ئىزاھى |
ب |
|
ب[يەشمىسى:]«ب» تاۋۇشى بىلەن ئاخىرلاشقان سۆزلەرنىڭ ھەممىسى باشقا تىلدىن قوبۇل قىلىنغان سۆزلەر بولغاچقا، ئىملاسى بىلەن تەلەپپۇزىدا پەرق بولىدۇ. ① سۆزلەرنىڭ ئاخىرىدىكى «ب» تاۋۇشى مەزكۇر سۆزلەر يەككە ھالىتىدە تۇرغاندا ياكى ئۇلارغا ئۈزۈك تاۋۇش بىلەن باشلانغان قوشۇمچىلار ئۇلانغاندا، ئىملادا «ب» يېزىلىدۇ، نۇتۇقتا «پ» تەلەپپۇز قىلىنىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تۈرلىنىشى تەلەپپۇزى ئەدىب ئەدىبلەر ئەدىپ، ئەدىپلەر ھېساب ھېسابلىماق ھېساپ، ھېساپلىماق ② ئاخىرى «ب» تاۋۇشى بىلەن ئاخىرلاشقان سۆزلەرنى ئاخىرىغا سۆز تۈرلىگۈچى قوشۇمچە «ئى» قوشۇلغاندا، «ب» تاۋۇشى كەلگەن بوغۇم ئوچۇق بوغۇمغا ئۆزگىرىدۇ ۋە «پ» تەلەپپۇزى قىلىنماستىن «ب» تەلەپپۇز قىلىنىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تۈرلىنىشى تەلەپپۇزى رەقىب رەقىبى رەقىبى ئەسۋاب ئەسۋابى ئەسۋابى ③ تىلىمىزدىكى بىر قىسىم سۆزلەرنىڭ ئاخىرىدا ئەسلىدە «ب» تاۋۇشى بولسىمۇ، لېكىن ھەرقانداق ئەھۋالدا «پ» تەلەپپۇز قىلىنىدىغانلىقى ئۈچۈن فونېتىكىلىق پرىنسىپقا ئاساسەن تۈرلەنگەندىمۇ، تۈرلەنمىگەندىمۇ، ئىملا ۋە تەلەپپۇزدىمۇ «پ» ئىپادە قىلىنىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تۈرلىنىشى تەلەپپۇزى تەلەپ تەلىپى تەلەپ، تەلىپى كاتىپ كاتىپى كاتىپ، كاتىپى 2. «ب» تاۋۇشىنىڭ «ۋ» تاۋۇشىغا نۆۋەتلىشىشى ① بىرىنچى تەركىبى «م، ن» دىن باشقا ئۈزۈك تاۋۇشلار ۋە سوزۇق تاۋۇشلار بىلەن ئاياغلىشىپ، ئىككىنچى تەركىبى «ب» تاۋۇشى بىلەن باشلىنىدىغان بىرىككەن سۆزلەردە، ئىككىنچى تەركىبنىڭ بېشىدىكى «ب» تاۋۇشى ئىملادىمۇ، تەلەپپۇزدىمۇ «ۋ» غا نۆۋەتلىشىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تەلەپپۇزى بەڭۋاش بەڭۋاش نوختىۋاغ نوختىۋاغ ② بىرىنچى تەركىبى «م، ن» دىن باشقا ئۈزۈك تاۋۇشلار بىلەن ئاياغلىشىپ، ئىككىنچى تەركىبى «ب» تاۋۇشى بىلەن باشلىنىدىغان سۆز بىرىكمىلىرى، يەر-جاي ناملىرى ۋە كىشى ئىسىملىرىدا «ب» تاۋۇشى ساقلىنىدۇ ۋە ئىملاسى بويىچە تەلەپپۇزى قىلىنىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تەلەپپۇزى بېھىشباغ بېھىشباغ توختى باقى توختىباقى ③ «بەر» پېئىلى «ئا، ئە» بىلەن ياسالغان رەۋىشداشلارغا قوشۇلۇپ داۋاملىق تۈس كاتېگورىيىسىنى ھاسىل قىلغاندا ، «بەر» پېئىلىنىڭ باش تەرىپىدىكى «ب» تاۋۇشى يېزىقتىمۇ، تەلەپپۇزدىمۇ «ۋ» غا نۆۋەتلىشىدۇ. مەسىلەن: ئىملاسى تەلەپپۇزى ياز + ا + بەر يېزىۋەر يېزىۋەر كۆر + ە + بەر كۆرىۋەر كۆرىۋەر
|
|
بابⅠ |
|
|
|
بابⅡ |
|
|
|
باببىت |
|
|
|
بابلاتماق |
|
|
|
بابلاشماق |
|
|
|
بابلانماق |
|
بابلانماق[يەشمىسى:] «بابلىماق» پېئىلىنىڭ مەجھۇل دەرىجىسى:[مىسال:] كۈرەش تۇغدى داھىينى-ۋەتەن ئوغلى دانانى، ئاتتى قايتىدىن تاڭمۇ، شۇملار خويمۇ بابلاندى.
|
|
بابلىماق |
|
|
|
بابلىق |
|
|
|
بابمۇباب |
|
|
|
بابۇنە |
|
|
|
بابۇئىن |
|
|
|
بابىدا |
|
|
|
باپكار |
|
باپكار[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] قول دەستىگاھىدا پاختا يىپتىن بۆز (ماتا) توقۇغۇچى كاسىپ، ھۈنەرۋەن:[مىسال:] ياشاپ ئۆتكەن ئاشۇ شەھەردە، قولى گۈل بىر باپكار ئۇستا. توقۇغان ئۇ كۈندە ئون گەز رەخت، كېچىكتۈرمەي يېڭى ئىش تۇتسا.
|
|
باپكارلىق |
|
|
|
باتات |
|
|
|
باتارېيە |
|
|
|
باتارېيىلىك |
|
|
|
باتاليون |
|
|
|
باتسىتراتسىن |
|
|
|
باتناتماق |
|
|
|
باتناشماق |
|
|
|
باتنىخور |
|
|
|
باتنىماق |
|
|
|
باتۇر |
|
|
|
باتۇرانە |
|
|
|
باتۇرلارچە |
|
|
|
باتۇرلاشتۇرماق |
|
|
|
باتۇرلاشماق |
|
|
|
باتۇرلۇق |
|
|
|
باتىل |
|
|
|
باتىن |
|
باتىن[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ئىچ؛ كۆڭۈل، ئىچكى دۇنيا:[مىسال:] باتىنى زەققۇم بىلەن تولغان يىلاندىنمۇ بەتتەر، شەپشەكى جادۇ كەبى شۇملۇقتا شەيتاندىن ئۆتەر.
|
|
باج |
|
|
|
باجا |
|
|
|
باجخانا |
|
|
|
باج-خىراج |
|
|
|
باج-سېلىق |
|
|
|
باجسىز |
|
|
|
باجگىر |
|
|
|
باجگىرلىك |
|
|
|
باجلاتماق |
|
|
|
باجلانماق |
|
|
|
باجلىماق |
|
|
|
باجىڭگىر |
|
|
|
باجىلىق |
|
|
|
باجىماق |
|
|
|
باجياۋ |
|
|
|
باچكاⅠ |
|
|
|
باچكاⅡ |
|
|
|
باچكىلاتماق |
|
|
|
باچكىلىماق |
|
|
|
باخ |
|
|
|
باخ ئەتمەك |
|
|
|
باخت |
|
|
|
باخشىⅠ |
|
|
|
باخشىⅡ |
|
|
|
باخشىلىقⅠ |
|
|
|
باخشىلىقⅡ |
|
|
|
باد |
|
|
|
بادارغا |
|
|
|
باداشقان |
|
|
|
باداڭ |
|
|
|
بادام |
|
|
|
بادامبەز |
|
|
|
بادامچە |
|
|
|
بادامدوپپا |
|
بادامدوپپا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[قۇرۇلمىسى:]］بادام+دوپپا［[يەشمىسى:] گۈلى بادام نۇسخىلىق دوپپا:[مىسال:] ئىشقا ماڭغان چېغىمدا كۈن چىقىپتۇ ئاسماندا. بادامدوپپا تىكتىم مەن گۈزەل يارىم ئىشچانغا.
|
|
بادامسىمان |
|
|
|
بادامگۈل |
|
|
|
باداملىق |
|
|
|
بادە |
|
بادە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] مەي، ئىچىملىك:[مىسال:] تا قىيامەت چىقمىغاي كەيپى مۇھەببەت بادىسى، يارىنىڭ شەۋقى جامالى شەمئىغە پەرۋانە گۈل.
|
|
بادرا |
|
|
|
بادرەنجىبۇيا |
|
|
|
بادىسابا |
|
بادىسابا[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە+ئەرەبچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] تاڭ شامىلى، سەھەر شامىلى:[مىسال:] ئەي بادىسابا پىيام يەتكۈز، مېنىڭ يارىمغا سالام يەتكۈز.
|
|
بارⅠ |
|
بارⅠ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① مەۋجۇت؛ يوقنىڭ ئەكسى:[مىسال:] بار ئىمكانىيەتتىن پايدىلانماق. ＊ جان بار يەردە قازا بار (ماقال).[يەشمىسى:] ② كۆپ ئىقتىسادقا، بايلىققا ئىگە بولغان؛ باي، دۆلەتمەن:[مىسال:] بار بارنى قىلار، يوق نېمىنى قىلار (ماقال).[يەشمىسى:] ③ ھەممە، جەمئىي، بارلىق:[مىسال:] ئېگىز تاغقا چىققاندا، قولىڭىزنى مەن تارتقان، بار ئويۇننى سىز ئويناپ، دەردىڭىزنى مەن تارتقان.[يەشمىسى:] ④ ئورۇن كېلىشتە كەلگەن سۆزدىن كېيىن خەۋەر ۋەزىپىسىدە كېلىپ:[يەشمىسى:] 1) مۆلچەرنى، چامىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئۇنىڭ يېشى يىگىرمىلەردە بار.[يەشمىسى:] 2) «قولىدىن كېلىدۇ»، «قىلالايدۇ»، «بىلىدۇ» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] پەرىدىگۈل دېگەن بالامنى خوتەننىڭ گۈلى دېسىلە، دۇتار، ئۇسسۇل، ناخشا... ھەممىسىدە بار.
|
|
بارⅡ |
|
|
|
باراⅠ |
|
|
|
باراⅡ |
|
|
|
بارا-بارا |
|
|
|
بارابان |
|
|
|
بارابانچى |
|
|
|
بارابانچىلىق |
|
|
|
بارابانلىق |
|
|
|
بارات |
|
|
|
باراقسان |
|
|
|
باراقسانلاشتۇرماق |
|
|
|
باراقسانلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
باراقسانلاشماق |
|
|
|
باراقسانلىق |
|
|
|
باراقسانلىماق |
|
|
|
باراڭ |
|
باراڭ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① كاۋا، قاپاق پېلەكلىرىنىڭ ۋە تەك شۇڭىنىڭ ئارتىلىشى ئۈچۈن ياغاچتىن ياسالغان جاھاز، چەللە:[مىسال:] ئاكام سالغان باراڭغا تۆت دانە تۈۋرۈك، يارىمغا مەن ئەكەلدىم بازاردىن ئۈزۈك.[يەشمىسى:] ② كاۋا، قاپاق پېلەكلىرى، تەك شۇڭلىرى ئارتىلىپ سايىلانغان جاي:[مىسال:] غۇنچەم، ناھايىتى قىزىق گەپ دەڭا يۈرۈڭ، باراڭدا ئولتۇرۇپ سۆزلەپ بېرىمەن.
|
|
باراڭلىق |
|
باراڭلىق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باراڭ بولغان ھالەت:[مىسال:] ھويلىغا قاپاق تېرىپ، قاپاق باراڭلىق قىلدىلا، يار ئۈستىگە يار تۇتۇپ، ئەجەب ساراڭلىق قىلدىلا.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] باراڭ بار، باراڭ جايلاشقان:[مىسال:] نەمەت دېرىزە ئالدىغا كېلىپ دەرەخلىك ئارىسىدىن سايىمنىڭ باراڭلىق ھويلىسىغا تىكىلدى.
|
|
باران |
|
|
|
بارانا |
|
|
|
باراۋەت |
|
|
|
باراۋەتخانا |
|
|
|
باراۋەر |
|
|
|
باراۋەرسىز |
|
|
|
باراۋەرسىزلىك |
|
|
|
باراۋەرلەشتۈرمەك |
|
|
|
باراۋەرلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
باراۋەرلەشمەك |
|
|
|
باراۋەرلىك |
|
|
|
باربىت |
|
|
|
بارتو |
|
|
|
بارچە |
|
|
|
بارخان |
|
|
|
بارخانلاشماق |
|
|
|
بارخانلىماق |
|
|
|
بارداق |
|
|
|
باردى-كەلدى |
|
|
|
بارژا |
|
|
|
بارس |
|
|
|
بارغانچە |
|
|
|
بارغانسېرى |
|
|
|
بارغۇزماق |
|
|
|
بارغىندى |
|
|
|
بارقا |
|
|
|
بارگاھ |
|
|
|
بارلاس |
|
|
|
بارلىقⅠ |
|
|
|
بارلىقⅡ |
|
|
|
بارماقⅠ |
|
|
|
بارماق تىلى |
|
|
|
بارماق ۋەزىن |
|
|
|
بارمىقىنى چىشلىمەك |
|
|
|
بارماقⅡ |
|
|
|
بارماقچىلىك |
|
|
|
بارماقلىق |
|
|
|
باروتېرموگراف |
|
|
|
باروگراف |
|
|
|
بارومېتىر |
|
|
|
بارومېتىرلىق |
|
|
|
بارون |
|
|
|
بارى |
|
|
|
بارىت |
|
|
|
بارىچە |
|
|
|
بارىدا |
|
|
|
بارىسىدا |
|
بارىسىدا[سۆز تۈركۈمى:] تىركەلمە.[يەشمىسى:] توغرىسىدا، ھەققىدە، خۇسۇسىدا:[مىسال:] چىقسام تۇرىدۇ رەت-رەت مەكتەپ دەرۋازىسىدا، تەرتىپ بىلەن سۆز بارماقتا ئىكەن دەرس بارىسىدا.
