوخشاش ماددىلار پەيدا بولماق:[مىسال:] بۇغداي چېچەكلەپ سۈتلەنگەندە دان سۈيىنى بېرىش لازىم.

سۈتلۈك

  • سۈتلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سۈتى بار، سۈت قوشۇلغان:[مىسال:] سۈتلۈك چاي. سۈتلۈك ئاش.[يەشمىسى:] ② سۈت بېرىدىغان؛ سۈتى جىق:[مىسال:] سۈتلۈك كالا.

سۈتلۈك چاي

  • سۈتلۈك چاي[يەشمىسى:] سۈت قوشۇپ تەييارلانغان چاي:[مىسال:] موماي قىزىنى ئاشقا بۇيرۇپ قويۇپ، ئۆزى مېھمانلارغا سۈتلۈك چاي بىلەن نان ئەكەلدى.

سۈتلۈكئوت

  • سۈتلۈكئوت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سۈتلۈك+ئوت[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سۈتلۈكئوت ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. غولىنى سۈندۇرسا، ئىچىدىن ئاق سۈت چىقىدۇ. يىلتىزى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. تەمى قېرىق، تەبىئىتى سوغۇق، زەھەرلىك. چوڭ-كىچىك تەرەتنى راۋان قىلىش رولىغا ئىگە.

سۈتلىگەن

  • سۈتلىگەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۈتلۈكئوت.

سۈتلىمەك

  • سۈتلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] تەركىبىگە سۈت ئارىلاشتۇرماق، سۈت قوشماق:[مىسال:] چاي سۈتلىمەك.

سۈتلىنىش

  • سۈتلىنىش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئاشلىق زىرائەتلىرى پىشىشقا ئاز قالغاندا، ئوزۇقلۇق ماددىلارنىڭ توشۇغۇچى نەيچىلەر ئارقىلىق دانغا بېرىشى نەتىجىسىدە تۆرەلمە سۈتىنىڭ تەدرىجىي قويۇقلىشىپ بېرىشى.

سۈتۈن

  • سۈتۈن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۈت ھالىتىدىكى، سۈتلۈك.

سۈرⅠ

  • سۈرⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① قورقۇنچ، ۋەھىمە:[مىسال:] سۈر باسماق.[يەشمىسى:] ② سالاپەت:[مىسال:] سۈرى بار ئادەم.

سۈرⅡ

  • سۈرⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تۇزلاپ، ياكى ئىسلاپ قۇرۇتۇلغان:[مىسال:] سۈر گۆش.

سۈرⅢ

  • سۈرⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئەپ، پەم، يول:[مىسال:] ئىشنىڭ سۈرى.

سۈرە

  • سۈرە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] قۇرئاننىڭ ھەربىر بابى، يەنى قۇرئاندا جەمئىي 114 باب بولۇپ، بۇ 114 سۈرە دېيىلىدۇ. سۈرىلەر ئۇزۇن-قىسقىلىقى بىلەن پەرقلىنىدۇ. ئەڭ ئۇزۇن سۈرە 286 ئايەتتىن، ئەڭ قىسقا سۈرە ئۈچ ئايەتتىن تەركىپ تاپىدۇ. ھەربىر سۈرىنىڭ ئۆز ئالدىغا نامى بولىدۇ.

سۈرئەت

  • سۈرئەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئىش-ھەرىكەت، ۋەقە-ھادىسە قاتارلىقلارنىڭ تېزلىك دەرىجىسى، ئىلداملىقى؛ تېزلىك:[مىسال:] قۇرۇلۇش سۈرئىتى. ئىش سۈرئىتى.

سۈرەت

  • سۈرەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① ئادەم ۋە نەرسىلەرنىڭ سىزىلغان ياكى فوتوئاپپاراتتا تارتىلغان تەسۋىرى، رەسىمى:[مىسال:] سۈرەت سىزماق.[يەشمىسى:] ② تاشقى قىياپەت، كۆرۈنۈش، شەكىل، تۇرق:[مىسال:] يارنىڭ سۈرىتىگە قارىما، خۇلقىغا قارا (ماقال).[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] ئاددىي كەسىرلەردىكى توغرا سىزىقنىڭ ئۈستىگە يېزىلىدىغان سان. مەسىلەن[SX(]1[]2[SX)] دىكى «1» سۈرەت بولىدۇ.[يەشمىسى:] ④ باش كېلىشتىكى ئىسىملارنىڭ كەينىدە كېلىپ، «دەك»، «سىمان»، «قا ئوخشاش» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] پەرىشتە سۈرەت ئادەم. گۈل سۈرەت قىز.[يەشمىسى:] ⑤ ئورۇن كېلىش قوشۇمچىلىرى بىلەن تۈرلىنىپ كېلىپ «ھالەتتە»، «رەۋىشتە» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] جانابلىرىنىڭ بۇنىڭغا ئىشىنىشىنى يەنە بىر قېتىم جىددىي سۈرەتتە ئىلتىماس قىلىمەن.

سۈرەتتەك

  • سۈرەتتەك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] گۈزەل، چىرايلىق:[مىسال:] پادىشاھنىڭ سۈرەتتەك بىر قىزى بار ئىكەن.

سۈرەتچى

  • سۈرەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئادەم ۋە نەرسىلەرنى سۈرەتكە تارتىدىغان كىشى، فوتوگراف.

سۈرەتچىلىك

  • سۈرەتچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈرەتكە تارتىش ئىشى، كەسپى.

سۈرەتخانا

  • سۈرەتخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] «رەسىمخانا»غا قاراڭ.

سۈرەتلەنمەك

  • سۈرەتلەنمەك[يەشمىسى:] ① «سۈرەتلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] زۇنۇن قادىرنىڭ «غۇنچەم» درامىسىدا ئازادلىقتىن ئىلگىرىكى ئۇيغۇر دېھقانلىرىنىڭ خانىۋەيران تۇرمۇشى چىنلىق بىلەن سۈرەتلەنگەن.[يەشمىسى:] ② كۆز ئالدىدا پەيدا بولماق، كۆرۈنمەك گەۋدىلەنمەك:[مىسال:] ئۆتمۈشتە تارتقان جاپا-مۇشەققەتلىرىم كۆز ئالدىمدىن بىر-بىرلەپ سۈرەتلىنىپ ئۆتتى.

سۈرئەتلىك

  • سۈرئەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈرئىتى بار، سۈرئەتكە ئىگە:[مىسال:] تېز سۈرئەتلىك پويىز. تېز سۈرئەتلىك يول.

سۈرەتلىك

  • سۈرەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈرىتى بار، سۈرەت بىلەن بىزەلگەن:[مىسال:] سۈرەتلىك تام. سۈرەتلىك كىتاب.

سۈرەتلىمەك

  • سۈرەتلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ ھالىتىنى، ئوبرازىنى كىشىلەرنىڭ كۆز ئالدىغا خۇددى سۈرەتتە كۆرسەتكەندەك گەۋدىلەندۈرمەك، تەپسىلىي تەسۋىرلەپ بەرمەك:[مىسال:] پېرسوناژنىڭ ئىچكى دۇنياسىنى سۈرەتلىمەك.

سۈرەن

  • سۈرەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كۈچلۈك ئاۋازلار، چۇقان، غوۋغا:[مىسال:] سۈرەن سالماق.

سۈرەنسىز

  • سۈرەنسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈرىنى يوق، سۈرەن سالمىغان.

سۈر-توقاي

  • سۈر-توقاي[يەشمىسى:] «سۈر-توقاي قىلماق»قا قاراڭ.

سۈر-توقاي قىلماق

  • سۈر-توقاي قىلماق[يەشمىسى:] سۈرۈپ، قوغلاپ، ئەدىپىنى بەرمەك:[مىسال:] بەگلەرنى گۆر ئوغلىنىڭ تەرەپدارلىرى قەدەممۇقەدەم قوغلاپ يۈرۈپ سۈر-توقاي قىلغىلى تۇردى.

سۈرتكۈچ

  • سۈرتكۈچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] دوسكا قاتارلىق نەرسىلەرنى سۈرتۈش ئۈچۈن مەخسۇس ياسالغان سايمان. ئۇ ئادەتتە بىر پارچە ياغاچقا مويلۇق رەخت ياكى كىگىز قاتارلىق نەرسىلەرنى چاپلاش ياكى مىخلاش ئارقىلىق ياسىلىدۇ.

سۈرتكۈزمەك

  • سۈرتكۈزمەك[يەشمىسى:] «سۈرتمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] مۇدىر ھەر خىل بۇيرۇقلارنى بېرىپ، خىزمەتچىلەرگە چاڭ-توزانلارنى سۈرتكۈزەتتى.

سۈرتمەك

  • سۈرتمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈرتكۈچ، لاتا، قەغەز قاتارلىق نەرسىلەر بىلەن مەلۇم نەرسىلەرنى ئېرتىپ تازىلىماق، ئېرتماق:[مىسال:] دېرىزە سۈرتمەك. جوزا سۈرتمەك.

سۈرتۈشمەك

  • سۈرتۈشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سۈرتمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قىپيالىڭاچ بالىلار بىر-بىرىنىڭ يۈز-كۆز، بەدەنلىرىگە لاي سۈرتۈشۈپ، ھەممىنى ئۇنتۇغان ھالدا ئوينىشىۋاتاتتى.

سۈرتۈلمەك

  • سۈرتۈلمەك[يەشمىسى:] «سۈرتمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] مۇئەللىم سىنىپتىكى پارتا-ئورۇندۇقلارنىڭ ھەممىسى سۈرتۈلۈپ بولدى. ئەمدى قايتساق بولامدۇ

سۈركەتمەك

  • سۈركەتمەك[يەشمىسى:] ① «سۈركىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار چوڭ خەتلىك گېزىتلەرگە شىلىملارنى سۈركىشىپ، ھەدەپ تاملارغا چاپلاشماقتا ئىدى.[يەشمىسى:] ② ئۆزئارا بىر-بىرىگە سۈركەلمەك، چاپلاشماق:[مىسال:] چاپانغا شىلىم سۈركىشىپ قالماق.

سۈركەلمە

  • سۈركەلمە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈركىلىدىغان، سۈركەپ سىلىقلىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان:[مىسال:] سۈركەلمە ماتېرىيال.

سۈركەلمەك

  • سۈركەلمەك[يەشمىسى:] ① «سۈركىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] موماي ماڭا بۇرۇلۇپ قارىدى ۋە سومكىسىنىڭ مۈرەمگە سۈركىلىپ كەتكەنلىكىنى ئۇقۇپ، تەمتىرەپ كەتتى.[يەشمىسى:] ② «سۈركىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قۇباق ئۆينى ئاچتى. قۇتىگۈل ئۆيگە كىردى ۋە قۇباققا سۈركەلدى.

سۈركەنمەك

  • سۈركەنمەك[يەشمىسى:] «سۈركىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] نېمىشقا بىكاردىن-بىكار خەققە سۈركىنىپ يۈرىسەن

سۈركىلىش

  • سۈركىلىش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] بىر جىسىم ئىككىنچى بىر جىسىم ئۈستىدە ھەرىكەت قىلغاندا، بۇ ئىككى جىسىم يۈزلىرى ئارىسىدا پەيدا بولىدىغان ۋە ئۇلارنىڭ ھەرىكىتىگە توسالغۇلۇق قىلىدىغان بىر خىل قارشىلىق. جىسىملارنىڭ ھەرىكەتلەنگەن ۋاقىتتىكى تېگىشىش يۈزىنىڭ ئۆزگىرىشىگە قاراپ، بۇ خىل سۈركىلىشمۇ سۈركىلىش ۋە دومىلانما سۈركىلىش دېگەنلەرگە ئايرىلىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئادەملەر بىلەن ئادەملەر ياكى پارتىيە-گۇرۇھلار ئوتتۇرىسىدا يۈز بېرىدىغان پايدا-زىيان توقۇنۇشى، نىزا، زىددىيەت:[مىسال:] ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا بىرئاز سۈركىلىش پەيدا بولدى.

سۈركىلىشچان

  • سۈركىلىشچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈركىلىش خۇسۇسىيىتى بار، سۈركىلىش خۇسۇسىيىتىگە ئىگە.

سۈركىلىشچانلىق

  • سۈركىلىشچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈركىلىش خۇسۇسىيىتى.

سۈركىلىشمەك

  • سۈركىلىشمەك[يەشمىسى:] «سۈركەلمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈركىمەك

  • سۈركىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① مەلۇم نەرسىلەرنىڭ يۈزىنى، سىرتىنى باشقا بىرنەرسە يۈزىگە، سىرتىغا تەگكۈزۈپ ھەرىكەتلەندۈرمەك:[مىسال:] ئەكبەر قولىنى بوشىتىش ئۈچۈن چېدىرنىڭ بولۇڭىدىكى قازاننىڭ گىرۋىكىگە ئارغامچىنى سۈركەپتۇ.[يەشمىسى:] ② ماي شىلىم قاتارلىق يۇقىدىغان نەرسىلەرنى بىرەر نەرسىگە سۈرمەك، يۇقتۇرماق:[مىسال:] دورا سۈركىمەك. ماي سۈركىمەك.

سۈرگە

  • سۈرگە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىچىنى يۇمشىتىدىغان، سۈرىدىغان دورا.

سۈرگۈزمەك

  • سۈرگۈزمەك[يەشمىسى:] «سۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] دورا بېرىپ، ئىچىنى سۈرگۈزمەك.

سۈرگۈن

  • سۈرگۈن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بۇرۇنقى چاغلاردا سوت ئورۇنلىرىنىڭ ھۆكۈمى بىلەن جىنايەتچىنى يىراق، باشقا يەرگە ئەۋەتىش، پالاش:[مىسال:] سۈرگۈن قىلماق.

سۈرلەتمەك

  • سۈرلەتمەك[يەشمىسى:] «سۈرلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈرلەشمەك

  • سۈرلەشمەك[يەشمىسى:] «سۈرلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈرلەنمەك

  • سۈرلەنمەك[يەشمىسى:] «سۈرلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] سوقۇمنىڭ گۆشى تۇزلانغاندىن كېيىن ئىسلىنىپ سۈرلىنىدۇ.

سۈرلۈك

  • سۈرلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① قورقۇنچلۇق، ۋەھىمىلىك:[مىسال:] قاراڭغۇلۇق ئىچىگە چۆككەن مەھەللە جىمجىت ۋە سۈرلۈك ئىدى.[يەشمىسى:] ② سۈرى بار، سالاپەتلىك:[مىسال:] سۈرلۈك ئادەم.

سۈرلۈكلەشتۈرمەك

  • سۈرلۈكلەشتۈرمەك[يەشمىسى:] «سۈرلۈكلەشمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] پۈتۈن مەكتەپ قورۇسىغا ئالا قويماي چاپلانغان چوڭ خەتلىك گېزىتلەر، كىچىككىنە شامال چىقسىمۇ شىلدىرلاپ، مەكتەپنى تېخىمۇ سۈرلۈكلەشتۈرۈۋەتكەنىدى.

سۈرلۈكلەشمەك

  • سۈرلۈكلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈرلۈك تۈس ئالماق، سۈرلۈك قىياپەتكە كىرمەك.

سۈرلىمەك

  • سۈرلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] گۆشنى تۇزلاپ ياكى ئىسلاپ قۇرۇتماق:[مىسال:] گۆش سۈرلىمەك. * ئۇلار يىلقا گۆشىدىن قېزا تەييارلاپ، ئۇنىمۇ سۈرلەيدۇ.

سۈرمە

  • سۈرمە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمنت، بەلگىسى . (Stibium)Sb كۆمۈش رەڭدە بولۇپ، پارقىرايدۇ. چۈرۈك، قاتتىق كېلىدۇ. ئاسانلا ئۇۋىلىپ، پاراشوكقا ئايلىنىدۇ. خىمىيە سانائىتى، ئېلېكتىر سانائىتى ۋە تېببىي دورىگەرلىكتە كەڭ ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭ قېتىشمىلىرى قوغۇشۇن ھەرپ قۇيۇش ۋە ماشىنا قازىنى قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ.[يەشمىسى:] ② تەركىبىدە شۇ خىل ئېلېمېنت بولغان بىر خىل گىرىم بۇيۇمى. رەڭگى قارامتۇل كېلىدۇ. ئاساسەن قاش-كىرپىكلەرنى بوياش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سۈرمەكⅠ

  • سۈرمەكⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① بىرەر نەرسىنى بىر جايدىن ئىككىنچى بىر جايغا كۆتۈرمەستىن ئىتتىرىپ يۆتكىمەك:[مىسال:] جوزىنى ئالدىغا سۈرمەك.[يەشمىسى:] ② ئىسىم بىلەن بىرىكىپ كېلىپ «داۋاملاشماق»، «قىلماق» مەنىلىرىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] جىمجىتلىق ھۆكۈم سۈرمەك.[يەشمىسى:] ③ بىرەر ئىشنىڭ ۋاقتىنى ئۆزگەرتمەك، يۆتكىمەك:[مىسال:] توينى كەينىگە سۈرمەك.[يەشمىسى:] ④ بىرەر ئىشنىڭ لەززىتىنى ھېس قىلماق، لەززىتىنى ئالماق:[مىسال:] راھەت پاراغەتنىڭ پەيزىنى سۈرمەك.[يەشمىسى:] ⑤ قوغلىماق، ھەيدىمەك:[مىسال:] سۈرۈپ توقاي قىلماق.[يەشمىسى:] ⑥ ئاقماق، سۇيۇق كەلمەك:[مىسال:] بالىنىڭ ئىچى سۈردى.

سۈرۈپ توقاي قىلماق

  • سۈرۈپ توقاي قىلماق[يەشمىسى:] «سۈر-توقاي قىلماق»قا قاراڭ:[مىسال:] ئۇلار دۈشمەننى سۈرۈپ توقاي قىلىپ، شەھەر سېپىلىگە قاراپ سەلدەك ئاقماقتا ئىدى.

سۈرمەكⅡ

  • سۈرمەكⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] مەلۇم بىرنەرسىنىڭ سىرتقى يۈزىنى ئىككىنچى بىرنەرسىنىڭ يۈزىگە سۈركىمەك:[مىسال:] يۈزىگە ماي سۈرمەك. * يۈزىنى سوپۇن سۈرۈپ يۇماق.

سۈرمەل

  • سۈرمەل[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تولا سۈركىلىپ، سىلىقلىنىپ كەتكەن:[مىسال:] سۈرمەل تاش.

سۈرمىلىك

  • سۈرمىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈرمىسى بار، سۈرمە سۈرگەن:[مىسال:] سۈرمىلىك كىرپىكىڭ ماڭا قاراپ سېھرى ئوقۇپ تۇرسا، قېشىڭ خەنجەر تۇتۇپ، قېشىمدا قەددىمنى پۈكۈپ تۇرسا.

سۈرۈشتە

  • سۈرۈشتە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «سۈرۈشتە قىلماق»قا قاراڭ.

سۈرۈشتە قىلماق

  • سۈرۈشتە قىلماق[يەشمىسى:] سۈرۈشتۈرمەك:[مىسال:] ئۇ قىزىنىڭ ئۆزى بىلەن ئانچە مۇناسىۋىتى بولمىغان بۇ ئىشنى سۈرۈشتە قىلغىنىدىن سەل ھەيران بولغانىدى.

سۈرۈشتۈرمەكⅠ

  • سۈرۈشتۈرمەكⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] مەلۇم بىر ئىشنىڭ تېگى-تەكتىنى، سەۋەپ-نەتىجىسىنى ھەر تەرەپلىمە تەكشۈرمەك، سوراشتۇرماق، سۈرۈشتە قىلماق:[مىسال:] مەلىكىنىڭ ئاكىسى تەرەپ-تەرەپكە ئادەم ئەۋەتىپ سۈرۈشتۈرۈپتۇ.

سۈرۈشتۈرمەكⅡ

  • سۈرۈشتۈرمەكⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئىككى نەرسىنى ئۆزئارا كىرىشتۈرمەك، ئۆتۈشتۈرمەك، يۈرۈشتۈرمەك:[مىسال:] ئۈستىدىكى رەختنى سەل سۈرۈشتۈرۈپ تىكىڭ.

سۈرۈشتۈرۈشمەك

  • سۈرۈشتۈرۈشمەك[يەشمىسى:] «سۈرۈشتۈرمەكⅠ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈرۈشتۈرۈلمەك

  • سۈرۈشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سۈرۈشتۈرمەكⅠ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] تەلىيىمگە يارىشا بۇ ئىش كېيىن سۈرۈشتۈرۈلمىدى.

سۈرۈشمەكⅠ

  • سۈرۈشمەكⅠ[يەشمىسى:] «سۈرمەكⅠ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كۈلۈشتى ئۇلار، كۆرۈشتى ئۇلار، ۋىسال پەيزىنى سۈرۈشتى ئۇلار.

سۈرۈشمەك

  • سۈرۈشمەك[يەشمىسى:] ① Ⅱ«سۈرمەكⅡ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] قاراڭ ماۋۇ چىرايلىق خانلىرىمنىڭ يۈزلىرىگە سوپۇن سۈرۈشۈپ، يۇيۇشۇپ كەتكىنىنى، دېدى قېينانىسى ئاچچىق بىلەن.[يەشمىسى:] ② ئىككى نەرسە ئۆزئارا بىر-بىرىگە كىرىشمەك، ئۆتۈشمەك.

سۈرۈكⅠ

  • سۈرۈكⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] دەۋا قانۇنىدا، دەۋا سۇبيېكتىپنىڭ ۋە باشقا ئىشتىراكچىلارنىڭ دەۋا پائالىيىتى باشلانغان ۋە ئاخىرلاشقان ۋاقىت كۆزدە تۇتۇلىدۇ.[يەشمىسى:] ② مەلۇم بىر ئىش ئۈچۈن چەك بەلگىلەپ بېرىلگەن ۋاقىت، مۆھلەت، مۇددەت:[مىسال:] ئۈچ كۈنلۈك سۈرۈك بەرمەك.

سۈرۈكⅡ

  • سۈرۈكⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] پادا؛ توپ.

سۈرۈلمەكⅠ

  • سۈرۈلمەكⅠ[يەشمىسى:] ①«سۈرمەكⅠ» پېئىىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] سەلىمە مەن تەرەپكە سۈرۈلۈپ ئولتۇردى.[يەشمىسى:] ② «سۈرمەكⅠ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] شۇنىڭدىن كېيىن ئىشلەپچىقىرىش ئالغا سۈرۈلۈپ يېزىنىڭ كەمبەغەللىك تۈسى ئۆزگەردى.

سۈرۈلمەكⅡ

  • سۈرۈلمەكⅡ[يەشمىسى:] «سۈرمەكⅡ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بالىنىڭ يۈزىگە سوپۇن سۈرۈلدى.

سۈرىيە

  • سۈرىيە[كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] ئەرەب سۈرىيە جۇمھۇرىيىتى ئاسىيانىڭ غەربى، ئوتتۇرا دېڭىزنىڭ شەرقى قىرغىقىغا جايلاشقان. يەر مەيدانى 185 مىڭ 180 كۇۋادىرات كېلومېتىر، ئەرەبلەر دۆلەت نوپۇسىنىڭ %5.86تىنى، كوردلار %2.6تىنى، پەلەستىنلىكلەر %1.3تىى، قالغىنىنى بولسا تۈركمەنلەر، ئەرمەنلەر، تۈركىيىلىكلەر، ئومانلىقلار، چېركەسلەر ۋە پارىسلار تەشكىل قىلىدۇ. دۆلەت تىلى ئەرەب تىلى بولۇپ، ئاز سانلىق مىللەتلەر ئۆز تىلىدا سۆزلىشىدۇ، لېكىن ھەممىسى ئەرەبچىنىمۇ بىلىدۇ. ئىسلام دىنى دۆلەت دىنى بولۇپ، ئاھالىسىنىڭ %85تى ئىسلام دىنىغا، %14تى خرىستىئان دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ. سۈننىيلەر دۆلەت نوپۇسىنىڭ %68تىنى، شىئەلەر %20تىنى ئىگىلەيدۇ.

  • سۈرىيىدە مىلادىدىن 2000~3000 يىللار بۇرۇنلا ئىپتىدائى شەھەر دۆلەتلىرى قۇرۇلغان بولۇپ، مىلادىدىن بۇرۇنقى Ⅷ ئەسىردىن باشلاپ ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ ئاسسۇرىيە ئېمپرىيىسى ماكىدونىيىلىك ئالېكساندېرⅠ نىڭ قوشۇنلىرى ۋە رىملىقلار بېسىپ كىرگەن. مىلادى 636-يىلى ئەرەبلەر بېسىۋالغان، 1516-~1918-يىللىرىغىچە تۈركىيىنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدا بولغان. 1946-يىلى 4-ئاينىڭ 17-كۈنى مۇستەقىل بولۇپ، 1956-يىلى 8-ئاينىڭ 1-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دېپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان.

  • سۈرىيىنىڭ نېفىت زاپىسى 284 مىليون 930 مىڭ توننا، تەبىئىي گاز زاپىسى 42 مىليارت كۇپ مېتىر، سۇلفات كىسلاتا تۇز زاپىسى 2 مىليارت توننا، تاش تۇز زاپىسى 900 مىليون توننىغا يېتىدۇ. يېزا ئاھالىسى دۆلەت نوپۇسىنىڭ %52تىنى تەشكىل قىلىدۇ. سانائەت ئاساسى ئاجىز.

  • ئاسالىق شەھەرلىرى: ① دەمەشىق، دۆلەت پايتەختى، دۆلەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادىي، مەدەنىيەت ۋە قاتناش مەركىزى. دۇنيادىكى قەدىمىي شەھەلەرنىڭ بىرى. ② ئەرەب شەھىرى، دۆلەتنىڭ سانائەت مەركىزى ۋە شىمالىي سۈرىيىنىڭ سودا مەركىزى. ③ ھورمۇز، يېزا ئىگىلىك ۋە نېفىت پىششىقلاپ ئىشلەش مەركىزى.

سۈز

  • سۈز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۈزۈك.

سۈزە

  • سۈزە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] كالپۇكسىمان گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. ئېگىزلىكى 15 — 30 سانتىمېتىر ئەتراپىدا كېلىدۇ. پۈتۈن ئۆسۈملۈك تېنىدىن كۈچلۈك يالپۇز پۇرىقى چىقىپ تۇرىدۇ. يوپۇرمىقى ئۇزۇنچاق ياكى تۆمۈنە شەكلىدە بولۇپ ئۇدۇل ئۆسىدۇ. گۈلى كۆكۈچ سۆسۈن، كالپۇك شەكلىدە ۋە باشسىمان گۈل رېتىدە كېلىدۇ. يىلتىزىنىڭ يەر ئۈستىدىكى قىسمى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇيقۇسىزلىق، يۈرەك ئېغىش، سۆڭەك يۇمشاپ كېتىش (راخىت)ۋە ئەرلىك جىنسىي ئاجىزلىق كېسەللىكلىرىگە قارىتا شىپالىق رولى بار.

سۈزدۈرمەك

  • سۈزدۈرمەك[يەشمىسى:] «سۈزمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈزگە

  • سۈزگە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈزگۈچ.

سۈزگەك

  • سۈزگەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئۈسكەك:[مىسال:] سۈزگەك كالا.

سۈزگۈچ

  • سۈزگۈچ[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈزۈش، ئايرىش رولىنى ئوينايدىغان:[مىسال:] سۈزگۈچ قەۋەت. سۈزگۈچ جىسىم.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چاچقا يېلىم چاپقاندا يېلىم تەركىبىدىكى قېتىشما نەرسىلەرنى سۈزۈش ياكى ئايرىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل تارغاق. ئۇ ئادەتتە سۆڭەك، ياغاچ قاتارلىق قاتتىق نەرسىلەردىن ياسىلىدۇ. ئۇنىڭ چىشلىرى تارغاقنىڭكىدىن زىچ بولىدۇ.

سۈزگۈچلىمەك

  • سۈزگۈچلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈزگۈچ بىلەن سۈزمەك، تارىماق:[مىسال:] قاپاق تېرەك تۈۋىدىكى ئازگال بېشىدا ئولتۇرۇپ، شالاڭ چاچلىرىنى سۈزگۈچلەپ، جىگدە يېلىمى چېپىۋاتقان ھۆسنارىخاننىڭ قولى ئىشتىن توختىدى.

سۈزمە

  • سۈزمە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ماتا ياكى خەسە خالتىغا قاچىلاپ ئېسىپ قويۇلغان قېتىقنىڭ سۈيى سارقىپ بولغاندىن كېيىن ھاسىل بولغان مەھسۇلات.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قاتتىق ھۆل، چىلىق-چىلىق سۇ:[مىسال:] ئۇنىڭ كىيىملىرى يامغۇردىن سۈزمە بولۇپ كەتتى.

سۈزمە خالتىسى قىلىۋەتمەك

  • سۈزمە خالتىسى قىلىۋەتمەك[يەشمىسى:] ئۇرۇپ مىجىقىنى چىقىرىۋەتمەك:[مىسال:] ژاندارمىلار ئۇنى ئۇرۇپ، سۈزمە خالتىسى قىلىۋېتىپتۇ.

سۈزمەك

  • سۈزمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سۈزگۈچ ياكى باشقا نەرسە ئارقىلىق سۇيۇقلۇق ئىچىدىن ياكى سۇيۇق ئارىلاشما نەرسىلەر ئىچىدىن كېرەكلىك قىسمىنى ئايرىپ ئالماق:[مىسال:] سۈت سۈزمەك. ئاش سۈزمەك.[يەشمىسى:] ② سۈزگۈچ بىلەن چاچتىكى يېلىم قېتىشمىسى، سىركە قاتارلىقلارنى چىقىرىۋەتمەك.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قاش-قاپىقىنى يۇقىرى كۆتۈرمەك؛ نازلانماق:[مىسال:] قاپىقىنى سۈزمەك.

سۈزۈشمەك

  • سۈزۈشمەك[يەشمىسى:] «سۈزمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈزۈك

  • سۈزۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ھېچقانداق نەرسە ئارىلاشمىغان، پاكىز؛ سۈزۈلگەن (سۇيۇقلۇق ھەققىدە):[مىسال:] سۈزۈك سۇ.[يەشمىسى:] ② تۇتۇق ئەمەس، ناھايىتى ئوچۇق:[مىسال:] سۈزۈك ئەينەك.