|
|
بارىكادا |
|
|
|
بارىكاللا |
|
|
|
بارىئون |
|
|
|
بارىي |
|
|
|
بارىي بوتقىسى |
|
|
|
بارىيلىق |
|
|
|
بار-يوق |
|
|
|
بار يوق دېمەي |
|
|
|
بار-يوقى |
|
|
|
باريېر |
|
|
|
باز |
|
|
|
بازا |
|
|
|
بازار |
|
|
|
بازار تالاشماق |
|
|
|
بازار چاققاننىڭ |
|
|
|
بازاردا بار گەپ |
|
|
|
بازىرى بار |
|
|
|
بازىرى چىقماق |
|
|
|
بازارچى |
|
|
|
بازارچىلىماق |
|
|
|
بازارلىق |
|
|
|
بازارلىماق |
|
|
|
بازارمۇبازار |
|
|
|
بازالت |
|
|
|
بازالتلىق |
|
|
|
باز-باز |
|
|
|
باز-بازغا چۈشمەك |
|
|
|
باز-بازغا سالماق |
|
|
|
بازغان |
|
|
|
بازغانچى |
|
|
|
بازغانچىلىق |
|
|
|
بازغانلاتماق |
|
|
|
بازغانلاشماق |
|
|
|
بازغانلىماق |
|
|
|
بازغىتماق |
|
|
|
بازغىشماق |
|
|
|
بازغىماق |
|
|
|
بازلاتماق |
|
|
|
بازلاشماق |
|
|
|
بازلىماق |
|
|
|
بازىس |
|
|
|
بازىلىماق |
|
|
|
بازىمەن |
|
|
|
بازىمەنچى |
|
|
|
باس |
|
|
|
باس-باس |
|
|
|
باس-باسچىلىق |
|
|
|
باستون |
|
|
|
باستۇرما |
|
|
|
باستۇرماق |
|
|
|
باستۇرۇشماق |
|
|
|
باستۇرۇق |
|
|
|
باستۇرۇقلۇق |
|
|
|
باستۇرۇلماق |
|
|
|
باسقاق |
|
|
|
باسقان |
|
|
|
باسقۇچⅠ |
|
|
|
باسقۇچⅡ |
|
|
|
باسقۇچⅢ |
|
|
|
باسقۇچلۇق |
|
|
|
باسقۇچلۇقلۇق |
|
|
|
باسقۇچمۇباسقۇچ |
|
|
|
باسقۇن |
|
|
|
باسقۇنچى |
|
باسقۇنچى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ① زورلۇق كۈچ بىلەن باستۇرۇپ كىرىپ باشقىلارنى بۇلاپ-تالايدىغان باسمىچى، بۇلاڭچى، باندىت:[مىسال:] ئەگەر جامائەت لايىق كۆرسە، باسقۇنچىلارنىڭ كەينىدىن بىز ياشلار قوغلاپ بارايلى، بۇنىڭغا بىرىنچى بولۇپ مانا مەن تەييار.[يەشمىسى:] ② زورلۇق كۈچ بىلەن باشقا يۇرتنى، ئەلنى بېسىۋالىدىغان تاجاۋۇزچى:[مىسال:] مەغرۇرلىنىپ ئالدانمىغىن ھېچ، ئۇتۇقلار مەن تەرەپ قاراپ ئاقىدۇ. « مەزلۇم ئەل قىساسى» دەپ كۆتۈرگىن قىلىچ، باسقۇنچى ئەبلەخلەر گۆرىن تاپىدۇ.[يەشمىسى:] ③ زورلۇق بىلەن ئاياللارنى ئاياغ ئاستى قىلىپ نومۇسىغا تەگكۈچى:[مىسال:] قىزلارنىڭ نومۇسىغا تەگكەن باسقۇنچى قانۇن ئالدىدا جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
|
|
باسقۇنچىلىق |
|
|
|
باسما |
|
|
|
باسماقⅠ |
|
|
|
باسماقⅡ |
|
|
|
باسماقⅢ |
|
|
|
بېسىپ ئولتۇرماق |
|
|
|
باسماقچى |
|
|
|
باسمادىماق |
|
|
|
باسماقدىماق |
|
|
|
باسماقلىقⅠ |
|
|
|
باسماقلىقⅡ |
|
|
|
باسمىچى |
|
|
|
باسمىچىلىق |
|
|
|
باسمىخانا |
|
|
|
باسمىل |
|
|
|
باسنوشكا |
|
|
|
باسۇرماق |
|
|
|
باسۇرۇق |
|
|
|
باسۇرۇقلۇق |
|
|
|
باسىق |
|
|
|
باش |
|
باش[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئادەم بەدىنىنىڭ بويۇندىن يۇقىرى، ھايۋان بەدىنىنىڭ بويۇندىن ئالدىنقى يەنى كۆز، قۇلاق، ئېغىز، بۇرۇن قاتارلىق ئەزالار ئورۇنلاشقان قىسمى؛ كاللا:[مىسال:] سوقا باش. گىلدىڭ باش.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] تىك، ئۆرە نەرسىلەرنىڭ يۇقىرى تەرىپى؛ چوققىسى:[مىسال:] تاغ بېشى. دەرەخ بېشى. تونۇر بېشى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باشلىق، رەھبەر:[مىسال:] ھوشۇر بەگ سەردارنى ئۇلارغا باش قىلىپ، ئىرولغا ماڭدۇردى.[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىرەر كەسىپ ياكى ساھەدە باشقىلارغا رەھبەرلىك قىلىدىغان، ئورنى باشقىلاردىن يۇقىرى:[مىسال:] باش كاتىپ. باش ئىنژېنېر.[يەشمىسى:] ⑤ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ئەڭ مۇھىم، ئاساسىي:[مىسال:] باش بۆلەك (گرامماتىكىدا). باش ۋەزىپە.[يەشمىسى:] ⑥ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] مېڭە، ئەقىل، ھوش، زېھىن، كۆڭۈل:[مىسال:] ئۇنىڭ بېشى جايىدا ئەمەس، بولمىسا ئاشۇنداق گەپ قىلامدۇ ＊ بېشىڭ نەگە كەتتى[يەشمىسى:] ⑦ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] كىشى، ئادەم، جان، ئۆز:[مىسال:] بېشىڭنىئېلىپ بۇ يەردىن چىقىپ كەت، دەپتۇ ئايال ھاممال.[يەشمىسى:] ⑧ [سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] ئاۋۋال، بۇرۇن، دەسلەپ، ئىلگىرى:[مىسال:] يارنىڭ ئۆيى باغراشتا، بەلگىسى قارا قاشتا. ئانچە مەيلىڭ بولمىسا، نېمىشقا ئوينىغان باشتا.[يەشمىسى:] ⑨ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىرىنچى:[مىسال:] باش كۆۋرۈك. باش بارماق.[يەشمىسى:] 01 [سۆز تۈركۈمى:] مىقتار سۆز.[يەشمىسى:] ساناق سانلار بىلەن كېلىپ مىقدارنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] بىر باش پىياز. ئىككى باش چامغۇر. ئون باش قوناق.[يەشمىسى:] 11 [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئەسىر، يىل، پەسىل، ئاي، كۈن، گەپ-سۆز قاتارلىقلار ياكى ئۇزۇنلۇق ئۆلچىمى بىلەن ئۆلچىنىدىغان نەرسىلەرنىڭ باشلانغان جايى، قىسمى؛ يۇقىرى تەرىپى:[مىسال:] يىلنىڭ بېشى. گەپنىڭ بېشى. ساينىڭ بېشى. دەريانىڭ بېشى.[يەشمىسى:] 21 [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بەزى زىرائەت ۋە كۆكتاتلارنىڭ كاللەك بولىدىغان مېۋىسى، ھوسۇلى، باشاق:[مىسال:] باش تەرمەك. ∥ باش پىياز.[يەشمىسى:] 31 [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] چاچ:[مىسال:] باش ئاقارماق. باش چۈشۈرتمەك.[يەشمىسى:]41 [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بەزى ئىسىملار بىلەن بىرىكىپ شۇ ئىسىم ئارقىلىق ئىپادىلەنگەن نەرسىنى ياكى شۇ نەرسە ئورۇنلاشقان جاينى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] ئېتىز بېشى. ئېرىق بېشى.
|
|
باش ئاغرىماق |
|
|
|
باش ئەگمەك |
|
باش ئەگمەك[يەشمىسى:] بويسۇنماق، قايىل بولماق، ئىتائەت قىلماق، تەسلىم بولماق:[مىسال:] كۈرەش قىلماي باش ئېگەمدۇق زورلۇققا، تېگىشەمدۇق ئەركىنلىكنى قۇللۇققا.
|
|
باش باھار |
|
|
|
باش تارتماق |
|
|
|
باش توخۇ |
|
|
|
باش تولغىماق |
|
|
|
باش تومۇز |
|
|
|
باش تىققۇدەك |
|
|
|
باش چۆكۈرمەك |
|
|
|
باش ساقايماق |
|
|
|
باشقا پىت چۈشمەك |
|
|
|
باش قاتماق |
|
باش قاتماق[يەشمىسى:] گاڭگىراپ قالماق، چارىسىنى تاپالماي قىينالماق:[مىسال:] ئۆلۈمنامەڭنى كۆرگەندە كۆكسۈمگە پىچاق پاتتى، قانداق قىلىمىز گاڭگۇڭ، ئەجەبمۇ بېشىم قاتتى.
|
|
باش قاتۇرماق |
|
|
|
باش قىش |
|
|
|
باشقا كەلمەك |
|
|
|
باش كۈز |
|
|
|
باشقا كۈن چۈشمەك |
|
|
|
باشقا كىيمەك |
|
|
|
باش كۆتۈرمەك |
|
|
|
باش كېلىش |
|
|
|
باش ئۈستىگە |
|
|
|
باش ياز |
|
|
|
بېشى ئاسمانغا تاقاشماق |
|
|
|
بېشى ئاسمانغا يەتمەك |
|
|
|
بېشى باغلانماق |
|
|
|
بېشى بوش |
|
|
|
بېشى پىشماق |
|
|
|
بېشى چوڭ |
|
|
|
بېشى چۈشمەك |
|
|
|
بېشىدا ياڭاق چاقماق |
|
|
|
بېشىدىن تۈتۈن چىقىپ كەتمەك |
|
|
|
بېشىغا چىقماق |
|
|
|
بېشىنى باغلىماق |
|
|
|
بېشىنى سىلىماق |
|
|
|
بېشىنىڭ سۈيى بار |
|
|
|
بېشىنى ئوڭلىماق |
|
|
|
بېشىنى يەيدىغان |
|
|
|
بېشىنى يېمەك |
|
|
|
باشاقⅠ |
|
|
|
باشاقⅡ |
|
|
|
باشاقⅢ |
|
|
|
باشاقسىز |
|
|
|
باشاقسىمان |
|
|
|
باشاقلانماق |
|
|
|
باشاقلىق |
|
باشاقلىق[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] باشىقى بار، باشاقلانغان، باشاققا ئىگە:[مىسال:] زوقلىنىسەن ئالتۇن باشاقلىق زەپمۇ تولۇق بۇغداي دېنىغا، قۇش قانىتى تەگمەي ئۆتەلمەس، دۆۋىلەنگەن خامان بېشىغا.
|
|
باشاقلىماق |
|
|
|
باش-ئاخىر |
|
|
|
باش-ئاياغ |
|
|
|
باشباشتاق |
|
|
|
باشباشتاقلىق |
|
|
|
باش-بۇرۇن |
|
|
|
باشپاناھ |
|
|
|
باشپاناھسىز |
|
|
|
باشپاناھلىق |
|
|
|
باشتىن-ئاخىر |
|
|
|
باشتىن-ئاياغ |
|
|
|
باشچى |
|
|
|
باشچىلىق |
|
|
|
باشسىز |
|
|
|
باشسىمان |
|
|
|
باشقا |
|
|
|
باشقا-باشقا |
|
|
|
باشقارما |
|
|
|
باشقۇرتماق |
|
|
|
باشقۇرغۇچى |
|
|
|
باشقۇرماق |
|
|
|
باشقۇرۇشماق |
|
|
|
باشقۇرۇلماق |
|
|
|
باشقۇرۇلىدىغان |
|
|
|
باشقىچە |
|
|
|
باشقىدىن |
|
|
|
باشقىرت |
|
|
|
باشقىرتچە |
|
|
|
باش-كۆز |
|
|
|
باشلاپ |
|
|
|
باشلاتماقⅠ |
|
|
|
باشلاتماقⅡ |
|
|
|
باشلاشماق |
|
|
|
باشلام |
|
|
|
باشلامباش |
|
|
|
باشلامچى |
|
|
|
باشلامچىلىق |
|
|
|
باشلانغۇچ |
|
|
|
باشلانما |
|
|
|
باشلانماقⅠ |
|
|
|
باشلانماقⅡ |
|
|
|
باشلىقⅠ |
|
|
|
باشلىقⅡ |
|
|
|
باشلىقسىز |
|
|
|
باشلىقلىقⅠ |
|
|
|
باشلىقلىقⅡ |
|
|
|
باشلىماقⅠ |
|
|
|
باشلىماقⅡ |
|
|
|
باشماق |
|
|
|
باشمالتاق |
|
|
|
باشمۇباش |
|
|
|
باشنىك |
|
|
|
باش-ئۇچ |
|
|
|
باشۋاغ |
|
|
|
باشى |
|
|
|
باغⅠ |
|
|
|
باغⅡ |
|
|
|
باغاش |
|
|
|
باغاشلاشماق |
|
باغاشلاشماق[يەشمىسى:] «باغاشلىماق» پېئىلىنىڭ ئۆملۈك دەرىجىسى:[مىسال:] يۈرىكىم ئېيتتى: «جەنۇب ئۈزۈك بولسا، كۆز بولۇپ يەكەن ئاڭا خوپ ياراشتى». سېنىڭدە تۇرغان قۇتلۇق كۈنلىرىمدە ئىلھاملار نەزمە بىلەن باغاشلاشتى.
|
|
باغاشلىماق |
|
|
|
باغاق |
|
|
|
باغاقچە |
|
|
|
باغ-بوستان |
|
|
|
باغ-بوستانلاشماق |
|
|
|
باغ-بوستانلىق |
|
|
|
باغجانلىماق |
|
|
|
باغچە |
|
|
|
باغچى |
|
|
|
باغچىلىق |
|
|
|
باغدىن-تاغدىن |
|
|
|
باغلاتماق |
|
|
|
باغلاشماق |
|
|
|
باغلاق |
|
باغلاق[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] نەرسىلەرنى باغلايدىغان باغلىق:[مىسال:] باغلاقتىكى ئىت ئوۋغا يارىماس (ماقال).[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] باغلانغان، باغلاغلىق؛ تېڭىلغان، تېڭىقلىق:[مىسال:] بىر بالاغا ئۇچرىدىم، ئىككى بالاغا ئۇچرىدىم، بوينى باغلاق بوز لاچىندەك، ئىنتىزارغا ئۇچرىدىم.
|
|
باغلاقسىز |
|
|
|
باغلاقلىق |
|
|
|
باغلام |
|
|
|
باغلام-باغلام |
|
|
|
باغلانچى |
|
|
|
باغلانما |
|
|
|
باغلانماق |
|
|
|
باغلىغۇچ |
|
|
|
باغلىغۇچى |
|
|
|
باغلىقⅠ |
|
|
|
باغلىقⅡ |
|
|
|
باغلىماق |
|
|
|
باغلىنىش |
|
|
|
باغلىنىشسىز |
|
|
|
باغلىنىشلىق |
|
|
|
باغمۇباغ |
|
|
|
باغۇبوستان |
|
|
|
باغۋاران |
|
|
|
باغۋارانلاشتۇرماق |
|
|
|
باغۋارانلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
باغۋارانلاشماق |
|
|
|
باغۋارانلىق |
|
|
|
باغۋەن |
|
|
|
باغۋەنچىلىك |
|
|
|
باغۋەنلىك |
|
|
|
باغىر |
|
|
|
باغرى تاش |
|
|
|
باغرى كاۋاپ |
|
باغرى كاۋاپ[يەشمىسى:] بىرەر نەرسىنىڭ دەردىدە، ئىشقىدا، ئارزۇسىدا كۆيگەن، ئۆرتەنگەن:[مىسال:] قولۇڭ ئۇزات، قوينۇڭغا تارت باغرى كاۋاپنى، تەشنا يۈرەك سەندىن كۈتەر شېرىن جاۋابنى...
|
|
باغىرتاق |
|
|
|
باقار |
|
|
|
باقالى |
|
|
|
باقاندەك |
|
|
|
باقاۋۇل |
|
|
|
باقتۇرماق |
|
|
|
باقتۇرۇلماق |
|
|
|
باققال |
|
|
|
باققالچىلىق |
|
|
|
باققاللىق |
|
|
|
باقما |
|
|
|
باقماق |
|
|
|
باقمىچى |
|
|
|
باقمىچىلىق |
|
|
|
باقىلە |
|
|
|
باقىمەندە |
|
|
|
باقىمەندىلىك |
|
|
|
باقىي |
|
|
|
باقىي ئالەم |
|
|
|
باقىي دۇنيا |
|
|
|
باك |
|
|
|
باكالاۋر |
|
|
|
باكتېرىن |
|
|
|
باكتېرىئوفاگ |
|
|
|
باكتېرىئولوگ |
|
|
|
باكتېرىئولوگىيە |
|
|
|
باكتېرىئولوگىيىلىك |
|
|
|
باكتېرىيە |
|
|
|
باكتېرىيىلىك |
|
|
|
باكېلىت |
|
|
|
باگۇ |
|
|
|
باگۇچىلىق |
|
|
|
باڭⅠ |
|
|
|
باڭⅡ |
|
|
|
باڭⅢ |
|
|
|
باڭلىق |
|
|
|
بالⅠ |
|
بالⅠ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم. [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ھەسەل:[مىسال:] چىمەنلەرنىڭ لېۋىدىن تۆكۈلدى ئەنبەر، ئالما، ئانار باغرىدىن ئاقتى بال، شېكەر.
|
|
بالⅡ |
|
|
|
بالاⅠ |
|
|
|
بالاⅡ |
|
|
|
بالاⅢ |
|
|
|
بالا بېشى |
|
|
|
بالا-چاقا |
|
|
|
بالا-چاقىسىز |
|
|
|
بالا-چاقىلىق |
|
|
|
بالاخور |
|
|
|
بالاخورلۇق |
|
|
|
بالادەك |
|
|
|
بالاغەت |
|
|
|
بالا-قازا |
|
|
|
بالالايكا |
|
|
|
بالالىقⅠ |
|
|
|
بالالىقⅡ |
|
|
|
بالانس |
|
|
|
بالانسلاشتۇرماق |
|
|
|
بالانسلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
بالانسلاشماق |
|
|
|
بالايىئاپەت |
|
|
|
بالايىئاپەتلىك |
|
|
|
بالايىئەزىم |
|
|
|
بالايىبەتتەر |
|
|
|
بالبال |
|
|
|
بالبۇئا |
|
|
|
بالچى |
|
|
|
بالچىلىق |
|
|
|
بالداق |
|
|
|
بالداقلاتماق |
|
|
|
بالداقلاشماق |
|
|
|
بالداقلانماق |
|
|
|
بالداقلىق |
|
|
|
بالداقلىماق |
|
|
|
بالداقمۇبالداق |
|
|
|
بالدۇر |
|
|
|
بالدۇرقى |
|
|
|
بالدۇرلۇق |
|
|
|
بالدىرغان |
|
|
|
بالدىرغانلىق |
|
|
|
بالدىز |
|
|
|
بالغۇن |
|
|
|
بالقىماق |
|
|
|
بالكون |
|
|
|
بالكونسىز |
|
|
|
بالكونلۇق |
|
|
|
باللادا |
|
|
|
باللىستىكا |
|
|
|
باللىماق |
|
|
|
بالنىست |
|
|
|
بالون |
|
|
|
بالونلۇق |
|
|
|
بالېت |
|
|
|
بالېتچى |
|
|
|
بالېتلىق |
|
|
|
بالىجان |
|
|
|
بالىچان |
|
|
|
بالىچانلىق |
|
|
|
بالىچۇق |
|
|
|
بالىچىلاپ |
|
|
|
بالىچىلىق |
|
|
|
بالىچىلىماق |
|
|
|
بالىخانا |
|
|
|
بالىخانىلىق |
|
|
|
بالىدىن-بالىغا |
|
|
|
بالىسىرىماق |
|
|
|
بالىسىز |
|
|
|
بالىسىزلىق |
|
|
|
بالىغ |
|
|
|
بالىكا |
|
|
|
بالىلاتماق |
|
|
|
بالىلارچە |
|
|
|
بالىلىق |
|
|
|
بالىلىماق |
|
|
|
بالىمان |
|
|
|
بالىمانچى |
|
|
|
بالىۋاقا |
|
|
|
بالىۋاقىلىق |
|
|
|
بالىياتقۇ |
|
|
|
بامەسلىھەت |
|
|
|
بامبۇك |
|
|
|
بامبۇكزار |
|
|
|
بامبۇكزارلىق |
|
|
|
بامبۇكسىمان |
|
|
|
بامبۇكلۇق |
|
|
|
بامدات |
|
|
|
بانان |
|
|
|
بانانلىق |
|
|
|
بانتىك |
|
|
|
بانتىكلاتماق |
|
|
|
بانتىكلىماق |
|
|
|
بانداژ |
|
|
|
باندۇرا |
|
|
|
باندۇرىچى |
|
|
|
باندىت |
|
|
|
باندىتلىق |
|
|
|
بانكاⅠ |
|
|
|
بانكاⅡ |
|
|
|
بانكىر |
|
|
|
باھا |
|
|
|
باھار |
|
|
|
باھاسىز |
|
|
|
باھالاتماق |
|
|
|
باھالاش |
|
|
|
باھالاشماق |
|
|
|
باھالانماق |
|
|
|
باھالىق |
|
|
|
باھالىماق |
|
|
|
باھانە |
|
|
|
باھانە-سەۋەب |
|
|
|
باھانىدىماق |
|
|
|
باۋئەن |
|
|
|
بائىس |
|
|
|
باي |
|
|
|
بايا |
|
|
|
بايات |
|
|
|
باياتىن |
|
|
|
باياتىنقى |
|
|
|
باياشات |
|
|
|
باياشاتچىلىق |
|
|
|
باياشاتلاشتۇرماق |
|
|
|
باياشاتلاشماق |
|
|
|
باياشاتلىق |
|
|
|
بايانⅠ |
|
|
|
بايانⅡ |
|
|
|
بايانات |
|
|
|
باياناتچى |
|
|
|
بايانچى |
|
|
|
باياننامە |
|
|
|
باياۋان |
|
|
|
بايتاسۇن |
|
|
|
بايتال |
|
|
|
بايچېچەك |
|
|
|
بايراق |
|
|
|
بايراقچە |
|
|
|
بايراقچى |
|
|
|
بايراقدار |
|
|
|
بايراقلىق |
|
|
|
بايرام |
|
|
|
بايراملىق |
|
|
|
بايزادە |
|
|
|
بايقاشماق |
|
|
|
بايقالماق |
|
|
|
بايقۇت |
|
|
|
بايقۇش |
|
|
|
بايقىماق |
|
|
|
بايلىق |
|
|
|
بايناق |
|
|
|
بايۋەچچە |
|
|
|
بايۋەچچىلىك |
|
|
|
بايىقى |
|
|
|
بەئەينى |
|
|
|
بەپ-بەپ |
|
|
|
بەپبەپلەشمەك |
|
|
|
بەپبەپلىمەك |
|
|
|
بەت |
|
|
|
بەتئەخلاق |
|
|
|
بەتەھقىق |
|
|
|
بەتبەخت |
|
|
|
بەتبەختلىك |
|
|
|
بەتبەشىرە |
|
|
|
بەتبەشىرىلىك |
|
|
|
بەتبۇي |
|
بەتبۇي[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] پۇرىقى، ھىدى يېقىمسىز؛ سېسىق پۇرايدىغان:[مىسال:] بەتبۇي نەرسە. ＊ ئىرغىتىپ تاشلاپ يىراق لاي-لاتقا بەتبۇي لۆجىنى، 90كۈلسە كاككۇك دىلئارامىدىن مادام يايراپ جېنى.
|
|
بەتبۇيلۇق |
|
|
|
بەتتە |
|
|
|
بەتتەر |
|
|
|
بەتتەرلەشتۈرمەك |
|
|
|
بەتتەرلەشمەك |
|
|
|
بەتتەم |
|
|
|
بەتتەملىك |
|
|
|
بەتخەج |
|
|
|
بەتخەجلىك |
|
|
|
بەتخۇي |
|
|
|
بەتخۇيلۇق |
|
|
|
بەترەڭ |
|
|
|
بەتسىز |
|
|
|
بەتقىلىق |
|
|
|
بەتقىلىقلىق |
|
|
|
بەتكەردە |
|
|
|
بەتگۇپا |
|
|
|
بەتگۇمان |
|
بەتگۇمان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] ھەركىمدىن، ھەربىر ئىشتىن گۇمان قىلىدىغان، ھەركىمگە، ھەر نەرسىگە شۈبھە بىلەن قارايدىغان؛ گۇمانخور:[مىسال:] گەر مېنى «ئوغرى» دېسە پۈتكۈل جاھان، پاكلىقىمدىن قىلچە قىلمايمەن گۇمان. بەتگۇمانلار تۇتسا مېنى «ئوغرى» دەپ، بۇندىن ئارتۇق دەردمۇ بولمايدۇ ماڭا.
|
|
بەتگۇمانلىق |
|
|
|
بەتلەتمەك |
|
|
|
بەتلەشمەك |
|
|
|
بەتلەكلىك |
|
|
|
بەتلەنمەك |
|
|
|
بەتلىك |
|
|
|
بەتلىگۈچ |
|
|
|
بەتلىمەك |
|
|
|
بەتمۇبەت |
|
|
|
بەتمۇقام |
|
|
|
بەتنام |
|
|
|
بەتنىيەت |
|
|
|
بەتنىيەتلىك |
|
|
|
بەتھەيۋەت |
|
|
|
بەتىس |
|
|
|
بەتىنكە |
|
|
|
بەجا |
|
|
|
بەجانىدىل |
|
|
|
بەجانىدىللىق |
|
|
|
بەجايىكى |
|
|
|
بەچچە |
|
بەچچە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] ① گۆدەك ئوغۇل؛ خىزمەتكار بالا:[مىسال:] ئۇنىڭ يېنىدا شاھزادە سۈپەت ئىككى بەچچە، بىر مەلىكە ئولتۇرۇپتۇ.[يەشمىسى:] ② ئەرلىك جىنسىي خۇسۇسىيىتىنى يوقاتقان، ئاياللاردەك مىجەز-خۇلققا ئىگە بولۇپ قالغان ئوغۇل بالا:[مىسال:] ھەي سىيىت نوچى-سىيىت گاڭگۇڭ، ئالدىدىكى ئاتلىق ما بايۋەچچىدۇر، خۇنسىلىقتا ئۆتۈپ كەتكەن بىر بەچچىدۇر، ئاتارمەن-چاپارمەنلىرى قىرىق نەچچىدۇر.
|
|
بەچچىخەر |
|
|
|
بەچچىۋاز |
|
|
|
بەچچىۋازلىق |
|
|
|
بەچىدان |
|
|
|
بەخت |
|
|
|
بەختكە قارشى |
|
|
|
بەختكە يارىشا |
|
|
|
بەختى قارا |
|
بەختى قارا[يەشمىسى:] تۇرمۇشتا راۋاج تاپمىغان؛ بەختسىز، ئامەت، تەلىيى قاچقان؛ تەلەيسىز:[مىسال:] ئاغىچا ئېيتۇر: « قىسمەت نېچۈك يېزىلدى، نە سەۋەبتىن قىلغان ۋەدە بۇزۇلدى، قانداق قىلىپ قولۇڭ ياردىن ئۈزۈلدى، بەختى قارا سەرگەرداننى نە ئەيلەدىڭ»
|
|
بەخت-پېشانە |
|
|
|
بەخت-تەلەي |
|
|
|
بەخت-تەلەيلىك |
|
|
|
بەخت-سائادەت |
|
بەخت-سائادەت[يەشمىسى:] بەخت ۋە سائادەت:[مىسال:] ئاياغ ئاستى بولغان ئەمگىكىم، تاپتى بۈگۈن ھۆرمەت ۋە ئىززەت. ناخشا بولۇپ تاشتى شادلىقىم، قۇچتى مېنى بەخت-سائادەت.
|
|
بەخت-سائادەتلىك |
|
|
|
بەختسىز |
|
|
|
بەختسىزلىك |
|
|
|
بەختلىك |
|
|
|
بەختىيار |
|
|
|
بەختىيارلىق |
|
|
|
بەخش |
|
|
|
بەخشەندە |
|
|
|
بەخشەندىلىك |
|
|
|
بەخىرامان |
|
|
|
بەخىرامانلىق |
|
|
|
بەداز |
|
|
|
بەدەر |
|
|
|
بەدەل |
|
|
|
بەدەلسىز |
|
|
|
بەدەللىك |
|
|
|
بەدەن |
|
|
|
بەدەنلىك |
|
|
|
بەدەۋى |
|
|
|
بەدەۋىلىك |
|
|
|
بەدرەك |
|
|
|
بەدۆلەت |
|
|
|
بەدىئىي |
|
|
|
بەدىئىي تىل |
|
|
|
بەدىئىيلەشتۈرمەك |
|
|
|
بەدىئىيلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
بەدىئىيلەشمەك |
|
|
|
بەدىئىيلىك |
|
|
|
بەرەس |
|
|
|
بەرەھنە |
|
|
|
بەربات |
|
بەربات[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] خاراب، ۋەيران، سورۇلغان، بۇزۇلغان، تۈگەشكەن:[مىسال:] ھەممە ئىشىمىز بەربات بولدى. ＊ نېمە قىلسۇن، كىمگە ئەيلسۇن داد، 90جىمى كۈتكەن ئۈمىدى بولدى بەربات.