سۈزۈكلۈك

  • سۈزۈكلۈك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈزۈك ھالەت.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:]سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈزۈلگەن، سۈزۈۋېلىنغان:[مىسال:] سۈزۈكلۈك ئاش.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] جىسىمنىڭ كۆرۈنىدىغان نۇرنى ئۆتكۈزۈش دەرىجىسى. مىنېرالوگىيىدە ئادەتتە بىر سانتىمېتىر قېلىنلىقتىكى مىنېرالنىڭ نۇر ئۆتكۈزۈش دەرىجىسى ئۆلچەم قىلىنىدۇ. مىنېراللارنىڭ سۈزۈكلۈكى سۈزۈك، يېرىم سۈزۈك ۋە تۇتۇق دەپ ئۈچ دەرىجىگە ئايرىلىدۇ.

سۈزۈلمەك

  • سۈزۈلمەك[يەشمىسى:] ① «سۈزمەكⅠ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] سۇ لاي بولسا، ئەلۋەتتە ئۇ سۇنى سۈزۈلگەندىن كېيىن ئىچىش كېرەك.[يەشمىسى:] ② سۈزۈك، ئوچۇق، روشەن ھالەتكە كەلمەك:[مىسال:] ھاۋا سۈزۈلمەك.[يەشمىسى:] ③ زىچلىقنى يوقىتىپ، شالاڭلاپ قالماق (ھەر خىل توقۇلمىلار ھەققىدە):[مىسال:] ئىشتاننىڭ تىزى سۈزۈلمەك.

سۈف

  • سۈف[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كونا ئادەت بويىچە دۇئا ئوقۇپ كېسەل كىشىگە ياكى ئۇنىڭغا بېرىدىغان نەرسىگە دەم سالغاندا چىقىدىغان ئاۋاز.

سۈكەن

  • سۈكەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئېشەك ۋە شۇ قاتارلىق ئۇلاغلارغا ئارتىش ئۈچۈن خورجۇنغا ئوخشاش قىلىپ تالدىن توقۇلىدىغان چوڭ سېۋەت، توكاڭ.[يەشمىسى:] ② ئۈگۈت قۇيۇش ئۈچۈن تۈگمەن تېشىنىڭ ئۈستىگە ئورنىتىلغان، ئاغزى كەڭ تېگى تار، كۈرە شەكلىدە ياسالغان ساندۇق.

سۈكۈت

  • سۈكۈت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ھېچقانداق سادا چىقمىغان، تىنچ، جىم ھالەت؛ سۈكۈنات:[مىسال:] سۈكۈتتە تۇرماق. *كۆپچىلىك بىرئاز سۈكۈتتىن كېيىن، ئۆزئارا غۇلغۇلا قىلىشتى.

سۈكۈت قىلماق

  • سۈكۈت قىلماق[يەشمىسى:] ① گەپ-سۆز قىلماي جىم تۇرماق:[مىسال:] ئۇنداقتا، مەن تاغامدىن قايتۇرۇپلا سورىدىم، ئەنە شۇنداق رەزىللىك ئۈچۈن سۈكۈت قىلىش نېمىلىك بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② تەخىر قىلماق، ساقلىماق:[مىسال:] سەل سۈكۈت قىلىپ تۇرۇڭ ئۇ كېلىپ قالار.

سۈكۈتچان

  • سۈكۈتچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] دائىم سۈكۈت قىلىدىغان، سەۋرلىك:[مىسال:] ئەشرەپ بوۋاي كەم سۆز، سۈكۈتچان ئادەم ئىدى.

سۈكۈتلۈك

  • سۈكۈتلۈك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈكۈتتە تۇرۇۋاتقان، سۈكۈتتىكى:[مىسال:] سۈكۈتلۈك كۈنلەر.

سۈكۈنات

  • سۈكۈنات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۈن-تىنسىز، جىمجىت تۇرغان ھالەت؛ جىمجىتلىق، سۈكۈت:[مىسال:] ھاشىم ئاكا ئارىلىقتىكى ئېغىر سۈكۈنات ۋە ئوڭايسىزلىقنى بۇزۇۋەتتى.

سۈڭگۈتمە

  • سۈڭگۈتمە[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] شۇڭغۇيدىغان، شۇڭغۇتۇلغان.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] خۇشامەت قىلىشتەك بىرەر مۇددىئا بىلەن بىرەر نەرسىنى ئۆيىگە سۈڭگۈتۈپ يەنى ھېچكىمگە تۇيدۇرماستىن غىپپىدە كىرگۈزۈۋېتىلگەن نەرسە.

سۈڭگۈتمەك

  • سۈڭگۈتمەك[يەشمىسى:] ① «سۈڭگۈمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭدىن بۇنىڭغا سۈڭگۈتمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر مۇددىئا بىلەن بىركىمگە بىرەر نەرسىنى ھېچكىمگە سەزدۈرمەي، خۇپىيانە ئاپىرىپ بەرمەك، گېلىغا ئۇرماق:[مىسال:] سېنىڭمۇ بىزگە پايداڭ تەگمەيدىغان بولدى، تاپقىنىڭنى لوزۇڭ بەگلەرگە سۈڭگۈتىسەن.

سۈڭگۈچⅠ

  • سۈڭگۈچⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① باغ ياكى ھويلا تاملىرىنىڭ ئاستىدىكى سۇ ئاقىدىغان تۆشۈك:[مىسال:] ئاش كەلسە ئاغزىڭنى ئاچ، سۇ كەلسە سۈڭگۈچنى ئاچ (ماقال).[يەشمىسى:] ② تاملاردىن ئېچىلغان شۇ خىلدىكى تۆشۈك:[مىسال:] باغدىن سۆڭگۈچ ئاچماق.[يەشمىسى:] ③ ئېرىق-ئۆستەڭلەر تاشيول ياكى تۆمۈر يوللار بىلەن كېسىشكەندە، سۇنى ئۆتكۈزۈۋېتىش ئۈچۈن يول ئاستىغا قويۇلغان نور.

سۈڭگۈچⅡ

  • سۈڭگۈچⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۈندۈك.

سۈڭگۈمەك

  • سۈڭگۈمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] شۇڭغۇماق:[مىسال:] قارماقنى تاشلىغىچە بېلىق ئۆزى سۈڭگۈپ كېلىپ قالدى.

سۈلەپ

  • سۈلەپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] تۈلكىمايىقى ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى ئۇزۇن، گۈلى جىگەر رەڭ، يەر ئاستىدىكى تۈگۈنچەك غولى ئاق، تېبابەتچىلىكتە دورا قىلىنىدۇ. قان توختىتىش رولىغا ئىگە.

سۈلەيسۈن

  • سۈلەيسۈن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۈت ئەمگۈچى يىرتقۇچ ھايۋان. سىرتقى كۆرۈنۈشى مۈشۈككە ئوخشايدۇ. لېكىن مۈشۈكتىن خېلى چوڭ، قۇيرۇقى قىسقا، ئىككى قۇلىقىنىڭ ئۇچىدا بىر تۇتامدىن ئۇزۇن تۈكى بولىدۇ. ئىككى قوۋۇزىنىڭ تۈكلىرىمۇ ئۇزۇن، پۈتۈن تېنى ئاچ سېرىق بولۇپ، ئۈستىدە كۈل رەڭ قوڭۇر رەڭلىك ئالىلىرى بار، قۇيرۇق ئۇچى قارا. دەرەخقە يامىشىشقا ماھىر، ھەرىكىتى چاققان. تېرىسى قېلىن ۋە يۇمشاق بولۇپ، ئەتىۋارلىنىدۇ.

سۈلكەت

  • سۈلكەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① جەمئىيەتتە، كىشىلەر بىلەن بولغان مۇئامىلىدە ئۆزىنى تۇتۇش تەرزى؛ مىجەز-خۇلق، قىلىق:[مىسال:] سۈلكەت ئاتا قىلماق.[يەشمىسى:] ② تەكەللۇپ:[مىسال:] بىر چاغدا، تويۇقسىزلا ھېلىقى دەللە كىرىپ «ئەسسالام» دېگىنىچە يۈز سۈلكەت، مىڭ تەزىم بىلەن سۇپىغا كېلىپ بىر چەتتىن ئورۇن ئالدى.

سۈلكەتلىك

  • سۈلكەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① مىجەز-خۇلقى يېقىملىق، سالاپەتلىك:[مىسال:] سۈلكەتلىك ئايال.[يەشمىسى:] ② سىلىق، سىپايە، يۇمشاق:[مىسال:] سۈلكەتلىك سۆزلىمەك.

سۈلھى

  • سۈلھى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئۇرۇشقۇچى ئىككى تەرەپ ئوتتۇرىسىدىكى ئۆزئارا يارىشىش، كېلىشىش:[مىسال:] سۈلھى تۈزمەك. سۈلھى كېلىشىمى.

سۈلھىپەرۋەر

  • سۈلھىپەرۋەر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] سۈلھى قىلىشنى، ئۇرۇش بولماسلىقنى ئارزۇ قىلىدىدىغان، تىنچلىقنى ياقلايدىغان:[مىسال:] سۈلھىپەرۋەر ئادەم.

سۈلھىپەرۋەرلىك

  • سۈلھىپەرۋەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈلھى قىلىش ئىشى.

سۈلھىچى

  • سۈلھىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈلھى قىلىدىغان، ياراشتۇرىدىغان ئادەم:[مىسال:] مەن ئەگەر سۈلھىچىلەرنىڭ سۆزىگە كىرىدىغان بولسام، ئاللىقاچان يارىشىۋالغان بولاتتۇق.

سۈلھىچىلىك

  • سۈلھىچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈلھى قىلىش ئىشى، پائالىيىتى.

سۈلھى-سالا

  • سۈلھى-سالا[يەشمىسى:] سۈلھى ۋە سالا:[مىسال:] ھېسامىدىن داموللىنىڭ سۈلھى-سالاسى بۇ ئىشنىڭ چىگىشىنى يەشكەندەك قىلدى.

سۈلھىلەشمەك

  • سۈلھىلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈلھى قىلماق، ياراشماق، كېلىشمەك:[مىسال:] سۈلھىلىشىشنى تەلەپ قىلماق.

سۈمە

  • سۈمە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] مازار ۋە خانىقالاردىكى ئىستىقامەت قىلىدىغان جاي؛ گۈمبەز.

سۈمەل

  • سۈمەل [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] دورا سۈرىدىغان تاش.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] گەپ ئۆتمەس، خىجىل بولمايدىغان، يۈزى قېلىن.

سۈمەللەشمەك

  • سۈمەللەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قېلىنلىشىپ كەتمەك، قېلىنلاشماق.

سۈمبە

  • سۈمبە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① تۆشۈك تېشىش ياكى بەلگە سېلىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئۇچى ئوچلۇق پولات ئەسۋاب.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] مىلتىق ئىستوۋولىنى تازىلاش، مايلاش ياكى ئاغزىدىن ئوقلىنىدىغان مىلتىققا ئوق سېلىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئىنچىكە ۋە ئۇزۇن مېتال زىخ.

سۈمبىلىك

  • سۈمبىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سۈمبىسى بار؛ سۈمبە بىلەن ئوق سېلىنىدىغان:[مىسال:] سۈمبىلىك مىلتىق.[يەشمىسى:] ② سۈمبە ياسىغىلى بولىدىغان، سۈمبە چىققۇدەك:[مىسال:] بىر سۈمبىلىك تۆمۈر.

سۈمۈرتمەك

  • سۈمۈرتمەك[يەشمىسى:] «سۈمۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈمۈرگۈچ

  • سۈمۈرگۈچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھاۋا، سۇ، چاڭ-تۇزان، ئەخلەت قاتارلىق نەرسىلەرنى سۈمۈرىدىغان ئەسۋاب:[مىسال:] ھاۋا سۈمۈرگۈچ.

سۈمۈرمەك

  • سۈمۈرمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىرتتىكى نەرسىلەرنى دېمى بىلەن ئۆز ئىچىگە تارتىپ ئەكىرمەك؛ شوراپ ئىچمەك:[مىسال:] ھاۋا سۈمۈرمەك. تاماكا ئىسىنى سۈمۈرمەك.

سۈمۈرۈشمەك

  • سۈمۈرۈشمەك[يەشمىسى:] «سۈمۈرمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] سارايدىكىلەر قېنىق دەملەنگەن چايلىرىنى ئالدىرىماي سۈمۈرۈشۈپ، ھەر خىل تېمىلاردا پاراڭ سوقاتتى.

سۈمۈرۈشچان

  • سۈمۈرۈشچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سۈمۈرۈش خۇسۇسىيىتى كۈچلۈك:[مىسال:] سۈمۈرۈشچان ماددا.

سۈمۈرۈلمەك

  • سۈمۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سۈمۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بەدەندىن سىرتقا چىقالمىغان زەھەرلىك تەر قانغا قايتا سۈمۈرۈلسە، قاننىڭ بۇلغىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

سۈمۈلەڭ

  • سۈمۈلەڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئۈجمىنىڭ سۈيىنى قاينىتىپ، بىرئاز ئۇن چېلىپ پىشۇرۇلىدىغان، ھالۋىغا ئوخشايدىغان بىر خىل تاماق.

سۈندۈك

  • سۈندۈك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل كىچىك قۇش. كۆپ ئۇچرايدىغانلىرىنىڭ بېشىنىڭ ئۈستى قارا، تۇمشۇقى ئىنچىكە ۋە ئۇزۇن، قۇيرۇقى بىلەن قانىتى قارا ۋە ئۇزۇن كېلىدۇ. ئۈستىدە ئاق داغلىرى بولىدۇ. پېشانىسى ۋە قورسىقى ئاق، ھاشارات ۋە بېلىجانلار بىلەن ئوزۇقلىنىدۇ. ئادەتتە قوغدىلىدىغان قۇش ھېسابلىنىدۇ.

سۈنگۈ

  • سۈنگۈ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] مىلتىقنىڭ نەيزىسى.

سۈننەت

  • سۈننەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ئىسلامىيەتنىڭ شەرئى ھۆكۈملىرىنىڭ ئىككىنچىسى، يەنى مۇھەممەت پەيغەمبەرنىڭ سۆزلىگەن، قىلغان ۋە باشقىلار تەرىپىدىن سۆزلەنگەن، قىلىنغاندا مۇھەممەت پەيغەمبەر مەنئى قىلماي سۈكۈت قىلغان ئىشلار ھەم شۇنىڭغا ئاساسەن مۇسۇلمانلاردا ئەنئەنىگە ئايلانغان ئىشلار ۋە دىنىي ئۆرپ-ئادەتلەر.[يەشمىسى:] ② مۇسۇلمانلاردىكى ئوغۇل بالىنىڭ جىنسىي ئەزاسىنىڭ ئۇچ قىسمىدىكى تېرىنى قىسمەن كېسىش ياكى كەستۈرۈش ئادىتى.[يەشمىسى:] ③ قىزلارنىڭ ئىسمى.

سۈننەتچى

  • سۈننەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «خەتنىچى»گە قاراڭ.

سۈننەتلىك

  • سۈننەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] «خەتنىلىك»كە قاراڭ:[مىسال:] سۈننەتلىك بالا. ∥سۈننەتلىك تۇغۇلماق.

سۈننىي

  • سۈننىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] سۈننىي مەزھىپى ۋە بۇ مەزھەپتىكى كىشى.

سۈننىي مەزھىپى

  • سۈننىي مەزھىپى[كەسىپ تۈرى:]>دىن<[يەشمىسى:] ئىسلام دىنىدىكى ئىككى چوڭ مەزھەپنىڭ بىرى. قۇرئان بىلەن بىرگە سۈننەت ئەقىدىلىرىنى ئېتىراپ قىلىدۇ. ئۇ يەنە ئۆز ئىچىدىن ھەنەفى، مالىكى، شافىئى ۋە ھەنبەلى دېگەن تۆت كىچىك مەزھەپكە بۆلۈنىدۇ.

سۈنئىي

  • سۈنئىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① تەبىئىيگە ئوخشىتىپ ياسالغان، ئىشلەپچىقىرىلغان، تەبىئىي ئەمەس:[مىسال:] سۈنئىي تالا.[يەشمىسى:] ② ساختا، ياسىما، يالغان:[مىسال:] سۈنئىي كۈلكە.

سۈنئىي ھەمراھ

  • سۈنئىي ھەمراھ[كەسىپ تۈرى:]>ئاسترونومىيە<[يەشمىسى:] راكېتا ئارقىلىق ئاسمان بوشلۇقىغا ئېتىپ چىقىرىلىدىغان ۋە مۇئەييەن ئوربىتا بويىچە يەر شارى ياكى باشقا سەييارىلەرنى ئايلىنىپ ھەرىكەت قىلىدىغان جىسىم.

سۈنئىي ئۇرۇقلاندۇرۇش

  • سۈنئىي ئۇرۇقلاندۇرۇش[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۈنئىي ئۇسۇللار ئارقىلىق ئەركەك ھايۋاننىڭ ئىسپېرما سۇيۇقلۇقىنى چىشى ھايۋاننىڭ بالىياتقۇسىغا كىرگۈزۈپ ئۇرۇقلاندۇرۇش.

سۈنئىي ئىممۇنىتېت

  • سۈنئىي ئىممۇنىتېت[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] ئانتىگېن ياكى ۋاكسىنىنى ئادەم تېنىگە ئەملەش ياكى ئىممۇنىتېت كۈچىگە ئىگە بولغان قان زەردابىنى ئادەم بەدىنىگە ئوكۇل قىلىپ ئۇرۇش ئارقىلىق، بەدەننىڭ مەلۇم يۇقۇملۇق كېسەلگە بولغان قارشىلىق كۈچىنى پەيدا قىلىش ئۇسۇلى. مەسىلەن، كالا چېچىكى ۋاكسىنىسىنى ئەملەش ئارقىلىق چېچەكنىڭ؛ كېزىك ۋاكسىنىسىنى ئوكۇل قىلىش ئارقىلىق كېزىكنىڭ ئالدىنى ئالغانغا ئوخشاش.

سۈنئىيلەشمەك

  • سۈنئىيلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈنئىي ئۇسۇل بىلەن ئىشلەنمەك:[مىسال:] سۈنئىيلەشكەن بۇيۇملار.

سۈنئىيلىك

  • سۈنئىيلىك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈنئىي ھالەت.

سۈۋە

  • سۈۋە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قوي، ئۆچكە، كالا قاتارلىق ھايۋانلارنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ئىككى تال قوۋۇرغىسى.

سۈيدۈك

  • سۈيدۈك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] ئادەم ۋە ھايۋان تېنىدىكى بۆرەكتە ھاسىل بولۇپ، تاناسىل ئەزا ئارقىلىق سىرتقا چىقىرىلىدىغان سۇيۇقلۇق. ئۇنى ئوغۇت قىلىشقا بولىدۇ:[مىسال:] سۈيدۈك يولى. سۈيدۈك ئوغۇتى. سۈيدۈك ئاجرىتىش ئەزالىرى. سۈيدۈك ماڭدۇرۇش. سۈيدۈك نەيچىسى.

سۈيلەتمەك

  • سۈيلەتمەك[يەشمىسى:] «سۈيلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سۈيلەشمەك

  • سۈيلەشمەك[يەشمىسى:] «سۈيلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سۈيلەنمەك

  • سۈيلەنمەك[يەشمىسى:] «سۈيلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] دۇچار بولدى شۇ قىسمەتكە ھەم ئېلىلار، تەڭ سۈيلىنىپ كەلدى بىر كۈن كۆپ سېلىقلار.

سۈيلىمەك

  • سۈيلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] كىشىنى مەلۇم بىر ئىش-ھەرىكەتنى تېزرەك قىلىشقا ئالدىراتماق؛ ئۈندىمەك:[مىسال:] ئۇ كۈنى گۈلسۇرۇخ ئۆزىگە تىكتۈرۈۋاتقان مېغىز رەڭ توپلىيىنى سۈيلەپ كەلگەنىدى.

سېپالۇس

  • سېپالۇس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل بېلىق، تېنى ئۇزۇن، ئالدى قىسمى يۇمىلاق، ئارقا قىسمى ياپىلاق، بېشى قىسقا ھەم ييۇمىلاق كېلىدۇ. يان سىزىقلىرى بولمايدۇ. تېيىز دېڭىز ياكى دەريا ئېغىزىدىكى تۇزلۇق سۇ بىلەن تاتلىق سۇنىڭ چېگرىلىنىدىغان جايلىرىدا ياشايدۇ. كۆپ ئىستېمال قىلىنىدىغان بېلىقلار تۈرىگە كىرىدۇ.

سېپراتور

  • سېپراتور[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] سۇيۇق ياكى قاتتىق جىسىملار تەركىبىدىكى ئارىلاشمىلارنى ئاجراتقۇچى ئاپپاراتلارنىڭ ئومۇمىي نامى.

سېپىتىسېمىيە

  • سېپىتىسېمىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] شارسىمان باكتېرىيە، تاياقچە باكتېرىيە قاتارلىقلارنىڭ قانغا كىرىشى نەتىجىسىدە كېلىپ چىقىدىغان بىر خىل كېسەللىك. بۇنىڭدا توڭۇپ تىترەش، بەدەن قىزىش، تېرە ۋە شىللىق پەردىلەرگە قان چېكىتلىرى چۈشۈش، تال ئىششىش قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ. ئېغىر بولغاندا ھوشسىزلىنىش ياكى شۈك بولۇش ھادىسىلىرى يۈز بېرىدۇ.

سېپىشماق

  • سېپىشماق[يەشمىسى:] «ساپماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سېپىشمەك

  • سېپىشمەك[يەشمىسى:] «سەپمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] داستىخان يىغىلغاندىن كېيىن، ئۇلار ئانارنىڭ كىيىمىگە ئەتىر سېپىشتى.

سېپىل

  • سېپىل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بۇرۇنقى چاغلاردا ئوردا ياكى شەھەرنى دۈشمەندىن ساقلاش ئۈچۈن ئوردا ياكى شەھەرنى چۆرىدەپ ئېگىز ھەم قېلىن قىلىپ سوقۇلىدىغان تام. ئۇنىڭ ئۈستىدە يۈرۈپ، دۈشمەن تەرەپنى كۆزىتىدىغان مەخسۇس ئۆيلىرى ۋە ئوق ئۈزۈش ئۈچۈن ياسالغان كۆڭگۈرىلىرى بولىدۇ.

سېپىلماق

  • سېپىلماق[يەشمىسى:] «ساپماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] قول چاپاننىڭ يېڭىگە سېپىلدى.

سېپىلمەك

  • سېپىلمەك[يەشمىسى:] «سەپمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] توپا سېپىلمەك. سۇ سېپىلمەك.

سېتكا

  • سېتكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① يىپ ياكى سىمدىن روجەك-روجەك قىلىپ توقۇلغان تور:[مىسال:] ۋالىبول سېتىكىسى. سېتكىدا قۇم تاسقىماق.[يەشمىسى:] ② جەدۋەل:[مىسال:] دەرس سېتكىسى.

سېتىشتۇرماق

  • سېتىشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سېتىش ۋە شۇ خىلدىكى پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللانماق:[مىسال:] بەزىلەر بارى-يوقىنى سېتىشتۇرۇپ، بەلگىلەنگەن مىقداردىن ئىككى ھەسسە ئوشۇق كۈمۈش تۆلەپ قۇتۇلۇشقا تىرىشاتتى.

سېتىشماق

  • سېتىشماق[يەشمىسى:] «ساتماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] تۇرپانلىق ئۈزۈم سودىگەرلىرى ئۈزۈملىرىنى ئەرزان باھادا سېتىشتى.

سېتىق

  • سېتىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېتىش ئىشى، سېتىش پائالىيىتى؛ سېتىش.

سېتىق ئاش

  • سېتىق ئاش[يەشمىسى:] سېتىلىدىغان ئاشلىق، تاۋار ئاشلىق.

سېتىقچى

  • سېتىقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېتىش ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللانغۇچى كىشى، سودىگەر.

سېتىقچىلىق

  • سېتىقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سودا-سېتىق قىلىش ئىشى، كەسپى؛ سودىگەرىچلىك:[مىسال:] سېتىقچىلىق قىلماق.

سېتىلما

  • سېتىلما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەلۇم نەپ، پايدا-مەنپەئەتنى كۆزلەپ ئۆز خەلقىنىڭ زىيىنى، دۈشمەنلەرنىڭ پايدىسى ئۈچۈن ئىشلىگەن، دۈشمەنگە سېتىلغان ئادەم، ساتقۇن.

سېتىلماق

  • سېتىلماق[يەشمىسى:] «ساتماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بىر كۈنى كوچا دوقمۇشىدىكى گۆش دۇكىنىدا سويۇلغان بورداق قوي گۆشى سېتىلدى.

سېتىلمىلىق

  • سېتىلمىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ساتقىنلىق»قا قاراڭ.

سېخ

  • سېخ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>خىم[[يەشمىسى:] زاۋۇت، كارخانىلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىش داۋامىدا، مەلۇم ئىش تەرتىپىنى تاماملايدىغان ياكى مەلۇم بىر مەھسۇلاتنى مۇستەقىل ئىشلەپچىقىرىدىغان بۆلۈمى ھەم ئۇنىڭ بىناسى.

سېخىي

  • سېخىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① كىشىدىن ھېچ نەرسىنى ئايىمايدىغان؛ مەرد:[مىسال:] سېخىي ئادەم. سېخىي بالا.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھاياتى، زۆرۈرىي نەرسىلەرگە چەكسىز باي ۋە ئۇنى ئىنسانغا ئايىماي ئېھسان قىلىپ تۇرىدىغان؛ مول:[مىسال:] ئەمگەك قىلساڭ يەر سېخىي (ماقال).

سېخىيلاشتۇرماق

  • سېخىيلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سېخىيلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سېخىيلاشماق

  • سېخىيلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سېخىيلەردەك ئىش قىلماق، سېخىيلەردە بولىدىغان مەردلىك پەيدا بولماق، سېخىيلىقى تۇتماق:[مىسال:] دوستۇم ئازراق تەڭشىلىپ قالغاندا سېخىيلىشىپ كېتىدۇ.

سېخىيلىق

  • سېخىيلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھېچ نەرسىنى ئايىماسلىق:[مىسال:] سېخىيلىق قىلماق. * ماتېرىيالچى ئايالنىڭ سېخىيلىقى كازىم كوجاڭنى قاتتىق تەسىرلەندۈردى.

سېدە

  • سېدە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] قارىياغاچ ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ. شاخلىرى زىچ ئۆسىدۇ. باراقسان گەۋدىسى گۈمبەزگە ئوخشاپ كېتىدۇ. كۆل، يول بويلىرىدا ئۆستۈرۈلىدۇ. ئادەتتە مەنزىرە ئۆسۈملۈكى قىلىنىدۇ.

سېدى

  • سېدى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] گانانىڭ پۇل بىرلىكى.

سېدىلىك

  • سېدىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېدە جىق ئۆستۈرۈلگەن يەر.

سېرپېنتىن

  • سېرپېنتىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. يەككە ياقلىق كرىستال سىستېمىسىدا بولۇپ، تەركىبىدە كۆپىنچە ئاليۇمىن، تۆمۈر، نىكېل، كوبالت قاتارلىقلار بولىدۇ. كۈل رەڭ، سۇس يېشىل، قېنىق يېشىل ياكى سارغۇچ يېشىل رەڭلەردە ئۇچرايدۇ. كاللەك رەتسىز سۇنۇق يۈزلۈك كېلىدۇ. قاتتىقلىقى 5.2 — 5.3. سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى 5.2 — 62.2.

سېرژانت

  • سېرژانت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] «جۇڭشى»غا قاراڭ.

سېرك

  • سېرك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ئېگىزدە موللاق ئېتىش، سىم ئارغامچىدا مېڭىش، ئات ئۈستىدە ماھارەت كۆرسىتىش، شىر، ئېيىق، مايمۇنغا ئوخشاش ھايۋانلارنى ئوينىتىش ۋە سېھىرگەرلىك قاتارلىق ئويۇنلارنىڭ ئومۇمىي نامى.

سېركچى

  • سېركچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېرك ئويۇنى ئوينايدىغان كىشى، سېرك ئارتىسى.

سېركچىلىك

  • سېركچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېركچى قىلىدىغان ئىش-ھەرىكەت.

سېرېسان

  • سېرېسان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئىنگلىزچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئورگانىك بىرىكمە. ئاساسلىق تەركىبى فېنىل سىماب ئاتىسېتات. ئاق رەڭلىك پاراشوك بولۇپ، زەھەرلىك. ئادەتتە قىزىل رەڭگە قوشۇلىدۇ. ئۇنىڭ يەنە ھاشارات ئۆلتۈرۈش كۈچى ناھايىتى كۈچلۈك، دېھقانچىلىقتا كۆپرەك ئۇرۇق دورىلاش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سېرى

  • سېرى[يەشمىسى:] ① ياردەمچى سۆز رولىدا «بىر» سۆزى بىلەن بىللە كېلىپ: 1)«بىر تەرەپ، بىر ياقلىق»دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] كېتىپ بارار جەڭ، ئۈچ كۈندىن بېرى. ئۇرۇش تەقدىرى، بولماي بىر سېرى.[يەشمىسى:] 2)«ئادەتتىكىدەك، بۇرۇنقىدەك» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] سودىمىز بەكمۇ يامان ئەمەس، بىر سېرى كېتىۋاتىدۇ.[يەشمىسى:] ② ئىسىم رولىدا «تەرەپكە قاراپ، تەرەپكە» مەنىلىرىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] تەلپۈنۈپ قۇشتەك ئۇچارمەن، ھەر زامان سېنىڭ سېرى.[يەشمىسى:] ③ «-غان، -قان، -گەن، -كەن» بىلەن ياسالغان سۈپەتداشلار ۋە ۋاقىت مەنىسىدىكى سۆزلەر بىلەن بىرىكىپ كېلىپ، «سايىن» مەنىسىدىكى سۆز ياسىغۇچى قوشۇمچى رولىدا كېلىدۇ:[مىسال:] بارغانسېرى ياخشى بولۇپ كېتىۋاتىدۇ.

سېرىس

  • سېرىس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] پۇرچاق ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ. قوۋزىقى، غۇنچىسى ۋە يېڭى ئېچىلغان گۈلى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. تەمى تاتلىق، تەبىئىتى مۆتىدىل، زەھەرسىز، نېرۋىنى تىنچلاندۇرۇپ، خاپىغاننى تۈگىتىدۇ. قاننى جانلاندۇرىدۇ. ئاغرىق توختىتىدۇ، پەي ۋە سۆڭەكنى چىڭىتىدۇ.

سېرىسىس

  • سېرىسىس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] پۇرچاق ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان چاتقال ياكى كىچىك دەرەخ. ئادەتتە مەنزىرە ئۆسۈملۈكى قىلىنىدۇ. ياغىچى ۋە قوۋزىقىنى دورىغا ئىشلەتكىلى بولىدۇ. ھەيز ۋە سۈيدۈكنى راۋان قىلىش رولىغا ئىگە.

سېرىق

  • سېرىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سامان، جۈزە، ئالتۇن قاتارلىق نەرسىلەرنىڭ رەڭگىدىكى:[مىسال:] سېرىق گۈل.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئىدىيىسى ساغلام بولمىغان، شەھۋانىيلىقنى، بۇزۇقچىلىقنى تەرغىب قىلىدىغان:[مىسال:] سېرىق ناخشا. سېرىق مۇزىكا.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تۇخۇمنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى سارغۇچ قىسمى:[مىسال:] تۇخۇمنىڭ سېرىقى.

سېرىقئاش

  • سېرىقئاش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+ئاش[[يەشمىسى:] خېمىرغا توغرىغا سۈيى بېرىپ، لەڭمەندەك غۇلاچلاپ سوزىدىغان، سۇدا پىشۇرۇپ ئالغاندىن كېيىن، ياغلاپ، ئاچچىقسۇ، لازا، تۇخۇم تېڭى قۇيۇپ تەييارلىنىدىغان بىر خىل سوغۇق يېمەكلىك.

سېرىق تەنلىكلەر

  • سېرىق تەنلىكلەر[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] موڭغۇل ئىرقىدىكى كىشىلەر. ئۇلارنىڭ تېرىسى سېرىق، چېچى قارا ھەم تۈز، يۈزىمۇ تۈز كېلىدۇ. ئاساسەن ئاسىيانىڭ شەرقى ۋە شەرقىي جەنۇبىي قىسمىغا ئولتۇراقلاشقان.

سېرىق تۈك

  • سېرىق تۈك[يەشمىسى:] ① ئادەم بەدىنىنىڭ يۈز، قۇلاقنىڭ ئىچى، قۇلاقنىڭ ئارقىسى، بويۇن قاتارلىق جايلىرىدا ئۆسىدىغان، سارغۇچراق يۇمران تۈك:[مىسال:] سېرىق تۈكى تەتۈر ئۆرۈلۈپ كەتمەك.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تېخى كىچىك، ئەقلى توشمىغان، بالىغ بولمىغان:[مىسال:] بىرقانچە سېرىق تۈك بالا چىشىمغا تېگىپ خاپا قىلدى.

سېرىقئەت

  • سېرىقئەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+ئەت[[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] تېرە ئاستىدىكى بىرىكتۈرگۈچى توقۇلما. يۇمشاق، تەركىبىدە ماي كۆپرەك. ئۇنىڭدا يەنە قان توقۇلمىلىرى، لىمفا نەيچىلىرى ۋە نېرۋىلار بولىدۇ. ئادەتتە ئۇ بەدەن تېمپېراتۇرىسى، ئىسسسىقلىق ۋە بەدەندىكى مېخانىكىلىق بېسىم قاتارلىقلارنى ساقلاش رولىنى ئوينايدۇ.

سېرىقتال

  • سېرىقتال[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+تال[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] دانلىق زىرائەتلەرنىڭ پىشىش ئالدىدىكى دېنى قېتىپ، غول ۋە يوپۇرماقلىرى سارغايغان ھالىتى:[مىسال:] بۇغداي سېرىقتال بولدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] دېھقانلارنىڭ ئوزۇق-تۈلۈكى ئاخىرلىشىپ ۋاقىتلىق ئۈزۈكچىلىك پەيدا بولغان، قىيىنچىلىق تۇغۇلغان:[مىسال:] ئەزالار ئۈچۈن سېرىق قوناقنىڭ زاغرىسى تۇتىيا بولىدىغان سېرىقتال ۋاقتىمۇ يېقىنلاشماقتا ئىدى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باياشات ئەمەس، ئۇتتۇرلۇق:[مىسال:] سېرىقتال كۈن ئالماق.

سېرىقچاي

  • سېرىقچاي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+چاي[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سېرىقچاي ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. پۈتۈن ئۆسۈملۈك تېنى دورا قىلىنىدۇ. ئىسسىقنى ياندۇرۇش، زەھەر قايتۇرۇش، ئىششىقنى ياندۇرۇش، تۇرۇپ قالغان قاننى ھەيدەش رولىغا ئىگە.

سېرىقچېچەك

  • سېرىقچېچەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+چېچەك[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] كۈنلۈكسىمان گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك، غولى تىك، ئۇچى كۆپ شاخلىق بولۇپ، خۇددى ئارپا بەدىيانغا ئوخشاپ كېتىدۇ. ئۇرۇقى ئارپا بدىياندىن كىچىكرەك، بىرئاز ياپىلاق، ئۇزۇنچاق كېلىدۇ، پۇرىقى ئۆتكۈر. ئۇرۇقى دورىغا ئىشلىتىلىدۇ. تەمى قېرىقراق، تەبىئىتى ئىسسىققا مايىل بولۇپ، «قارا كۆز بەدىيان» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سېرىقسۇ

  • سېرىقسۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+سۇ[[يەشمىسى:] ① بىرەر نەرسىنى بەك يېگۈسى كەلگەن كىشىنىڭ ئېغىزىدا پەيدا بولىدىغان بىر خىل سۇيۇقلۇق، شۆلگەي:[مىسال:] ئاغزىغا سېرىقسۇ يىغىلماق.[يەشمىسى:] ② جاراھەتلەرنىڭ ئىچىدىن چىقىدىغان رەڭگى سېرىققا مايىل شىلىمشىق ماددا.

سېرىقلىق

  • سېرىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېرىق ھالەت:[مىسال:] كېۋىرئاخۇننىڭ تېخى سېرىقلىق تولۇق يوقاپ كەتمىگەن كۆزلىرىدە خۇشاللىق نامايان بولدى.

سېرىقمارشال

  • سېرىقمارشال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+مارشال[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئالمىنىڭ بىر خىل سورتى.

سېرىقئېشەك

  • سېرىقئېشەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېرىق+ئېشەك[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] «چايان»غا قاراڭ.

سېرىن

  • سېرىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① مىرتا ئائىلىسىدىكى يوپۇرماق تاشلايدىغان چاتقال ياكى كىچىك دەرەخ. مەنزىرە ئۆسۈملۈكى قىلىنىدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ گۈلى.

سېرىي

  • سېرىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى (Cerium) Ce. كۈل رەڭ كرىستال بولۇپ، يالتىراق، يۇمشاق ۋە سوزۇلۇشچان كېلىدۇ. خىمىيىۋى خۇسۇسىيىتى ئاكتىپ، ئادەتتە ياخشى ئوكسىدسىزلىغۇچى ھېسابلىنىدۇ. كۆپىنچە قېتىشمىغا ئىشلىتىلىدۇ.

سېزىشمەك

  • سېزىشمەك[يەشمىسى:] «سەزمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كەچلەردە كۈلكە-چاقچاقلار بىلەن بىرمۇنچە كېسەك قۇيۇلۇپ كەتكەنلىكىنى ئۆزلىرىمۇ سېزىشمەي قالاتتى.

سېزىك

  • سېزىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] ئايال كىشى ھامىلىدار بولغاندا، كۆڭلى ئاينىيدىغان، كۆڭلى بىرەر نەرسىنى تارتىدىغان بىر خىل روھىي ھالەت.

سېزىكلىك

  • سېزىكلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېزىك بولۇش باسقۇچىغا كىرگەن، سېزىك بولغان، سېزىكى تۇتقان:[مىسال:] سېزىكلىك دەۋرى باشلانماق.

سېزىلەر-سېزىلمەس

  • سېزىلەر-سېزىلمەس[يەشمىسى:] شۇنچىكى، ناھايىتى ئاز؛ سەل-پەل:[مىسال:] ئۇ ئەسلىمىلەر ئېچىنىشلىق-ئەلەملىك بولغان تەقدىردىمۇ كىشىلەرگە سېزىلەر-سېزىلمەس تەسىر كۆرسىتىدۇ.

سېزىلەرلىك

  • سېزىلەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سەزگىلى بولىدىغان، سېزىلىپ تۇرىدىغان:[مىسال:] ئۇلار ئۆز ئەمگىكىنى يېنىكلىتىشنى ۋە كۆز ئالدىدىكى سېزىلەرلىك پايدىغا ئىگە بولۇشنىلا ئويلىغان.

سېزىلمەك

  • سېزىلمەك[يەشمىسى:] «سەزمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] گۈلجامال تۇغۇلۇپ ئۇزاق ئۆتمەي، پۇتىنىڭ مايماق ئىكەنلىكى سېزىلدى.

سېزىم

  • سېزىم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاشقى تەسىرنى قوبۇل قىلىش قابىلىيىتى ۋە شۇ خىل تەسىردىن ئېلىنغان ھېس، تۇيغۇ:[مىسال:] كۆرۈش سېزىمى. ئاڭلاش سېزىمى. ئاغرىش سېزىمى.

سېزىمچان

  • سېزىمچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاسان سېزىۋالالايدىغان، سەزگۈر:[مىسال:] سېزىمچان دىل.

سېزىمچانلىق

  • سېزىمچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېزىش قابىلىيىتى، سەزگۈرلۈك:[مىسال:] سېزىمچانلىقى يۇقىرى. سېزىمچانلىقى تۆۋەن.

سېزىي

  • سېزىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى (Caesium)Cs.كۈمۈش رەڭ، يۇمشاق ۋە سوزۇلۇشچان كېلىدۇ. ھازىر مەلۇم بولغان مېتاللار ئىچىدە ئۇنىڭ خىمىيىۋى خۇسۇسىيىتى ئەڭ ئاكتىپ بولۇپ، سۇنى پارچىلاپ، پارتلاشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئۇ ۋاكوئوم ئەسۋابلىرى، فوتو ئېلېكتر لامپا قاتارلىقلارنىڭ مۇھىم ماتېرىيالىدۇر. خىمىيىدە كاتالىزاتور قىلىنىدۇ.

سېسترا

  • سېسترا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] دوختۇرخانىلاردا دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە بىمارلارنى داۋالىغۇچى ھەمشىرە:[مىسال:] سېسترالار بۆلۈمى. ∥ سېسترا قىز.

سېسترالىق

  • سېسترالىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېسترالار قىلىدىغان ئىش:[مىسال:] سېسترالىق قىلماق.

سېسىتماق

  • سېسىتماق[يەشمىسى:] ① «سېسىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] گۆشنى سېسىتماق. * ئۆردەك دەيدىكەن:[مىسال:] كۆتۈم ئامان بولسا، ھەممە كۆلنى سېسىتارمەن (ماقال).[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] خەلقىئالەم ئالدىدا بىراۋنىڭ ئابرۇيىنى تۆكۈپ، رەسۋا قىلماق:[مىسال:] سېسىتىپ تاشلىماق.

سېسىشماق

  • سېسىشماق[يەشمىسى:] «سېسىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سېسىق

  • سېسىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ھىدى ياخشى ئەمەس، پۇرىقى يېقىمسىز:[مىسال:] سېسىق گاز. سېسىق پۇراق. * سۆيگەن ئوتتەك ئىسسىق، سۆيمىگەن پوقتەك سېسىق (ماقال). ∥تېزەكنى قوزغىساڭ سېسىقى چىقار (ماقال).[يەشمىسى:] ② ئۆزگىرىپ، پۇراپ ياكى بۇزۇلۇپ قالغان؛ ئېچىپ كەتكەن؛ سېسىغان:[مىسال:] سېسىق گۆشنى چىۋىن تاپار، يامان ئىشنى يامان تاپار (ماقال).[يەشمىسى:] ③ يامان، ئەسكى، ناچار، بۇزۇلغان، بۇزۇق:[مىسال:] سېسىق نامى پۇر كەتمەك.[يەشمىسى:] ④ كىشىگە ياقمايدىغان، كىشىنىڭ جېنىغا تېگىدىغان، يامان مەنىلىك:[مىسال:] سېسىق گەپ.گېپى سېسىق ئادەم.

سېسىق كېكىرمەك

  • سېسىق كېكىرمەك[يەشمىسى:] ① يېگەن نەرسىلىرىنىڭ ياخشى ھەزىم بولۇپ كېتەلمىگەنلىك ياكى جىق يەۋەتكەنلىك نەتىجىسىدە سېسىق پۇراقلىق بىر خىل كېكىرىك چىقارماق:[مىسال:] سارىخان ئاپىسى ئەكىلىپ قويغان ئالدىدىكى تاماققا قاراپ كۆڭلى تېخىمۇ ئېلىشقاندەك بولدى-دە، سېسىق كېكىرىپ تەتۈر قارىۋالدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئىنتايىن بىزار بولماق، ناھايىتى ئۆچ بولۇپ كەتمەك، تويۇپ كەتمەك.

سېسىقتال

  • سېسىقتال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېسىق+تال[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] كرېست گۈللۈكلەر ئائىلىسىدىكى بىر ياكى ئىككى يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. ئۇرۇقىدىن ماي تارتىشقا ياكى دورىغا ئىشلىتىشكە بولىدۇ. سۈيدۈكنى راۋان قىلىش، يۆتەل توختىتىش ۋە بەلغەم بوشىتىش رولىغا ئىگە.

سېسىقچىلىق

  • سېسىقچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېسىق نەرسىلەر ياكى سېسىق پۇراق بىلەن تولغان ھالەت، سېسىقلىق:[مىسال:] پۈتۈن قاماقخانىنى سېسىقچىلىق قاپلاپ تۇراتتى.

سېسىقكۈزەن

  • سېسىقكۈزەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېسىق+كۈزەن[[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۈت ئەمگۈچى ھايۋان. دۈمبىسى قوڭۇر سېرىق ياكى ئاچ سېرىق كېلىدۇ. كېچىلىرى ھەرىكەت قىلىپ ئۇششاق ھايۋانلار بىلەن ئوزۇقلىنىدۇ. تېرىسىدىن كىيىم تىكىلىدۇ.

سېسىقلىق

  • سېسىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېسىق ھالەت:[مىسال:] سېسىقلىقتىن سەسكەنمەك.

سېسىقيار

  • سېسىقيار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] قاقىرتۇمشۇق ئائىلىسىدىكى كۆپ يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. ئادەتتە مەنزىرە ئۆسۈملۈكى قىلىنىدۇ.

سېسىماق

  • سېسىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سېسىق پۇراق چىقارماق، سېسىق ياكى يېقىمسىز ھىد پەيدا قىلماق:[مىسال:] پوقنى تەپسەڭ سېسىيدۇ (ماقال).[يەشمىسى:] ② سېسىق پۇراققا، ھىدقا تولماق:[مىسال:] ئۆينىڭ ئىچى سېسىپ كېتىپتۇ.[يەشمىسى:] ③ ئۆزگىرىپ، ئاينىپ، پۇراپ قالماق ياكى بۇزۇلۇپ قالماق، چىرىماق:[مىسال:] ئاشۇ ئىسسىق كۈنلەردە كۆكتات ئىككى-ئۈچ كۈن تۇرۇپ قالسىلا بىردىنلا سېسىشقا باشلايتتى.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر ئەسكى ئىشنى قىلىپ قويغانلىقى سەۋەبلىك كىشىلەر ئارىسىدا يۈزى تۆكۈلمەك، نەزەردىن چۈشمەك؛ سەت كۆرۈنمەك:[مىسال:] ئۇ ئايال شۇ ئىشى بىلەن سېسىغاندىمۇ، ئاجايىپ سەت سېسىپ كەتتى.

سېغىزⅠ

  • سېغىزⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يەر پوستىنىڭ يۈزىدىكى بىر خىل يېپىشقاق توپا. ساپ ھالەتتىكى سېغىز گاۋلىڭ توپىسى دەپ ئاتىلىدۇ.

سېغىزⅡ

  • سېغىزⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① كەمپىتنىڭ بىر تۈرى، ئۇ مانىلكارا دەرىخى ئاجرىتىپ چىقىرىدىغان يېلىم ماددىسىغا شېكەر ۋە پۇراقلىق ماتېرىياللارنى ئارىلاشتۇرۇش ئارقىلىق ياسىلىدۇ.[يەشمىسى:] ② قارىغاي دېۋىرقىيىنىڭ قاتقىنى، قارىغاي سېغىزى.

سېغىزغان

  • سېغىزغان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل قۇش. تۇمشۇقى ئۇچلۇق، قۇيرۇقى ئۇزۇن، تېنىنىڭ كۆپ قىسمى قارا، تارغاق ۋە قورساق قىسىملىرى ئاق كېلىدۇ. غاقىلداپ سايرايدۇ.

سېغىزلىق

  • سېغىزلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىزى، سېغىز توپىسى بار:[مىسال:] سائەت ئۈچكە يېقىن ماشىنىلار سېغىزلىق ئېرىتمىنى يەتكۈزۈپ كېلىشكە باشلىدى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېغىز توپىلىق يەر:[مىسال:] سېغىزلىققا بارماق.

سېغىشماق

  • سېغىشماق[يەشمىسى:] «ساغماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] سېغىنچى ئاياللار كالىلىرىنى سېغىشىپ، سۈتلىرىنى پىشۇرۇشۇپ تەخ بولۇپ تۇرۇشقانىدى.

سېغىق

  • سېغىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىلغان، سېغىپ قويۇلغان:[مىسال:] سېغىق سۈت.

سېغىقسىز

  • سېغىقسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىلماي قالغان، تېخى سېغىلمىغان:[مىسال:] سېغىقسىز سىيىر.

سېغىقلىق

  • سېغىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىلغان، سېغىپ بولۇنغان:[مىسال:] سېغىقلىق ئۆچكە.

سېغىلماق

  • سېغىلماق[يەشمىسى:] «ساغماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] يېڭى سېغىلغان سۈت.

سېغىن

  • سېغىن[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىلىدىغان:[مىسال:] سېغىن ئىنەك. سېغىن ئۆچكە.

سېغىنچېچەك

  • سېغىنچېچەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېغىن+چېچەك[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ئاقچېچەك ئائىلىسىدىكى بىر ياكى ئىككى يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. پۈتۈن ئۆسۈملۈك تېنى دورا قىلىنىدۇ. ئىسسىقنى ياندۇرۇش، زەھەر قايتۇرۇش، ئىششىقنى ياندۇرۇپ ئاغرىق توختىتىش رولىغا ئىگە.

سېغىنچى

  • سېغىنچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈت ساغىدىغان كىشى:[مىسال:] ئۇ سۈت فېرمىسىنىڭ سېغىنچىسى. ∥ سېغىنچى قىزلار.

سېغىندۇرماق

  • سېغىندۇرماق[يەشمىسى:] «سېغىنماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سېغىنماق

  • سېغىنماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ياخشى كۆرگەن نەرسىنى يېگۈسى، يېقىن كىشىسىنى، يۇرت، ۋەتىنىنى ناھايىتى بەك كۆرگۈسى كەلمەك؛ سېغىنىش ھېس قىلماق:[مىسال:] ئۇ چولپاننى گويا نەچچە يىللاپ كۆرمىگەندەك قاتتىق سېغىندى.

سېغىنىشلىق

  • سېغىنىشلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېغىنىش بىلەن تولغان، سېغىنىشنى ئىپادىلەيدىغان:[مىسال:] سېغىنىشلىق سالام خەت.

سېغىنىشماق

  • سېغىنىشماق[يەشمىسى:] «سېغىنماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار بىركۈنى يەنە خۇدانى سېغىنىشىپ قالىدۇ.

سېغىنغاق

  • سېغىنغاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل قۇش. تېنى كىچىك، بېشى يېشىل، تۇمشۇقى قىزىل، گال ۋە پۇتى سېرىق، پوكىنى سارغۇچ كېلىدۇ. ئادەتتە بېقىلىدۇ.

سېكانس

  • سېكانس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] تىك بۇلۇڭلۇق ئۈچ بۇلۇڭدا، يانتۇ تەرەپنىڭ مەلۇم بىر تار بۇلۇڭغا قوشنا بولغان تەرەپكە نىسبىتى. ئادەتتە «sec» بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.

سېكتور

  • سېكتور[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بىر ياي بىلەن شۇ ياينىڭ ئۇچلىرىدىن ئۆتكەن ئىككى رادىئۇستىن ھاسىل بولغان گېئومېتىرىيىلىك شەكىل.

سېكرېتار

  • سېكرېتار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[كونا[يەشمىسى:] «شۇجى»غا قاراڭ.

سېكسىۋۇل

  • سېكسىۋۇل[مىسال:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سۆكسۆك.

سېكۇنت

  • سېكۇنت[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ① بىرمىنۇتنىڭ ئاتمىشتىن بىر ئۈلۈشىگە تەڭ بولغان ۋاقىت ئۆلچەم بىرلىكى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بىر مىنۇتنىڭ 60 تىن بىر ئۈلۈشىگە تەڭ بولغان ياي ياكى بۇلۇڭ ئۆلچەم بىرلىكى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>جۇغراپىيە<[يەشمىسى:] بىر مىنۇتنىڭ 60 تىن بىر ئۈلۈشىگە تەڭ بولغان كەڭلىك ياكى ئۇزۇنلۇق ئۆلچەم بىرلىكى.

سېكۇنتلۇق

  • سېكۇنتلۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېكۇنت كېلىدىغان، سېكۇنت داۋام قىلىدىغان:[مىسال:] بىر سېكۇنتلۇق تېزلىك.

سېكۇندومېر

  • سېكۇندومېر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ناھايىتى قىسقا ۋاقىت ئارىلىقىنى سېكۇنتلار بىلەن ئۆلچەيدىغان شەكلى سائەتكە ئوخشايدىغان بىر خىل ئەسۋاب.

سېكىل

  • سېكىل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرىك[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] بىر-بىرىگە باغلىق بىرقانچە ماۋزۇلار ئاستىدىكى مەزمۇنداش ئەسەر ياكى شېئىرلارنىڭ چېتىلىشىدىن ھاسىل بولغان بىر پۈتۈن گەۋدە بولۇپ، ئۇ «ئەركىن شېئىر» ياكى «چاچما شېئىر» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سېكىلەكⅠ

  • سېكىلەكⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① قىزلارنىڭ ئۇششاق قىلىپ ئۆرۈۋالغان بىرقانچە چېچى.[يەشمىسى:] ② ئەرگە چىققان قىزلارنىڭ جۇۋان بولغۇچە بولغان ئارىلىقتا چېكىسىنىڭ ئىككى تەرىپىگە ئۇزۇن قىلىپ قويۇۋالغان ماڭلاي چېچى.[يەشمىسى:] ③ ئوغلى تۇرمىغان كىشىلەرنىڭ بالاغەتكە يەتمىگەن يالغۇز ئوغلىنى كۆز تېگىشتىن ساقلاش ئۈچۈن، بېشىنىڭ سول تەرىپىگە قويۇپ قويىدىغان بىر ئۆرۈم چاچ.[يەشمىسى:] ④ يېڭى توي قىلغان، توي قىلىپ بالىلىق بولغۇچە بولغان ئارىلىقتىكى چوكان:[مىسال:] يۈرسىلە ئەمىسە، ئۆيىمىزنى تاپايلى، دەپ ھېلىقى سېكىلەك قولۇمنى تۇتۇپ قازىخانىدىن سۆرەپ چىقتى.

سېكىلەكⅡ

  • سېكىلەكⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پۇزا.

سېكىلەكلىك

  • سېكىلەكلىك[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېكىلىكى بار، بېشىغا سېكىلەك چاچ قويۇۋالغان:[مىسال:] سېكىلەكلىك قىزلار.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاياللارنىڭ سېكىلەك چېغى ۋە شۇ ۋاقىتتىكى ھالىتى:[مىسال:] خۇمارخان سېكىلەكلىكىدە شوخ ۋە چىرايلىق ئىدى.

سېكىن

  • سېكىن[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئالدىرىماي، ئاستا:[مىسال:] ماشىنىلار ئاستا، سېكىن ئۆتمەكتە.

سېگمېنت

  • سېگمېنت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بىر ياي بىلەن ئۇنىڭ قارشىسىدىكى خوردىدىن ھاسىل بولغان شەكىل.

سېلسىيە

  • سېلسىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] شىۋېدسىيىلىك ئاسترونومىيە<ئالىمى.

سېلسىيە شكالىسى

  • سېلسىيە شكالىسى[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] كۆپ ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل تېمپېراتۇرا شكالىسى. بۇنىڭدا، سۇنىڭ ئاتموسفېرا بېسىمى ئاستىدىكى مۇزلاش نۇقتىسى 0 گرادۇس، قايناش نۇقتىسى 100 گرادۇس قىلىپ بەلگىلەنگەن. 0 گرادۇس بىلەن 100 گرادۇس ئارىلىقى 100 تەڭ بۆلەككە بۆلۈنگەن بولۇپ، ھەربىر بۆلەك بىر گرادۇسقا ۋەكىللىك قىلىدۇ. ئادەتتە ئۇ «℃» ئارقىلىق ئىپادىلىنىدۇ. بۇ خىل شكالىنى شۋېدسىيىلىك ئاسترونومىيە<ئالىمى سېلىسئۇس (Anders Celsius)كەشپ قىلغاچقا، شۇنىڭ نامى بىلەن ئاتالغان.

سېللوفان

  • سېللوفان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئەينەك قەغەزنىڭ بىر خىلى.

سېللۇلوزا

  • سېللۇلوزا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئورگانىك بىرىكمە. ئۆسۈملۈك ھۈجەيرىسىنىڭ پوستىنىڭ ئاساسلىق تەركىبىي قىسمى، پاختا تالاسى تەركىبىدە مىقدارى ئەڭ كۆپ. ئۇنىڭدىن باشقا يەنە كۆكتات، مېۋە-چېۋە تەركىبىدىمۇ بولىدۇ. ئادەتتە ئۇ ئاساسلىقى قەغەز، پروكسىلىن ۋە سۈنئىي تالا قاتارلىقلارنى ياساش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سېللىمانىت

  • سېللىمانىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. يانتۇ ياقلىق كرىستال سىستېمىسىدا بولۇپ، كرىستاللىرى يىڭنە شەكلىدە. رەڭگى كۈل رەڭ، ئاچ قوڭۇر ۋە ئاچ يېشىل كېلىدۇ. ئەينەك پارقىراقلىقىغا ئىگە. قاتتىقلىقى 7، سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى 23.3 — 25.3. ئادەتتە ئالىي دەرىجىلىك ئوتقا چىداملىق ماتېرىيال ھېسابلىنىدۇ.

سېللۇلوئىد

  • سېللۇلوئىد[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە+گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] سۇلياۋنىڭ بىر خىلى. نىترو سېللۇلوزا بىلەن نافتالىننىڭ بىر خىلى. نىترو سېللۇلوزا بىلەن نافتالىننىڭ ئارىلاشمىسىنى قىزدۇرۇپ سۇيۇقلاندۇرۇش ھەمدە ئۇنى مېخانىكىلىق پىششىقلاپ ئىشلەش ئارقىلىق ئېلىنىدۇ. رەڭسىز، سۈزۈك، ھەر خىل رەڭدە بويىغىلى بولىدۇ. ئاسان كۆيىدۇ. ئادەتتە ئۇنىڭدىن كىنو لېنتىسى، ئويۇنچۇق ۋە مەدەنىيەت بۇيۇملىرى ياسىلىدۇ.

سېلېستىت

  • سېلېستىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. ئاچ كۆك ياكى ئاق رەڭلىك كرىستال، سۈزۈك ياكى يېرىم سۈزۈك كېلىدۇ، چۈرۈك بولىدۇ. ئەينەك ياكى ئۈنچە پارقىراقلىقىغا ئىگە. ئادەتتە سترونىتسىي ۋە ئۇنىڭ تۇزلىرىنى ئېلىشتىكى مۇھىم خام ئەشيا ھېسابلىنىلىدۇ.

سېلېن

  • سېلېن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتاللوئىد ئېلېمېنت. بەلگىسى (Selenium) Se. ئادەتتە ئۇ فوتو ئېلېمېنت، يېرىم ئۆتكۈزگۈچلۈك كرىستال لامپا قاتارلىقلارنى ياساش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سېلىترا

  • سېلىترا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. رەڭسىز، ئاق ياكى كۈل رەڭ كرىستال بولۇپ، ئەينەك پارقىراقلىقىغا ئىگە. ئۇنىڭدىن پارتلىغۇچ دورا ياسىلىدۇ ياكى ئوغۇت قىلىنىدۇ.

سېلىشتۇرغۇچى

  • سېلىشتۇرغۇچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>مەتبۇئاتچىلىق<[يەشمىسى:] بېسىلىپ چىقىلغان ئورىگىنالنى ئەسلىدىكى نۇسخىسى بىلەن قايتا سېلىشتۇرۇپ كۆرىدىغان ئادەم؛ كوررېكتور.[يەشمىسى:] ② بىرەر نەرسىنى ئىككىنچى بىرنەرسە بىلەن سېلىشتۇرۇپ، ئۆزئارا پەرقى ياكى ئوخشاشلىقىنى تاپىدىغان كىشى.

سېلىشتۇرما

  • سېلىشتۇرما[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆزئارا سېلىشتۇرۇلغان بىرەر ئىش، نەرسە ياكى مەسىلە قاتارلىقلار:[مىسال:] كۈچ سېلىشتۇرمىسى. روشەن سېلىشتۇرما.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئۆزئارا سېلىشتۇرۇلغان، سېلىشتۇرۇشقا ئاساسلانغان، سېلىشتۇرۇشقا ئاساس بولىدىغان، سېلىشتۇرۇش ئاساسىدا ئېلىپ بېرىلىدىغان:[مىسال:] سېلىشتۇرما گرامماتىكا.