|
|
بەرباتلىق |
|
|
|
بەرپا |
|
|
|
بەرجەس |
|
|
|
بەرچەتكە |
|
|
|
بەرداش |
|
بەرداش[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] چىدام، سەۋر-تاقەت:[مىسال:] ئانىجان كۆتۈر باشىڭنى، تۆكمە ئەمدى كۆز ياشىڭنى، قالدۇرغاچ كۆرەي بەرداشىڭنى، يۈسۈپ ئەھمەد ئوغلانىڭ كەلدى.
|
|
بەرداشسىز |
|
|
|
بەرداشلىق |
|
|
|
بەردەم |
|
|
|
بەردەملىك |
|
|
|
بەردەنكە |
|
|
|
بەررە |
|
|
|
بەرغەموت |
|
|
|
بەرق |
|
|
|
بەرق ئۇرماق |
|
|
|
بەرقارار |
|
بەرقارار[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە+ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① قارار تاپقان، قەتئىي، ئۈزۈل-كېسىل:[مىسال:] قەدرىگە يەتمەك ئۈچۈن قىينال ئۇنىڭ دەردىدە، بەرقارار تۇر بىر ئۆمۈر بەخش ئەيلىگەن ئەھدىدە سەن[يەشمىسى:] ② مۇستەھكەم، تۇرغۇن، مۇقىم:[مىسال:] تارازا بولمىغۇنچە ھەق ۋە ناھەق ئاشكارا بولماس، تارازا يۇلتۇزسىز كۆكتە تەڭپۇڭ بەرقارار بولماس.
|
|
بەرقارارلىق |
|
|
|
بەرگ |
|
بەرگ[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] ① [قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] يوپۇرماق:[مىسال:] ئاينۇر دەيدىغان گېپىنى توختىتىپ، ئولتۇرغان پېتى سېكىلەك گۈلنىڭ بەرگلىرىنى پارچىلاپ يۇلۇشقا باشلىدى.[يەشمىسى:] ② ساپاق:[مىسال:] يارنىڭ بېغىدا ئالما پىشىپتۇ، بەرگى ئۈزۈلۈپ يەرگە چۈشۈپتۇ.
|
|
بەرگلىمەك |
|
بەرگلىمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ساپاق ۋە يوپۇرماق چىقارماق:[مىسال:] ئاچتى پەن بېغىدا تۇنجى غۇنچىلار، بەرگلەپ پورەك بولۇپ ئۇز شۇنچىلا.
|
|
بەرگۈزمەك |
|
|
|
بەرمەك |
|
|
|
بەرنا |
|
|
|
بەرھەق |
|
|
|
بەرھەم |
|
|
|
بەرۋەن |
|
|
|
بەرى |
|
|
|
بەرىبىر |
|
|
|
بەرىكات |
|
|
|
بەرىكە |
|
|
|
بەرىكەت |
|
بەرىكەت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] ① جىق نەرسىنىڭ ئورنىنى باسىدىغان، ئۈزلۈكسىز كۆپىيىدىغان ئۈنۈم:[مىسال:] بەرىكەت بەرمەك. ＊ خۇدا ساڭا بەرىكەت بەرسۇن ياخشى ئىشلە، دېدىم مەن ئۇنىڭغا.[يەشمىسى:] ② موللۇق، كەڭ-كۇشادىلىق، باياشاتلىق:[مىسال:] ئۆتتى چاغ ھەر كۈنلۈكى بەرىكەت بىلەن، ئەر-ئايالنىڭ ھەممىسى ئەمگەك بىلەن.[يەشمىسى:] ③ پايدا، مەھسۇلات، ھوسۇل، مېۋە، نەپ، نەتىجە:[مىسال:] ئەمگەك بىلەن ھەرىكەت ئالتۇن بىلەن بەرىكەت (ماقال).
|
|
بەرىكەتسىز |
|
|
|
بەرىكەتسىزلىك |
|
|
|
بەرىكەتلىك |
|
|
|
بەرىكىلىك |
|
|
|
بەريان |
|
|
|
بەز |
|
|
|
بەز مارىغان مۈشۈكتەك |
|
|
|
بەز يېگەن مۈشۈكتەك |
|
|
|
بەزەن |
|
بەزەن[سۆز تۈركۈمى:] ئالماش.[تىل تەۋەلىكى:]］ئەرەبچە［[يەشمىسى:] «بەزى»گە قاراڭ:[مىسال:] بەزەن كۆكتىن ئۇچار ئىكەنسەن، يەرگە ئاققان يۇلتۇزدەك گويا. بەزەن چەكسىز ئۇپۇق قوينىدا، ئېچىلىسەن ئاق گۈلدەك گويا.
|
|
بەزەن-بەزەن |
|
|
|
بەزدۈرمەك |
|
|
|
بەزدۈرۈشمەك |
|
|
|
بەزدۈرۈلمەك |
|
|
|
بەزگەك |
|
|
|
بەزگەك پلازمودىيىسى |
|
|
|
بەزلەتمەك |
|
|
|
بەزلەشمەك |
|
|
|
بەزلەنمەك |
|
|
|
بەزلىك |
|
|
|
بەزلىمەك |
|
|
|
بەزمە |
|
|
|
بەزمەك |
|
|
|
بەزمىچى |
|
|
|
بەزى |
|
|
|
بەزى-بەزىدە |
|
|
|
بەزىبىر |
|
|
|
بەزىدە |
|
|
|
بەسⅠ |
|
|
|
بەس تالاشماق |
|
|
|
بەس سالماق |
|
|
|
بەس كەلمەك |
|
|
|
بەسⅡ |
|
|
|
بەسەي |
|
|
|
بەسەيلىك |
|
|
|
بەس-بەس |
|
|
|
بەس-بەستە |
|
|
|
بەس-بەسچى |
|
|
|
بەست |
|
|
|
بەستلىك |
|
|
|
بەسلەشتۈرمەك |
|
|
|
بەسلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
بەسلەشمەك |
|
|
|
بەس-مۇنازىرە |
|
|
|
بەش |
|
|
|
بەشئاتار |
|
|
|
بەشەيلەن |
|
|
|
بەشبارماق |
|
|
|
بەشتاش |
|
|
|
بەشلەڭ |
|
|
|
بەشلىك |
|
|
|
بەشمەرەك |
|
|
|
بەشىرە |
|
|
|
بەشىنچى |
|
|
|
بەشىنچىلىك |
|
|
|
بەقەسەم |
|
|
|
بەقەم |
|
|
|
بەقۇۋۋەت |
|
|
|
بەكⅠ |
|
|
|
بەكⅡ |
|
|
|
بەكە |
|
|
|
بەگ |
|
|
|
بەگ-بىگات |
|
|
|
بەگچەك |
|
|
|
بەگزادەⅠ |
|
|
|
بەگزادەⅡ |
|
|
|
بەگلىك |
|
|
|
بەڭ |
|
|
|
بەڭگى |
|
بەڭگى[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] ① نەشە چېكىدىغان ئادەم:[مىسال:] ئۇ خۇددى مەجۈن شوراپ، توختىماي كۈلىدىغان قوتۇر چىراي بەڭگى قىياپىتىگە كىققاتارلىق نەرسىلەرنى كۆپ چېكىشكە ئادەتلەنگەن كىشى.
|
|
بەڭگىدىۋانە |
|
|
|
بەڭگىلىك |
|
|
|
بەڭۋاش |
|
|
|
بەڭۋاشلىق |
|
|
|
بەلⅠ |
|
|
|
بەل باغلىماق |
|
|
|
بەل تۇتۇشماق |
|
|
|
بەل قويۇۋەتمەك |
|
|
|
بېلى بوش |
|
|
|
بېلى چىڭ |
|
|
|
بېلىگە تەپمەك |
|
|
|
بېلى ئېگىلمەك |
|
|
|
بەلⅡ |
|
|
|
بەلەن |
|
|
|
بەلەنلىك |
|
|
|
بەلتوسما |
|
|
|
بەلچەⅠ |
|
|
|
بەلچەⅡ |
|
|
|
بەلچەⅢ |
|
|
|
بەلچىر |
|
|
|
بەلدەتمەك |
|
|
|
بەلدەشمەك |
|
|
|
بەلدەڭ |
|
|
|
بەلدەم |
|
|
|
بەلدەنمەك |
|
|
|
بەلدىمەك |
|
|
|
بەلغەم |
|
|
|
بەلغەملىك |
|
|
|
بەلكى |
|
|
|
بەلكىم |
|
|
|
بەلگە |
|
|
|
بەلگىسىز |
|
|
|
بەلگىسىز ئالماش |
|
|
|
بەلگىسىزلىك |
|
|
|
بەلگىلەتمەك |
|
|
|
بەلگىلەشمەك |
|
|
|
بەلگىلەنمەك |
|
|
|
بەلگىلىك |
|
|
|
بەلگىلىمە |
|
|
|
بەلگىلىمەك |
|
|
|
بەلگىلىمىسىز |
|
|
|
بەلگىلىمىلىك |
|
|
|
بەللۇت |
|
|
|
بەللى |
|
|
|
بەللىك |
|
|
|
بەلۋاغ |
|
|
|
بەلۋاغلىق |
|
|
|
بەلىزگۈل |
|
|
|
بەلىش |
|
|
|
بەمەلچەك |
|
|
|
بەمەلدىرەك |
|
|
|
بەن |
|
|
|
بەنجاڭ |
|
|
|
بەنجاڭلىق |
|
|
|
بەندⅠ |
|
بەندⅠ[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] ① [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بېكىتىلگەن، مىخلانغان جاي:[مىسال:] چىن ئاشىقلار چاقار قەپەس بەندىنى، ئىشەنگىن ئەي قەمەرشاھ دەردىڭ تۈگەيدۇ.[يەشمىسى:] ② [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] باغلاق، سولاق، تۈگۈن، تۇزاق، قاپقان:[مىسال:] يا بىر يامان دەردكە قالدى، ياكى ئۇنى بەندكە سالدى، يا زىندانغا سولاپ ئالدى، نە بولدى يارىم كەلمىدى.[يەشمىسى:] ③ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] ئەسىرلىك، تۇتقۇنلۇق ھالىتى:[مىسال:] مەن پۇت-قولۇم ئازادە بولغىنى بىلەن قەلبىم بەند قىلىنغان، كىشەنلەنگەن ئادەممەن...[يەشمىسى:] ④ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىرەر ئىش بىلەن مەشغۇل، بوش ئەمەس:[مىسال:] ئۇ جىددىي ئىش بىلەن بەند ئىدى.[يەشمىسى:] ⑤ [سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[يەشمىسى:] بىرەر نەرسىگە بېرىلگەنلىك، مەپتۇنلۇق ياكى ئۇنىڭ تەسىرىگە ئېلىنغانلىق:[مىسال:] تەسىرلىك ئىسكىرىپكا كۈيلىرى يەنىلا مېنى بەند قىلالمىدى.[يەشمىسى:] ⑥ [سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] باغلانغان، مۇپتىلا بولغان:[مىسال:] ئەي جاپا دەستىدە سەرگەردان يىگىت، نەدىسەن، تۆھمەتكە بەند، قۇربان يىگىت
|
|
بەندⅡ |
|
|
|
بەندە |
|
|
|
بەندەر |
|
|
|
بەندەرگاھ |
|
|
|
بەندىچىلىك |
|
|
|
بەندىڭ |
|
|
|
بەنزە |
|
|
|
بەھر |
|
|
|
بەھەيۋەت |
|
|
|
بەھرە |
|
|
|
بەھرەيىن |
|
بەھرەيىن[كەسىپ تۈرى:]＞جۇغراپىيە＜[يەشمىسى:] بەھرەيىن دۆلىتى قاتار بىلەن سەئۇدى ئەرەبىستانى ئارىلىقىدىكى پارىس قولتۇقىغا جايلاشقان بولۇپ، بەھرەيىن ئارىلى ۋە يېقىن ئەتراپتىكى بەزى كىچىك ئاراللاردىن تۈزۈلگەن. يەر مەيدانى 622 كۇۋادىرات كېلومېتىر بولۇپ، ئەرەبلەر دۆلەت نوپۇسىنىڭ تەخمىنەن ％70تىنى، قالغىنىنى ئىرانلىقلار، ھېندىستانلىقلار، پاكىستانلىقلار، ئەنگلىيىلىكلەر ۋە ئامېرىكىلىقلار تەشكىل قىلىدۇ. ئەرەب تىلى دۆلەت تىلى بولۇپ، ئىنگلىز تىلى ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلىدۇ. ئاھالىسىنىڭ كۆپ قىسمى ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ، بۇنىڭ ％25تىنى سۈنئىي مەزھىپى، ％75تىنى شىئە مەزھىپى ئىگىلەيدۇ. بەھرەيىن ئارىلىدا مىلادىدىن 3000 يىل بۇرۇنلا شەھەر قۇرۇلغان. مىلادى Ⅶ ئەسىردە ئەرەب ئېمپرىيىسى بەسرە ئۆلكىسىنىڭ بىر قىسمى بولغان. 1507～1602- يىللىرى پورتۇيگالىيىلىكلەر بېسىۋالغان بولۇپ، 1780-يىلى مۇستەقىللىق جاكارلىغان. 1820-يىلى ئەنگلىيە تاجاۋۇز قىلىپ كىرگەن. 1971-يىلى 3-ئايدا ئەنگلىيە پارىس قولتۇقى خەلپىلىكلىرى بىلەن ئىمزالىغان بارلىق شەرتنامىلىرىنىڭ شۇ يىلى يىل ئاخىرىدا كۈچتىن قالىدىغانلىقىنى جاكارلىغان. شۇنىڭ بىلەن بەھرەيىن 1971-يىلى 8-ئاينىڭ 14-كۈنى مۇستەقىل بولۇپ، 12-ئاينىڭ 16-كۈنىنى دۆلەت بايرىمى قىلىپ بېكىتكەن (بۇ كۈن ئەمىرنىڭ تەخىتتە ئولتۇرغان كۈنى). 1989-يىلى 4-ئاينىڭ 18-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دېپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان. بەھرەيىننىڭ نېفىت زاپىسى 21 مىليون 230 مىڭ توننا، تەبىئىي گاز زاپىسى 201 مىليارت كۇپ مېتىر بولۇپ، دېڭىز بويىدىن يەنە مەرۋايىت ئېلىنىدۇ. بەھرەيىن ئىقتىسادتا نېفىتنى ئاساس قىلىدۇ. نېفىت كىرىمى دۆلەت كىرىمىنىڭ 2/1 قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. ئۇندىن باشقا بەھرەيىندە ئوتتۇرا شەرق بويىچە ئەڭ چوڭ ئاليۇمىن تاۋلاش زاۋۇدى بار. بەھرەيىننىڭ تۇپرىقى مۇنبەت. ئاسالىق شەھىرى پايتەخت مانامى شەھرى. ئۇ مۇھىم نېفىت پورتى ۋە نېفىت چەككىلەش مەركىزى بولۇپ، مەشھۇر خەلقئارالىق پۇل-مۇئامىلە مەزكىزى بولۇش سۈپىتى بىلەن 60 مىليارت ئامېرىكا دوللېرىلىق بانكا كاپىتالىغا ئىگە.