سېلىشتۇرما قارشىلىق

  • سېلىشتۇرما قارشىلىق[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] جىسىملارنىڭ توك ئۆتكۈزۈش قابىلىيىتىنى كۆرسىتىپ بېرىدىغان فىزىكىلىق مىقدار. سېلىشتۇرما قارشىلىق قانچە كىچىك بولسا، جىسىملارنىڭ توك ئۆتكۈزۈش قابىلىيىتىمۇ شۇنچە يۇقىرى بولىدۇ.

سېلىشتۇرما ئېغىرلىق

  • سېلىشتۇرما ئېغىرلىق[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] ماددىنىڭ ئېغىرلىقى بىلەن ئوخشاش ھەجىمدىكى ساپ سۇنىڭ 4℃ تىكى ئېغىرلىقىنى سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق كېلىپ چىققان نىسبەت قىممىتى. مەسىلەن، ئالتۇننىڭ سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى 3.19، سىمابنىڭ سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى 55.13.

سېلىشتۇرماق

  • سېلىشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئىككى خىل ياكى كۆپ خىل شەيئىلەرنى ئۆزئارا تەڭلەشتۈرمەك:[مىسال:] ئاخىرىدا مەكتەپ بويىچە بالىلارنى سەپكە تىزىپ سالامەتلىك تەكشۈرۈپ سېمىز-ئورۇق، كۈچلۈك-ئاجىز ۋە ئېگىز-پاكارلارنى سېلىشتۇرۇپتۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>مەت<[يەشمىسى:] نەشرىياتچىلىقتا بېسىلىپ چىققان ياكى تەرجىمە قىلىنغان ماتېرىياللارنى ئەسلىدىكى ئورىگىنال بىلەن بىر يەردە قويۇپ تەكشۈرمەك:[مىسال:] تەرجىمىسىنى سېلىشتۇرماق.

سېلىشتۇرۇلماق

  • سېلىشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سېلىشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] چىنلىق، گۈزەللىك، ياخشىلىق ھەمىشە ساختلىق، سەتلىك، رەزىللىك بىلەن سېلىشتۇرۇلغان ھالدا مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ.

سېلىشماق

  • سېلىشماق[يەشمىسى:] «سالماقⅡ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] پىچاق سېلىشماق. پاراڭ سېلىشماق. * دىۋانىلەر سامسىلارنى يېمەي قويۇنلىرىغا سېلىشتى.

سېلىقⅠ

  • سېلىقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئاھالىلەردىن مەلۇم تەرتىپتە ھۆكۈمەتكە تۆلىنىدىغان پۇل، مەبلەغ قاتارلىقلار:[مىسال:] سېلىق سالماق. سېلىق يىغماق. سېلىق تاپشۇرماق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئېغىرچىلىق، يۈك:[مىسال:] ئائىلە سېلىقى.[يەشمىسى:] ③ ئۆزئارا كېلىشىلگەن ياردەم ياكى توي خىراجىتى ئۈچۈن يىگىت تەرەپتىن قىز تەرەپكە بېرىلىدىغان پۇل ياكى مەبلەغ، تۆلەم:[مىسال:] توينىڭ سېلىقى.

سېلىقⅡ

  • سېلىقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېلىنغان ھالەتتىكى، سېلىنغان، سېلىقلىق:[مىسال:] قاپىقى سېلىق ئادەم.

سېلىقلىق

  • سېلىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېلىنغان ھالەتتىكى، سېلىنغان، سېلىپ قويۇلغان:[مىسال:] ئۆي سېلىقلىق.

سېلىكمەك

  • سېلىكمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① جىددىيلىكى تۈگىمەك، ئازايماق؛ شالاڭلىماق:[مىسال:] مەن ئۆينىڭ ئىشلىرى سېلىككەندىن كېيىن سىرتقا چىقتىم.[يەشمىسى:] ② بوشىماق؛ پەسەيمەك:[مىسال:] بوران بىرئاز سېلىكىپ قالغان بولسىمۇ، لېكىن قاراڭغۇ چۈشۈپ كەتكەنىدى.

سېلىم

  • سېلىم[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] بىر قېتىم سېلىشقا بولىدىغان، بىر قېتىم سېلىشقا يېتىدىغان:[مىسال:] بىر سېلىم چاي.

سېلىنچا

  • سېلىنچا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئولتۇرغاندا، ياتقاندا ئاستىغا سالىدىغان كىگىز، كۆرپە قاتارلىق نەرسىلەر.

سېلىنماق

  • سېلىنماق[يەشمىسى:] «سالماقⅡ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلارنىڭ ئۆيى خام كېسەك بىلەن سېلىنغان تار ئۈچ ئېغىز ئۆي ئىدى.

سېماسىئولوگىيە

  • سېماسىئولوگىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] تىلشۇناسلىقنىڭ سۆز ۋە سۆز-ئىبارىلەر مەنىسىنى ۋە ئۇلارنىڭ ئۆزگىرىشلىرىنى ئۆگىنىدىغان ھەم ئۇلارنى تەتقىق قىلىدىغان تارمىقى. «سېمانتىكا» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

سېمانتىكا

  • سېمانتىكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] «سېماسىئولوگىيە»گە قاراڭ.

سېمانتىكىلىق

  • سېمانتىكىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سېمانتىكىغا، سۆز مەنىسىگە ئائىت:[مىسال:] سېمانتىكىلىق ئانالىز.

سېمونت

  • سېمونت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] بىر خىل مۇھىم قۇرۇلۇش ماتېرىيالى. ئۇنى سۇ، قۇم ۋە شېغىللار بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ، بوتقا ھالىتىگە كەلتۈرگەندىن كېيىن قۇرۇتسا، يېپىشىپ ناھايىتى مۇستەھكەم تاش بولۇپ قاتىدۇ.

سېمونتلاتماق

  • سېمونتلاتماق[يەشمىسى:] «سېمونتلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سېمونتلاشماق

  • سېمونتلاشماق[يەشمىسى:] «سېمونتلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سېمونتلانماق

  • سېمونتلانماق[يەشمىسى:] «سېمونتلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۆينىڭ تاملىرى سېمونتلاندى.

سېمونتلىماق

  • سېمونتلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سېمونت بىلەن سۇۋۇماق، سېمونت ياتقۇزماق:[مىسال:] ئۇلار ئۆينى سېمونتلاپ بولدى.

سېمونتلىنىش

  • سېمونتلىنىش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بوش چۆكۈندى جىسىملارنىڭ چاپلىشىپ، قاتتىق جىنسقا ئايلىنىش جەريانى.

سېمىز

  • سېمىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① بەدىنىگە جىق ئەت قونغان، گۆشلۈك.[مىسال:] سېمىز ئادەم. سېمىز بالا.[يەشمىسى:] ② ماي ۋە گۆشى جىق، سەمرىگەن (ھايۋانلار ھەققىدە):[مىسال:] سېمىز قوي. سېمىز گۆش. سېمىز كالا.

سېمىزلىك

  • سېمىزلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېمىز ھالەت:[مىسال:] ئىلىيار خوجىنىڭ سېمىزلىكىدىن ئاتنىڭ بېلى ئېگىلىپ تۇراتتى.

سېمىزئوت

  • سېمىزئوت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سېمىز+ئوت[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] سېمىزئوت ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. ئىسسىقنى تارقىتىش، زەھەر قايتۇرۇش، ئىششىقنى ياندۇرۇش ۋە تولغاقنى داۋالاش رولىغا ئىگە.

سېنارىيە

  • سېنارىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>ئىتالىيانچە[[يەشمىسى:] كىنوچىلىقتا فىلىم ئىشلەش ئۈچۈن ئاساس بولىدىغان بەدىئىي ئەسەر:[مىسال:] كىنو سېنارىيىسى.

سېنارىيىچى

  • سېنارىيىچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېنارىيە يازىدىغان كىشى ياكى ئەدىب، سېنارىيە يازغۇچىسى.

سېنارىيىلەشتۈرمەك

  • سېنارىيىلەشتۈرمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] رومان، ھېكايە ۋە باشقا ئەسەرلەرنى سېنارىيە تەلىپىگە مۇۋاپىقلاشتۇرۇپ ئۆزگەرتمەك، سېنارىيە شەكلىگە كەلتۈرمەك:[مىسال:] روماننى سېنارىيىلەشتۈرمەك. ھېكايىنى سېنارىيىلەشتۈرمەك.

سېنارىيىلەشتۈرۈلمەك

  • سېنارىيىلەشتۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سېنارىيىلەشتۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ ئەسەر سېنارىيىلەشتۈرۈلدى.

سېنتەبىر

  • سېنتەبىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] ① بۇ قەدىمكى رىم خرىستىئانچىلىرىنىڭ كاتىۋاشلىرىدىن بىرىنىڭ نامى. ئۇ مىلادىيە كالېندارىنى تۈزۈشكە قاتناشقانلىقى ئۈچۈن بۇ ئاينى شۇنىڭ نامىدا ئاتىغان. [يەشمىسى:] ② مىلادىيە يىل ھېسابى بويىچە توققۇزىنچى ئاي.

سېنتر

  • سېنتر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تەنتەربىيە<[يەشمىسى:] ۋاسكېتبول، پۇتبول قاتارلىق توپ مۇسابىقىلىرىدا ئوتتۇرىدا ئوينايدىغان ھۇجۇمچى.

سېنتنېر

  • سېنتنېر[سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] خەلقئارا بىرلىك سىستېمىسىدىكى 100 كىلوگرامغا تەڭ بولغان ئېغىرلىق ئۆلچەم بىرلىكى.

سېنتىمېنتالىزم

  • سېنتىمېنتالىزم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>فرانسوزچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<ⅩⅧ[يەشمىسى:] ئەسىردىن كېيىنكى ياۋروپا بۇرژۇئا ئاقارتىش ھەرىكىتى جەريانىدا مەيدانغا كەلگەن بىر خىل ئەدەبىيات-سەنئەت ئىدىيىۋى ئېقىمى. ئۇنىڭدا ئىچكى ھەرىكەت، تەبىئەت مەنزىرىسى، ھېسسىيات ۋە ئىندىۋىدۇئاللىق بىلەن شەخسنىڭ روھىي ھالىتى قاتارلىقلارنى تەسۋىرلەش تەكىتلىنىدۇ.

سېنكا

  • سېنكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] گەزمال، كىيىم-كېچەك قاتارلىقلارنى بوياش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان كۆكۈچ بوياق:[مىسال:] ئۆينى ھاكلىغاندا، چىلىغان ھاكقا ئازراق سېنكا ئارىلاشتۇرۇۋەتسە ھاك ھاۋا رەڭگەئايلىنىپ، ئۆينى بەك ئاچىدۇ.

سېھىر

  • سېھىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ئەپسۇن، جادۇ:[مىسال:] سېھىر قىلماق. سېھىرنى قايتۇرماق.

سېھىرچى

  • سېھىرچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېھىر قىلغۇچى، سېھىرگەر.

سېھىرگەر

  • سېھىرگەر[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] ① ئىسىم.[يەشمىسى:] سېھىر قىلغۇچى كىشى، سېھىرچى، ئەپسۇنچى، جادۇگەر.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] مەھلىياھ قىلىدىغان، كىشىنى ئۆزىگە تارتىدىغان:[مىسال:] بۇ چاغ، بۇ ۋادىنىڭ كىشى قەلبىنى ئىختىيارسىز تارتىدىغان ئەڭ سېھىرگەر، ئەڭ گۈزەل چاغلىرىنىڭ بىرى ئىدى.

سېھىرگەرلىك

  • سېھىرگەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سېھىر قىلىش ئىشى:[مىسال:] سېھىرگەرلىك قىلماق.[يەشمىسى:] ② سېھىرگەرلەرگە خاس خاراكتېر؛ ئالدامچىلىق:[مىسال:] ئۇنىڭ كۆزىنىڭ ئىچكىرىسىدە قانداقتۇر بىر سېھىرگەرلىكنىڭ ئالامەتلىرى يوشۇرۇنۇپ تۇرىدۇ.

سېھىرلەنمەك

  • سېھىرلەنمەك[يەشمىسى:] «سېھىرلىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ سېھىرلەنگەن ئادەمدەك ياريادىن كۆزىنى ئۈزمەيتتى.

سېھىرلىك

  • سېھىرلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سېھىر قىلىنغان، سېھىرلەنگەن:[مىسال:] سېھىرلىك كالتەك.[يەشمىسى:] ② سېھرىي كۈچكە ئىگە، سېھىرلەيدىغان، مەپتۇن قىلىدىغان:[مىسال:] ئەسەت ئۇنىڭ ئەينى يىللاردىكى سېھىرلىك، لېكىن ساددا كۆزلىرىگە قارىدى.

سېھىرلىمەك

  • سېھىرلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سېھىر قىلماق، سېھىر بىلەن كۆز باغلىماق:[مىسال:] سېھىرلەپ قويماق.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئەس-ھوشىنى ئېلىپ قويماق، مەپتۇن قىلماق:[مىسال:] قىز يىگىتنى سېھىرلىۋاپتۇ.

سېھرىي

  • سېھرىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] كىشىنىڭ ئەقلى-ھوشىنى ئالىدىغان، جەلپ قىلىدىغان؛ سىرلىق:[مىسال:] سېھرىي كۈچ.

سېئولىت

  • سېئولىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. ئاساسلىق تەركىبى ئاليۇمىنلىق ناترىي سىلىكات ياكى كالتسىي سىلىكات. كۆپىنچە قاتتىق سۇنى يۇمشىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سېۋەپخانا

  • سېۋەپخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] مۇنچا.

سېۋەت

  • سېۋەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئىچىگە بىرنەرسە سېلىش ئۈچۈن، چىۋىق، سىم ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەردىن توقۇلىدىغان قاچا.

سېۋەتچى

  • سېۋەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سېۋەت توقۇيدىغان ۋە ساتىدىغان كىشى.

سېۋەتلەپ

  • سېۋەتلەپ[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] سېۋەتكە قاچىلاپ، سېۋەتكە تولدۇرۇپ، سېۋىتى بىلەن:[مىسال:] سېۋەتلەپ توشۇماق.

سېيالكا

  • سېيالكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>دېھقانچىلىق<[يەشمىسى:] يەرگە ئۇرۇق سالىدىغان ماشىنا.

سېيسمولوگىيە

  • سېيسمولوگىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] يەر تەۋرەش ۋە ئۇنىڭغا ئائىت ھادسىلەرنى تەتقىق قىلىدىغان پەن.

سېيما

  • سېيما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① قىياپەت، كۆرۈنۈش؛ چىراي، يۈز، ئوبراز:[مىسال:] ھەر قېتىم بىرەر نەتىجە قازانغىنىمدا دادامنىڭ مۆمىن ھەم مېھرىبان سېيماسى كۆز ئالدىمدا پەيدا بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② سىمۋول، ئوخشىتىلىدىغان ياكى ئوخشايدىغان نەرسە:[مىسال:] شۇڭا تاغ مەردانىلىك ھەم قەد كۆتۈرمەككە مىسال، قارىغاي، چىنار ۋە شەمشاد مەردلىككە سېيما ھەر زامان.[يەشمىسى:] ③ ئىپادە؛ ئالامەت، ئىز:[مىسال:] سەن تۇغۇلدۇڭ، مەسۇم يۈزۈڭدىن، كۆرۈنمەيدۇ ھەسرەت سېيمايىسى. سەن تۇغۇلدۇڭ قۇياش قوينىدىن، غۇنچە يەڭلىغ كۈلۈپ گوياكى.

سىئان

  • سىئان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] كاربون بىلەن ئازوتنىڭ بىرىكمىسى. رەڭسىز گاز بولۇپ، غىدىقلىغۇچى سېسىق پۇراققا ئىگە، زەھەرلىك. كۆيگەندە قوڭۇر قىزىل رەڭلىك يالقۇن چىقىرىدۇ.

سىپا

  • سىپا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بەلگە، ئالامەت، نىشان.

سىپارى

  • سىپارى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① پالما ئائىلىسىدىكى دائىم يېىشل تۇرىدىغان دەرەخ. مېۋىسىنى يېگىلى ھەم دورىغا ئىشلەتكىلى بولىدۇ. ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ ۋە مەددە قۇرتنى چۈشۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ مېۋىسى.

سىپاھ (سىپاھى)

  • سىپاھ (سىپاھى)[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] خان، پادىشاھ ياكى ئەمىرلەرنىڭ ئوردا، سارايلىرىدا خىزمەت قىلغان ئەمەلدار:[مىسال:] ھازىر ئوردىدىكى ئەلەمىي-قەلەمىي سىپاھلارنىڭ كۆپىنچىسى مەككار-خىيانەتچىلەر، ئۇلار خاننى غالىبلىقتا قويۇۋاتىدۇ.

سىپاھلىق

  • سىپاھلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىپاھلار قىلىدىغان ئىش، ھەرىكەت.

سىپايە

  • سىپايە[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] تەمكىن، ئېغىر-بېسىق، ئۆزىنى تۇتۇۋالغان؛ كەمتەر، مۇلايىم:[مىسال:] سىپايە ئادەم.

سىپايىگەر

  • سىپايىگەر[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ئۆزىنى گەپ-سۆز ۋە ھەرىكەتلەردە ئېغىر-بېسىق، سىپايە قىلىپ كۆرسىتىدىغان:[مىسال:] ئۇ سىپايىگەر بۇ زالىمنىڭ چۈمپەردىسىنى ھېچ يۈز-خاتىرە قىلماستىن يىرتىپ تاشلىغان.

سىپايىگەرلىك

  • سىپايىگەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆزىنى تۇتۇۋېلىش؛ ئېغىر-بېسىقلىق، تەمكىنلىك؛ مۇلايىملىق:[مىسال:] ئۇنىڭ مىجەزىدە ئانچە-مۇنچە سىپايىگەرلىك پەيدا بولغان بولسىمۇ، يەنىلا شۇ بۇرۇنقى ئەلگە تونۇش مال بولۇپ قالغان داڭلىق «گا سىلىڭ» ئىدى.

سىپايىلەشمەك

  • سىپايىلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ھەرىكىتى، گەپ-سۆزلىرى ۋە مۇئامىلىسى سىلىق بولماق؛ سىپايە ھالەتكە كەلمەك؛ سىپايە بولماق:[مىسال:] ئۇ بىرئاز سىپايىلەشتى.

سىپايىلىك

  • سىپايىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىپايە ھالەت:[مىسال:] سىپايىلىك بىلەن سورىماق.

سىپار

  • سىپار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] قەدىمكى ۋاقىتلاردا ئوق، نەيزە، قىلىچ قاتارلىقلارنىڭ زەربىدىن ساقلىنىش ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن بىر خىل ئەسلىھە؛ قالقان.

سىپارگەر

  • سىپارگەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىپارنى ئىشلەتكۈچى، سىپار ئىشلىتىدىغان ئادەم.

سىپارگەرلىك

  • سىپارگەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىپارنى ئەپچىل ۋە چاققان ئىشلىتىش، سىپار تۇتۇپ ئېلىشىش ئىشى:[مىسال:] مەن بىر پادىشاھنىڭ نۆۋكىرى بولۇپ، ئىشىم سپارگەرلىك ئىدى.

سىپەر

  • سىپەر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قالقان.

سىپەنچى

  • سىپەنچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئىنچىكە قوۋۇرغىنىڭ گۆشى.

سىپتا

  • سىپتا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① نېپىز، قېلىن ئەمەس، يۇپقا:[مىسال:] سىپتا قاتلانغان خەت.[يەشمىسى:] ② سىلىق، چىرايلىق:[مىسال:] سىپتا ھۈنەر قىلىدىغان ئادەم.

سىپتىلىق

  • سىپتىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىپتا بولغان خۇسۇسىيەت.

سىپۇڭ

  • سىپۇڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ياغاچ قاتارلىقلارنى كېسىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان چىشلىق تۆمۈر ئەسۋاب؛ ھەرە.

سىپىر

  • سىپىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] رەقەم.

سىپىرلىق

  • سىپىرلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىپىرى بار، رەقەملىك، رەقەم بىلەن يېزىلغان، سان بىلەن خاتىرلەنگەن:[مىسال:] سىپىرلىق بەلگە.

سىتەم

  • سىتەم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] جەبىر، جاپا، زۇلۇم؛ مۈشكۈللۈك، ئېغىرچىلىق:[مىسال:] سېنىڭ سىتەم زۇلمىڭدىن، پۈتۈن بولماي نېنىمىز، يۇرتنى تاشلاپ كەتتۇققۇ مۇشۇ چۆلگە يەتتۇققۇ

سىتەمكار

  • سىتەمكار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① كىشىگە جەبىر-زۇلۇم سالغۇچى؛ ئەزگۈچى، زالىم:[مىسال:] دەر ئىدى ئۆتمۈش سىتەمكارلار سېنى ئەيلەپ مازاق:[مىسال:] «ساز بولامدۇ بۇ قەلەندەرلەر كۆتۈرگەن بەش قۇلاق» ∥ستەمكار زامان.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] كىشىنى ئىشىق ئوتىغا مۇپتىلا قىلغۇچى، نازۇكەرەشمىلىرى بىلەن كۆيدۈرگۈچى:[مىسال:] ئەرزىگەيمۇ نالىشىم ئول كۆزى خۇمار ئالدىدا. يۈزى گۈل، سۆزى شېكەر، شوخ سىتەمكار ئالدىدا. ∥سىتەمكار يار.

سىتەمكەش

  • سىتەمكەش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] جەبىر-زۇلۇم سالغۇچى، ئازابلىغۇچى، زالىم.

سىتوپلازما

  • سىتوپلازما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>بىئولوگىيە<[يەشمىسى:] ھۈجەيرىنىڭ تەركىبىي قىسىملىرىدىن بىرى. ئۇ بىر خىل رەڭسىز، سۈزۈك ماددىدىن ئىبارەت.

سىتولوگىيە

  • سىتولوگىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>بىئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىئولوگىيىنىڭ ھۈجەيرىلەرنىڭ تۈزۈلۈشى. ھەرىكىتى، يېتىلىشى، كۆپىيىشى ۋە ھۈجەيرە تەركىبىي قىسىملىرىنىڭ رولى ھەم خىمىيىۋى خۇسۇسىيەتلىرىنى تەتقىق قىلىدىغان بىر تارمىقى.

سىجاق

  • سىجاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] سىزىق، جىجىق.

سىجىل

  • سىجىل[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] ئۈزلۈكسىز، ئۈزۈلمەي ياكى بىر-بىرىگە ئۇلاشقان ھالدا؛ ئارقىمۇئارقا، داۋاملىق:[مىسال:] سىجىل ماڭماق.

سىجىللىق

  • سىجىللىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئۈزۈلمەي داۋاملىشىدىغان ھالەت:[مىسال:] سىياسەتنىڭ مۇقىملىقى ۋە سىجىللىقى ساقلاپ قېلىنىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] جىسىملارنىڭ سىرتقى تەسىرگە قارىتا قارشىلىق قىلىش ئىقتىدارى، كۈچىنىشى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] تەسىر كۈچنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى ۋە ئاۋاز، نۇر، ئېلېكتر ھەم ماگنىت قاتارلىقلارنىڭ كۈچلۈك-ئاجىزلىقى.[يەشمىسى:] ④ [كەسىپ تۈرى:]>س ئىقتىساد<[يەشمىسى:] ئىش، ئەمگەك قاتارلىقلارنىڭ جىددىيلىك دەرىجىسى، بەلگىلىك ۋاقىت ئىچىدىكى ئەمگەك كۈچىنىڭ سەرپ قىلىنىش دەرىجىسى:[مىسال:] ئەمگەك سىجىللىقى.

سىجىماق

  • سىجىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] جىجىماق.

سىدام

  • سىدام[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① تۈكسىز، يېڭى چۈشۈرۈلگەن؛ سىلىق:[مىسال:] سىدام باش.[يەشمىسى:] ② ئۈستىگە ھېچ نەرسە رر ھەققىدە):[مىسال:] ئۇ ئۇچىسىغا سىدام قىزىل كۆڭلەك كىيىۋالغانىدى.

سىداملاشتۇرماق

  • سىداملاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سىداملاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىداملاشماق

  • سىداملاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] رەڭ جەھەتتىن بىر خىللاشماق، سىدام ھالەتكە كەلمەك؛ سىلىقلاشماق:[مىسال:] موماينى كۈنسېرى قېرىلىق بېسىپ، بەللىرى مۈكچىيىپ ئاق سانجىلغان چاچلىرى سىداملىشىشقا باشلىدى.

سىدىر

  • سىدىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] كونىرىغان سۆز.[يەشمىسى:] ۋاڭلىق تۈزۈمدە ئىگىسىز يەرلەرنى ۋاڭ تەرىپىدىن ئىجارىگە بېرىپ، ئىجارە ھەققىنى يىغىش، باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولغان كىشى.

سىرⅠ

  • سىرⅠ[سۆز تۈركۈمى:] تەقلىد سۆز.[يەشمىسى:] بەدەننىڭ مەلۇم قىسمىنىڭ مەلۇم بىر تەسىر تۈپەيلىدىن يىڭنە سانجىغاندەك بىر خىل ئاغرىش ھالىتى.

سىرⅡ

  • سىرⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① باشقىلاردىن مەخپىي تۇتىلىدىغان، ئۆزىگىلا مەلۇم، ئۆزگىلەرگە نامەلۇم بولغان ئىش-ھەرىكەت، نەرسە؛ مەخپىيەتلىك:[مىسال:] دوست بول سىرىنى بىلىپ (ماقال).[يەشمىسى:] ② تېخى ئېچىلمىغان، ئېنىقلانمىغان، ئىنسانىيەت تېخى بىلىپ يېتەلمىگەن نەرسە، خۇسۇسىيەت، ئالاھىدىلىك:[مىسال:] ئاشۇ قۇملۇقلارنىڭ ئاستىدا دۇنيا مەدەنىيىتىنىڭ سىرىنى ئاچىدىغان ئالتۇن ئاچقۇچلار كۆمۈلۈپ ياتىدۇ.

سىرⅢ

  • سىرⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مىنېرال بوياق، ئەلىپماي ۋە سىمولا قاتارلىقلاردىن ئىشلىنىدىغان، نەرسىلەر يۈزىگە سۈركەش ئارقىلىق چىرىشتىن مۇداپىئەلەنگىلى ۋە پارقىراقلىقىنى ئاشۇرغىلى بولىدىغان بىر خىل بوياق.

سىرىڭ چۈشۈپ كېتەمدۇ

  • سىرىڭ چۈشۈپ كېتەمدۇ[يەشمىسى:] «ئۇپراپ، كىچىكلەپ كېتەمسەن» دېگەن مەنىدىكى ئەيىبلەش سۆزى:[مىسال:] قاراپ تۇرماي ئالە كەتمەننى، ئازراق ئەمگەك قىلغانغا سىرىڭ چۈشۈپ كېتەمدۇ

سىراجⅠ

  • سىراجⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] «سىراج تام»غا قاراڭ.

سىراج تام

  • سىراج تام[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] ئۆگزىلەرنى قاشالاش ياكى بىر-بىرىدىن ئايرىش مەقسىتىدە خىشنى يانتۇ قىلىپ قوپۇرۇلىدىغان تار ھەم پاكارراق تام.

سىراجⅡ

  • سىراجⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] جىگدە يېلىمى بىلەن ئوت ئۇرۇقىدىن ياسالغان شىلىم، مۇلغۇي.

سىر-ئەسرار

  • سىر-ئەسرار[يەشمىسى:] ھەممە سىرلار، مەخپىيەتلىكلەر:[مىسال:] گەرچە بۇ نەرسىلەر ئۇنى ئاجايىپ ھەيران قالدۇرغان بولسىمۇ، ئەمما ئۇ بۇنىڭ سىر-ئەسرارلىرى بىلەن ھېسابلىشىپ ئولتۇرمىدى.

سىرت

  • سىرت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئۆي، ھويلا قاتارلىق مەلۇم قورشاۋدىكى دائىرىنىڭ تاشقىرىسى، تالا، تالا-تۈز:[مىسال:] ئۆي سىرتى. مەھەللە سىرتى. شەھەر سىرتى.[يەشمىسى:] ② ئۆزى تۇرۇۋاتقان جايدىن باشقا چەت، ياقا جاي:[مىسال:] سىرتقا چىقماق.[يەشمىسى:] ③ چەت دۆلەت، چەت ئەل:[مىسال:] سىرتقا ئىشىكنى ئېچىۋېتىش.[يەشمىسى:] ④ مەلۇم گۇرۇپپا ياكى ئۇيۇشما، تەشكىلات قاتارلىقلارنىڭ ئىچىگە كىرمىگەن، قارمىقىدا بولمىغان ئادەم ۋە باشقىلار:[مىسال:] پارتىيە سىرتىدىكى زاتلار.[يەشمىسى:] ⑤ ئەتراپتىكى مۇھىت، بوشلۇق (ئادەمگە نىسبەتەن):[مىسال:] ئۈنىنى سىرتقا چىقارماق.[يەشمىسى:] ⑥ بىرەر نەرسىنىڭ تاشقى يۈزى، كۆرۈنۈشى، قىياپىتى:[مىسال:] كىتابنىڭ سىرتى.[يەشمىسى:] ⑦ [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] جىسىم گىرۋىكى ياكى بوشلۇقتىكى ئەگرى سىزىقنىڭ بەلگىلىك شەرت بويىچە ھەرىكەتلىنىش ترايېكتورىيىسى. مەسىلەن، شار سىرتى. سىلىندىر سىرتى قاتارلىقلارغا ئوخشاش.⑧ قوي، كالا قاتارلىق ھايۋانلارنىڭ ئومۇرتقا قىسمى:[مىسال:] سىرت گۆشى.[يەشمىسى:] ⑨ چىقىش كېلىشتىكى سۆزلەر بىلەن بىللە كېلىپ «باشقا»، «تاشقىرى» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئۇ يۇقىرىقى مەزمۇنلارغا ئىگە بولۇشتىن سىرت، تېخىمۇ كەڭ بىر مەنىگە، يەنى ئىلىم-پەن بىلەن ئۆزىنى قوراللاندۇرۇش دېگەن مەنىگىمۇ ئىگە.

سىرتاردۇش

  • سىرتاردۇش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>تارىخ<[يەشمىسى:] قەدىمكى تۈركلەرنىڭ بىر قەبىلىسىنىڭ نامى.

سىرتتىن

  • سىرتتىن[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] ① تاشقى يۈزىدىن، بىر چېتىدىن، تېشىدىن:[مىسال:] سىرتتىن ئۇرۇنغان چەمبەر. سىرتتىن ئۇرۇنغان كۆپ تەرەپلىك.[يەشمىسى:] ② تاشقىي كۆرۈنۈشىگە قارىغاندا، ئەپتىدىن، زاھىرەن:[مىسال:] ئۇ سىرتتىن باتۇردەك كۆرۈنگىنى بىلەن، ئەمەلىيەتتە ناھايىتى توخۇ يۈرەك بىرنېمە ئىدى.[يەشمىسى:] ③ غايىبانە:[مىسال:] بىز سىرتتىن تونۇشىمىز.[يەشمىسى:] ④ غەيرىي رەسمىي ئەزا ياكى ۋەكىل سۈپىتىدە:[مىسال:] سىرتتىن قاتناشماق. سىرتتىن ئاڭلىماق.[يەشمىسى:] ⑤ ئوقۇش يۇرتىغا قاتنىماي:[مىسال:] سىرتتىن ئوقۇش.[يەشمىسى:] ⑥ ئۆزى يوق يەردە، ئۆزىگە بىلدۈرمەي، ئارقىسىدىن:[مىسال:] مېنى سىرتىمدىن ئەزا قىلىپ قويغانىكەن.

سىرتقى

  • سىرتقى[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① تاشقى، سىرت تەرىپىدىكى؛ سىرت تەرەپكە جايلاشقان، سىرت تەرەپكە ئورۇنلاشتۇرۇلغان:[مىسال:] ئۇ بۇ شەخسنى پەقەت سىرتقى قىياپىتىدىنلا بىلەتتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] باشقا، بۆلەك (ۋاقىت ھەققىدە):[مىسال:] سىزنىڭ ئىشتىن سىرتقى چاغلاردا ئىسكىرىپكا مەشىق قىلىشىڭىز، سەنئەتنى سۆيگەنلىكىڭىز.

سىرتلان

  • سىرتلان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] سۈت ئەمگۈچى ھايۋان. سىرتقى شەكلى ئىتقا ئوخشايدۇ.

سىرتلىماق

  • سىرتلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سويۇلغان پۈتۈن قوينى بەل ئومۇرتقىسى بويلاپ تەڭ ئىككىگە بۆلمەك.

سىرتماق

  • سىرتماق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئارغامچا ۋە شۇ قاتارلىق نەرسىلەرنىڭ ئۇچ تەرىپىدىن يۇمىلاق ھەم سىيرىلىدىغان قىلىپ چىگىپ تەييارلانغان، مەلۇم بىرنەرسە ھالقا ئىچىگە كىرگەندە، يەنە بىر ئۇچىدىن تارتسا، شۇ نەرسە بوغۇلۇپ قالىدىغان قۇرۇلما. [يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تۇزاق، يامان نىيەت، يامان مەقسەت بىلەن كولانغان ئورا:[مىسال:] مەخسۇت بەگ بۇ سىرتماققا چۈشۈرۈۋالدىمۇ بولدى[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئاسارەت، ئىسكەنجە، زۇلۇم:[مىسال:] مۇستەملىكىچىلىك سىرتمىقى ئۇلارنى مىدىرلىيالماس قىلىپ قويدى.

سىرتماقلىماق

  • سىرتماقلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىرتماققا كىرگۈزۈپ، سىرتماق بىلەن بوغۇپ تۇتماق، سىرتماق سالماق.

سىرتىق

  • سىرتىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۇچۇر، خەۋەر، ئىز-دېرەك:[مىسال:] ئۇنىڭ تېخىچە سىرتىقى يوق تۇرىدۇ.

سىرتىقچى

  • سىرتىقچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] خەۋەرچى.

سىرچى

  • سىرچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆي جاھازىلىرى قاتارلىق نەرسىلەرنى سىرلايدىغان ئادەم.

سىرچىلىق

  • سىرچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆي-جاھازىلىرى قاتارلىق نەرسىلەرنى سىرلاش ئىشى، سىرلاش كەسپى.

سىرداش

  • سىرداش[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئۆزئارا سىردىشىدىغان، كۆڭلىدىكى سىرلىرىنى، دەرد-ئەلەم ياكى ئارزۇ-ئۈمىد، ھېس-تۇيغۇلىرىنى دېيىشىدىغان كىشىلەر؛ دوست، ئاغىنە. [يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] كۆڭلىدىكى سىرلىرىنى ئۆزئارا دېيىشىدىغان؛ بىر-بىرىنىڭ كەچۈرمىشلىرى ۋە سىرلىرىنى بىلىشىدىغان، ناھايىتى يېقىن:[مىسال:] ئەتىسى مەلىكە بىرقانچە سىرداش ئادەملىرىنى ئېلىپ چايغا كەپتۇ.

سىرداشلىق

  • سىرداشلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] يېقىنچىلىق:[مىسال:] ئۇ ماڭا سىرداشلىق قىلىپ غېمىمنى خېلى يېنىكلەتتى.

سىرداشماق

  • سىرداشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئۆزئارا كۆڭۈل سىرلىرىنى ئېيتىشىپ پاراڭلاشماق، مۇڭداشماق:[مىسال:] ئۆزئارا سىرداشماق.

سىرغا

  • سىرغا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇلاققا سالىدىغان ھالقا.

سىرغانچۇق

  • سىرغانچۇق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىيرىلىپ قولدا توختىمايدىغان، تۇتقىلى بولمايدىغان سىلىق نەرسە؛ تۇتۇق بەرمەيدىغان ئادەم.

سىرغىتماق

  • سىرغىتماق[يەشمىسى:] «سىرغىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ كىچىك بىر ئەسكى ماي قاچىسىغا كونا مايلارنى سىرغىتىۋېلىپ بىر تەرەپ چاق ئوقىنى پاكىز تازىلىدى.

سىرغىلىق

  • سىرغىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇلاقنىڭ پەست قىسمىدىكى ھالقا تاقىلىدىغان يۇمشاق يېرى.

سىرغىم

  • سىرغىم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>سۈ<[يەشمىسى:] يامغۇر سۈيىنىڭ پارلىنىپ، سىڭىپ ۋە توسۇلۇپ قالغاندىن كېيىنكى قىسمىنىڭ يەر بېغىرلاپ سىرغىپ ئېقىشى. يەر ئۈستىدىكىسى «يەر سىرغىمى»، يەر ئاستىدىكى «يەر ئاستى سىرغىمى» دەپ ئاتىلىدۇ.

سىرغىماق

  • سىرغىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ناھايىتى ئاز مىقداردا ئاستا-ئاستا سارقىماق، سارقىپ ئاقماق:[مىسال:] زەيتۇنەمنىڭ كۆز چاناقلىرىدىن چىققان ياش تامچىلىرى مەڭزىنى بويلاپ تۆۋەنگە سىرغىدى.[يەشمىسى:] ② سىيرىلماق:[مىسال:] تۇتتى قىزنى نەچچە، تۇتتىيۇ ئەمما، قوللىرىدىن ئاجرار ئىدى سىرغىپ بېلىقتەك.

سىرقىتماق

  • سىرقىتماق[يەشمىسى:] «سىرقىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىرقىراتماق

  • سىرقىراتماق[يەشمىسى:] «سىرقىرىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] سېنىڭ ھەربىر قېتىم ماڭا بىچارىلەرچە غەمكىن مۆلدۈرلەپ قارىشىڭ يۈرىكىمنى ئېچىشتۇرۇپ، گويا ئامبۇر بىلەن قىسقاندەك سىرقىرىتىپ ئۆتىدۇ.

سىرقىراشماق

  • سىرقىراشماق[يەشمىسى:] «سىرقىرىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] شاھنىڭ سۆزى بىلەن تەڭ ئۇلارنىڭ يۈرەكلىرى سىرقىرىشىپ، پۇت-قوللىرى ماغدۇرسىزلىنىپ، نەپەسلىرى قىيىنلىشىپتۇ.

سىرقىرىماق

  • سىرقىرىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سىر-سىر» قىلماق، «سىر-سىر» قىلىپ ئاغرىماق:[مىسال:] ئۇينىڭ مۈڭگۈزىگە ئۇرسا، تۇيىقى سىرقىرايدۇ (ماقال).

سىركا

  • سىركا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تۆمۈرچىلىك دۇكانلىرىنىڭ ئوچىقى.

سىركەⅠ

  • سىركەⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] پىتنىڭ تۇخۇمى.

سىركەⅡ

  • سىركەⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] كۆك ئۈزۈم سۈيىنى ئېچىتىپ تەييارلىنىدىغان، پۇرىقى كۈچلۈك بىر خىل سۇيۇقلۇق.

سىركەⅢ

  • سىركەⅢ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئاچچىقسۇ.

سىركون

  • سىركون[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر خىل مىنېرال. رەڭگى قوڭۇر سېرىق، قوڭۇر ياكى رەڭسىز. ئالماس پارقىراقلىقىغا ئىگە. قاتتىقلىقى 7 — 8، سېلىشتۇرما ئېغىرلىقى 7 — 4.

سىركونىي

  • سىركونىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى . (Zirkonium)Zr سىركونىي ۋە تورىينىڭ ماگنىيدىكى قېتىشمىلىرى يېنىك، يۇقىرى تېمپېراتۇرا ۋە چىرىتىشكە چىداملىق بولۇپ، ئۇنىڭدىن ئۇچۇش ئەسۋابلىرىنىڭ سىرتقى قاپلىرىنى ئىشلىگىلى بولىدۇ.

سىركۇل

  • سىركۇل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[يەشمىسى:] چەمبەر، چېرتيوژ، سخېما قاتارلىقلارنى سىزىش ياكى ئۇلارنى ئۆلچەش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئىككى پۇتلۇق بىر خىل ئەسۋاب، پەركا.

سىركىچىⅠ

  • سىركىچىⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كۆك ئۈزۈم قاتارلىقلارنىڭ سۈيىدىن سىركە ياسايدىغان ۋە شۇنى ساتىدىغان كىشى:[مىسال:] ئۇ بېرىپ سىركىچىدىن سىركە ئەكىلىپتۇ. ∥ تۆت كوچىدىكى سىركىچى ئايالدىن ئالدىم، دەپتۇ بالىلارنىڭ بىرى.

سىركىچىلىك

  • سىركىچىلىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىركە ياساش ئىشى، كەسپى:[مىسال:] ئۇ كۈندىلىك تۇرمۇش ئېھتىياجىنى ئاشۇ سىركىچىلىك قىلىپ تاپقان ئازغىنە كىرىمى بىلەن قامدايدىكەن.

سىرلاتماق

  • سىرلاتماق[يەشمىسى:] «سىرلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] پۇلىمىز بولسا بىزمۇ ئىشىك-دېرىزىلەرنى سىرلىتىۋالساق تولىمۇ ياخشى بولاتتى.

سىرلاشماق

  • سىرلاشماق[يەشمىسى:] «سىرلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئۆي-جاھازلىرىنى سىرلىشىپتۇ.

سىرلاقلىق

  • سىرلاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەلۇم رەڭدىكى سىر بىلەن سىرلاپ قويۇلغان، سىرلانغان:[مىسال:] يامۇلنىڭ ياغاچلىرى قىزىل سىردا سىرلاقلىق. مېنى باققان بەش يايى ئۈرۈمچىدە سولاقلىق.

سىرلانماق

  • سىرلانماق[يەشمىسى:] «سىرلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئەختەمباينىڭ دەرۋازىسى يېشىل سىر بىلەن سىرلانغانىدى.

سىرلىقⅠ

  • سىرلىقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① قانداقتۇر بىر سىر يوشۇرۇنغان، مەلۇم سىرى بار، مۆجىزىلىك:[مىسال:] سىرلىق قارىماق.[يەشمىسى:] ② باشقىلاردىن سىر تۇتۇلغان ياكى باشقىلار بىلىپ قالسا بولمايدىغان؛ مەخپىي، يوشۇرۇن:[مىسال:] سىرلىق سۆھبەت.[يەشمىسى:] ③ سىرىنى بىلىپ بولغىلى بولمايدىغان؛ ناھايىتى ھەيۋەتلىك:[مىسال:] سىرلىق ئادەم.

سىرلىقⅡ

  • سىرلىقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىرلانغان، يۈزىگە تەكشى سىر سۈرتۈلگەن، سىر بىلەن بويالغان:[مىسال:] سىرلىساڭ سىرلىق ئاياق، سىرلىمىساڭ ئىتقا يالاق (ماقال).

سىرلىقلاشتۇرماق

  • سىرلىقلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سىرلىقلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] شىر ئۇسسۇلى كېيىنچە خانلىق سەلتەنىتىنى سىرلىقلاشتۇرۇش قىياپىتىنى ئالغان.

سىرلىقلاشماق

  • سىرلىقلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىرلىق تۈس ئالماق، كىشىلەر سىرى ياكى مەخپىيىتىنى ئاسانلىقچە بىلەلمەيدىغان ھالغا كەلمەك:[مىسال:] «پەرىزات خېنىم» مازىرى بارغانچە سىرلىقلاشتى، دېدى ئېلىقۇل.

سىرلىماق

  • سىرلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىر بەرمەك، سىر بىلەن بويىماق:[مىسال:] ئىشىك سىرلىماق. دېرىزە سىرلىماق.

سىز

  • سىز[سۆز تۈركۈمى:] ئالماش.[يەشمىسى:] كىشىلىك ئالماشⅡشەخس بىرلىك شەكلىنىڭ سىپايە تۈرى، يەنى «سەن»نىڭ سىپايىلىك بىلەن ئېيتىلىشى.

سىزدۇرماق

  • سىزدۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سىزماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ رەسىمنى چەت ئەلدىن كەلگەن رەسسام دوستۇمغا سىزدۇردۇم.

سىزغۇ

  • سىزغۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىيىم پىچقاندا، رەخت ئۈستىگە سىزىق سىزىش ياكى ئىز چىقىرىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان بۇيۇم.

سىزغۇچ

  • سىزغۇچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئەينەك، تۆمۈر، ياغاچ ياكى شۇ قاتارلىق نەرسىلەردىن تۈپتۈز ھەم بەلگىلىك ئۇزۇنلۇقتا ياسالغان، سىزىق سىزغاندا پايدىلىنىدىغان بۇيۇم.

سىزلام

  • سىزلام[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاناسىل ئەزا كېسەللىكلىرىنىڭ بىر خىلى. ئالامەتلىرى: كېسەلگە گىرىپتار بولغان كىشىنىڭ پات-پاتلا سىيگۈسى كېلىدۇ. ئەمما سۈيدۈك بىر-ئىككى تېمىمدىن ئارتۇق كەلمەيدۇ ھەم سىيگەندە تاناسىل ئەزا كۆيۈشۈپ قاتتىق ئاغرىپ، ئادەم بەك قىينىلىدۇ.

سىزلەشمەك

  • سىزلەشمەك[يەشمىسى:] «سىزلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلارنىڭ بىر-بىرىنى سىزلىشىپ نوقۇشۇشلىرى ئادەمنىڭ بىرئاز غىدىقىنى كەلتۈرەتتى.

سىزلىمەك

  • سىزلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] قارشى تەرەپنى «سىز» دەپ سۆزلىمەك:[مىسال:] غۇپۇرئاخۇن دۈيجاڭنى ھۆرمەت قىلىپ دائىم سىزلەيتتى.

سىزماⅠ

  • سىزماⅠ[يەشمىسى:] ①[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىزىلغان، سىزىپ چىقىرىلغان:[مىسال:] سىزما سۈرەت.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قول بىلەن سىزىپ ئىشلەنگەن رەسىم ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر:[مىسال:] قەغەز يۈزىدىكى سىزمىلار ئاددىي كۆرۈنسىمۇ، ھەر ھالدا كىشىگە بەلگىلىك زوق بېرەتتى.

سىزماⅡ

  • سىزماⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] توغان، سۇ تۇرۇبىسى قاتارلىق نەرسىلەرنىڭ سۇ ئاز-ئازدىن سىزىپ چىقىپ تۇرىدىغان يېرىقى.

سىزماقⅠ

  • سىزماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سىزىق تارتماق، سىزىق چىقارماق، سىزىق پەيدا قىلماق:[مىسال:] ئەنۋەر ئۆزى ئاستىغا سىزىپ قويغان قۇرلارنى ئوقۇشقا باشلىدى.[يەشمىسى:] ② سىزىقلار ۋاسىتىسى بىلەن قەغەز، تاختايغا ئوخشاش نەرسىلەرگە شەكىل چۈشۈرمەك، تەسۋىرلىمەك:[مىسال:] ئۇ قوشۇمچە ئىشلەپچىقىرىش ئەترىتىگە بېرىپ، قول ھارۋىلىرىنى لايىھىلەپ، ئۇنىڭ چېرتيوژىنى سىزدى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] كۆرسەتمەك، كۆرسىتىپ بەرمەك (يول، جەريان، چارە، تەدبىر قاتارلىقلار ھەققىدە):[مىسال:] باشقىلار سىزغان يولدا ماڭماق.

سىزماقⅡ

  • سىزماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئاستا، ئاز-ئازدىن قىسىلىپ، سىرغىپ چىقماق، سىرغىماق:[مىسال:] توغان ئاستىدىن سىزىپ چىقىۋاتقان سۇغا ئۈچ كۈنگىچە كىشىلەر دىققەت قىلمىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] جۈدىمەك، ئورۇقلىماق؛ ھالسىراپ كۈچىدىن كەتمەك:[مىسال:] دەردمەن ئانا ھىجران قايغۇسىدا پۇچىلىنىپ، كۈندىن كۈنگە سىزىپ قۇرۇپ، تۇيۇقسىز قازا تاپتى.

سىزمىچىلىق

  • سىزمىچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سۈرەت، لايىھە ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەرنى سىزىش ئىشى، كەسپى ياكى سەنئىتى.

سىزمىخانا

  • سىزمىخانا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] چېرتيوژ سىزىش ئۈچۈن مەخسۇس تەييارلانغان ئۆي.

سىزىشماق

  • سىزىشماق[يەشمىسى:] «سىزماقⅠ» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئەل ئىچىدىكى كاتتا رەسساملارنىڭ ھەممىسى ئىككى پارچىدىن رەسىم سىزىشىپتۇ.

سىزىق

  • سىزىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① يازىدىغان، سىزىدىغان ياكى يۇقىدىغان نەرسىلەر قالدۇرغان ئىنچىكە ئىز:[مىسال:] ئۇزۇن سىزىق. قىسقا سىزىق.[يەشمىسى:] ② شۇ خىل شەكىلدىكى يول، ئىز؛ قورۇق:[مىسال:] رەختنىڭ سىزىقلىرى. قول ئالىقىنىنىڭ سىزىقلىرى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بىر نۇقتىنىڭ خالىغانچە سىلجىشىدىن ھاسىل بولغان گېئومېتىرىيىلىك شەكىل:[مىسال:] تۈز سىزىق. ئەگرى سىزىق. گورىزونتال سىزىق. سۇنۇق سىزىق.[يەشمىسى:] ④ ئىككى نۇقتىنى تۇتاشتۇرىدىغان ياكى ئومۇمەن مەلۇم نۇقتىلار ئارقىلىق ئۆتكەن قىياسەن لىنىيە:[مىسال:] ئېكۋاتور سىزىقى. ئۇپۇق سىزىقى.[يەشمىسى:] ⑤ مەلۇم ئىش ياكى نەرسىنىڭ چېگرىسى، دائىرىسىنى ئايرىپ كۆرسەتكۈچى چەك؛ بەلگىلىمە:[مىسال:] چېگرا سىزىقى. نومۇر سىزىقى.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] يول؛ پىلان؛ كۆرسەتمە، تاپشۇرۇق:[مىسال:] سىزىقتىن چىقماسلىق.[يەشمىسى:] ⑦ [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] تىنىش بەلگىلىرىدىن بىرى، يەنى رولى ئاساسەن تىرناققا ئوخشاپ كېتىدىغان بىر خىل ئىزاھ بەلگىسى. كۆپىنچە ئىزاھ، بايان، چەك مەنىلىرىنى ئىپادىلەش ئۈچۈن قوللىنىلىدۇ. ئادەتتە «» بەلگىسى ئارقىلىق ئىپادە قىلىنىپ، سىزىقچىدىن ئۇزۇنراق تارتىلىدۇ.

سىزىقچە

  • سىزىقچە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① قىسقا سىزىق.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] تىنىش بەلگىلىرىدىن بىرى، يەنى يېرىم قوشۇپ يېزىش بەلگىسى. ئاساسەن جۈپ سۆز ئارىسىغا، بوغۇم ئاخىرىغا ۋە رەقەم بىلەن ئىپادىلەنگەن دەرىجە سانلاردىن كېيىن قويۇلىدۇ. ئادەتتە «» بەلگىسى بىلەن ئىپادە قىلىنىپ، سىزىقتىن قىسقىراق تارتىلىدۇ.

سىزىقسىز

  • سىزىقسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىزىقى يوق، سىزىق سىزىلمىغان، سىزىق تارتىلمىغان:[مىسال:] سىزىقسىز قەغەز. سىزىقسىز كارتۇچكا.

سىزىقلىق

  • سىزىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① سىزىقى بار، سىزىق سىزىلغان، سىزىق چىقىرىلغان؛ سىزىپ قويۇلغان:[مىسال:] مۇئەللىم ئۆز ئەكسىنىڭ دوسكىغا سىزىقلىق تۇرغانلىقىنى خېلى ئۇزۇندىن كېيىن كۆردى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] مەلۇم سىزىق بويلاپ سادىر بولىدىغان:[مىسال:] سىزىقلىق كېڭىيىش.

سىزىلماق

  • سىزىلماق[يەشمىسى:] «سىزماقⅠ» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] رەسىم چوڭ ھەم ئاجايىپ رەڭدار قىلىپ سىزىلغانىدى.

سىستېما

  • سىستېما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① تەركىبىي قىسىملارنىڭ ئۆزئارا ئورگانىك باغلىنىپ، پىلانلىق رەۋىشتە جايلىشىشىغا ئاساسلانغان تەرتىپ:[مىسال:] ماددا سىستېمىسى. تىل سىستېمىسى.[يەشمىسى:] ② ئوخشاش تىپتىكى شەيئىلەرنىڭ مەلۇم مۇناسىۋەتتە تەشكىللىنىشى ئارقىلىق شەكىللەنگەن پۈتۈنلۈك.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>بىئولوگىيە<[يەشمىسى:] كلاسسىفىكاتسىيە.[يەشمىسى:] ④ [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] بىرەر تەلىماتقا ئاساس بولىدىغان قائىدىلەر، كۆز قاراشلار ۋە پرىنسىپلار يىغىندىسى.[يەشمىسى:] ⑤ بىرەر ئىشنىڭ مېتودلىرى ۋە تەرتىپ-ئۇسۇللىرىنىڭ يىغىندىسى:[مىسال:] داۋالاش سىستېمىسى.[يەشمىسى:] ⑥ ئومۇمىي بەلگىلىرىگە قاراپ بىرلەشتۈرۈلگەن ئېلېمېنتلار، بىرلىكلەر گۇرۇپپىسى:[مىسال:] ئۆلچەم بىرلىكلىرى سىستېمىسى.[يەشمىسى:] ⑦ ئۆزئارا مۇناسىۋەتلىك بولغان قىسىملاردىن، ئېلېمېنتلاردىن تەركىب تاپقان پۈتۈنلۈك:[مىسال:] قۇياش سىستېمىسى.[يەشمىسى:] ⑧ ۋەزىپىلىرىگە قاراپ ياكى تەشكىلىي جەھەتتىن بىر پۈتۈن گەۋدە بولۇپ ئۇيۇشقان مۇئەسسەسەلەر يىغىندىسى:[مىسال:] خەلق مائارىپى سىستېمىسى.[يەشمىسى:] ⑨ بىر مەقسەت ئۈچۈن بەلگىلەنگەن ئۈسكۈنە، ماشىنا، مىخانىزم ۋە شۇ قاتارلىقلاردىن تەركىب تاپقان يىرىك تېخنىكىلىق قۇرۇلما:[مىسال:] ئىسسىتىش سىستېمىسى.[يەشمىسى:] 01 بىرەر ئىشنى تەشكىل قىلىش ياكى ئەمەلگە ئاشۇرۇش فورمىسى:[مىسال:] سايلام سىستېمىسى.[يەشمىسى:] 11 ئىجتىمائىي تۈزۈم، ئىجتىمائىي قۇرۇلۇش فورمىسى:[مىسال:] سوتسىيالىستىك سىستېما.21 .[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] يەر قاتلاملىرىنىڭ سېرىيىدىن بىر دەرىجە يۇقىرى، گۇرۇپپىدىن بىر دەرىجە تۆۋەن تۇرىدىغان ئاساسىي دەۋر قاتلام بىرلىكى.31 .[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر قاتار ئېلېمېنتلارنىڭ مۇقىم بىرلەشكەن گەۋدىسى.

سىستېمىسىز

  • سىستېمىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىستېمىسى يوق، سىستېمىغا چۈشمىگەن، رەتسىز، قالايمىقان:[مىسال:] بىمەنە، سىستېمىسىز گەپلەرنى سۆزلەۋەرمەڭ ئەپەندىم، ھازىر سىزنىڭ ئۇنداق سۆزلىرىڭىزنى ئاڭلاشقا ۋاقىت يوق.

سىستېمىسىزلىق

  • سىستېمىسىزلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىستېمىسى بولمىغان، سىستېمىغا چۈشمىگەن ھالەت؛ رەتسىزلىك، قالايمىقانلىق.

سىستېمىلاشتۇرماق

  • سىستېمىلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سىستېمىلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ئۆز ھاياتىدا كۆرگەن-بىلگەنلىرى ئاساسىدا ئۆز كۆزقاراشلىرىنى سىستېمىلاشتۇرۇپ، ئۆزىنىڭ مەشھۇر ئەسىرىنى يېزىپ چىقتى.

سىستېمىلاشتۇرۇلماق

  • سىستېمىلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سىستېمىلاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىستېمىلاشماق

  • سىستېمىلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] بەلگىلىك تەرتىپ، قائىدىگە چۈشمەك، سىستېما ھالىتىگە كەلمەك (پىكىر-قاراش ياكى مەلۇم ئىش پائالىيەت ھەققىدە).

سىستېمىلىق

  • سىستېمىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مۇئەييەن سىستېمىغا ئاساسلانغان، تەرتىپلىك، قانۇنىيەتلىك:[مىسال:] بىز ئۇيغۇرلار ناخشا-مۇزىكىغا باي، لېكىن بىزدە تېخى مۇزىكا ئىلمىنى سىستېمىلىق ئۆگەنگەنلەر ناھايىتىمۇ ئاز.

سىغارلىق

  • سىغارلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىغىدىغان، مۇۋاپىق؛ جايىدا:[مىسال:] تەنقىد سەمىمىي، يوللۇق، ئەقىلگە سىغارلىق بولسۇن.

سىغداشماق

  • سىغداشماق[يەشمىسى:] «سىغدىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ۋاڭغا خام خىيالدا بولغانلار ئالدىغىراق سۈرۈلۈپ، بىر-بىرىنى سىغدىشىپ سېپىلغا يېقىنلاشتى.

سىغدالماق

  • سىغدالماق[يەشمىسى:] ① «سىغدىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] چەتكە سىغدالماق.[يەشمىسى:] ② «سىغدىماق»پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئابلەق ئارىغا كىرىپ ناھايىتى تەستە سىغدىلىپ ئولتۇردى.

سىغدۇرماق

  • سىغدۇرماق[يەشمىسى:] «سىغماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى: دەردنى ئىچىگە سىغدۇرماق.

سىغدۇرۇلماق

  • سىغدۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سىغدۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] تۆت كارىۋاتلىق بۇ ئۆيگە مىڭبىر جاپادا يەنە بىر كارىۋات سىغدۇرۇلۇپ يېڭى كەلگەن «مېھمان» ئۈچۈن ئورۇن راسلاندى.

سىغدىماق

  • سىغدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئىتتىرىپ تېخىمۇ يېقىنلاشتۇرماق، زىچلاشتۇرماق، قىستىماق:[مىسال:] بۇ ساندۇققا سىغدىساڭ خېلى كۆپ كىيىم پاتىدۇ.

سىغماق

  • سىغماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① مەلۇم بىر دائىرە ئىچىگە ئورۇنلاشماق، جايلاشماق، پاتماق:[مىسال:] بەش قول ئېغىزغا سىغماس (ماقال). * ئىككى قىلىچ بىر غىلاپقا سىغماس (ماقال).[يەشمىسى:] ② مۇۋاپىق، ئۇيغۇن، ماس، لايىق كەلمەك:[مىسال:] سۆز قىل سىغار يەرگە، سۇنى سەپ سىڭەر يەرگە (ماقال).[يەشمىسى:] ③ ياراشماق، ماس كەلمەك (كىيىم-كېچەك ھەققىدە):[مىسال:] كۈل رەڭ كىيىملەر ساڭا تازا سىغمايدىكەن، ئەڭ ياخشىسى سەن قارا رەڭلىك رەختتىن كىيسەڭ بولغۇدەك.

سىغىشتۇرماق

  • سىغىشتۇرماق[يەشمىسى:] «سىغىشماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىغىشلىق

  • سىغىشلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىغىدىغان، مۇۋاپىق كېلىدىغان؛ يارىشىدىغان، يارىشىملىق:[مىسال:] سىغىشلىق گەپ.

سىغىشماق

  • سىغىشماق[يەشمىسى:] ① «سىغماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كەڭ ئېتىزلار ئوخشاپ قالدى دېڭىزغا، دېھقانلارنىڭ داستىخىنى كەڭ بۈگۈن. يىگىت-قىزلار سىغىشمايدۇ ئېتىزغا، ئەر-ئاياللار ئىش-ئەمگەكتە تەڭ بۈگۈن.[يەشمىسى:] ② چىقىشماق، كېلىشمەك، ئوبدان مۇناسىۋەتتە ئۆتمەك:[مىسال:] ئۇلار بىلەن سىغىشىپ ئۆتتۇق.