|
|
بەھرىسىز |
|
بەھرىسىز[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] ① پايدا، مەنپەئەت ئېلىش ئىمكانىيىتىدىن مەھرۇم بولغان:[مىسال:] باھاردىن بەھرىسىز كەتكەن چېۋەر ئوغۇلنى ئەسلەيمەن.[يەشمىسى:] ② بەھرىسى، مەنپەئىتى يوق:[مىسال:] ئوغۇل-قىزلار باغۋەن بولسۇن ئەل ئۈچۈن، بۇ دەرەخنى قالدۇرمىسۇن بەھرىسىز.
|
|
بەھرىلەندۈرمەك |
|
|
|
بەھرىلەنمەك |
|
|
|
بەھرىلىك |
|
|
|
بەھرىمەن |
|
|
|
بەھرىمەنلىك |
|
|
|
بەھمەن |
|
|
|
بەھۇزۇر |
|
|
|
بەۋا |
|
|
|
بەيئەت |
|
|
|
بەيتۇللا |
|
|
|
بەيتۇلمال |
|
|
|
بەيتۇلمۇقەددەس |
|
|
|
بەيزۇ |
|
|
|
بەيزى |
|
|
|
بەيگە |
|
|
|
بەيگىلىك |
|
|
|
بەينەلمىلەل |
|
|
|
بەيىنسېرىق |
|
|
|
براخما |
|
|
|
براخمان |
|
|
|
براخمانىزم |
|
|
|
براشۇرا |
|
|
|
بروم |
|
|
|
برونزا |
|
|
|
برونې |
|
|
|
برونېۋىك |
|
|
|
برۇتسېلليۇز |
|
|
|
برېزېنت |
|
|
|
برىليانت |
|
|
|
بلىنداژ |
|
|
|
بوپا |
|
|
|
بوپىلاتماق |
|
|
|
بوپىلاشماق |
|
|
|
بوپىلانماق |
|
|
|
بوپىلىق |
|
|
|
بوپىلىماق |
|
|
|
بوتاⅠ |
|
|
|
بوتاⅡ |
|
|
|
بوتانىكا |
|
|
|
بوتقا |
|
|
|
بوتقاش |
|
|
|
بوتكىلىق |
|
|
|
بوتۇڭ |
|
|
|
بوتۇڭلۇق |
|
|
|
بوتۇلكا |
|
|
|
بوتۇلكىلىق |
|
|
|
بوتى |
|
|
|
بوتىچاق |
|
|
|
بوتىلاتماق |
|
|
|
بوتىلاق |
|
|
|
بوتىلىماق |
|
|
|
بوجا |
|
|
|
بوجاڭ |
|
|
|
بوجاڭلىق |
|
|
|
بوچى |
|
|
|
بوچىخانا |
|
|
|
بوختاق |
|
|
|
بوخولور |
|
|
|
بودا |
|
|
|
بوداتماق |
|
|
|
بودارغان |
|
|
|
بوداشماق |
|
|
|
بوداق |
|
|
|
بودالماق |
|
|
|
بودەكⅠ |
|
|
|
بودەكⅡ |
|
|
|
بودەكشىمەك |
|
|
|
بودولغۇ |
|
|
|
بودىماق |
|
|
|
بورⅠ |
|
|
|
بورⅡ |
|
|
|
بور دەۋرى |
|
|
|
بورا |
|
|
|
بورات |
|
|
|
بوران |
|
|
|
بوران-چاپقۇن |
|
|
|
بوران-چاپقۇنلۇق |
|
|
|
بورانقۇش |
|
|
|
بورانلىق |
|
|
|
بورداتماق |
|
|
|
بورداشماق |
|
|
|
بورداق |
|
|
|
بورداقچى |
|
|
|
بورداقچىلىق |
|
|
|
بوردالماق |
|
|
|
بوردانماق |
|
|
|
بوردۇ |
|
|
|
بوردىماق |
|
|
|
بورسۇق |
|
|
|
بورغۇل |
|
|
|
بورلۇق |
|
|
|
بورۇن |
|
|
|
بورۇنلۇق |
|
|
|
بورىچى |
|
|
|
بورىچىلىق |
|
|
|
بورىقىياق |
|
|
|
بورىيا |
|
|
|
بوزⅠ |
|
|
|
بوزⅡ |
|
|
|
بوزا |
|
|
|
بوزارتماق |
|
|
|
بوزارتىلماق |
|
|
|
بوزارماق |
|
|
|
بوزاڭ |
|
|
|
بوزاڭلاشماق |
|
|
|
بوزەك |
|
|
|
بوزەكلىك |
|
|
|
بوزتىكەن |
|
|
|
بوزقىيا |
|
|
|
بوزلاتماق |
|
|
|
بوزلاشماق |
|
|
|
بوزلۇق |
|
|
|
بوزلىماق |
|
|
|
بوزۇن |
|
|
|
بوزىچى |
|
|
|
بوزىچىلىق |
|
|
|
بوزىخانا |
|
|
|
بوزىرىشماق |
|
|
|
بوسە |
|
|
|
بوستان |
|
|
|
بوستانلاشتۇرماق |
|
|
|
بوستانلاشماق |
|
|
|
بوستانلىق |
|
|
|
بوسو |
|
|
|
بوسۇت |
|
|
|
بوسۇتلۇق |
|
|
|
بوسۇغا |
|
|
|
بوسۇغىسى ئېگىز |
|
|
|
بوسۇغىلىق |
|
|
|
بوسۇقⅠ |
|
|
|
بوسۇقⅡ |
|
|
|
بوسۇنچۇق |
|
|
|
بوش |
|
|
|
بوشاتماق |
|
|
|
بوشاشتۇرماق |
|
|
|
بوشاشماق |
|
|
|
بوشاڭ |
|
|
|
بوشاڭلىق |
|
|
|
بوشاندۇرماق |
|
|
|
بوشانماق |
|
|
|
بوشتىن-بوش |
|
|
|
بوشلۇق |
|
|
|
بوشىتىلماق |
|
|
|
بوشىقى |
|
|
|
بوشىماق |
|
|
|
بوغا |
|
|
|
بوغاز |
|
|
|
بوغالتىر |
|
|
|
بوغالتىرلىق |
|
|
|
بوغالتىرىيە |
|
|
|
بوغجۇما |
|
|
|
بوغجۇمىلاتماق |
|
|
|
بوغجۇمىلاشماق |
|
|
|
بوغجۇمىلانماق |
|
|
|
بوغجۇمىلىق |
|
|
|
بوغجۇمىلىماق |
|
|
|
بوغچا |
|
|
|
بوغچىلىماق |
|
|
|
بوغدۇرماق |
|
|
|
بوغرۇل |
|
|
|
بوغقۇچ |
|
|
|
بوغقۇچلاتماق |
|
|
|
بوغقۇچلانماق |
|
|
|
بوغقۇچلىماق |
|
|
|
بوغماⅠ |
|
|
|
بوغماⅡ |
|
|
|
بوغماقⅠ |
|
|
|
بوغماقⅡ |
|
|
|
بوغماقⅢ |
|
|
|
بوغۇرساق |
|
|
|
بوغۇزⅠ |
|
|
|
بوغۇزⅡ |
|
|
|
بوغۇزخانا |
|
|
|
بوغۇزلاتماق |
|
|
|
بوغۇزلاشماق |
|
|
|
بوغۇزلانماق |
|
|
|
بوغۇزلۇقⅠ |
|
|
|
بوغۇزلۇقⅡ |
|
|
|
بوغۇزلىماق |
|
|
|
بوغۇشماق |
|
|
|
بوغۇق |
|
|
|
بوغۇقلۇق |
|
|
|
بوغۇلماق |
|
|
|
بوغۇم |
|
|
|
بوغۇم-بوغۇم |
|
|
|
بوغۇملۇق |
|
|
|
بوغۇملۇق يېزىق |
|
|
|
بوغۇنⅠ |
|
|
|
بوغۇنⅡ |
|
|
|
بوغۇناق |
|
|
|
بوغۇنداش |
|
|
|
بوغۇنۇقماق |
|
|
|
بوغىچى |
|
|
|
بوغىچىلىق |
|
|
|
بوقتاق |
|
|
|
بوقتوغ |
|
|
|
بوقۇرماق |
|
|
|
بوقۇرۇشماق |
|
|
|
بوقۇرۇلماق |
|
|
|
بوقۇسا |
|
|
|
بوكس |
|
|
|
بوكسچى |
|
|
|
بوكسچىلىق |
|
|
|
بوڭ |
|
|
|
بوڭ-بوڭ |
|
|
|
بوڭبوڭ |
|
|
|
بوڭبوڭ قوڭغۇز |
|
|
|
بوڭۇلداتماق |
|
|
|
بوڭۇلداشماق |
|
|
|
بوڭۇلدىماق |
|
|
|
بولا |
|
|
|
بولاتماق |
|
|
|
بولار |
|
|
|
بولار-بولماس |
|
|
|
بولارلىق |
|
|
|
بولاشماق |
|
|
|
بولاقⅠ |
|
|
|
بولاقⅡ |
|
|
|
بولاقلىق |
|
|
|
بولاڭخۇي |
|
|
|
بولانماق |
|
|
|
بولتا |
|
|
|
بولتىلىق |
|
|
|
بولتىلىماق |
|
|
|
بولجاⅠ |
|
|
|
بولجاⅡ |
|
|
|
بولجالاتماق |
|
|
|
بولجالىق |
|
|
|
بولجالىماق |
|
|
|
بولدۇرماقⅠ |
|
|
|
بولدۇرماقⅡ |
|
|
|
بولدۇرۇلماق |
|
|
|
بولدى |
|
|
|
بولدى قىلماق |
|
|
|
بولسا |
|
|
|
بولشېۋىزم |
|
|
|
بولشېۋىزملىق |
|
|
|
بولشېۋىك |
|
|
|
بولشېۋىكلارچە |
|
|
|
بولشېۋىكلىق |
|
|
|
بولغۇسى |
|
|
|
بولغۇلۇق |
|
|
|
بولقا |
|
|
|
بولقىلاتماق |
|
|
|
بولقىلاشماق |
|
|
|
بولقىلانماق |
|
|
|
بولقىلىماق |
|
|
|
بولكا |
|
|
|
بولكىچى |
|
|
|
بولكىچىلىق |
|
|
|
بولكىخانا |
|
|
|
بولماقⅠ |
|
|
|
بولماقⅡ |
|
|
|
بولمىسا |
|
|
|
بولمىغۇر |
|
|
|
بولمىغۇرلۇق |
|
|
|
بولۇپمۇ |
|
|
|
بولۇشتۇرماق |
|
|
|
بولۇشسىز |
|
|
|
بولۇشسىز ئالماش |
|
|
|
بولۇشسىز پېئىل |
|
|
|
بولۇشسىزلىق |
|
|
|
بولۇشقاق |
|
|
|
بولۇشلۇق |
|
|
|
بولۇشلۇق پېئىل |
|
|
|
بولۇشماق |
|
|
|
بولۇشىچە |
|
|
|
بولۇشىغا |
|
|
|
بولۇق |
|
|
|
بولۇم |
|
|
|
بولۇمسىز |
|
|
|
بولۇمسىزلىق |
|
|
|
بولۇنماق |
|
|
|
بولىماق |
|
|
|
بولىۋار |
|
|
|
بومⅠ |
|
|
|
بومⅡ |
|
|
|
بومبا |
|
|
|
بومباردىمان |
|
|
|
بومباردىمانچى |
|
|
|
بومباردىمانچىلىق |
|
|
|
بومبىلاتماق |
|
|
|
بومبىلاشماق |
|
|
|
بومبىلانماق |
|
|
|
بومبىلىماق |
|
|
|
بوھتان |
|
|
|
بوھتانچى |
|
|
|
بوھران |
|
|
|
بوۋا |
|
|
|
بوۋاسىر |
|
|
|
بوۋاق |
|
|
|
بوۋاقلىق |
|
|
|
بوۋاي |
|
|
|
بوۋىقۇش |
|
|
|
بوي |
|
|
|
بويىدا قالماق |
|
|
|
بويىدىن ئاجرىماق |
|
|
|
بويى كىر |
|
|
|
بويىغا يەتمەك |
|
|
|
بوياتماق |
|
|
|
بوياشماق |
|
|
|
بوياقⅠ |
|
|
|
بوياقⅡ |
|
|
|
بوياقچى |
|
|
|
بوياقچىلىق |
|
|
|
بوياقخانا |
|
|
|
بوياقسىز |
|
|
|
بوياقلىق |
|
|
|
بويالماق |
|
|
|
بوي-بەست |
|
|
|
بويتاسما |
|
|
|
بويتاق |
|
|
|
بويتاقچىلىق |
|
|
|
بويتاقلىق |
|
|
|
بوي-تۇرق |
|
|
|
بويچىلىق |
|
|
|
بويسۇندۇرماق |
|
|
|
بويسۇندۇرۇلماق |
|
|
|
بويسۇنماق |
|
|
|
بويسۇنۇشماق |
|
|
|
بويسۈرە |
|
|
|
بويلاتماق |
|
|
|
بويلاشماق |
|
|
|
بويلام |
|
|
|
بويلانماق |
|
|
|
بويلۇق |
|
|
|
بويلىما |
|
|
|
بويلىماق |
|
|
|
بويناق |
|
|
|
بويۇن |
|
|
|
بوينىغا مىنمەك |
|
|
|
بوينى قاتتىق |
|
|
|
بوينى قىسىق |
|
|
|
بوينى قىسىلماق |
|
|
|
بوينى يۇمشاق |
|
|
|
بويۇنتاۋلىق |
|
|
|
بويۇنتۇرۇق |
|
|
|
بويۇنتۇرۇقلۇق |
|
|
|
بويۇنچاق |
|
|
|
بويۇنچاقلىق |
|
|