سىغىم

  • سىغىم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەلۇم مىقداردىكى نەرسىنى سىغدۇرۇپ كېتەلەيدىغان قابىلىيەت، ئىچكى ھەجىم.

سىغىمچان

  • سىغىمچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مەلۇم مىقداردىكى نەرسىنى سىغدۇرالايدىغان، بەلگىلىك سىغىمى بار.

سىغىمچانلىق

  • سىغىمچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] نەرسىلەرنى ئۆز ئىچىگە سىغدۇرۇش ئىقتىدارى، قابىلىيىتى، سىغدۇرۇش دەرىجىسى:[مىسال:] يايلاقلارنىڭ سىغىمچانلىقىنى تىرىشىپ ئاشۇرۇش لازىم.

سىفلىس

  • سىفلىس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>تېبابەت<[يەشمىسى:] تاناسىل ئەزا كېسەللىكلىرىدىن بىرى. سىفلىس بۇرمىسىمان تەنچىسى تەرىپىدىن قوزغىتىلىدۇ. كۆپىنچە جىنىسىي ئالاقىدىن يۇقىدۇ.

سىقتۇرماق

  • سىقتۇرماق[يەشمىسى:] «سىقماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى: ئۇ كۆزلىرىنى يۇمۇپ، چىشىنى چىشلەپ تۇرۇپ، يارىسىنى دوختۇرغا سىقتۇردى.

سىقماقⅠ

  • سىقماقⅠ[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئوراپ، چاڭگاللاپ تۇتماق؛ قاماپ مۇجۇماق، قىسماق:[مىسال:] ئاسىم ئەكبەرنىڭ مۇشتلىرىنى تۇتتى ۋە قاتما ئالىقانلىرى بىلەن چىڭ سىقتى.[يەشمىسى:] ② مۇجۇپ، تولغاپ تەركىبىدىكى سۈيىنى چىقارماق:[مىسال:] ھۆل كىيىمنى سىقماق.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئورۇنسىز تەلەپ، شەرت ياكى بوھتان قاتارلىقلار بىلەن كىشىگە زۇلۇم كەلتۈرۈپ قىينىماق، ئازابلىماق:[مىسال:] چېرىكلەر سارايۋەننىڭ ئۆيىنى قورشىۋېلىپ، «ئۇچقۇن پاقىنى تېپىپ بەر» دەپ سىقتى.[يەشمىسى:] ④ بوغۇلماق، قىيىنلاشماق:[مىسال:] بىردەمدىن بىردەمگە قىستىغان يۆتەل، دەم سىقىشلار ئۇنىڭ ئېسىگە ئاللىقانداق يامان ئىشلارنى سالاتتى.

سىقىپ سۈيىنى ئىچىدىغان

  • سىقىپ سۈيىنى ئىچىدىغان[يەشمىسى:] ناھايىتى بېخىل، پىخسىق:[مىسال:] ئوڭ تەرەپ ئائىلىدىكى موماي بولسا، بېخىل، سىقىپ سۈيىنى ئىچىدىغان، كۆرەلمەس، ئىچى يامان، مەككار، كىشىگە شەپقەتسىز باي موماي ئىكەن.

سىقماقⅡ

  • سىقماقⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىر خىل يېمەكلىك. قوناق ئۇنىدا يۇمشاق خېمىر يۇغۇرۇلۇپ، تەمى تەڭشەلگەن شورپىغا بارماق ئارىلىقلىرىدىن سىقىپ چىقىرىپ، قاينىتىش ئارقىلىق پىشۇرۇلىدۇ:[مىسال:] يومدان دەمدۇ، زاڭ دەمدۇ، سىقماق دەمدۇ، ئىشقىلىپ ھەممىسى قوناق ئۇنى بىلەن بولىدىكەن.

سىقماقⅢ

  • سىقماقⅢ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىقىپ چىقىرىلىدىغان:[مىسال:] سىقماق ماي. سىقماق دورا.

سىقىشماق

  • سىقىشماق[يەشمىسى:] «سىقماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] جىملىق باستى ئارىنى بىردەم، بىر-بىرىگە بېقىشتى كۆزلەر. بىر-بىرىنى سىقىشتى قوللار، دىلدا قالدى كۆپلىگەن سۆزلەر.

سىقىق

  • سىقىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىقىلىش، ئىچى پۇشۇش، قورۇنۇش:[مىسال:] بۇ سۆزنى رابىيە قىزمۇ ئىشىتتى، غەلىتە بىر سىقىق كۆڭلىگە چۈشتى.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باش ئاغرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن پېشانىنى چىمدىپ سىقىشتىن ھاسىل بولغان ئىز:[مىسال:] كىم بىلسۇن، ئەينەككە قارىسام پېشانىلىرىمدە ساپلا سىقىق، شۇنىڭ بىلەن سىرتقىمۇ چىقالماي ئولتۇرغانىدىم.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىقىلغان:[مىسال:] ئۇ چېكىسى سىقىقراق كەلگەن بوۋايمۇ

سىقىلماق

  • سىقىلماق[يەشمىسى:] ① «سىقماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] مەن كىرسەم جەمىلە سىقىلغان كىر-قاتلارنى يېيىۋاتقانىكەن.[يەشمىسى:] ② بىرەر نەرسىدىن ئەيمىنىش، تارتىنىش ياكى بىئەپلىك ھېس قىلىش تۈپەيلى روھىي جەھەتتىن قورۇنماق، ئازابلىنىش ھېس قىلماق:[مىسال:] يۈرىكى سىقىلاتتى، ئەمما قاتتىراق نەپەس ئالالمايتتى. كۆڭلى كۆيەتتى، ئەمما ئىسىنى تاشقىرىغا چىقىرالمايتتى.

سىقىم

  • سىقىم[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قولنىڭ بارماق ۋە ئالىقانلىرىنىڭ بىرەر نەرسىنى چاڭگاللاپ، سىققان ۋاقىتتىكى ھالىتى:[مىسال:] باي-شاڭيو دەمدۇ، شەنگەن-يايى دەمدۇ، بىز ئۇلارنىڭ ئاچسا ئالىقىنىدىكى، يۇمسا سىقىمىدىكى كىشىلەر بولۇپ قالدۇق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] ساناق سانلار بىلەن بىرىكىپ كېلىپ ئۆزىنى ئېنىقلاپ كەلگەن نەرسىنىڭ مىقدارىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] مېكىياننىڭ خىيالى بىر سىقىم تېرىق (ماقال).

سىقىملاتماق

  • سىقىملاتماق[يەشمىسى:] «سىقىملىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىقىملاشماق

  • سىقىملاشماق[يەشمىسى:] «سىقىملىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار بەس-بەس بىلەن ئالتۇنلارنى سىقىملىشىپ يانچۇقلىرىغا سېلىشقا باشلاپتۇ.

سىقىملاقلىق

  • سىقىملاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىقىملانغان، سىقىملاپ سىقىم بىلەن تۇتۇلغان:[مىسال:] كىچىكئاخۇن بولسا ئالىقىنىدا چىڭ سىقىملاقلىق پۇلىغا بىر قاراپ قويۇپ، ئۆزىنىڭ يولىغا كېتىۋەردى. ∥ كەچ سائەت ئون بولاي دېدى، ئانىسىدىن كەلگەن خەت ئۇنىڭ قولىدا يەنىلا سىقىملاقلىق تۇراتتى.

سىقىملانماق

  • سىقىملانماق[يەشمىسى:] «سىقىملىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭ قولىدىكى ھېلىقى ئون تىيىن پۇل تېخىچە سىقىملانغان پېتى تۇراتتى.

سىقىملىماق

  • سىقىملىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىقىم ئارىسىغا ئالماق، سىقىم بىلەن تۇتماق:[مىسال:] گۈللەيلى يەنە سىقىملاپ تەڭگە ئېلىپ چاچقۇ چاچتى.

سىقىندى

  • سىقىندى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىقىلىش:[مىسال:] شۇ سىقىندى ئىچىدە، ئىككىمىز بىللە ئىدۇق.

سىكىنمەك

  • سىكىنمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بەدەنگە ئۇششاق قىزىل ئۆرلەپ كەتمەك.

سىگان

  • سىگان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] Ⅹئەسىردىن باشلاپ سىرتقا كۆچۈپ غەربىي ئاسىيا، شىمالىي ئافرىقا، ياۋروپا ۋە ئامېرىكا قىتئەلىرىدە سەرگەردان بولۇپ يۈرگەن شىمالىي ھىندىستان ئاھالىسى. ئۇلار ئاساسەن پال سېلىشقا ۋە ناخشا-ئۇسسۇلغا تايىنىپ تىرىكچىلىك قىلىدۇ.

سىگاھ

  • سىگاھ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] ئۇيغۇر كلاسسىك مۇزىكىسى «ئون ئىككى مۇقام»نىڭ 11-مۇقامى. ئۇ 6 نەغمە، 72 مىسرانى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

سىگنال

  • سىگنال[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>نېمىسچە[[يەشمىسى:] ① بىرەر مەلۇمات، بۇيرۇق، خەۋەر ۋە شۇ قاتارلىقلارنى يەتكۈزۈش ئۈچۈن بېرىلگەن ئاۋاز، شەپە، نۇر، شەرتلىك بەلگە ۋە ئىشارە قاتارلىقلار:[مىسال:] ماشىنا سىگنالى. جەڭ سىگنالى. سىگنال چىرىغى.[يەشمىسى:] ② ئېلېكتر زەنجىرىدىكى باشقا بۆلەكلەرنى كونترول قىلىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان توك، توك بېسىمى ياكى رادىئو تارقاتقۇچى ئاپپارات تارقاتقان ئېلېكتر دولقۇنى:[مىسال:] رادىئو سىگنالى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئاگاھلاندۇرۇش:[مىسال:] ئوقۇغۇچىلارنىڭ چوڭ خەتلىك گېزىتى سىزگە نىسبەتەن بىر سىگنال.

سىگنالچى

  • سىگنالچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] كانايچى. [يەشمىسى:] ② ھەر خىل ئەسۋابلار ياردىمىدە سىگناللارنى يوللىغۇچى خادىم.

سىگناللىق

  • سىگناللىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىگنال بېرىش ئاپپاراتى ئورنىتىلغان، سىگنال ياكى بەلگە بېرەلەيدىغان:[مىسال:] سىگناللىق ماشىنا.

سىگىن

  • سىگىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئاچچىق، قىرتاق تەم:[مىسال:] تۇزنىڭ سىگىنى چىقىپ قاپتۇ.

سىڭار

  • سىڭار[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] يان، چەپ؛ بىر تەكشىلىككە تۈز سىزىق بويىچە ئورۇنلاشقان جۈپ نەرسىنىڭ بىرى، تاق:[مىسال:] سىڭار كۆزىنى قىسماق.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] يانتۇ، ئالچاڭ، يېنىچە، قىيپاش:[مىسال:] ئىشەككە سىڭار مىنمەك.

سىڭەرلىك

  • سىڭەرلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىڭىدىغان، ھەزىم بولىدىغان، سىڭىشلىك:[مىسال:] بىنەپ ھەم پاسىق ئىشاندىن سەمىمىي بىر دېھقان ياخشى. بۇزۇلغان، سېسىغان مايدىن، سىڭەرلىك زاغرا نان ياخشى.

سىڭدۈرمە

  • سىڭدۈرمە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ياپما»غا قاراڭ.

سىڭدۈرمەك

  • سىڭدۈرمەك[يەشمىسى:] «سىڭمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنىڭ بۇ كۈلكىسى كۈچلۈك غەزەپنى ئۆزىگە سىڭدۈرگەنىدى.

سىڭدۈرۈشچان

  • سىڭدۈرۈشچان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىڭدۈرۈش خۇسۇسىيىتى كۈچلۈك، سىڭدۈرەلەيدىغان.

سىڭدۈرۈشچانلىق

  • سىڭدۈرۈشچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىڭدۈردىغان خۇسۇسىيەت.

سىڭدۈرۈلمەك

  • سىڭدۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سىڭدۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] جانغا مېھرىڭ سىڭدۈرۈلگەن، بولمىغاي ھەرگىز جۇدا، مەن ئۈچۈن راھەت-پاراغەت — سەن ئۈچۈن بولماق پىدا.

سىڭگەن

  • سىڭگەن[يەشمىسى:] «سىڭمەك» پېئىلىنىڭ سۈپەتدىشى:[مىسال:] سىڭگەن ناننى يېمەك.

سىڭگەن ناننى يېمەك

  • سىڭگەن ناننى يېمەك[يەشمىسى:] كۆرگەن كۈنىگە ھال-ئوقىتىگە شۈكۈر-قانائەت قىلماق؛ ئارتۇقچە ھەۋەس ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەرنى دەپ ئۆزىنىڭ تىنچ، خاتىرجەم تۇرمۇشىنى بۇزۇشتىن ساقلانماق: قېرىغان چېغىڭدا ئاجىز جېنىڭنى ئاسراپ، سىڭگەن نېنىڭنى يېسەڭ بولماسمىدى، دەپتۇ پادىشاھ.

سىڭمەك

  • سىڭمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ئاستا-ئاستا سىزىپ ئىچكى قاتلاملىرىغا ئۆتمەك، ئىچكى قىسمىغا كىرىپ كەتمەك:[مىسال:] سۇنىڭ مەلۇم مىقداردا يەر ئاستىغا سىڭىپ كېتىدىغانلىقى ھەممىمىزگە مەلۇم.[يەشمىسى:] ② ھەزىم بولماق، ئاشقازانغا كىرىپ ئۆزلەشمەك:[مىسال:] ئاشنى سىڭگەندە ماختا، خوتۇننى ئۆلگەندە (ماقال). * سىڭمىگەن پولۇدىن سىڭگەن ئوماچ ياخشى (ماقال).[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئاش بولماق، ئەسقاتماق، قۇتىماق:[مىسال:] رازى بولسىلا، مالمۇ سىلىگە سىڭسۇن، پۇلمۇ بىزگە.[يەشمىسى:] ④ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سەرپ بولماق:[مىسال:] دېرىزىلەردە ئېچىلىپ تۇرغان گۈللەرنىڭ ھەممىسىگە ئايشەمخاننىڭ ئەمگىكى سىڭگەن.[يەشمىسى:] ⑤ ئۆزلەشمەك، ئورناشماق؛ لايىق، مۇۋاپىق دەپ قارالماق، ماس كەلمەك:[مىسال:] ئاخىرى ئالىمغا «تۆگە» لەقىمى سىڭىپ قالدى.[يەشمىسى:] ⑥ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئارىلىشىپ، بىردەك بولۇپ كەتمەك، ئاسسىمىلياتسىيە بولماق:[مىسال:] ھازىرقى زامان مىللەتلىرى كۆپلىگەن ئالاقىدار قەبىلىلەر ۋە خەلقلەرنىڭ تارىخىي قوشۇلمىسى ياكى سىڭىشىدىن ھاسىل بولغان.

سىڭىرⅠ

  • سىڭىرⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئاناتومىيە<[يەشمىسى:] «پەيⅡ»گە قاراڭ.

سىڭىرⅡ

  • سىڭىرⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] بۇرجەك، دوقمۇش.

سىڭىرتاش

  • سىڭىرتاش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سىڭىر+تاش[[يەشمىسى:] گىپىس.

سىڭىشلىق

  • سىڭىشلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① ئاسان ھەزىم بولىدىغان، كىشىگە ئوبدان سىڭىدىغان:[مىسال:] سىڭىشلىق تاماق تەييارلىماق.[يەشمىسى:] ② مۇۋاپىق، دەل جايىدا قىلىنغان ياكى ئېلىپ بېرىلغان، دەل جايىدا ئىشلەنگەن:[مىسال:] سىڭىشلىق گەپ. سىڭىشلىق ئىش. ∥ ئىشنى سىڭىشلىق قىلماق.

سىڭىشمەك

  • سىڭىشمەك[يەشمىسى:] ① «سىڭمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار بالقىپ تۇرغان تولۇنئاي نۇرىغا چۆمۈلۈپ بىر-بىرىگە سىڭىشىپ گويا بىر ئادەمدەك بولۇپ قېلىشتى[يەشمىسى:] ② سىڭمەك:[مىسال:] ئالىم تېزلا ئۇلارغا سىڭىشىپ كەتتىغۇ

سىڭىل

  • سىڭىل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئۆزىدىن كىچىك قىز قېرىندىشى. [يەشمىسى:] ② ئۆزىدىن كىچىك بولغان قىز ياكى ئاياللارغا قىلىنغان مۇراجىئەتتە قوللىنىلىدۇ:[مىسال:] بۇ سىڭلىمىز بەشكېرەمدىنمۇ دېدى بوۋاي.

سىڭىلچاق

  • سىڭىلچاق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] كىچىك سىڭىل؛ بويىغا يەتمىگەن، نارىسىدە قىز (چوڭلارغا نىسبەتەن).

سىڭىللىق

  • سىڭىللىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىڭلىسى بار، سىڭىلغا ئىگە:[مىسال:] داداممۇ خۇشاللىقتىن مۈرەمگە ئۇرۇپ «مانا، سىڭىللىق بولدۇڭلار» دەپ كۈلدى.

سىل

  • سىل[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] «تۇبېركۇليوز»غا قاراڭ.

سىلاپ-سىيپاپ

  • سىلاپ-سىيپاپ[يەشمىسى:] ① سىلاپ ۋە سىيپاپ، ئېھتىيات بىلەن ھەرىكەت قىلىپ:[مىسال:] ئايتىللا تامنى سىلاپ-سىيپاپ تۆر تەرەپكە ماڭدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئەپلەپ-سەپلەپ، چىرايلىق گەپ-سۆزلەر بىلەن، سىلىق مۇئامىلە قىلىپ:[مىسال:] راست سۆزنى دېمەي، سىلاپ-سىيپاپ، كۆڭلىنى ياساپ ئۆتكۈزۈۋەتسەممۇ بولغانىكەن.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ئەركىلىتىپ ئۆز مەيلىگە قويۇپ:[مىسال:] بالا دېگەننى ھەددىدىن ئارتۇق سىلاپ-سىيپاپ ئۆگىتىپ قويساڭ، ئۇ كېيىن ئۆزۈڭگە بالا بولىدۇ

سىلاپ-سىيپىلاپ

  • سىلاپ-سىيپىلاپ[يەشمىسى:] «سىلاپ-سىيپاپ»قا قاراڭ.

سىلاتماق

  • سىلاتماق[يەشمىسى:] «سىلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ يامان ئادەم، ئاسانلىقچە ساغرىسىنى سىلاتمايدۇ.

سىلاشتۇرماق

  • سىلاشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىلاش ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش ھەرىكەتلەرنى قىلماق، بىرقۇر سىلاپ چىقماق:[مىسال:] ئۇ سىلاشتۇرۇپ يۈرۈپ ئورەكنىڭ ئاغزىغا كەلدى.

سىلاشماق

  • سىلاشماق[يەشمىسى:] «سىلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] كىشىلەرنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ئۇنىڭ ئېتىنى سىلىشىپ كۆرۈشكە باشلىدى.

سىلانماق

  • سىلانماق[يەشمىسى:] «سىلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىلجىتماق

  • سىلجىتماق[يەشمىسى:] «سىلجىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] بىلىم بۇلىقى قۇرۇپ كەتمەيدۇ. كىشىلەر يەنىلا ئۈزلۈكسىز ئىزلىنىدۇ، قازىدۇ ۋە بىلىشنى ئالغا سىلجىتىدۇ.

سىلجىشماق

  • سىلجىشماق[يەشمىسى:] «سىلجىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئىككى تەرەپ سىلجىشىپ كەلدى يېقىن، بولامدىكىن ياپىرەي قانلار ئېقىن

سىلجىماق

  • سىلجىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ئاستا-ئاستا سۈرۈلمەك؛ ئاستا-ئاستا قوزغالماق، ئەسلىي ئورنىدىن باشقا تەرەپكە قاراپ يۆتكەلمەك:[مىسال:] رازۋېدكىچىلار كەينىگە سىلجىپ، قويۇق ئوت-چۆپلەر ئارىسىغا كىرىۋالدى.

سىلغايتماق

  • سىلغايتماق[يەشمىسى:] «سىلغايماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىلغايتىشماق

  • سىلغايتىشماق[يەشمىسى:] «سىلغايتماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سىلغايتىلماق

  • سىلغايتىلماق[يەشمىسى:] «سىلغايتماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىلغايماق

  • سىلغايماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىلىق ھالەتكە كەلمەك، سىلىقلانماق:[مىسال:] ئۇنىڭغا قولىنىڭ بارماقلىرى ئاۋۋالقىغا قارىغاندا، سىلغىيىپ قالغاندەك تۇيۇلدى.

سىلكىتمەك

  • سىلكىتمەك[يەشمىسى:] «سىلكىمەك» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىلكىشتۈرمەك

  • سىلكىشتۈرمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سىلكىش ۋە شۇ خىلدىكى ھەرىكەتلەرنى قىلماق، ئۇ ياق-بۇ ياققا سىلكىمەك:[مىسال:] پاتەم ئۇنى سىلكىشتۈرۈپ ھوشىغا كەلتۈردى ۋە نېمە ئىش بولغانلىقىنى سورىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قوپال مۇئامىلە قىلماق، سەتلىمەك:[مىسال:] مېنى سىلكىشتۈرۈپ ھەيداۋاتقاندا، سىزمۇ بىرەر ئېغىز گەپ قىلىشقا ئېرىندىڭىز.

سىلكىشلەشمەك

  • سىلكىشلەشمەك[يەشمىسى:] «شىلكىشلىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۈستىخېنىمنى ئالالماي ياتار ئىدىم قۇسۇپ قان، ھەيدەپ كەتتى چېرىكلەر سىلكىشلىشىپ شۇ زامان.

سىلكىشلىمەك

  • سىلكىشلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سىلكىش ۋە شۇ خىلدىكى ھەرىكەتلەرنى قىلماق، قوپال سىلكىمەك:[مىسال:] پۇلغا تۇرامسەن، جانغىمۇ غالىب قاۋۇلنىڭ ياقىسىدىن ئېلىپ سىلكىشلىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] قوپال، نامۇۋاپىق مۇئامىلىدە بولماق ياكى شۇنداق مۇئامىلە قىلماق، سەتلىمەك:[مىسال:] بىر ئېغىز گېپىمنى ئېلىشنى ئۇنتۇپ، سىلكىشلەيسىنا، تېخى بىلەمسەن، سەندەك چىرايلىقنىچۇ، مەندەك سەت خوتۇن تۇغقان

سىلكىشمەك

  • سىلكىشمەك[يەشمىسى:] «سىلكىمەك»[يەشمىسى:] پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] شاخنى شاخلارغا ئۇرۇپ لىڭشىتىپ، ئۇچار بوران قاناتلارنى سىلكىشىپ.

سىلكىمەك

  • سىلكىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① كۈچ بىلەن ئۇيان-بۇيان ئىتتىرمەك، مىدىرلاتماق، تەۋرەتمەك، پۇلاڭلاتماق:[مىسال:] مەخسۇت بەگ تۇيۇقسىز ئېتىلىپ بېرىپ قىزنىڭ كۆڭلىكىنىڭ ياقىسىدىن بوغۇپ تۇرۇپ سىلكىدى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] سەتلىمەك، قوپال مۇئامىلىدە بولماق، سىلكىشتۈرمەك:[مىسال:] بالىنى سىلكىمەك.

سىلكىنمەك

  • سىلكىنمەك[يەشمىسى:] ① «سىلكىمەك» پېئىلىنىڭ ئۆزلۈك دەرىجىسى:[مىسال:] تۆگە سىلكىنسە، ئېشەككە يۈك چىقار (ماقال).[يەشمىسى:] ② «سىلكىمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] شايى ياغلىقنىڭ ئۈزۈلمەي سىلكىنىشىدىن ئۆزۈمنى تۇتۇۋالالماي يىغلىۋەتتىم.

سىلوس

  • سىلوس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ئوت-چۆپلەرنى كۆمۈپ، ئېچىتىش ئارقىلىق تەييارلانغان يەم-خەشەك. ئۇ ھاۋادىن ئايرىلىپ كاربوكسىل كىسلاتالارنى ھاسىل قىلغاچقا، ئۇزۇنغىچە ساقلىغىلى بولىدۇ ۋە ئۇزۇقلۇق تەركىبىنىڭ بۇزۇلۇشىمۇ كەم بولىدۇ.

سىلۇر

  • سىلۇر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] «سىلۇر دەۋرى»گە قاراڭ.

سىلۇر دەۋرى

  • سىلۇر دەۋرى[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] قەدىمكى ھايات ئېراسىنىڭ ئۈچىنچى دەۋرى. ئۇ تۆۋەنكى، ئوتتۇرا ۋە يۇقىرىقى دېگەن ئۈچ ئەسىرگە بۆلۈنىدۇ. دۆلىتىمىزدە يەر قاتلىمىنىڭ كۆرۈنۈشى مۇشۇ دەۋردە ياخشى بولغانلىقتىن، سىلۇر رايونى دەپ ئاتالغان. ئەڭ دەسلەپكى سىلۇر دەۋرى ھازىرقى ئوردوۋىك دەۋرى ۋە سىلۇر دەۋرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. سىلۇر دەۋرى بۇنىڭدىن 440 مىليون يىل بۇرۇن باشلىنىپ، 35 مىليون يىل داۋاملاشقان.

سىلېسار

  • سىلېسار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماشىنىسازلىق<[يەشمىسى:] بولقا، ئېكەك، ئۈشكە، گىرە ھەم تۆشۈك سىپتىلاش پىچىقى قاتارلىق ئەسۋابلار ئارقىلىق ماشىنا ۋە دېتاللارنى ياساش، قۇراشتۇرۇش ۋە رېمونت قىلىش خىزمىتىنى ئىشلەيدىغان ئىشچى، تېخنىك.

سىلېسارلىق

  • سىلېسارلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ماشىنا-ئۈسكۈنىلەرنى قۇراشتۇرۇش، رىمونت قىلىش ئىشى، كەسپى.

سىلىⅠ

  • سىلىⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئالماش.[يەشمىسى:] كىشىلىك ئالماشⅡشەخس بىرلىك شەكلىنىڭ سىپايە تۈرى:[مىسال:] قىزىق ئىكەنلا، دەپتۇ خوتۇنى، سىلى مېنى ئالغىلى ئۈچ ئاي بولدى، مەن سىلىگە تەگكىلىچۇ

سىلىⅡ

  • سىلىⅡ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] گۋىنىيەنىڭ پۇل بىرلىكى.

سىلىتسىي

  • سىلىتسىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتاللوئىد ئېلېمېنت. بەلگىسى (Silicium) Si.كۈل رەڭ، شەكىلسىز قاتتىق ماددا ياكى كرىستال بولۇپ، پارقىرايدۇ ۋە كۆپ خىل ئېلېمېتنلار بىلەن بىرىكەلەيدۇ، يەر پوستىغا ناھايىتى كەڭ تارقالغان. ئادەتتىكى قۇم ساپ بولمىغان سىلىتسىي ئوكسىددىن ئىبارەت. كۆپىنچە سىلىتسىيلىق پولات قاتارلىق قېتىشمىلارنى تەييارلاش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ. ساپلىق دەرىجىسى يۇقىرى بولغانلىرى يېرىم ئۆتكۈزگۈچ جىسىملارنىڭ ماتېرىيالى ھېسابلىنىدۇ.

سىلىتسىيلىق

  • سىلىتسىيلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تەركىبىدە سىلىتسىي بولغان، سىلىتسىيغا ئىگە:[مىسال:] سىلىتسىيلىق پولات. سىلىتسىيلىق كاۋچۇك.

سىلىق

  • سىلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ھېچقانداق ئەگرى-بۈگرىسى، ئوي-دۆڭى يوق، تەپ-تەكشى:[مىسال:] يىلاننىڭ تېشى سىلىق، ئىچى زەھەر (ماقال). * تراكتور سىلىق يولغا چىققاندىن كېيىن، شوپۇر يىگىت رابىخانغا قاراپ كۈلدى ۋە سورىدى:[مىسال:] نەگە بارىدىلا[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] يۈزى ئادەم ياكى نەرسىلەر تېيىلىپ كەتكۈدەك دەرىجىدە تەكشى، تېيىلغاق:[مىسال:] سىلىق مۇز.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] گەپ-سۆز، ئىش-ھەرىكىتى جايىدا، قوپال ئەمەس، ئەدەپ-ئەخلاقلىق، يېقىشلىق، مۇلايىم:[مىسال:] ئەجەبمۇ سىلىق، ئەدەپلىك بالا بوپسەن.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] چايقالماي، سىلكىنمەي، تەكشى بىر خىل رېتىمدا:[مىسال:] جىپ ماشىنا سېمونت يولدا سىلىق ماڭماقتا.[يەشمىسى:] ⑤ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ناھايىتى چىرايلىق ھەم يارىشىملىق، سىغىشلىق؛ پىششىق ھەم كۆركەم:[مىسال:] مۇشۇنى ئالسىلا، دېدى ئۇ مەسلىھەت بېرىپ، خۇرۇمى ياخشى، تىكىلىشى سىلىق ئىكەن.[يەشمىسى:] ⑥ [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] راۋان، توسالغۇسىز، ئۇرۇنماي:[مىسال:] خورما يۇمشاق ھەم تاتلىق بولغاچقا، گالدىن بەكمۇ سىلىق ئۆتىدىكەن.

سىلىق-سىپايە

  • سىلىق-سىپايە[يەشمىسى:] سىلىق ۋە سىپايە:[مىسال:] ئۇنداق جىددىي پەيىتتە سىلىق-سىپايە بولىمەن دېگىلى بولمايدۇ.

سىلىقلاتماق

  • سىلىقلاتماق[يەشمىسى:] «سىلىقلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇ ياغاچنى رەندىلەپ تېخىمۇ سىلىقلىتىپ، ئاندىن ياغاچنى كۆتۈرۈپ سىرتقا ماڭدى.

سىلىقلاشتۇرماق

  • سىلىقلاشتۇرماق[يەشمىسى:] «سىلىقلاشماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] كېيىن ئۇنىڭ «بىرىنچى نۆل» دېگەن لەقىمىنى بالىلار سىلىقلاشتۇرۇپ «بىرىنچى» دەپلا ئاتىشىدىغان بولۇشتى.

سىلىقلاشتۇرۇلماق

  • سىلىقلاشتۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سىلىقلاشتۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] بۇ قوپال ھېكايە كېيىنچە سىلىقلاشتۇرۇلۇپ، خېلى ياخشى بىر رىۋايەتكە ئايلانغانمىش.

سىلىقلاشماق

  • سىلىقلاشماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سىلىق بولماق، سىلىق ھالەتكە كەلمەك، سىلىقلانماق:[مىسال:] سادىقنىڭ قولىدا نەچچە ئونلىغان بازغان، جوتولارنىڭ سېپىنىڭ سىلىقلىشىپ ئۇپراپ تۈگىگەنلىكى راست.[يەشمىسى:] ② گەپ-سۆز، ئىش-ھەرىكىتى جايىدا، يېقىشلىق بولماق:[مىسال:] بوۋاينىڭ ئاۋازى قەھرلىك بولسىمۇ، لېكىن بۇرۇنقىدىن كۆپ سىلىقلىشىپ قالغانىدى.

سىلىقلانماق

  • سىلىقلانماق[يەشمىسى:] «سىلىقلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] كەتمەن سېپى تولىمۇ سىلىقلىنىپ، قولدا تۇرمىغۇدەك بولۇپ كەتكەنىدى.

سىلىقلىق

  • سىلىقلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىلىق، سىپتا ھالەت ياكى شۇنداق خۇسۇسىيەت، ئادەت، كەيپىيات:[مىسال:] بۇ ئايال نېمىشقا بۇنداق سىلىقلىق قىلىدۇ باشقا بىر گەپ بولمىسۇن يەنە

سىلىقلىماق

  • سىلىقلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىلىق ھالەتكە كەلتۈرمەك، سىلىق قىلماق:[مىسال:] ئايال تېببىي ئالىم دېرىزە سىرتىغا قاراپ، ئاۋازىنى ئىمكانقەدەر سىلىقلاپ، يېقىملىق بىر قىياپەتتە سۆز باشلىدى.

سىلىكات

  • سىلىكات[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] «سىلىكاتلار»غا قاراڭ.

سىلىكاتلار

  • سىلىكاتلار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] سىلىكات كىسلاتاسىنىڭ تۇزلىرى. چىرىمتال، دالا شىپاتى، ئامفىبول قاتارلىقلارغا ئوخشاش يەر پوستىنى تۈزگۈچى ئاساسىي تەركىب ھېسابلىنىدۇ. ئۇنىڭ خىمىيىۋى خۇسۇسىيىتى تۇراقلىق، ئوتقا چىداملىق، قاتتىقلىقى يۇقىرى كېلىدۇ. ئادەتتە چىداملىق ماتېرىيال، ئەينەك، فارفور، سېمونت قاتارلىقلار ئۈچۈن خام ئەشيا قىلىنىدۇ.

سىلىڭ

  • سىلىڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] ① بەزى دۆلەتلەرنىڭ ئارمىيىسى ئىچىدىكى ھەربىي ئىشلارغا ئاساسلىق مەسئۇل بولغۇچى خادىم. [يەشمىسى:] ② سىلىڭيۈەن.

سىلىڭبۇ

  • سىلىڭبۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] ھەربىي باشلىقلار ئۇرۇشقا قوماندانلىق قىلىدىغان ۋە قىسىمنى ئىدارە قىلىپ تۇرىدىغان ئورگان.

سىلىڭلىق

  • سىلىڭلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىلىڭغا يۈكلەنگەن خىزمەت، ۋەزىپە، ئىش ياكى ئەمەل.

سىلىڭيۈەن

  • سىلىڭيۈەن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[كەسىپ تۈرى:]>ھەربىي ئىشلار<[يەشمىسى:] جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيىسىدىكى ھەربىي ئىشلار جەھەتتىكى ھەر تەرەپلىمە خىزمەتلەرگە ئاساسلىق مەسئۇل بولغۇچى خادىم. مەسىلەن، ھەربىي رايون سىلىڭيۈەنى، بىڭتۈەن سىلىڭيۈەنى دېگەنلەرگە ئوخشاش. بەزىدە قىسقارتىلىپ «سىلىڭ» دەپمۇ ئېلىنىدۇ.

سىلىماق

  • سىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① قولىنىڭ ئالىقىنىنى بوش، يۇمشاق تەگكۈزۈپ ئۇيان-بۇيان ھەرىكەتلەندۈرمەك:[مىسال:] مەن ئۇنىڭ سۇمبۇل چاچلىرىنى سىلايتتىم.[يەشمىسى:] ② سىيپىلاپ، تېگىپ ئۆتمەك (شامال قاتارلىقلار ھەققىدە):[مىسال:] قار ئۇچقۇنلىرى شەۋكەتنىڭ بويۇن-يۈزلىرىنى يۇمشاققىنا سىلايتتى.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ياخشىلىق قىلماق، كۆيۈنۈپ غەمخورلۇق قىلماق، مېھرىبانلىق كۆرسەتمەك:[مىسال:] يامان كىشى سىلىغاننى بىلمەس (ماقال).

سىلىندىر

  • سىلىندىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] تىك تۆت بۇلۇڭنىڭ بىر تەرىپىنى ئوق قىلىپ بىر قېتىم ئايلىنىشىدىن ھاسىل بولغان گېئومېتىرىيىلىك شەكىل. ئۇنىڭ ھەجمى ئاساسىنىڭ يۈزى بىلەن ئېگىزلىكىنىڭ كۆپەيتمىسىگە تەڭ. [يەشمىسى:] ② شۇنداق شەكىلدىكى دېتال ياكى بۇيۇم، يەنى ئىچىدىن يانىدىغان دۋىگاتېل ياكى پار ماشىنىسىنىڭ ئىچىدە پورشىن بولىدىغان بۆلىكى.

سىمⅠ

  • سىمⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① ئۇزۇن يىپ ياكى چىۋىق شەكلىدىكى مېتال مەھسۇلات:[مىسال:] پولات سىم. توم سىم. ∥ سىم تور. سىم توساق. سىم ئارغامچا. سىم كارىۋات.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] ئېلېكتر ياكى تېلېفون لىنىيىسىگە تارتىلىدىغان ئۆتكۈزگۈچ:[مىسال:] ئېلېكتر سىمى.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا<[يەشمىسى:] مۇزىكا ئەسۋابلىرىنىڭ مېتالدىن ئىشلەنگەن تارىسى، مېتال تار:[مىسال:] تەمبۈر سىمى.

سىم تاناب

  • سىم تاناب[يەشمىسى:] توك-ئېلېكتېر، تېلېفون لىنىيىلىرىگە تارتىلىدىغان ئۆتكۈزگۈچ سىم.

سىمⅡ

  • سىمⅡ[سۆز تۈركۈمى:] تەقلىد سۆز.[يەشمىسى:] يامغۇرنىڭ تامچىلاپ، سۇس، ئاستا چۈشۈش ھالىتى.

سىماب

  • سىماب[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى . (Hydrargyrum) Hg كۈمۈش رەڭلىك سۇيۇقلۇق بولۇپ، زەھەرلىك. ئىچكى يىغىلىش كۈچى ناھايىتى كۈچلۈك، خىمىيىۋى خۇسۇسىيىتى پاسسىپ. كۆپ خىل مېتاللارنى ئېرىتىپ، سۇيۇق ياكى قاتتىق ھالەتتىكى قېتىشمىلارنى ھاسىل قىلالايدۇ. ئادەتتە دورا، تېرمومېتىر ۋە قان بېسىمىنى ئۆلچىگۈچ قاتارلىقلارنى ياساش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.

سىمابلىق

  • سىمابلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تەركىبىدە سىماب بولغان، سىماب قوشۇلغان؛ سىماب قاچىلانغان:[مىسال:] سىمابلىق تېرمومېتىر.

سىمباياۋان

  • سىمباياۋان[قۇرۇلمىسى:]]سىم+باياۋان[[كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] دولان مۇقاملىرىدىن بىرىنىڭ نامى.

سىمپاتىك

  • سىمپاتىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] قوشنا ياكى سىممېترىك جايدىكى تەسىرلەرنى سېزىدىغان؛ يانمۇيان تۇرغان، جايلاشقان؛ بىر-بىرىگە يېقىن چېگرىداش:[مىسال:] سىمپاتىك نېرۋا.

سىمتىراش

  • سىمتىراش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تاقىلايدىغان ھايۋانلارنىڭ تۇيىقىنى كېسىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئورغاق شەكىللىك تىغلىق ئەسۋاب.

سىمسىز

  • سىمسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىمى يوق، سىم ئورنىتىلمىغان، سىم تارتىلمىغان:[مىسال:] سىمسىز تېلېفون.

سىم-سىم

  • سىم-سىم[يەشمىسى:] يامغۇرنىڭ تامچىلاپ، سۇس، ئاستا چۈشۈش ھالىتى:[مىسال:] سىم-سىم يامغۇر.

سىمفونىيە

  • سىمفونىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>مۇزىكا، ناخشا<[يەشمىسى:] ئوركېستىر ئورۇنلايدىغان چوڭ تىپتىكى مۇزىكا ئەسىرى. ئادەتتە ئۇ تۆت مۇزىكا بابىدىن تەركىب تاپىدۇ، كۆپ خىل ۋە ئۆزگىرىشى مۇرەككەپ بولغان ئىدىيىۋى ھېسسىياتنى ئىپادىلەيدۇ:[مىسال:] بىتخوۋىننىڭ بىرىنچى سىمفونىيىسى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] تۈرلۈك-تۈمەن تاۋۇش، رەڭ، ئاھاڭ ۋە شۇ قاتارلىقلارنىڭ بىرىكىپ كەتكەن قوشۇلمىسى:[مىسال:] ھايات سىمفونىيىسى. ئەمگەك سىمفونىيىسى.

سىمفونىيىلىك

  • سىمفونىيىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] مۇزىكا ئانسامبىلىنىڭ ئورۇنلىشىغا مۆلچەرلەنگەن:[مىسال:] سىمفونىيىلىك پوئېما.

سىمكار

  • سىمكار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھۈنەرۋەنلەرنىڭ ئىشلىگەن ئىشى ئۈچۈن ئالىدىغان ئىش ھەققى، مانجا:[مىسال:] ئىشىغا قاراپ تاۋىقى، ھۈنىرىگە قاراپ سىمكىرى (ماقال).

سىملىق

  • سىملىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىمى بار، سىم تارتىلغان، سىم ئورنىتىلغان؛ سىمنىڭ ياردىمىدىن پايدىلىنىلغان:[مىسال:] سىملىق رادىئو. سىملىق ئەينەك.

سىممېترىك

  • سىممېترىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] سىممېترىيە قانۇنىيىتى بويىچە جايلاشقان ياكى ياسالغان؛ سىممېترىيىگە ئىگە بولغان:[مىسال:] سىممېترىك ئوق.

سىممېترىيە

  • سىممېترىيە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] بىرەر نەرسىنىڭ مەلۇم نۇقتا، سىزىق ياكى تەكشىلىككە نىسبەتەن قارىمۇ قارشى تەرەپتە جايلاشقان قىسىملىرى ئوتتۇرىسىدىكى ئوخشاشلىق، ماسلىق، ئۇيغۇنلۇق.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>زوئولوگىيە<[يەشمىسى:] ھايۋانلار تېنىنىڭ ئوخشاش تەرەپلىرىدىكى ئوخشاش تۈزۈلۈش. بۇ خىل ئوخشاش تۈزۈلۈش ئارىسىدىكى كەسمە يۈز «سىممېترىيە يۈزى» ياكى «تەڭلىك يۈزى» دېيىلىدۇ. ئادەتتە ئۇ ئىككى ياقلىق سىممېترىيە، رادىئاتسىيىلىك سىممېترىيە ۋە شارسىمان رادىئاتسىيىلىك سىممېترىيە دېگەنلەرگە ئايرىلىدۇ.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] جىسىمنىڭ ئوخشاش قىسمى ئارىسىدىكى قانۇنىيەتلىك تەكرارلىنىش.

سىمۋول

  • سىمۋول[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] ستىلىستىكىلىق ۋاسىتىلەردىن بىرى. بۇنىڭدا بىرەر ئىش، نەرسە، ھادىسە قاتارلىقلار شەرتلىك ھالدا شۇلار ئىپادىلەپ بېرىدىغان ياكى ئەسلىتىدىغان تۇرمۇش ھادىسىلىرى، ئۇقۇملار ۋە نەرسىلەرگە بەلگە قىلىنىدۇ ياكى تەققاسلىنىدۇ. مەسىلەن، تاڭ ئېتىشنى ئازادلىققا، تۈننى زۇلۇمغا، بوراننى ئىنقىلابقا بەلگە قىلغانغا ئوخشاش.[يەشمىسى:] ② بىرەر غايە، چۈشەنچە، ھادىسە ۋە شۇ قاتارلىقلارنى ئىپادىلەيدىغان، ئەسلىتىدىغان باشقا خىل نەرسە، ھادىسە ياكى شەرتلىك بەلگە:[مىسال:] كەپتەر-تىنچلىقنىڭ سىمۋولى.

سىمۋولچىلىق

  • سىمۋولچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] سىمۋولىزم.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] بەلگىچىلىك.

سىمۋوللاشتۇرماق

  • سىمۋوللاشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىمۋول قىلىش ۋاسىتىسىدىن پايدىلىنىپ بىرەر غايە، چۈشەنچە، ھادىسە ۋە شۇ قاتارلىقلارنى ئىپادىلىمەك، ئەسلەتمەك:[مىسال:] قەدىمكى مەركىزىي ئاسىيا ئاھالىلىرى قاناتلىق ئات ئوبرازىدىمۇ قۇياش ئېتىقادىنى سىمۋوللاشتۇرغان.

سىمۋوللۇق

  • سىمۋوللۇق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىمۋوللاشتۇرۇلغان، سىمۋول قىلىنغان:[مىسال:] سىمۋوللۇق تۈس. سىمۋوللۇق مەنە.

سىمۋولىزم

  • سىمۋولىزم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئەدەبىيات<[يەشمىسى:] ⅩⅨئەسىرنىڭ ئاخىرلىرىدا فرانسىيە ۋە گېرمانىيە قاتارلىق دۆلەتلەردە مەيدانغا چىققان ئەدەبىيات-سەنئەت ئېقىملىرى ئىچىدىكى سۇبيېكتىپ ئىدېئالىزمنى نەزەرىيىۋى ئاساس قىلغان بىر ئاساسىي ئېقىم.

سىمىلداشماق

  • سىمىلداشماق[يەشمىسى:] «سىمىلدىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سىمىلدىماق

  • سىمىلدىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىم-سىم قىلماق:[مىسال:] شارقىراپ ياغقان يامغۇر ياندىن ئۆتەر، سىمىلداپ ياغقان يامغۇر جاندىن ئۆتەر (ماقال).

سىن

  • سىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① قىياپەت، تۇرۇق، كۆرۈنۈش، شەكىل؛ چىراي:[مىسال:] سىنى ئۇزۇن. * ئېشەكچى تۇرۇقۇڭدىن ئېشەك ھەيدىگەن سىن چىقمايدۇ، قېنى سۆزلە، قانداق ئىشىڭ بار[يەشمىسى:] ② نەزەر، كۆزىتىش.

سىن ئالماق

  • سىن ئالماق[يەشمىسى:] كۆرۈنۈش، مەنزىرە قاتارلىقلارنى سىنئالغۇ ئارقىلىق تېلېۋىزىيە ماگنىتلىق لېنتىسىغا چۈشۈرمەك.

سىن سالماق

  • سىن سالماق[يەشمىسى:] ناھايىتى دىققەت بىلەن. تەپسىلىي كۆزەتمەك، نەزەر سالماق:[مىسال:] ئۇ بوۋاينىڭ بېشىدىن ئايىغىغىچە بىرھازا سىن سېلىپ قاراپ چىقتى.

سىن كىرمەك

  • سىن كىرمەك[يەشمىسى:] چىرايلىق، گۈزەل قىياپەتكە كەلمەك، چىرايلىقلاشماق، گۈزەللەشمەك.

سىناشماق

  • سىناشماق[يەشمىسى:] «سىنىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇنداق بولسا، بىز بىلەن كۈچ سىنىشىپ باقمامسىلەر-دەپتۇ قىزلار.

سىناق

  • سىناق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① سىناش ئىشى؛ ھالقىلىق پەيت، قىيىن شارائىت:[مىسال:] سىناققا دۇچ كەلمەك.[يەشمىسى:] ② بىرەر ئىش، مەھسۇلات، ئۇسۇل قاتارلىقلارنىڭ نەتىجىسى، خۇسۇسىيىتى، سۈپىتى، ياراملىقلىقى قاتارلىقلارنى ئېنىقلاش ئۈچۈن كونكرېت ئۆلچەم بويىچە، مەلۇم ئەسۋاب ياكى ئۇسۇللار ئارقىلىق ئېلىپ بېرىلىدىغان تەجرىبە ياكى شۇ مەقسەتتە قىلىنغان ئىش-ھەرىكەت:[مىسال:] سىناق قىلماق.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>مائارىپ<[يەشمىسى:] ئوقۇغۇچىلارنىڭ دەرس ئۆزلەشتۈرۈش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈش ياكى مەلۇم تېخنىكا ساھەسىدىكى كىشىلەرنىڭ بىلىم سەۋىيىسى ياكى ئەمەلىي ئىقتىدارىنى كۆرۈپ بېقىش مەقسىتىدە ئېلىنىدىغان ئىمتىھان:[مىسال:] سىناق ئالماق.

سىناق تېشى

  • سىناق تېشى[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] تەركىبىدە كۆمۈر ماددىسى بار كۋارتس بىلەن ئوپال قاتارلىقلارنىڭ ئارىلاشمىسىدىن تەركىب تاپقان بىر خىل مىنېرال، زىچ، قاتتىق ۋە قارا كېلىدۇ. ئالتۇن بىلەن ئۇنىڭ ئۈستىگە ئىز چىقىرىش ئارقىلىق، ئالتۇننىڭ ساپلىق دەرىجىسىنى بىلىۋالغىلى بولىدۇ.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] شەيئىلەرنىڭ ئېنىق ھەم ئىشەنچلىك بولغانلىقىنى تەكشۈرۈش ئۇسۇلى ياكى ئاساسى:[مىسال:] تەبىئەت دۇنياسى-دىئالېكتىكىنى تەكشۈرۈشنىڭ سىناق تېشى.

سىنئالغۇ

  • سىنئالغۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سىن+ئالغۇ[[يەشمىسى:] تېلېۋىزىيە سۈرەتلىرى بىلەن تاۋۇشلۇق سىگناللارنى خاتىرىلەپ، قايتا كۆرسىتەلەيدىغان ئاپپارات.

سىنالماق

  • سىنالماق[يەشمىسى:] «سىنىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] سىنالغان ئادەم. * سىنالمىغان قايماقتىن سىنالغان قېتىق ياخشى (ماقال).

سىنانتروپ

  • سىنانتروپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>ئارخىئول<[يەشمىسى:] بېيجىڭ مايمۇنسىمان ئادىمى ياكى جۇڭگو مايمۇنسىمان ئادىمى.

سىنائىت

  • سىنائىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] دالا شىپاتىنىڭ بىر خىلى، يەنى تەبىئەت دۇنياسىغا ناھايىتى كەڭ تارالغان بىر خىل مىنېرال. ئاساسلىق تەركىبى كالىي ھەم ئاليۇمىن ئارىلاشقان سىلىكات بولۇپ، قاتتىقلىقى يۇقىرى كېلىدۇ. رەڭسىز، ئاق، كۈل رەڭ ياكى توخۇڭ ھالەتتە ئۇچرايدۇ. ئەينەك پارقىراقلىقىغا ئىگە، چۈرۈك كېلىدۇ. كۆپىنچە فارفور سانائىتىدە ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭ تەركىبىدە كالىي بولغاچقا، يەنە ئوغۇت ياساشقىمۇ ماتېرىيال بولىدۇ.

سىنەكىمەك

  • سىنەكىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] ئېتىبار بىلەن قارىماق، دىققەت-ئېتىبارىنى قويماق، دىققەت بىلەن كۆزەتمەك.

سىنبىرىك

  • سىنبىرىك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] باشاقلىقلار ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. يوپۇرمىقى تۇخۇمسىمان تۆمۈنە شەكلىدە، گۈلى كۈل رەڭگە مايىل يېشىل ياكى سۆسۈن ئارىلاش كېلىدۇ. قىلتىرىقلىق مېۋىسى ئۇزۇن ھەم دۈگىلەك بولىدۇ. غولى ۋە يوپۇرمىقىنى سېرىق رەڭ ماتېرىيالى قىلغىلى، تالاسىدىن قەغەز ئىشلىگىلى بولىدۇ.

سىنت

  • سىنت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[يەشمىسى:] يۈزدىن بىرنى تەشكىل قىلىدىغان پارچە پۇل بىرلىكى، پۇڭ، تىيىن:[مىسال:] دىۋانە يانچۇقىدىن بىرمۇنچە سىنتلارنى چىقىرىپ، تىرىڭشىتىپ يەرگە تۆكۈپتۇ.

سىنتاش

  • سىنتاش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]]سىن+تاش[[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] ئاق ھەم سۈزۈكلۈكىدىن ئادەم قارىسا، ئادەمنىڭ شولىسى چۈشۈپ تۇرىدىغان بىر خىل تاش، ئاق سۈزۈك تاش.

سىنتاكسىس

  • سىنتاكسىس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] گرامماتىكىنىڭ بىر تارمىقى، يەنى سۆز بىرىكمىسى ۋە جۈملە قۇرۇلمىسى توغرىسىدىكى پەن. ئۇ ئاساسەن سۆزلەردىن جۈملە تۈزۈش قائىدىسىنى تەتقىق قىلىدۇ.

سىنتاكسىسلىق

  • سىنتاكسىسلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىنتاكسىسغا خاس، سىنتاكسىسقا ئائىت:[مىسال:] سىنتاكسىسلىق كاتىگورىيە. سىنتاكسىسلىق بىرىكىش. سىنتاكسىسلىق باغلىنىش.

سىنتېتىك

  • سىنتېتىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[يەشمىسى:] ① ئومۇملاشتۇرۇپ تەھلىل قىلىنىدىغان، ئومۇملاشتۇرۇلىدىغان:[مىسال:] سىنتېتىك ئۇسۇل.[يەشمىسى:] ② بىرىكتۈرۈش ئاساسىدا ھاسىل قىلىنىدىغان، ئېلىنىدىغان:[مىسال:] سىنتېتىك تالا. سىنتېتىك كاۋچۇك. سىنتېتىك سمولا. سىنتېتىك بوياق.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] سۆز بىلەن سۆز ئوتتۇرىسىدىكى گرامماتىكىلىق مۇناسىۋەت ئاساسەن سۆزنىڭ تۈرلىنىشى ئارقىلىق ئىپادىلىنىدىغان:[مىسال:] سىنتېتىك تىللار.

سىنتېز

  • سىنتېز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[يەشمىسى:] ① نەرسە ۋە ھادىسىلەرنى بىر پۈتۈن ھالدا، ئۇلارنىڭ ئىچكى تەركىبىي قىسىملىرىنىڭ ئورگانىك باغلىنىشلىرىدىن تارتىپ تەكشۈرۈشتىن ئىبارەت ئىلمىي تەتقىقات ئۇسۇلى.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] ئاددى خىمىيىلىك بىرىكمىلەر ياكى ئېلېمىنتلاردىن مۇرەككەپ خىمىيىلىك بىرىكمىلەرنى ھاسىل قىلىش. [يەشمىسى:] ③ ئومۇملاشتۇرۇلغان بىرلىك، بىرىكتۈرۈلگەن پۈتۈنلۈك.

سىنتېزلانماق

  • سىنتېزلانماق[يەشمىسى:] «سىنتېزلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىنتېزلىماق

  • سىنتېزلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىنتېز ئۇسۇلىدىن پايدىلىنىپ تەكشۈرمەك، ئومۇملاشتۇرماق، بىرلەشتۈرمەك، ھاسىل قىلماق.

سىنجا

  • سىنجا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[كەسىپ تۈرى:]>بىناكارلىق<[يەشمىسى:] تامنىڭ ئۈستىگە قويۇلىدىغان ياغاچ.

سىنچاي

  • سىنچاي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مېھمانلارغا، ئاساسەن، تائامدىن بۇرۇن بېرىلىدىغان چاي.

سىنچەك

  • سىنچەك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قالىق، باراڭ.

سىنچەكلىمەك

  • سىنچەكلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] قالىق ياكى باراڭ ھالىتىگە كەلتۈرمەك.

سىنچى

  • سىنچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھەرقانداق نەرسىنىڭ تۇرقى، كۆرۈنۈشى، چىراي-شەكلىگە قاراپ شۇ نەرسىگە باھا بەرگۈچى كىشى؛ شۇ ھەقتە تەھلىل يۈرگۈزگۈچى كىشى:[مىسال:] بەزى چاغلاردا ئاياللار بەكمۇ زىل، نازۇك ۋە تولىمۇ سىنچى كېلىدۇ.

سىنچىلاتماق

  • سىنچىلاتماق[يەشمىسى:] «سىنچىلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىنچىلاشماق

  • سىنچىلاشماق[يەشمىسى:] «سىنچىلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] ئۇلار ئاتلارغا سىنچىلىشىپ قاراشقاندىن كېيىن، ئۆزلىرىگە يارىغانلىرىنى تاللاشقا باشلاپتۇ.

سىنچىلىق

  • سىنچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىنچىلاردا بولىدىغان ئىقتىدار، سىنچىلارغا خاس خىسلەت ياكى ئەقىل، نەزەر:[مىسال:] شائىر سىنچىلىق بىلەن سەپداشلارغا بىرقۇر كۆز يۈگۈرتۈپ قارىدى.

سىنچىلىماق

  • سىنچىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] دىققەت بىلەن زېھىن قويۇپ قارىماق:[مىسال:] ئۇلار نېمىنىدۇر بىرنەرسىنى سىنچىلاپ كۆرۈشۈۋاتاتتى.

سىنك

  • سىنك[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>خېم[[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] مېتال ئېلېمېنت. بەلگىسى .(Zincum)Zn كۆكۈچ ئاق رەڭلىك كرىستال بولۇپ، چۈرۈك كېلىدۇ. قېتىشما تەييارلاش ياكى تۆمۈر تاختىلارغا ھەل بېرىشتە ئىشلىتىلىدۇ.

سىنكلىك

  • سىنكلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تەركىبىدە سىنك بولغان، تەركىبىگە سىنك ئارىلاشقان:[مىسال:] سىنكلىك رودا.

سىنكلىمەك

  • سىنكلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[كەسىپ تۈرى:]>خىمىيە<[يەشمىسى:] نەرسىلەرنىڭ سىرتقى يۈزىگە سىنك سۈرتمەك، ھەل بەرمەك:[مىسال:] سىنكلەنگەن تۆمۈر.

سىنگا

  • سىنگا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىببىي ئىلىم<[يەشمىسى:] بەدەندە ۋىتامىن C نىڭ كەمچىل بولۇشى تۈپەيلىدىن كېلىپ چىقىدىغان بىر خىل كېسەللىك. بۇنىڭدا، پۈتۈن بەدەن ئاجىزلىشىپ، ماغدۇرسىزلىنىش، مۇسكۇل ۋە ئۈگىلەر قاتتىق ئاغرىش، چىش مىلىكى ئىششىپ قاناش قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ.

سىنگارمونىزم

  • سىنگارمونىزم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] تاۋۇشلارنىڭ ماسلىشىشى.

سىنوپتىكا

  • سىنوپتىكا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>مېتېئورولوگىيە<[يەشمىسى:] ئاتموسفېرا ئىلمىنىڭ بىر تارمىقى. ھاۋا رايىنىڭ شەكىللىنىش ھەم ئۆزگىرىش قانۇنىيەتلىرىنى تەتقىق قىلىدۇ. ئادەتتە ئۇ ھاۋا رايىنى تەھلىل قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن ئالدىن مەلۇمات بېرىش خىزمىتىنىڭ ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.

سىنونىم

  • سىنونىم[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>گرېكچە[[كەسىپ تۈرى:]>تىل-يېزىق<[يەشمىسى:] «مەنىداش سۆز»گە قاراڭ.

سىنۇس

  • سىنۇس[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە>لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماتېماتىكا<[يەشمىسى:] تىك بۇلۇڭلۇق ئۈچ بۇلۇڭدا، خالىغان بىر تار بۇلۇڭنىڭ قارشىسىدىكى تەرەپنىڭ يانتۇ تەرەپكە بولغان نىسبىتى شۇ تار بولۇڭنىڭ سىنۇسى دېيىلىدۇ ۋە «sin» بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.

سىنىپ

  • سىنىپ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] مۇئەييەن ئىجتىمائىي ئىشلەپچىقىرىش سىستېمىسىدا، كىشىلەرنىڭ تۇتقان ئورنىنىڭ ۋە ئىشلەپچىقىرىش ۋاسىتىلىرىغا بولغان مۇناسىۋىتىنىڭ ئوخشاش بولماسلىقى نەتىجىسىدە ئايرىلغان بۆلەك، گۇرۇھ:[مىسال:] ئىشچىلار سىنىپى. پرولېتارىيات سىنىپى. بىر-بىرىگە قارىمۇقارشى سىنىپ.[يەشمىسى:] ② [كەسىپ تۈرى:]>مائارىپ<[يەشمىسى:] مەكتەپلەردىكى بىر ئوقۇش يىلىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھەربىر باسقۇچ ياكى مەلۇم كەسىپ بويىچە تەشكىللەنگەن ھەربىر گۇرۇپپا:[مىسال:] بىرىنچى سىنىپ. سىنىپ ئاتلىماق. سىنىپتىن قالماق.[يەشمىسى:] ③ [كەسىپ تۈرى:]>مائارىپ<[يەشمىسى:] ئوقۇتۇش مەشغۇلاتى ئېلىپ بېرىلىدىغان، دەرس ئۆتۈلىدىغان ئۆي:[مىسال:] ئازادە سىنىپ. سىنىپ دوسكىسى.[يەشمىسى:] ④ [كەسىپ تۈرى:]>بىئولوگىيە<[يەشمىسى:] بىر تىپتىكى جانلىقلارنىڭ ئوخشاش بەلگىلىرى ۋە تۇغقانچىلىق مۇناسىۋىتىگە ئاساسەن قايتىدىن ئايرىلغان توپى. مەسىلەن، ئومۇرتقىلىق ھايۋانلار تىپى بېلىقلار، قۇشلار ۋە ئېمىتكۈچىلەر دېگەندەك سىنىپلارغا ئايرىلىدۇ. ئۇ ئادەتتە تىپتىن تۆۋەن، ئۇرۇقداشتىن يۇقىرى تۇرىدۇ.