|
بويۇنچە |
|
|
|
بويۇنچۇق |
|
|
|
بويۇنداشماق |
|
|
|
بويۇندىماق |
|
|
|
بويۇنكەش |
|
|
|
بويۇنكەشلىك |
|
|
|
بويۇنلۇق |
|
|
|
بويىچە |
|
|
|
بويىما |
|
|
|
بويىماق |
|
|
|
بۇ |
|
|
|
بۇ ئالەم |
|
|
|
بۇت |
|
|
|
بۇتادىئېن |
|
|
|
بۇتان |
|
|
|
بۇتپەرەس |
|
|
|
بۇتپەرەسلىك |
|
|
|
بۇتتەك |
|
|
|
بۇتخانا |
|
|
|
بۇجۇغۇر |
|
|
|
بۇخسۇتماق |
|
|
|
بۇخسۇماق |
|
|
|
بۇددا |
|
|
|
بۇددا دىنى |
|
|
|
بۇددىچىلىق |
|
|
|
بۇددىزم |
|
|
|
بۇددىست |
|
|
|
بۇددىستلىق |
|
|
|
بۇدرۇق |
|
|
|
بۇدساتۋا |
|
|
|
بۇدۇشقاق |
|
|
|
بۇدۇشقاقلىق |
|
|
|
بۇدۇڭتەي |
|
|
|
بۇدۇڭشىماق |
|
|
|
بۇراتماق |
|
|
|
بۇرادەر |
|
|
|
بۇرادەرچىلىك |
|
|
|
بۇرادەرلىك |
|
|
|
بۇراشماق |
|
|
|
بۇراق |
|
|
|
بۇرالقا |
|
|
|
بۇرالما |
|
|
|
بۇرالماق |
|
|
|
بۇرام |
|
|
|
بۇرج |
|
|
|
بۇرجەك |
|
|
|
بۇرجۈن |
|
|
|
بۇرچ |
|
|
|
بۇرچلۇق |
|
|
|
بۇرداⅠ |
|
|
|
بۇرداⅡ |
|
|
|
بۇردا-بۇردا |
|
|
|
بۇردىلاتماق |
|
|
|
بۇردىلاشماق |
|
|
|
بۇردىلانماق |
|
|
|
بۇردىلىماق |
|
|
|
بۇرژۇئا |
|
|
|
بۇرژۇئاز |
|
|
|
بۇرژۇئازلاشتۇرماق |
|
|
|
بۇرژۇئازلاشماق |
|
|
|
بۇرژۇئازىيە |
|
|
|
بۇرژۇئازىيىلىك |
|
|
|
بۇرغاⅠ |
|
|
|
بۇرغاⅡ |
|
|
|
بۇرغا-ناغرا |
|
|
|
بۇرغىلاتماق |
|
|
|
بۇرغىلاشماق |
|
|
|
بۇرغىلانماق |
|
|
|
بۇرغىلىق |
|
|
|
بۇرغىلىماق |
|
|
|
بۇرما |
|
|
|
بۇرمىلاتماق |
|
|
|
بۇرمىلاشماق |
|
|
|
بۇرمىلانماق |
|
|
|
بۇرمىلىق |
|
|
|
بۇرمىلىماق |
|
|
|
بۇرناكۈن |
|
|
|
بۇرناكۈنكى |
|
|
|
بۇرھان |
|
|
|
بۇروۋاي |
|
|
|
بۇرۇت |
|
|
|
بۇرۇتىغا چاڭگا (چالما) تىزماق |
|
|
|
بۇرۇتلۇق |
|
|
|
بۇرۇقتۇرما |
|
|
|
بۇرۇقتۇرماق |
|
|
|
بۇرۇقتۇرمىلىق |
|
|
|
بۇرۇقتۇم |
|
|
|
بۇرۇقتۇملۇق |
|
|
|
بۇرۇقماق |
|
|
|
بۇرۇلدۇرماق |
|
|
|
بۇرۇلكا |
|
|
|
بۇرۇلماق |
|
|
|
بۇرۇلۇش |
|
|
|
بۇرۇنⅠ |
|
|
|
بۇرنىدىن بۇلاق قىلماق |
|
|
|
بۇرنىدىن چۈلۈك ئۆتكۈزمەك |
|
|
|
بۇرنىدىن چىقارماق |
|
|
|
بۇرنىدىن چىققۇچە |
|
|
|
بۇرنىدىن ئىلىنماق |
|
|
|
بۇرنىدىن يېتىلىمەك |
|
|
|
بۇرنىغا سۇ كىرمەك |
|
|
|
بۇرنىغا مۇشت يېمەك |
|
|
|
بۇرنىغا يېمەك |
|
|
|
بۇرنىنىڭ بېزىنى ئالماق |
|
|
|
بۇرنىنىڭ ئۇچىنى كۆرمەك |
|
|
|
بۇرۇنⅡ |
|
|
|
بۇرۇن-بۇرۇندىن |
|
|
|
بۇرۇندىن |
|
|
|
بۇرۇنقى |
|
|
|
بۇرۇنقىلار |
|
|
|
بۇرۇنلۇق |
|
|
|
بۇرىماق |
|
|
|
بۇزدۇرماق |
|
|
|
بۇزغۇنچى |
|
|
|
بۇزغۇنچىلىق |
|
|
|
بۇزماق |
|
|
|
بۇزۇشماق |
|
|
|
بۇزۇق |
|
|
|
بۇزۇقچىلىق |
|
|
|
بۇزۇقلۇق |
|
|
|
بۇزۇلماق |
|
|
|
بۇزۇن |
|
|
|
بۇزىلىماق |
|
|
|
بۇژ |
|
|
|
بۇژژىدە |
|
|
|
بۇژغۇن |
|
|
|
بۇژغۇنلانماق |
|
|
|
بۇژغۇنلۇق |
|
|
|
بۇژغۇنلىماق |
|
|
|
بۇژۇلداتماق |
|
|
|
بۇژۇلداشماق |
|
|
|
بۇژۇلدىماق |
|
|
|
بۇس |
|
|
|
بۇسلۇق |
|
|
|
بۇغ |
|
|
|
بۇغا |
|
|
|
بۇغا-مارال |
|
|
|
بۇغداي |
|
|
|
بۇغدايلىق |
|
|
|
بۇغدىيەك |
|
|
|
بۇغدىيەكلىك |
|
|
|
بۇغرا |
|
|
|
بۇغىتاپان |
|
|
|
بۇغىچى |
|
|
|
بۇغىچىلىق |
|
|
|
بۇغىئوت |
|
|
|
بۇفېت |
|
|
|
بۇق |
|
|
|
بۇقاⅠ |
|
|
|
بۇقاⅡ |
|
|
|
بۇق-بۇق |
|
|
|
بۇقۇلداتماق |
|
|
|
بۇقۇلداشماق |
|
|
|
بۇقۇلدىماق |
|
|
|
بۇقىچاق |
|
|
|
بۇقىسىراتماق |
|
|
|
بۇقىسىرىماق |
|
|
|
بۇلⅠ |
|
|
|
بۇلⅡ |
|
|
|
بۇلاپ-تالاپ |
|
|
|
بۇلاپكا |
|
|
|
بۇلاپكىلىق |
|
|
|
بۇلاتماقⅠ |
|
|
|
بۇلاتماقⅡ |
|
|
|
بۇلاش-تالاش |
|
|
|
بۇلاشماقⅠ |
|
|
|
بۇلاشماقⅡ |
|
|
|
بۇلاق |
|
|
|
بۇلاقلىق |
|
|
|
بۇلاڭⅠ |
|
|
|
بۇلاڭⅡ |
|
|
|
بۇلاڭ-تالاڭ |
|
|
|
بۇلاڭچە |
|
|
|
بۇلاڭچى |
|
|
|
بۇلاڭچىلىق |
|
|
|
بۇلانماقⅠ |
|
|
|
بۇلانماق |
|
|
|
بۇلبۇل |
|
|
|
بۇلبۇلەك |
|
|
|
بۇلبۇلگويا |
|
|
|
بۇلتۇر |
|
|
|
بۇلتۇرقى |
|
|
|
بۇلتۇلىماق |
|
|
|
بۇلجۇتماق |
|
|
|
بۇلجۇتماي |
|
|
|
بۇلجۇشماق |
|
|
|
بۇلجۇڭ |
|
|
|
بۇلجۇڭ گۆش |
|
|
|
بۇلجۇماق |
|
|
|
بۇلدۇق |
|
|
|
بۇلدۇق-بۇلدۇق |
|
|
|
بۇلدۇقلاتماق |
|
|
|
بۇلدۇقلاشماق |
|
|
|
بۇلدۇقلىماق |
|
بۇلدۇقلىماق[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① «بۇلدۇق-بۇلدۇق» قىلغان ئاۋاز چىقارماق، «بۇلدۇق-بۇلدۇق» قىلماق:[مىسال:] تۇرۇبىدىن ئېقىپ چىقىۋاتقان سۇنىڭ بۇلدۇقلىشى ئاڭلىناتتى.[يەشمىسى:] ② [كۆچمە مەنىسى:] [يەشمىسى:] جۇش ئۇرماق، ئۇرغۇماق، دولقۇنلانماق:[مىسال:] مەن كېلىمەن ساڭا بېقىپ تويماستىن، كۈلۈپ تۇرغان بەختىم بىلەن تويلىشىپ، ئىلھاملىرىم بۇلدۇقلايدۇ، قاينايدۇ، باغرىڭدىكى دولقۇن بىلەن قوغلىشىپ.
|
|
بۇلغاتماق |
|
|
|
بۇلغار |
|
|
|
بۇلغارچە |
|
|
|
بۇلغارى |
|
|
|
بۇلغاشماق |
|
|
|
بۇلغانما |
|
|
|
بۇلغانماق |
|
|
|
بۇلغۇچلىماق |
|
|
|
بۇلغۇن |
|
|
|
بۇلغىماق |
|
|
|
بۇلماق |
|
|
|
بۇلۇت |
|
|
|
بۇلۇتسىز |
|
|
|
بۇلۇتسىمان |
|
|
|
بۇلۇتلانماق |
|
|
|
بۇلۇتلۇق |
|
|
|
بۇلۇق |
|
|
|
بۇلۇق-بۇلۇق |
|
|
|
بۇلۇقلاتماق |
|
|
|
بۇلۇقلىماق |
|
|
|
بۇلۇڭ |
|
|
|
بۇلۇڭ-پۇچقاق |
|
|
|
بۇلۇڭچى |
|
|
|
بۇلۇڭسىمان |
|
|
|
بۇلۇڭلۇق |
|
|
|
بۇلىماقⅠ |
|
|
|
بۇلىماقⅡ |
|
|
|
بۇمازې |
|
|
|
بۇنچە |
|
|
|
بۇنچىلا |
|
|
|
بۇنچىلىك |
|
|
|
بۇنچىۋالا |
|
|
|
بۇنداق |
|
|
|
بۇنىڭلىق |
|
|
|
بۇنيات |
|
بۇنيات[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] «قىلماق» پېئىلى بىلەن كېلىپ «پەيدا قىلماق، ۋۇجۇدقا چىقارماق» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ:[مىسال:] يەنە ھىجران، جۇدالىق داغى پەرياد، پەلەك قىلدى يەنە زۇلمىنى بۇنيات.
|
|
بۇۋانە |
|
|
|
بۇي |
|
|
|
بۇيا |
|
|
|
بۇياق |
|
|
|
بۇيان |
|
|
|
بۇيانقى |
|
|
|
بۇيرۇت |
|
|
|
بۇيرۇتما |
|
|
|
بۇيرۇتماق |
|
|
|
بۇيرۇتمىچى |
|
|
|
بۇيرۇتۇلماق |
|
|
|
بۇيرۇشماق |
|
|
|
بۇيرۇق |
|
|
|
بۇيرۇق پېئىل |
|
|
|
بۇيرۇقچى |
|
|
|
بۇيرۇقچىلىق |
|
|
|
بۇيرۇقۋاز |
|
|
|
بۇيرۇقۋازلىق |
|
|
|
بۇيرۇلماق |
|
|
|
بۇيرۇماق |
|
|
|
بۇيلۇق |
|
|
|
بۇيۇم |
|
|
|
بۇيۇملاشتۇرماق |
|
|
|
بۇيۇملاشقان |
|
|
|
بۇيۇملاشماق |
|
|
|
بۇيى |
|
|
|
بۇيىلىق |
|
|
|
بۆⅠ |
|
|
|
بۆⅡ |
|
|
|
بۆجەتمەك |
|
|
|
بۆجەشمەك |
|
|
|
بۆجەلمەك |
|
|
|
بۆجەن |
|
|
|
بۆجەنلىمەك |
|
|
|
بۆجەيگەك |
|
|
|
بۆجەيمەك |
|
|
|
بۆجى |
|
|
|
بۆجىمەك |
|
|
|
بۆدۈنە |
|
|
|
بۆدۈنىۋاز |
|
|
|
بۆدۈنىۋازلىق |
|
|
|
بۆرە |
|
|
|
بۆرەك |
|
|
|
بۆرەكسىمان |
|
|
|
بۆرتكۈزمەك |
|
|
|
بۆرتمە |
|
|
|
بۆرتمەك |
|
|
|
بۆرىسامسىقى |
|
|
|
بۆرىسويمىسى |
|
|
|
بۆرىقۇيرۇق |
|
|
|
بۆرىكۆز |
|
|
|
بۆرىيېمەس |
|
|
|
بۆز |
|
|
|
بۆزچى |
|
|
|
بۆزچىلىك |
|
|
|
بۆستۈرمەك |
|
|
|
بۆسكەك |
|
|
|
بۆسمە |
|
|
|
بۆسمەك |
|
بۆسمەك[سۆز تۈركۈمى:] پېئىل.[يەشمىسى:] ① قورشاۋ، توسالغۇنى يېرىپ، ئۆتمەك:[مىسال:] باشلىدى قالغان يىگىتنى ئېتىلىپ دۈشمەنگە قىز، بۇيرۇدى قورشاۋنى بۆسمەكنى ئۇلارغا شۇنچە تېز.[يەشمىسى:] ② قول ياكى پىچاق قاتارلىقلار بىلەن يېرىپ پارچىلىماق:[مىسال:] قاسساپ كانارىغا پۈتۈن پېتى ئېسىقلىق تۇرغان قوينىڭ گۆشىدىن بىر ئارقا پۇتنى شارتتىدە بۆستى-دە، گىرغا سالدى.[يەشمىسى:] ③ يارماق، سۆكمەك:[مىسال:] تاغارنى تىكىشىدىن بۆسۈۋەت.
|
|
بۆسۈش |
|
|
|
بۆسۈشمەك |
|
|
|
بۆسۈلمەك |
|
|
|
بۆشۈك |
|
|
|
بۆك |
|
|
|
بۆكەنⅠ |
|
|
|
بۆكەنⅡ |
|
|
|
بۆكتەر |
|
|
|
بۆكتەرگە |
|
|
|
بۆكتەرلەتمەك |
|
|
|
بۆكتەرلەشمەك |
|
|
|
بۆكتەرلەنمەك |
|
|
|
بۆكتەرلىمەك |
|
|
|
بۆكتۈرگە |
|
|
|
بۆكتۈرمە |
|
|
|
بۆكچان |
|
|
|
بۆكسە |
|
|
|
بۆكمەك |
|
|
|
بۆكۈل |
|
|
|
بۆگەن |
|
|
|
بۆگەنلىمەك |
|
|
|
بۆلە |
|
|
|
بۆلە يارماق |
|
|
|
بۆلەشمەك |
|
|
|
بۆلەك |
|
|
|
بۆلەك-بۆلەك |
|
|
|
بۆلەكتىن |
|
|
|
بۆلەكچە |
|
|
|
بۆلەكلەتمەك |
|
|
|
بۆلەكلەش |
|
|
|
بۆلەكلەنمەك |
|
|
|
بۆلەكلىك |
|
|
|
بۆلەكلىمەك |
|
|
|
بۆلەنچۈك |
|
|
|
بۆلەنمەك |
|
|
|
بۆلجۈرگەن |
|
|
|
بۆلجۈرگەنلىك |
|
|
|
بۆلدۈرمەك |
|
|
|
بۆلگە |
|
|
|
بۆلگۈچ |
|
|
|
بۆلگۈچى |
|
|
|
بۆلگۈنچى |
|
|
|
بۆلگۈنچىلىك |
|
|
|
بۆلمە |
|
|
|
بۆلمەك |
|
|
|
بۆلۈش |
|
|
|
بۆلۈشمەك |
|
|
|
بۆلۈم |
|
|
|
بۆلۈمچە |
|
|
|
بۆلۈنگۈچى |
|
|
|
بۆلۈنمە |
|
|
|
بۆلۈنمەك |
|
|
|
بۆلىمەك |
|
|
|
بۈجۈ |
|
|
|
بۈدۈر |
|
|
|
بۈدۈر-بۈدۈر |
|
|
|
بۈدۈر-چوقۇر |
|
|
|
بۈدۈرلەتمەك |
|
|
|
بۈدۈرلەشمەك |
|
|
|
بۈدۈرلەنمەك |
|
|
|
بۈدۈرلۈك |
|
|
|
بۇدۈرلىمەك |
|
|
|
بۈرەندە |
|
|
|
بۈركۈت |
|
|
|
بۈركۈتسىمان |
|
|
|
بۈرگە |
|
|
|
بۈرگۈن |
|
|
|
بۈزرۈك |
|
|
|
بۈزرۈكگاھ |
|
|
|
بۈزرۈكۋار |
|
|
|
بۈك |
|
|
|
بۈك-باراقسان |
|
|
|
بۈك-باراقسانلىق |
|
|
|
بۈككىدە |
|
|
|
بۈكلۈك |
|
|
|
بۈگلۈك |
|
|
|
بۈگۈن |
|
|
|
بۈگۈن-ئەتە |
|
|
|
بۈگۈن-ئەتىلىك |
|
|
|
بۈگۈنچە |
|
|
|
بۈگۈنكى |
|
|
|
بۈگۈنلۈك |
|
|
|
بۈلدۈرگە |
|
|
|
بۈۋى |
|
|
|
بۈۋىقاپاق |
|
|
|
بۈيۈك |
|
|
|
بۈيۈكلەشمەك |
|
|
|
بۈيۈكلۈك |
|
|
|
بې |
|
|
|
بېتالدى |
|
|
|
بېتەمتىرا |
|
|
|
بېتون |
|
|
|
بېتونچى |
|
|
|
بېتونلاتماق |
|
|
|
بېتونلاشماق |
|
|
|
بېتونلىماق |
|
|
|
بېجىرتمەك |
|
|
|
بېجىرمەك |
|
|
|
بېجىرىشمەك |
|
|
|
بېجىرىلمەك |
|
|
|
بېجىرىم |
|
|
|
بېجىرىملىك |
|
|
|
بېخى |
|
|
|
بېخىچىلىق |
|
|
|
بېخىل |
|
|
|
بېخىللاشتۇرماق |
|
|
|
بېخىللاشماق |
|
|
|
بېخىللىق |
|
|
|
بېدە |
|
|
|
بېدىچى |
|
|
|
بېدىچىلىك |
|
|
|
بېدىش |
|
|
|
بېدىشلىك |
|
|
|
بېدىك |
|
|
|
بېدىكلىك |
|
|
|
بېدىلىك |
|
|
|
بېرەرمەن |
|
|
|
بېركېلىي |
|
|
|
بېرى |
|
|
|
بېرىپ |
|
|
|
بېرىپ-بېرىپ |
|
|
|
بېرىش-كېلىش |
|
|
|
بېرىشلىق |
|
|
|
بېرىشماق |
|
|
|
بېرىشمەك |
|
|
|
بېرىقى |
|
|
|
بېرىللىي |
|
|
|
بېرىلمەك |
|
|
|
بېزەپ |
|
|
|
بېزەپچىلىك |
|
|
|
بېزەپلىك |
|
|
|
بېزەتمەك |
|
|
|
بېزەرتمەك |
|
|
|
بېزەرمەك |
|
|
|
بېزەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
بېزەشمەك |
|
|
|
بېزەك |
|
|
|
بېزەكلىك |
|
|
|
بېزەلمەك |
|
|
|
بېزەنمەك |
|
|
|
بېزىمەك |
|
|
|
بېزىندە |
|
|
|
بېسىشماق |
|
|
|
بېسىق |
|
|
|
بېسىقتۇرماق |
|
|
|
بېسىقتۇرۇشماق |
|
|
|
بېسىقتۇرۇلماق |
|
|
|
بېسىقلىق |
|
|
|
بېسىقماق |
|
|
|
بېسىلغاق |
|
|
|
بېسىلماق |
|
|
|
بېسىم |
|
|
|
بېسىمدار |
|
|
|
بېسىمدارلىق |
|
|
|
بېسىملىق |
|
|
|
بېسىۋالدى |
|
|
|
بېشارەت |
|
|
|
بېشارەتلىك |
|
|
|
بېشىچە |
|
|
|
بېغىر |
|
|
|
بېغىرتاق |
|
|
|
بېغىرساق |
|
|
|
بېغىرلاتماق |
|
|
|
بېغىرلاشماق |
|
|
|
بېغىرلىغۇچى |
|
|
|
بېغىرلىماق |
|
|
|
بېغىشⅠ |
|
|
|
بېغىشⅡ |
|
|
|
بېغىشلاتماق |
|
|
|
بېغىشلاشماق |
|
|
|
بېغىشلانماق |
|
|
|
بېغىشلىما |
|
|
|
بېغىشلىماق |
|
|
|
بېقىشماق |
|
|
|
بېقىلماق |
|
|
|
بېقىم |
|
|
|
بېقىمتۇل |
|
|
|
بېقىمسىز |
|
|
|
بېقىمسىزلىق |
|
|
|
بېقىندۇرماق |
|
|
|
بېقىندۇرۇلماق |
|
|
|
بېقىندى |
|
|
|
بېقىندىلىق |
|
|
|
بېقىنماق |
|
|
|
بېقىنىشماق |
|
|
|
بېكەت |
|
|
|
بېككىرىل |
|
|
|
بېكىتكۈزمەك |
|
|
|
بېكىتمە |
|
|
|
بېكىتمەك |
|
|
|
بېكىتىشمەك |
|
|
|
بېكىتىكلىك |
|
|
|
بېكىتىلمەك |
|
|
|
بېكىشمەك |
|
|
|
بېكىمەك |
|
|
|
بېكىندۈرمەك |
|
|
|
بېكىنمە |
|
|
|
بېكىنمەك |
|
|
|
بېكىنمىچىلىك |
|
|
|
بېكىنمىلىك |
|
|
|
بېڭلۇڭ |
|
|
|
بېگەن |
|
|
|
بېگېموت |
|
|
|
بېل |
|
|
|
بېلەت |
|
|
|
بېلەتچى |
|
|
|
بېلەتچىلىك |
|
|
|
بېلەتسىز |
|
|
|
بېلەتلىك |
|
|
|
بېلورۇس |
|
|
|
بېلىجان |
|
|
|
بېلىق |
|
|
|
بېلىق كۆزى |
|
|
|
بېلىقئالغۇچ |
|
|
|
بېلىقچىⅠ |
|
|
|
بېلىقچىⅡ |
|
|
|
بېلىقچىلىق |
|
|
|
بېلىقدان |
|
|
|
بېلىقسىمان |
|
|
|
بېلىقگۈل |
|
|
|
بېلىقلېشى |
|
|
|
بېلىقئوتى |
|
|
|
بېنەپتە |
|
|
|
بېنزول |
|
|
|
بېنزوي |
|
|
|
بېنزىل |
|
|
|
بېنزىن |
|
|
|
بېھى |
|
|
|
بېھىش |
|
|
|
بېھىلىك |
|
|
|
بېيىت |
|
|
|
بېيىتماق |
|
|
|
بېيىتىلماق |
|
|
|
بېيىشماق |
|
|
|
بېيىماق |
|
|
|
بىئارام |
|
|
|
بىئارامچىلىق |
|
|
|
بىئاراملانماق |
|
|
|
بىئاراملىق |
|
|
|
بىئارمان |
|
بىئارمان[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[يەشمىسى:] «ئارمانسىز»غا قاراڭ:[مىسال:] گۈل-چېچەكلىك يېپيېڭى دۇنيا، بەخش ئەتكەن ئېلىمگە باھار. ئېچىلغان گۈل باغدا بىئارمان، تاغ-دالىلار تۈس ئالغان رەڭدار.
|
|
بىئەپ |
|
|
|
بىئەپلىك |
|
|
|
بىئەجەل |
|
|
|
بىئەدەپ |
|
|
|
بىئەدەپلىك |
|
|
|
بىئەقىل |
|
|
|
بىباش |
|
|
|
بىباھا |
|
|
|
بىبلىئوگراف |
|
|
|
بىبلىئوگرافىيە |
|
|
|
بىبلىئوگرافىيىلىك |
|
|
|
بىپايان |
|
|
|
بىپەرداز |
|
|
|
بىپەرۋا |
|
|
|
بىپەرۋالىق |
|
|
|
بىپەم |
|
|
|
بىپەيز |
|
|
|
بىتاب |
|
|
|
بىتابلىق |
|
|
|
بىتاقەت |
|
|
|
بىتاقەتلىك |
|
|
|
بىتەرەپ |
|
|
|
بىتەرەپچىلىك |
|
|
|
بىتەرەپلەشمەك |
|
|
|
بىتەرەپلىك |
|
|
|
بىتەرەت |
|
|
|
بىتەلەي |
|
|
|
بىتەلەيلىك |
|
|
|
بىتچىت |
|
|
|
بىتۇيۇق |
|
بىتۇيۇق[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[يەشمىسى:] تۇيۇقسىز، توساتتىن:[مىسال:] بىلمىدىم، دوستۇم، بۈگۈن نە ئىشنى نىشان قىلدىڭلار بىتۇيۇق نامە ئەۋەتىپ مېنى ھەيران قىلدىڭلار.
|
|
بىتىم |
|
|
|
بىجاق |
|
|
|
بىجاقىي |
|
|
|
بىجە |
|
|
|
بىجى |
|
|
|
بىجىق |
|
|
|
بىجىقىم |
|
|
|
بىجىك |
|
|
|
بىجىنار |
|
|
|
بىجىنبوش |
|
|
|
بىچارە |
|
|
|
بىچارىلەشتۈرمەك |
|
|
|
بىچارىلەشمەك |
|
|
|
بىچارىلىك |
|
|
|
بىچەل |
|
|
|
بىچىم |
|
|
|
بىخ |
|
|
|
بىخانىمان |
|
|
|
بىخەتەر |
|
|
|
بىخەتەرلەشتۈرمەك |
|
|
|
بىخەتەرلەشمەك |
|
|
|
بىخەتەرلىك |
|
|
|
بىخەستە |
|
|
|
بىخەستەلىك |
|
|
|
بىخەۋەر |
|
|
|
بىخلاتماق |
|
|
|
بىخلاشماق |
|
|
|
بىخلاشتۇرماق |
|
|
|
بىخلاندۇرماق |
|
|
|
بىخلانماق |
|
|
|
بىخلىماق |
|
|
|
بىخۇد |
|
|
|
بىخۇدلاشتۇرماق |
|
|
|
بىخۇدلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
بىخۇدلاشماق |
|
|
|
بىخۇدلۇق |
|
|
|
بىخۇدۈك |
|
|
|
بىخۇدۈكلۈك |
|
|
|
بىداد |
|
|
|
بىدادلىق |
|
|
|
بىدار |
|
|
|
بىدارلىق |
|
|
|
بىدانە |
|
بىدانە[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[كەسىپ تۈرى:]＞بوتانىكا＜[يەشمىسى:] ئۇرۇقسىز قارا كىشمىش ئۈزۈم:[مىسال:] باغدا مەن، مىڭ چۆرۈلۈپ چۈشتى شېخى بىدانە دەپ، سىز مېنى يار ئەتمىدىڭىز ئەقلى كىچىك نادانى دەپ.
|
|
بىداۋا |
|
|
|
بىداياق |
|
|
|
بىدئەت |
|
|
|
بىدئەتچى |
|
|
|
بىدئەتچىلىك |
|
|
|
بىدئەتلىك |
|
|
|
بىر |
|
|
|
بىر ئاش پىشىم |
|
|
|
بىر ئالماق |
|
|
|
بىر باشتىن |
|
|
|
بىر پەللە |
|
|
|
بىر پۇتى گۆرگە ساڭگىلىماق |
|
|
|
بىر تۇغقان |
|
|
|
بىر تۆشۈككە سىيمەك |
|
|
|
بىر تۈركۈم |
|
|
|
بىر تىيىن |
|
|
|
بىر جاڭگالنىڭ بۆرىلىرى |
|
|
|
بىر چىشلەم |
|
|
|
بىر چىمدىم |
|
|
|
بىر دۆۋە |
|
|
|
بىر كەلمەك |
|
|
|
بىر ئىشتاننى ئارتۇق يىرتقان |
|
|
|
بىرئاز |
|
|
|
بىراق |
|
|
|
بىراقلا |
|
|
|
بىراۋ |
|
|
|
بىرە-بىرە |
|
|
|
بىرە-تولا |
|
|
|
بىرەر |
|
|
|
بىرەرى |
|
|
|
بىرەر-يېرىم |
|
|
|
بىرە-سىرە |
|
|
|
بىرەن-سىرەن |
|
|
|
بىرەھىم |
|
|
|
بىرەھىملىك |
|
|
|
بىرەيلەن |
|
|
|
بىربولسا |
|
|
|
بىر-بىر |
|
|
|
بىر-بىردىن |
|
|
|
بىر-بىرلەپ |
|
|
|
بىر-بىرىدىن |
|
|
|
بىر-بىرىگە |
|
|
|
بىر-بىرىنى |
|
|
|
بىرپەس |
|
|
|
بىرتالاي |
|
|
|
بىرتە-يېرىمتە |
|
|
|
بىرتوقاي |
|
|
|
بىرتۇرۇپ |
|
|
|
بىرتۈرلۈك |
|
|
|
بىردە |
|
|
|
بىردەك |
|
|
|
بىردەكلىك |
|
|
|
بىردەم |
|
|
|
بىردەملىك |
|
|
|
بىردەم-يېرىمدەم |
|
|
|
بىردىن |
|
|
|
بىردىنبىر |
|
|
|
بىردىنلا |
|
|
|
بىرر |
|
|
|
بىرقانچە |
|
|
|
بىرقانداق |
|
|
|
بىرقايسى |
|
|
|
بىرقەدەر |
|
|
|
بىرقۇر |
|
|
|
بىرقىسما |
|
|
|
بىركەم |
|
|
|
بىركىم |
|
|
|
بىرگە |
|
|
|
بىرلە |
|
|
|
بىرلەپ |
|
|
|
بىرلەپ-ئىككىلەپ |
|
|
|
بىرلەر |
|
|
|
بىرلەشتۈرمەك |
|
|
|
بىرلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى |
|
|
|
بىرلەشمە |
|
|
|
بىرلەشمەك |
|
|
|
بىرلەمچى |
|
|
|
بىرلەن |
|
|
|
بىرلىك |
|
|
|
بىرلىكتە |
|
|
|
بىرمەھەل |
|
|
|
بىرمەھەللىك |
|
|
|
بىرمۇبىر |
|
|
|
بىرمۇنچە |
|
|
|
بىرنەچچە |
|
|
|
بىرنەرسە |
|
|
|
بىرنۆرى |
|
|
|
بىرنېمە |
|
|
|
بىرنېمە بولار |
|
|
|
بىرھازا |
|
|
|
بىرھازالىق |
|
|
|
بىرھالدا |
|
|
|
بىرئۇچقاش |
|
|
|
بىرۋاراقى |
|
|
|
بىرىتىۋا |
|
|
|
بىرىكتۈرگۈچى |
|
|
|
بىرىكتۈرگۈچىلىك |
|
|
|
بىرىكتۈرمە |
|
|
|
بىرىكتۈرمەك |
|
|
|
بىرىكتۈرۈلمەك |
|
|
|
بىرىككەن |
|
|
|
بىرىككەن سۆز |
|
|
|
بىرىكمە |
|
|
|
بىرىكمەك |
|
|
|
بىرىكىشمەك |
|
|
|
بىرىنچى |
|
|
|
بىرىنچى دەرىجىلىك تەڭلىمە |
|
|
|
بىرىنچى قول |
|
|
|
بىرىنچىدىن |
|
|
|
بىرىنچىلىك |
|
|
|
بىريولى |
|
|
|
بىز |
|
|
|
بىزار |
|
|
|
بىزارلىق |
|
|
|
بىزە |
|
|
|
بىزەڭ |
|
|
|
بىزەڭلەشتۈرمەك |
|
|
|
بىزەڭلەشمەك |
|
|
|
بىزەڭلىك |
|
|
|
بىزەۋتە |
|
|
|
بىزمان |
|
|
|
بىزمانلىققا |
|
|
|
بىزىر |
|
|
|
بىس |
|
|
|
بىسات |
|
|
|
بىساتسىز |
|
|
|
بىساتلانماق |
|
|
|
بىساتلىق |
|
|
|
بىساتلىققا |
|
|
|
بىسەرەمجان |
|
|
|
بىسەرەمجانلىق |
|
|
|
بىستەر |
|
|
|
بىسسىز |
|
|
|
بىسلىق |
|
|
|
بىسلاتماق |
|
|
|
بىسلانماق |
|
|
|
بىسلىماق |
|
|
|
بىسمۇت |
|
|
|
بىسمىللا |
|
|
|
بىسوراق |
|
|
|
بىسيار |
|
بىسيار[سۆز تۈركۈمى:] رەۋىش.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] كۆپ، زور، تولا:[مىسال:] ئاتام ئىدى بىزگە غەمخار، ئانام يىغلاپ دائىم بىسيار، ئاغام ئىدى ماھى رۇخسار، تەقدىردىن كەلسە نەيلەردۇق.
|
|
بىشەكشىرىن |
|
|
|
بىشەم |
|
|
|
بىشەملىك |
|
|
|
بىشۇ |
|
|
|
بىغەرەز |
|
|
|
بىغەرەزلىك |
|
|
|
بىغەم |
|
|
|
بىغەملىك |
|
|
|
بىغۇبار |
|
بىغۇبار[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە+ئەرەبچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] «غۇبارسىز»غا قاراڭ:[مىسال:] بىلدىم ئەمدى، قەلبىڭلار ئىكەن سۈتتەك بىغۇبار. ۋەتەن ئىشقى، ئەل مېھرى، ئىكەن ئاڭا ھەمراھ-يار.
|
|
بىقارار |
|
|
|
بىقارارلىق |
|
|
|
بىقسىتماق |
|
|
|
بىقسىق |
|
|
|
بىقسىماق |
|
|
|
بىقۇۋۋەت |
|
|
|
بىقىن |
|
|
|
بىقىنداتماق |
|
|
|
بىقىنداشماق |
|
|
|
بىقىندىماق |
|
|
|
بىكار |
|
|
|
بىكارچى |
|
|
|
بىكارچىلىق |
|
|
|
بىكاردىن-بىكار |
|
|
|
بىكارلاتماق |
|
|
|
بىكارلاشماق |
|
|
|
بىكارلانماق |
|
|
|
بىكارلىق |
|
|
|
بىكارلىماق |
|
|
|
بىكېرەك |
|
|
|
بىگانە |
|
|
|
بىگانىلىك |
|
|
|
بىگۇمان |
|
|
|
بىگۇناھ |
|
|
|
بىگىز |
|
|
|
بىگىزتۇمشۇق |
|
|
|
بىڭتۇەن |
|
|
|
بىڭسى |
|
|
|
بىڭگۇر |
|
|
|
بىڭگۇرچى |
|
|
|
بىڭگۇرچىلىق |
|
|
|
بىلەتمەك |
|
|
|
بىلەر-بىلمەس |
|
|
|
بىلەرمەن |
|
|
|
بىلەرمەنلىك |
|
|
|
بىلەزۈك |
|
|
|
بىلەزۈكلۈك |
|
|
|
بىلەشمەك |
|
|
|
بىلەك |
|
|
|
بىلەكلىكⅠ |
|
|
|
بىلەكلىكⅡ |
|
|
|
بىلەن |
|
|
|
بىلەنمەك |
|
|
|
بىلەي |
|
|
|
بىلجىرلاتماق |
|
|
|
بىلجىرلاشماق |
|
|
|
بىلجىرلىماق |
|
|
|
بىلدۈرمەك |
|
|
|
بىلدۈرۈشمەك |
|
|
|
بىلدۈرۈلمەك |
|
|
|
بىللاھىئەزىم |
|
|
|
بىللە |
|
|
|
بىللۇر |
|
|
|
بىللىلەشمەك |
|
|
|
بىللىلىك |
|
|
|
بىلمەسلىك |
|
|
|
بىلمەك |
|
|
|
بىلىپ-بىلمەي |
|
|
|
بىلىشمەك |
|
|
|
بىلىم |
|
|
|
بىلىمەك |
|
|
|
بىلىمچان |
|
|
|
بىلىمچانلىق |
|
|
|
بىلىمدار |
|
|
|
بىلىمدان |
|
|
|
بىلىمدانلىق |
|
|
|
بىلىمسىز |
|
|
|
بىلىمسىزلىك |
|
|
|
بىلىملىك |
|
|
|
بىلىملىكلىك |
|
|
|
بىلىنەر |
|
|
|
بىلىنەر-بىلىنمەس |
|
|
|
بىلىنەرلىك |
|
|
|
بىلىنمەك |
|
|
|
بىلىۋېردىن |
|
|
|
بىليارت |
|
|
|
بىمار |
|
|
|
بىمارلىق |
|
|
|
بىماس |
|
|
|
بىمالال |
|
|
|
بىمالاللىق |
|
|
|
بىمەززە |
|
|
|
بىمەززىلىك |
|
|
|
بىمەزگىل |
|
|
|
بىمەسەل |
|
|
|
بىمەنە |
|
|
|
بىمەنىلەشتۈرمەك |
|
|
|
بىمەنىلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
بىمەنىلەشمەك |
|
|
|
بىمەنىلىك |
|
|
|
بىمەھەل |
|
|
|
بىمىننەت |
|
|
|
بىنا |
|
|
|
بىنائەن |
|
|
|
بىناكار |
|
|
|
بىناكارلىق |
|
|
|
بىناماز |
|
|
|
بىنامازلىق |
|
|
|
بىناھايەت |
|
|
|
بىناۋا |
|
بىناۋا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە［[قوللىنىلىش دائىسرىسى:] يېزىق تىلى.[يەشمىسى:] ① كۈيلىمەيدىغان، ناخشا ئېيتمايدىغان:[مىسال:] ھەمىشە مەن ناۋا قىلسام، يەنە «سەن بىناۋا» دەرلەر.[يەشمىسى:] ② بىچارە؛ بەختسىز؛ نائۈمىد:[مىسال:] نېچۈك قىسمەتكى بۇ دوستلار، ئەجەب بەختى قارا بولدۇم، تۇغۇلغان ئۆز دىيارىمدا مۇساپىر، بىناۋا بولدۇم.
|
|
بىناۋالىق |
|
|
|
بىنەپ |
|
بىنەپ[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە+ئەرەبچە［[يەشمىسى:] نەپسىز، پايدىسىز:[مىسال:] كىلىتسىز قۇلۇپ ئەمەس شېئىر ئاچقىلى بولمايدىغان، ھەم ئەمەس سىرلىق تېپىشماق تاپقىلى بولمايدىغان. گەر ئاشۇنداق بولسا ئۇ تەڭ ئىچى بوش لاي توپ بىلەن، نېمە ھەددىڭ ئۇ بىنەپنى ئەلگە سوۋغام دەيدىغان.
|
|
بىنەپشە |
|
|
|
بىنەپشىگۈل |
|
|
|
بىنەپشىلىك |
|
بىنەپشىلىك[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[يەشمىسى:] بىنەپشە گۈلى تېرىلغان، بىنەپشە گۈلى ئۆستۈرۈلگەن:[مىسال:] قابا پەلەكنىڭ دەردىدە يۈرىكىمدە داغلار قالدى، بۇلبۇلنى ئايرىدى گۈلدىن بىنەپشىلىك باغلار قالدى.
|
|
بىنەزەر |
|
|
|
بىنەم |
|
|
|
بىنەمچى |
|
|
|
بىنەملىك |
|
|
|
بىنومۇس |
|
|
|
بىنومۇسلۇق |
|
|
|
بىنۇقسان |
|
|
|
بىنېسىپ |
|
|
|
بىنت |
|
|
|
بىنتلاتماق |
|
|
|
بىنتلاشماق |
|
|
|
بىنتلانماق |
|
|
|
بىنتلىماق |
|
|
|
بىھاجەت |
|
|
|
بىھايا |
|
بىھايا[سۆز تۈركۈمى:] سۈپەت.[تىل تەۋەلىكى:]］پارىسچە+ئەرەبچە［[يەشمىسى:] «ھاياسىز»غا قاراڭ:[مىسال:] ئەخلاقسىز كىشىدە يۇقتۇر پسسەنمۇ شۇ ئەخلەتكە قالىسەن ئوخشاپ، بىھايا ئادەمدىن ئالمىساڭ ئىبرەت.
|
|
بىھايالىق |
|
|
|
بىھوش |
|
|
|
بىھوشلاندۇرماق |
|
|
|
بىھوشلانماق |
|
|
|
بىھوشلۇق |
|
|
|
بىھۇدە |
|
|
|
بىھۇدىلىك |
|
|
|
بىھۆرمەت |
|
|
|
بىھۆرمەتلىك |
|
|
|
بىھېساب |
|
|
|
بىئوئاسترونومىيە |
|
|
|
بىئوپىگمېنت |
|
|
|
بىئوتىن |
|
|
|
بىئوخىمىيە |
|
|
|
بىئوخىمىيىلىك |
|
|
|
بىئوستاتىستىكا |
|
|
|
بىئوسفېرا |
|
|
|
بىئوفىزىكا |
|
|
|
بىئوفىزىكىلىق |
|
|
|
بىئوكىلىماتولوگىيە |
|
|
|
بىئوگراف |
|
|
|
بىئوگرافىيە |
|
|
|
بىئوگرافىيىلىك |
|
|
|
بىئوگېنېتىكا |
|
|
|
بىئولوگ |
|
|
|
بىئولوگىيە |
|
|
|
بىئولوگىيىلىك |
|
|
|
بىئومېتېئورولوگىيە |
|
|
|
بىئومېتىر |
|
|
|
بىۋاپا |
|
|
|
بىۋاپالىق |
|
|
|
بىۋاقىت |
|
|
|
بىۋاسىتە |
|
|
|
بىۋاك |
|
|
|
بىۋاكلاشتۇرماق |
|
|
|
بىۋاكلاشماق |
|
|
|
بىۋەتەن |
|
|
|
بىئىختىيار |
|
|
|
بىئېتىبار |
|
|
|
بىيە |
|
|
|
بيۇرو |
|
|
|
بيۇروكرات |
|
|
|
بيۇروكراتلارچە |
|
|
|
بيۇروكراتلاشماق |
|
|
|
بيۇروكراتلىق |
|
|
|
بيۇروكراتىزم |
|
|
|