سىنىپداش

  • سىنىپداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] بىر سىنىپتا ئوقۇغان ياكى ئوقۇيدىغان بالىلار (بىر-بىرىگە نىسبەتەن)، ساۋاقداش:[مىسال:] ھەر كۈنى سىنىپداشلىرىم بىلەن كوچىلاردا شوئار ئاۋازىنى ئاڭلايتتۇق. ∥ بىز ھەممىمىز سىنىپداش بالىلار ئەمەسمۇ، بولدى قويۇڭلار، يوق گەپنى تالىشىپ جېدەللەشمەيلى.

سىنىپداشلىق

  • سىنىپداشلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىر سىنىپتا ئوقۇغانلىق، ئوقۇش جەريانىدا بىرگە بولغانلىق؛ ساۋاقداشلىق.

سىنىپسىز

  • سىنىپسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىنىپى يوق، سىنىپ مەۋجۇت بولمىغان، سىنىپ يوقالغان:[مىسال:] سىنىپسىز كومۇنىزم جەمئىيىتىنى قۇرۇش ئۇلارنىڭ ئەڭ بۈيۈك غايىسى ئىدى.

سىنىپلىق

  • سىنىپلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىنىپى بار، سىنىپنى ئۆز ئىچىگە ئالغان:[مىسال:] 450 مىڭ يۈەنگە 30 سىنىپلىق ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇتۇش بىناسى سېلىندى.

سىنىپىي

  • سىنىپىي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] سىنىپقا ئالاقىدار، سىنىپ بىلەن مۇناسىۋەتلىك، سىنىپقا تەۋە؛ مەلۇم بىر سىنىپنىڭ مەنپەئىتى ياكى روھىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان:[مىسال:] سىنىپىي مەيدان. سىنىپىي ئاڭ. سىنىپىي جەمئىيەت.

سىنىپىيلىق

  • سىنىپىيلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>پەلسەپە<[يەشمىسى:] سىنىپلىق جەمئىيەتتە، كىشىلەرنىڭ ئاڭ-پىكرىدە مۇقەررەر يوسۇندا مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدىغان سىنىپىي خۇسۇسىيەت.

سىنىماق

  • سىنىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① مەلۇم ۋاسىتە، ئۇسۇللار ئارقىلىق تەكشۈرمەك، ئېنىقلىماق:[مىسال:] مەردنى مەيداندا سىنا (ماقال). * مېھمان ئاز ئولتۇرار، كۆپ سىنار (ماقال).[يەشمىسى:] ② كۆرۈپ، بىلىپ بېقىش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلماق، كۆرۈپ باقماق؛ تەجرىبە قىلماق:[مىسال:] تەلەي سىنىماق. كۈچ سىنىماق. * سۇنايچىلار لېپىرلىرىنى يۇمشىتىپ سىناپ كۆردى.[يەشمىسى:] ③ ئەقلىي قابىلىيىتى، بىلىم دەرىجىسى ياكى ئەمەلىي ئىقتىدارىنى ئېنىقلاش مەقسىتىدە سوئال سورىماق؛ ئىمتىھان ئالماق:[مىسال:] زېھنىنى سىنىماق. زېھنىدىن سىناش مۇسابىقىسى.

سىۋىچ

  • سىۋىچ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]رۇسچە[[كەسىپ تۈرى:]>ماشىنىسازلىق<[يەشمىسى:] «ئۇچقۇنلاتقۇچ»قا قاراڭ.

سىيا

  • سىيا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]خەنزۇچە[[يەشمىسى:] «سىيا چۈشمەك»كە قاراڭ.

سىيا چۈشمەك

  • سىيا چۈشمەك[يەشمىسى:] قىماردا تۆت ئوشۇق تۆت خىل ھالەتتە يەنى بىرى ئالچۇ، بىرى چۇ، بىرى پوككا، بىر چىككا ھالەتتە تۇرماق. تۆت ئوشۇقنى ئاتقان ئادەمدە تۆت ئوشۇق مۇشۇنداق ھالەتتە تۇرسا ئاتقان ئادەم ئۇتقان، ئۇنىڭغا پۇل تىككەن كىشىلەر ئۇتتۇرغان بولىدۇ.

سىياتېئا

  • سىياتېئا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]لاتىنچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] «سىياتېئا دەرىخى»گە قاراڭ.

سىياتېئا دەرىخى

  • سىياتېئا دەرىخى[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] پاپورتنىكلارنىڭ بىر تۈرى. ياغاچ غوللۇق كېلىدۇ. غولى ئېگىز ھەم تۈز بولۇپ، تەركىبىدە كراخمال بولىدۇ. يوپۇرمىقى چوڭ ھەم پەيسىمان يېرىلىدۇ. غولىنى ئىستېمال قىلغىلى بولىدۇ.

سىيادان

  • سىيادان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[كەسىپ تۈرى:]>بوتانىكا<[يەشمىسى:] ① ئېيىقتاپان ئائىلىسىدىكى بىر ياكى ئىككى يىللىق، سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك. مايسىسى ۋە ئۇرۇقى دورا قىلىنىدۇ، سوغۇق يەلنى ھەيدەش، خۇننى راۋان قىلىش ۋە قاننى جانلاندۇرۇش رولىغا ئىگە. [يەشمىسى:] ② شۇ خىل ئۆسۈملۈكنىڭ ئۇرۇقى.

سىيادانلىق

  • سىيادانلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئۈستىگە سىيادان سېپىلگەن، سىيادان ئارىلاشتۇرۇلغان:[مىسال:] سىيادانلىق نان.

سىياسەت

  • سىياسەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① دۆلەت ھاكىمىيىتى ياكى سىياسىي پارتىيىلەرنىڭ دۆلەتنى باشقۇرۇش، سىرت بىلەن ئالاقە باغلاش ھەمدە بەلگىلىك تارىخىي شارائىت ئىچىدىكى لۇشيەنىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش يولىدا تۈزۈپ چىققان ھەرىكەت مىزانى ياكى تۇتقان يولى:[مىسال:] ئىچكى سىياسەت. تاشقى سىياسەت. زىيالىيلار سىياسىتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] دوق، قورقىتىش، پوپوزا:[مىسال:] سىياسەت قىلماق.

سىياسەتچانلىق

  • سىياسەتچانلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىياسىي رول، سىياسىي ئەھمىيەت؛ سىياسەت بىلەن بولغان باغلىنىش، مۇناسىۋەت، سىياسەتنى ئىجرا قىلىدىغان، ھىمايە قىلىدىغان روھ:[مىسال:] سىياسەتچانلىقى كۈچلۈك ئادەم.

سىياسەتچى

  • سىياسەتچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] سىياسەت ئىلمى بىلەن شۇغۇللانغۇچى ئالىم؛ سىياسىيچى.

سىياسەتلىك

  • سىياسەتلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىياسەتنى ئىجرا قىلىدىغان، سىياسەت يۈرگۈزىدىغان:[مىسال:] يارانلارغا دائىم زىكىر-سۆھبەتلىك، دۈشمەنلەرگە قاتتىق سىياسەتلىك، دوستلىرىڭغا ۋاپادار، مۈرۈۋەتلىك، پىرلەر سۆھبىتىدە بولغان بالامسەن.

سىياسەتۋاز

  • سىياسەتۋاز[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە+پارىسچە[[يەشمىسى:] قۇرۇق ياكى ئۆلۈك ھالدا سىياسەت سۆزلەپ، سىياسەت سېتىپ يۈرىدىغان ئادەم:[مىسال:] پارتىيىنىڭ ئىستىلىنى ياخشىلاشتا سىياسەتۋازلارغا قارشى تۇرۇشنى، زەربە بېرىشنى ئۇنتۇپ قېلىشقا بولمايدۇ. ∥ سىياسەتۋاز ئادەم.

سىياسەتۋازلىق

  • سىياسەتۋازلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] قۇرۇق ياكى ئۆلۈك ھالدا سىياسەت سېتىپ يۈرۈش ھالىتى:[مىسال:] بۇنداق سىياسەتۋازلىقنى نەدىن ئۆگەندىڭىز دەپ ھۈرپەيدى ئابدۇغېنى.

سىياسىي

  • سىياسىي[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھۆكۈمەت، پارتىيە، ئىجتىمائىي تەشكىلات ۋە شەخس قاتارلىقلارنىڭ ئىچكى ئىشلار ھەم خەلقئارا مۇناسىۋەت جەھەتلەردىكى پائالىيىتى. ئۇ ئىقتىسادنىڭ مەركەزلەشكەن ئىپادىسى بولۇپ، ھەرقانداق بىر سىنىپنىڭ سىياسىيىسى ئۆز سىنىپىنىڭ مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ ۋە ھۆكۈمرانلىق ئورنىنى قولغا كەلتۈرۈشنى ئاساسىي مەقسەت قىلىدۇ. [يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىياسەتكە ئائىت، سىياسەت بىلەن باغلىق بولغان، سىياسەت ساھەسىدىكى:[مىسال:] سىياسىي مەسىلە. سىياسىي كۈرەش. سىياسىي ماقالە.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] دۆلەتكە، دۆلەت تۈزۈمى ۋە پۇقرا ھەق-ھوقۇقىغا ئائىت:[مىسال:] سىياسىي تۈزۈم. سىياسىي ھوقۇق.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] دۇنيانىڭ، قىتئەلەرنىڭ دۆلەتلەرگە بۆلۈنۈشىنى كۆرسىتىدىغان: سىياسىي خەرىتە.

سىياسىي پاناھلىق

  • سىياسىي پاناھلىق[يەشمىسى:] بىرەر دۆلەت پۇقراسىنىڭ سىياسىي سەۋەب بىلەن باشقا دۆلەتكە قېچىپ بېرىپ، شۇ دۆلەت بېرىدىغان ئولتۇراقلىشىش ھوقۇقىغا ئېرىشكەندىن كېيىن، تۇرۇپ قېلىشى كۆزدە تۇتۇلىدۇ.

سىياسىي تۈزۈم

  • سىياسىي تۈزۈم[يەشمىسى:] دۆلەت ھاكىمىيىتىنىڭ تەشكىلىي شەكلى ۋە شۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك بولغان تۈزۈملەرنى كۆرسىتىدۇ. ئۇنىڭ بەلگىلىنىشى ياكى ئۆزگىرىشىنى سىنىپىي كۈرەش ياكى مەنپەئەت كۈرىشىنىڭ كونكرېت شارائىتى بەلگىلەيدۇ، ئۇ دۆلەتنىڭ تۈپ خاراكتېرىگە ماس بولىدۇ.

سىياسىي جىنايەتچى

  • سىياسىي جىنايەتچى[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] ئۆزى ياشاۋاتقان دۆلەتنىڭ مەنپەئىتىگە قارشى مەلۇم سىياسىي پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغانلىقى ئۈچۈن، ھۆكۈمەت تەرىپىدىن جىنايەتچى دەپ قارالغان كىشى.

سىياسىي مەسلىھەت كېڭىشى

  • سىياسىي مەسلىھەت كېڭىشى[يەشمىسى:] دۆلىتىمىزنىڭ خەلق دېموكراتىك بىرلىك سېپىنىڭ تەشكىلىي شەكلى. ئۇنىڭ مەملىكەت خاراكتېرلىك تەشكىلىي «جۇڭگو خەلق سىياسىي مەسلىھەت كېڭىشى» دەپ ئاتىلىدۇ. ھەرقايسى جايلاردىمۇ يەرلىك ھەر دەرىجىلىك سىياسىي مەسلىھەت كېڭەشلىرى تەسىس قىلىنغان.

سىياسىي ھوقۇق

  • سىياسىي ھوقۇق[كەسىپ تۈرى:]>قانۇن ئىشلىرى<[يەشمىسى:] پۇقرالار سىياسىي جەھەتتە قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولىدىغان ھوقۇقلار. مەسىلەن، سايلاش، سايلىنىش ھوقۇقى، سۆز، خەت-ئالاقە، مەتبۇئات، مۇراسىم ئۆتكۈزۈش، تەشكىلاتلارغا ئۇيۇشۇش، ساياھەت قىلىش، نامايىش ئۆتكۈزۈش، دۆلەت ئورگانلىرىدا خىزمەت قىلىش، كارخانا، كەسپىي ئورۇن ۋە جامائەت تەشكىلاتلىرىدا رەھبەرلىك ۋەزىپىسىنى ئۆتەش ھوقۇقى ۋە باشقىلار.

سىياسىي ئۆزگىرىش

  • سىياسىي ئۆزگىرىش[يەشمىسى:] ھۆكۈمران گۇرۇھنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى بىر قىسىم كىشىلەر ھەربىي ياكى سىياسىي ۋاسىتىلەرنى قوللىنىش ئارقىلىق دۆلەت ھاكىمىيىتى ئۈستىدە پەيدا قىلىدىغان تۇيۇقسىز ئۆزگىرىش.

سىياسىي ئىقتىساد

  • سىياسىي ئىقتىساد[يەشمىسى:] ئىجتىمائىي ئىشلەپچىقىرىش مۇناسىۋەتلىرى ھەم ئۇنىڭ تەرەققىيات قانۇنىيەتلىرىنى تەتقىق قىلىدىغان پەن.

سىياسىي يانچۇقچى

  • سىياسىي يانچۇقچى[يەشمىسى:] ھەر خىل سىياسىي ۋاسىتىلەرنى قوللىنىپ شەخسىي مەنپەئەت ئېلىشنى كۆزلەيدىغان كىشى.

سىياسىيلاشتۇرماق

  • سىياسىيلاشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىياسىيغا تەۋە ياكى سىياسەتكە مۇناسىۋەتلىك دەپ قارىماق:[مىسال:] بەزى مەسىلىلەرگە ئەستايىدىلراق مۇئامىلە قىلىش كېرەك، كىشىلەرنىڭ خۇسۇسىي مۇناسىۋىتىنىمۇ سىياسىيلاشتۇرۇۋەتمەيلى.

سىياسىيون

  • سىياسىيون[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] سىياسىي مەسىلىلەر ۋە سىياسىي پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىدىغان، سىياسىي بىلىمى يۇقىرى كىشى، سىياسىي ئەرباب.

سىياق (سىياقى)

  • سىياق (سىياقى)[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]ئەرەبچە[[يەشمىسى:] تۇرۇق، كۆرۈنۈش، قىياپەت؛ شەكىل-كۆرۈنۈش:[مىسال:] ئارقىدىن كېلىۋاتقان ئىككى كېنىزەك سۇلتاننىڭ خاپىغان سىياقىغا سەپسالدى.

سىياقلىق

  • سىياقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] باش كېلىشتىكى ئىسىملاردىن كېيىن كېلىپ «ئوخشاش، ئوخشايدىغان؛ شەكىللىك، شەكلىدىكى؛ سۈپەتلىك» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئادەم سىياقلىق ھايۋان دېدى ئۇ غەزەپ بىلەن دېۋەيلەپ كېلىپ.

سىيانپىي

  • سىيانپىي[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>ئىرىقشۇناسلىق<[يەشمىسى:] مەملىكىتىمىزدە ئۆتكەن قەدىمكى مىللەت. ھازىرقى شەرقىي شىمال، ئىچكى مۇڭغۇل قاتارلىق جايلاردا ياشىغان، خەن سۇلالىسىنىڭ ئاخىرقى مەزگىللىرىدە پەيدىنپەي كۈچەيگەن؛ جەنۇبىي-شىمالىي سۇلالىلەر دەۋرىدە شىمالىي ۋېي، شىمالىي چى ۋە شىمالىي جۇۋ خانلىقلىرىنى قۇرغان.

سىياھ

  • سىياھ[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] ① سۈپەت.[يەشمىسى:] قارا، قارا رەڭلىك:[مىسال:] ئۇ نېمىشقا ئەرزىمەيدىغان ئىشلارغا كۆڭلىنى سىياھ قىلىدۇ، نېمىشقا بۈگۈنكى كۈننىڭ قەدرىگە يەتمەيدۇ[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] خەت يازغاندا گاڭبى ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش قەلەملەرگە ئىچۈرۈش ئۈچۈن تەييارلانغان رەڭلىك سۇيۇقلۇق:[مىسال:] قىزىل سىياھ.

سىياھدان

  • سىياھدان[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] سىياھ قاچىلىنىدىغان قۇتا، دۈۋەت:[مىسال:] بىغۇبار قەلبىڭ — سىياھدان، قانلىرىڭ — ئۆچمەس سىياھ، چاچقىنىڭ زەر، مەرۋايىت، ئۆستۈرگىنىڭ مېھرىگىياھ، ئىستىكىم بولماقچى ۋارىس كەبى نازىمغا مەن.

سىيپاتماق

  • سىيپاتماق[يەشمىسى:] «سىيپىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىيپاشتۇرماق

  • سىيپاشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىيپاش ۋە شۇ خىلدىكى ھەرىكەتلەرنى قىلماق:[مىسال:] ئالدىراپ قالغان مايسىخان كارىۋات ئاستىغا بېشىنى تىقىپ، ئۇ يەر-بۇ يەرنى سىيپاشتۇرۇپ باقتى.

سىيپاشماق

  • سىيپاشماق[يەشمىسى:] «سىيپىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] جامائەت ئىككىيلەننىڭ بەخت-سائادىتى ئۈچۈن «ئامىن» دېيىشىپ، يۈزلىرىنى سىيپاشتى.

سىيپالماق

  • سىيپالماق[يەشمىسى:] «سىيپىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىيپىلاتماق

  • سىيپىلاتماق[يەشمىسى:] «سىيپىلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىيپىلاشتۇرماق

  • سىيپىلاشتۇرماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سىيپاشتۇرماق»قا قاراڭ:[مىسال:] ئۇ قاراڭغۇدا سىيپىلاشتۇرۇپ يۈرۈپ، ئاخىرى كەتمەننى تېپىپ چىقتى.

سىيپىلاشماق

  • سىيپىلاشماق[يەشمىسى:] «سىيپىلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سىيپىلىماق

  • سىيپىلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] «سىيپىماق»قا قاراڭ:[مىسال:] دالىنى سىيپىلاپ سەھەر شامىلى، مايسىلار ئۈستىدىن يەلپۈپ ئۆتىدۇ.

سىيپىماق

  • سىيپىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① قول ياكى شۇنداق نەرسە بىلەن باشقا بىرنەرسىنى سىلىماق:[مىسال:] مەنمۇ ئاپامنىڭ قىلغىنى بويىچە ئالىقىنىمنى يېيىپ يۈزۈمنى سىيپىدىم.[يەشمىسى:] ② يۇمشاق، يېنىك تېگىپ، ياكى سۈركىلىپ ئۆتمەك (شامال قاتارلىقلار ھەققىدە):[مىسال:] سالقىن شامال يۈزلىرىنى سىيپاپ ئۆتۈپ، كىشىگە ئارام بېرەتتى.

سىيدۈرۈلمەك

  • سىيدۈرۈلمەك[يەشمىسى:] «سىيدۈرمەك» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىيراپ

  • سىيراپ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] مول، باياشات:[مىسال:] ئۈمىدىم گۈلشىنى ۋەسلىنىڭ سۈيىدىن بولمىسا سىيراپ، كېچەرمەن سۆيگۈ يولىدا پۈتۈنلەي يوقۇ بارىمدىن.

سىيراپچىلىق

  • سىيراپچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھەممە نەرسە ئېشىپ-تېشىپ تۇرغان ھالەت، موللۇق:[مىسال:] ئۇ راستتىنلا سىيراپچىلىق يىللىرى ئىدى.

سىيراپلىق

  • سىيراپلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] موللۇق، باياشاتلىق ھالەت:[مىسال:] تارىتار شوخ ھايات شاۋقۇنلىرىنى، دىللاردا يېڭىچە ھېسلار ئويغىتىپ، سىيراپلىق ئىلكىدە كۈلگەن بۇ يېزا، ئاراملىق بىر كەچنى ئالماقتا كۈتۈپ.

سىيرەك

  • سىيرەك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاز، كەم ئۇچرايدىغان، ئاز كۆرۈلىدىغان:[مىسال:] سيرەك مېتاللار.

سىيرەكلەشمەك

  • سىيرەكلەشمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سىيرەك بولماق، ئازلاشماق، شالاڭلاشماق:[مىسال:] ئادەملەر يوللاردا سىيرەكلىشىپ قالغانىدى.

سىيرىتما

  • سىيرىتما[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① كىيىملەرنىڭ ئالدىنى، يانچۇق، سومكا قاتارلىقلارنىڭ ئېغىزىنى ئېتىش ھەم ئېچىش قاتارلىقلار ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل زەنجىرسىمان، چىشلىق بۇيۇم:[مىسال:] قۇربان ماتېرىيال سومكىسىنىڭ سىيرىتمىسىنى يەشتى.[يەشمىسى:] ② ماشىنچىلىقتا كۆز تاختىنىڭ ئالدىغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان كۋادرات شەكىللىك سايمان.[يەشمىسى:] ③ توقۇمىچىلىقتا ئۆرۈشنىڭ ئاخىرىنى ئېسىپ قويىدىغان ياغاچ.[يەشمىسى:] ④ ئۈستەل قاتارلىق نەرسىلەرنىڭ نەرسە-كېرەك سېلىپ قويىدىغان يېرى، تارتما:[مىسال:] جوزىنىڭ سىيرىتمىسى.

سىيرىتماق

  • سىيرىتماق[يەشمىسى:] «سىيرىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىيرىتمىلىق

  • سىيرىتمىلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىيرىتمىسى بار، سىيرىتما ئورنىتىلغان:[مىسال:] سىيرىتمىلىق چاپان. سىيرىتمىلىق ئۈستەل.

سىيرىشماق

  • سىيرىشماق[يەشمىسى:] «سىيرىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] مەن ئېرىق بويىغا بارغاندا ئۇلار غازاڭ سىيرىشىۋاتقانىكەن.

سىيرىغۇ

  • سىيرىغۇ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] دىئالېكت.[يەشمىسى:] «سۈزگۈچ»كە قاراڭ.

سىيرىلاڭغۇ

  • سىيرىلاڭغۇ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئاسان سىيرىلىپ كېتىدىغان، سىلىق؛ سىيرىلىپ چىقىدىغان:[مىسال:] سىيرىلاڭغۇ يەر. سىيرىلاڭغۇ تام. سىيرىلاڭغۇ تاۋۇش.

سىيرىلدۇرماق

  • سىيرىلدۇرماق[يەشمىسى:] «سىيرىلماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى:[مىسال:] سىيرىلدۇرۇپ چۈشۈرمەك.

سىيرىلدۇرۇشماق

  • سىيرىلدۇرۇشماق[يەشمىسى:] «سىيرىلدۇرماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سىيرىلدۇرۇلماق

  • سىيرىلدۇرۇلماق[يەشمىسى:] «سىيرىلدۇرماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] دۇئا-تەكبىر ۋە قىرائەت ئاۋازلىرى ئىچىدە جەسەت جىنازىدىن گۆرگە سىيرىلدۇرۇلدى.

سىيرىلما

  • سىيرىلما[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سيرىلىدىغان؛ سىيرىلىپ چۈشىدىغان:[مىسال:] سىيرىلما تاختا.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[كەسىپ تۈرى:]>فىزىكا<[يەشمىسى:] سىيرىلىش ئارقىلىق بارلىققا كېلىدىغان، سىيرىلىشتىن ھاسىل بولىدىغان:[مىسال:] سىيرىلما ھەرىكەت. سىيرىلما سۈركىلىش.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كەسىپ تۈرى:]>گېئولوگىيە<[يەشمىسى:] يەر يۈزىنىڭ قىيا جايلىرىدىكى زور كۆلەملىك توپا-تاشلار پۈتۈن گەۋدىسى بىلەن پەسكە سىيرىلىپ چۈشىدىغان بىر خىل تەبىئەت ھادىسىسى.

سىيرىلماق

  • سىيرىلماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① سىلىق ياكى يانتۇ يەردىن بىر تەرەپكە ياكى پەسكە تېيىلماق، سۈرۈلمەك:[مىسال:] دۈمبىڭىز بەك سىلىق ئىكەن، سىيرىلىپ كېتىپ تۇرالمىدىم، دۈمبىڭىزگە ئېگەر توقۇساق، دەپتۇ بالا ۋەزىرگە.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] بىرەر ئىشقا ئېچىنىش، ئىچ ئاغرىتىش سەۋەبلىك ئۆكۈنۈپ ئازابلانماق، غېمىنى يەپ قايغۇرماق:[مىسال:] يولۋاس تېرىسىدىن ئەتكەن چورۇقى، تىتىلىپ، پۇتلىرى يېرىلىپتۇدەك. يىگىتنىڭ ھالىنى كۆرۈپ قۇشلارنىڭ ئىچ-باغرى ئېچىشىپ سىيرىلىپتۇدەك.

سىيرىلىشماق

  • سىيرىلىشماق[يەشمىسى:] «سىيرىلماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سىيرىما

  • سىيرىما[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] سىيرىلىدىغان؛ سىيرىش ئارقىلىق ئېچىپ-يېپىلىدىغان:[مىسال:] سىيرىما پەردە.

سىيرىماق

  • سىيرىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① قول بىلەن قاماللاپ، سىقىپ تۇتۇپ، قولنى تۆۋەنگە ئاستا-ئاستا ماڭدۇرۇش ئارقىلىق ئىچى ياكى تېشىدىكى نەرسىلەرنى تۆۋەنگە چۈشۈرمەك ياكى بىر يەرگە يىغماق (ئىنچىكە، ئۇزۇن نەرسىلەر ھەققىدە):[مىسال:] شۇڭا ئۇ ئاستىلا باغقا كىردى-دە، جىگدە غازاڭلىرىنى سىيرىپ چىقىپ قويلارغا تۆكۈپ بەردى.[يەشمىسى:] ② تىرناق ياكى بارماقنى چىڭ بېسىپ ماڭدۇرۇپ ئىز چىقارماق، جىجىماق:[مىسال:] غولۇمنى سىيرىپ تۇتۇپ قويغىنا، دېدى ئۇ دۈم يېتىپ.[يەشمىسى:] ③ [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] ھېچنېمىسىنى قالدۇرماي، قۇپقۇرۇق قىلىپ قويماق؛ بارلىق ئوقەت، بايلىقلىرىدىن ئايرىپ قويماق:[مىسال:] ئۇ بالا ھەقىقەتتە ئوسال بالا بولۇپ قالدى، بىچارە دادىسىنىڭ ئوقەتلىرىنى سىيرىۋەتتى، دەڭا.

سىيگەك

  • سىيگەك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] تولا سىيىدىغان، سىيىپ قويىدىغان:[مىسال:] سىيگەك بالا. ∥تاۋۇز سىيگەكنىڭ، قارا كاۋا ئۇسۇرغاقنىڭ (ماقال). * سىيگەك سۇغا ئامراق (ماقال).

سىيلاتماق

  • سىيلاتماق[يەشمىسى:] «سىيلىماق» پېئىلىنىڭ مەجبۇرىي دەرىجىسى.

سىيلاشماق

  • سىيلاشماق[يەشمىسى:] «سىيلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.

سىيلانماق

  • سىيلانماق[يەشمىسى:] «سىيلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى.

سىيلە-رەھىم

  • سىيلە-رەھىم[يەشمىسى:] غەمخورلۇق، كۆيۈمچانلىق، ياخشىلىق:[مىسال:] سىيلە-رەھىم قىلماق.

سىيلىق

  • سىيلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ھۆرمەت يۈزىسىدىن تارتىلغان تارتۇق، سوۋغات؛ مۇكاپات، ئىنئام:[مىسال:] سىيلىق بەرمەك.

سىيلىماق

  • سىيلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① ھۆرمەت بىلدۈرمەك، قەدىرلىمەك، ئەزىزلىمەك، غەمخورلۇق قىلماق، كۆيۈنمەك، ياخشىلىق قىلماق.[يەشمىسى:] ② ھۆرمەت يۈزىسىدىن سوۋغا، تارتۇق بەرمەك؛ ئىنئام قىلماق.

سىيمەك

  • سىيمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] سۈيدۈك چىقىرىش ئەزالىرى ئارقىلىق، ئىچىدىكى كېرەكسىز سۇيۇقلۇقنى سىرتقا چىقىرىۋەتمەك؛ كىچىك تەرەت قىلماق:[مىسال:] ئاخشىمى ئۇخلاش ئالدىدا سىيىپ كىرىش، كېچىسى سۈيدۈك قىستىسا ھۇرۇنلۇق قىلماي تەرەتكە چىقىش لازىم.

سىينە

  • سىينە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]]پارىسچە[[يەشمىسى:] كۆكرەك، كۆكسى، مەيدە:[مىسال:] قىلاي قانداقمۇ تاقەت مەن كەمىنە، ۋەتەننىڭ ئىشقىدا كەرمەي بۇ سىينە.

سىيىر

  • سىيىر[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] «ئىنەك»كە قاراڭ.

سىيىرچىلىق

  • سىيىرچىلىق[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] مەخسۇس سىيىر بېقىش بىلەن شۇغۇللىنىش، مەخسۇس سىيىر بېقىپ، شۇ ئارقىلىق تۇرمۇشنى قامداش:[مىسال:] ئۇ بىر-ئىككى يىلدىن بېرى سىيىرچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىپ، خېلىلا پىتلىنىپ قالغانىدى.

سىيىشمەك

  • سىيىشمەك[يەشمىسى:] «سىيمەك» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى.