ئىزاھى |
ل |
|
ل[يەشمىسى:] ھازىرقى زامان ئېلىپبەسىنىڭ يىگىرمەبىرىنچى ھەرىپى، رەت تەرتىپى جەھەتتىن يىگىرمە بىرىنچىنى كۆرسىتىدۇ. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى مەنە پەرقلەندۈرۈش رولىغا ئىگە فونېما. «ل» ھەرىپىنىڭ ئايرىم شەكلى «ل»، بېشىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «ل»، باش ۋە ئاخىرىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «ل»، ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكلى «ىل»، ئوقۇلۇشى ياكى نامى «لې». «ل» تاۋۇشى ئۈزۈك تاۋۇش بولۇپ، تاۋۇش چىقىرىش ئورنى جەھەتتىن تىل ئۇچى چىش تۈۋى تاۋۇشى، تاۋۇش چىقىرىش ئۇسۇلى جەھەتتىن قوۋۇز (يان) تاۋۇشى، تاۋۇش پەردىسىنىڭ تىتىرەش-تىتىرىمەسلىكى جەھەتتىن جاراڭلىق ئۈزۈك تاۋۇشتۇر. «ل» تاۋۇشنىڭ فونېتىكىلىق ئالاھىدىلىكى ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى «ئال، قال، سال، چال، كەل، بول، قىل» پېئىللىرى تۈرلەنگەندە بوغۇم ئاخىرىدا كەلگەن «ل» تاۋۇشى جانلىق تىلدا چۈشۈپ قالسىمۇ، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ ئىملا ۋە تەلەپپۇزىدا چۈشۈرۈلمەيدۇ. مەسىلەن: ئىملا ۋە تەلەپپۇزدا جانلىق تىلدا ئالسىلا ئا:سىلا كەلسەم كە:سەم قالغان قا:غان چالماق چا:ماق بولسا بو:سا
|
|
لائەقەل |
|
|
|
لابدۇر |
|
|
|
لابدۇرلاشتۇرماق |
|
|
|
لابدۇرلاشماق |
|
|
|
لابدۇرلۇق |
|
|
|
لابرادۇر |
|
|
|
لابوراتورىيە |
|
|
|
لابوراتورىيىلىك |
|
|
|
لابورانت |
|
|
|
لاپⅠ |
|
|
|
لاپⅡ |
|
|
|
لاپاسⅠ |
|
|
|
لاپاسⅡ |
|
|
|
لاپاسلاتماق |
|
|
|
لاپاسلاشماق |
|
|
|
لاپاسلىماق |
|
|
|
لاپپىدە |
|
|
|
لاپچايتماق |
|
|
|
لاپچايماق |
|
|
|
لاپچۇق |
|
|
|
لاپچى |
|
|
|
لاپچىن |
|
|
|
لاپچىيىشماق |
|
|
|
لاپخور |
|
|
|
لاپساڭ |
|
|
|
لاپقۇت |
|
|
|
لاپقۇتلاشتۇرماق |
|
|
|
لاپقۇتلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
لاپقۇتلاشماق |
|
|
|
لاپ-لاپ |
|
|
|
لاتا |
|
|
|
لاتاغىلاپ |
|
|
|
لاتاقونچ |
|
|
|
لاتاپەت |
|
|
|
لاتاپەتلىك |
|
|
|
لاتا-پۇتا |
|
|
|
لاتارىيە |
|
|
|
لاتقا |
|
|
|
لاتقىلىق |
|
|
|
لاتىپۇرۇش |
|
|
|
لاتىپۇرۇشلۇق |
|
|
|
لاتىلاشتۇرماق |
|
|
|
لاتىلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
لاتىلاشماق |
|
|
|
لاتىن |
|
|
|
لاتىنچە |
|
|
|
لاجۇۋەرد |
|
|
|
لاچىن |
|
|
|
لاچىندانە |
|
|
|
لاخسا |
|
|
|
لاخشىگىر |
|
|
|
لاخۇ |
|
|
|
لاخۇچە |
|
|
|
لازا |
|
|
|
لازېر |
|
|
|
لازىجاڭ |
|
|
|
لازىگۈل |
|
|
|
لازىلىق |
|
|
|
لازىم |
|
|
|
لازىمەت |
|
|
|
لازىمەتلىك |
|
|
|
لازىملىق |
|
|
|
لاس |
|
|
|
لاسسىدە |
|
|
|
لاس-لاس |
|
|
|
لاغ |
|
|
|
لاغايلاتماق |
|
|
|
لاغايلاشماق |
|
|
|
لاغايلىماق |
|
|
|
لاغ-لاغ |
|
|
|
لاغىلداتماق |
|
|
|
لاغىلداشماق |
|
|
|
لاغىلدىماق |
|
|
|
لاق |
|
|
|
لاقا-لۇقا |
|
|
|
لاققا |
|
|
|
لاققىدە |
|
|
|
لاقىلداتماق |
|
|
|
لاقىلداشماق |
|
|
|
لاقىلدىماق |
|
|
|
لاك |
|
|
|
لاكات |
|
|
|
لاكاتلىق |
|
|
|
لاكتوزا |
|
|
|
لاكتومېتىر |
|
|
|
لاكلاتماق |
|
|
|
لاكلاشماق |
|
|
|
لاكلانماق |
|
|
|
لاكلىماق |
|
|
|
لاكمۇس |
|
|
|
لاكىلوزۇڭ |
|
|
|
لاگېر |
|
|
|
لاڭشىق |
|
|
|
لاڭقاⅠ |
|
|
|
لاڭقاⅡ |
|
|
|
لاڭگازا |
|
|
|
لال |
|
|
|
لالايماق |
|
|
|
لالە |
|
|
|
لالە-رەيھان |
|
|
|
لالما |
|
|
|
لالمىلىق |
|
|
|
لالۇ |
|
|
|
لالىزار |
|
|
|
لالىزارلىق |
|
|
|
لالىگۈل |
|
|
|
لام |
|
|
|
لاما |
|
|
|
لامپا |
|
|
|
لامپروفىر |
|
|
|
لامپۇچكا |
|
|
|
لام-جىم |
|
|
|
لام-جىم دېمەي |
|
|
|
لامزەللە |
|
|
|
لامزەللىلىك |
|
|
|
لانتان |
|
|
|
لاندىش |
|
|
|
لانسىت |
|
|
|
لانولىن |
|
|
|
لاۋاⅠ |
|
|
|
لاۋاⅡ |
|
|
|
لاۋازىم |
|
|
|
لاۋازىمات |
|
|
|
لاۋازىماتچى |
|
|
|
لاۋازىماتچىلىق |
|
|
|
لاۋا-لاتقا |
|
|
|
لاۋان |
|
|
|
لاۋر |
|
|
|
لاۋرېنتسىي |
|
|
|
لاۋزا |
|
|
|
لاۋزىلاشتۇرماق |
|
|
|
لاۋزىلاشماق |
|
|
|
لاۋزىلىق |
|
|
|
لاۋۇلەشكەر |
|
|
|
لاۋۇلداتماق |
|
|
|
لاۋۇلدىماق |
|
|
|
لاي |
|
|
|
لاياقەت |
|
|
|
لاياقەتسىز |
|
|
|
لاياقەتسىزلىك |
|
|
|
لاياقەتلىك |
|
|
|
لايپاس |
|
|
|
لايچى |
|
|
|
لايچىلىق |
|
|
|
لايخورەك |
|
|
|
لايخۇش |
|
|
|
لايسىمان |
|
|
|
لايغەزەل |
|
|
|
لايغەزەللەشتۈرمەك |
|
|
|
لايغەزەللەشمەك |
|
|
|
لايغەزەللىك |
|
|
|
لايقا |
|
|
|
لايلاتما |
|
|
|
لايلاتماق |
|
|
|
لايلاشماق |
|
|
|
لايلانماق |
|
|
|
لاي-لاي |
|
|
|
لايلەمپە |
|
|
|
لايلىق |
|
|
|
لايلىماق |
|
|
|
لايىق |
|
|
|
لايىقسىزلىق |
|
|
|
لايىقلاشتۇرماق |
|
|
|
لايىقلاشتۇرۇلماق |
|
|
|
لايىقلاشتۇرۇشماق |
|
|
|
لايىقلاشماق |
|
|
|
لايىقلىق |
|
|
|
لايىقىدا |
|
|
|
لايىھە |
|
|
|
لايىھىچى |
|
|
|
لايىھىلەتمەك |
|
|
|
لايىھىلەشمەك |
|
|
|
لايىھىلەنمەك |
|
|
|
لايىھىلىگۈچى |
|
|
|
لايىھىلىمەك |
|
|
|
لاييېگەك |
|
|
|
لەئەل |
|
|
|
لەئەل-ياقۇت |
|
|
|
لەپ |
|
|
|
لەپەر |
|
|
|
لەپەرچى |
|
|
|
لەپەڭ |
|
|
|
لەپەڭ-لەپەڭ |
|
|
|
لەپەڭلەتمەك |
|
|
|
لەپەڭلەشمەك |
|
|
|
لەپەڭلىمەك |
|
|
|
لەپپىدە |
|
|
|
لەپشىتمەك |
|
|
|
لەپشىرىن |
|
|
|
لەپشىشمەك |
|
|
|
لەپشىمەك |
|
|
|
لەپ-لەپ |
|
|
|
لەپلىمە |
|
|
|
لەپىلدەتمەك |
|
|
|
لەپىلدەشمەك |
|
|
|
لەپىلدىمەك |
|
|
|
لەت |
|
|
|
لەتىپە |
|
|
|
لەتىپىچى |
|
|
|
لەتىپىلەشمەك |
|
|
|
لەجۋە |
|
|
|
لەختە |
|
|
|
لەختە-لەختە |
|
|
|
لەخشە |
|
|
|
لەخشە-لەخشە |
|
|
|
لەخمە |
|
|
|
لەخمىلەشتۈرمەك |
|
|
|
لەخمىلەشتۈرۈشمەك |
|
|
|
لەخمىلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
لەخمىلەشمەك |
|
|
|
لەخمىلىك |
|
|
|
لەرزان |
|
|
|
لەرزە |
|
|
|
لەززەت |
|
|
|
لەززەتسىز |
|
|
|
لەززەتسىزلىك |
|
|
|
لەززەتلەنمەك |
|
|
|
لەززەتلىك |
|
|
|
لەززەتلىنىشمەك |
|
|
|
لەزىز |
|
|
|
لەش |
|
|
|
لەشكەر |
|
|
|
لەشكەرگاھ |
|
|
|
لەقەم |
|
|
|
لەقەمچى |
|
|
|
لەقەملەنمەك |
|
|
|
لەقەملىك |
|
|
|
لەقۋا |
|
|
|
لەقۋالاشتۇرماق |
|
|
|
لەقۋالاشتۇرۇشماق |
|
|
|
لەقۋالاشتۇرۇلماق |
|
|
|
لەقۋالاشماق |
|
|
|
لەقۋالىق |
|
|
|
لەك |
|
|
|
لەك-لەك |
|
|
|
لەگلەك |
|
|
|
لەڭⅠ |
|
|
|
لەڭⅡ |
|
|
|
لەڭپۇڭ |
|
|
|
لەڭپۇڭچى |
|
|
|
لەڭپۇڭچىلىق |
|
|
|
لەڭزە |
|
|
|
لەڭگەرⅠ |
|
|
|
لەڭگەرⅡ |
|
|
|
لەڭگەرچى |
|
|
|
لەڭڭىدە |
|
|
|
لەڭ-لەڭ |
|
|
|
لەڭمەن |
|
|
|
لەڭمەنتاقتاق |
|
|
|
لەڭمەنخانا |
|
|
|
لەلەڭ |
|
|
|
لەلەڭلەتمەك |
|
|
|
لەلەڭلەشمەك |
|
|
|
لەلەڭلىمەك |
|
|
|
لەمبۇق |
|
|
|
لەمپە |
|
|
|
لەمپىلىك |
|
|
|
لەنەت |
|
|
|
لەنەتگەردى |
|
|
|
لەنەتلەنمەك |
|
|
|
لەنەتلىك |
|
|
|
لەنەت-نەپرەت |
|
|
|
لەنىتىي |
|
|
|
لەھەت |
|
|
|
لەھەڭ |
|
|
|
لەھجە |
|
|
|
لەھزە |
|
|
|
لەۋ |
|
|
|
لېۋىنى چىشلىمەك |
|
|
|
لەۋەن |
|
|
|
لەۋەنلەشمەك |
|
|
|
لەۋەنلىك |
|
|
|
لەۋەي |
|
|
|
لەۋەي-لەۋەي |
|
|
|
لەۋ-چىش |
|
|
|
لەۋز |
|
|
|
لەۋلەشتۈرمەك |
|
|
|
لەۋلەشتۈرۈلمەك |
|
|
|
لەۋلەشمەك |
|
|
|
لەۋھە |
|
|
|
لەيسىلىمەك |
|
|
|
لەيلەتمەك |
|
|
|
لەيلەشمەك |
|
|
|
لەيلەك |
|
|
|
لەيلى |
|
|
|
لەيلى-رەيھان |
|
|
|
لەيلىقازاق |
|
|
|
لەيلىگەك |
|
|
|
لەيلىگۈچ |
|
|
|
لەيلىگۈچلۈك |
|
|
|
لەيلىگۈچى |
|
|
|
لەيلىگۈل |
|
|
|
لەيلىمە |
|
|
|
لەيلىمەك |
|
|
|
لوبا |
|
|
|
لوبېلىيە |
|
|
|
لوپ |
|
|
|
لوپا |
|
|
|
لوپ-لوپ |
|
|
|
لوپولىت |
|
|
|
لوپۇلداتماق |
|
|
|
لوپۇلداشماق |
|
|
|
لوپۇلدىماق |
|
|
|
لوت |
|
|
|
لوخو |
|
|
|
لورروپتالۇم |
|
|
|
لوزۇڭ |
|
|
|
لوزۇنكا |
|
|
|
لوغۇلدىماق |
|
|
|
لوقⅠ |
|
|
|
لوقⅡ |
|
|
|
لوقشىماق |
|
|
|
لوق-لوق |
|
|
|
لوقما |
|
|
|
لوقۇلداتماق |
|
|
|
لوقۇلدىماق |
|
|
|
لوكⅠ |
|
|
|
لوكⅡ |
|
|
|
لوكتا |
|
|
|
لوكدان |
|
|
|
لوككا |
|
|
|
لوككىدە |
|
|
|
لوككىلىق |
|
|
|
لوك-لوك |
|
|
|
لوكۇلداتماق |
|
|
|
لوكۇلداشماق |
|
|
|
لوكۇلدىماق |
|
|
|
لوگارىفما |
|
|
|
لوگارىفمىلاتماق |
|
|
|
لوگارىفمىلانماق |
|
|
|
لوگارىفمىلىق |
|
|
|
لوگارىفمىلىماق |
|
|
|
لوگىكا |
|
|
|
لوگىكىشۇناس |
|
|
|
لوگىكىشۇناسلىق |
|
|
|
لوگىكىلىق |
|
|
|
لوڭ |
|
|
|
لوڭقا |
|
|
|
لوڭڭىدە |
|
|
|
لوڭ-لوڭ |
|
|
|
لوڭىلدىماق |
|
|
|
لوڭيەن |
|
|
|
لولا |
|
|
|
لولىلىق |
|
|
|
لوم |
|
|
|
لومودى |
|
|
|
لويلا |
|
|
|
لويى |
|
|
|
لويىلىق |
|
|
|
لۇشيەن |
|
|
|
لۇغەت |
|
|
|
لۇغەتچى |
|
|
|
لۇغەتچىلىك |
|
|
|
لۇغەتشۇناس |
|
|
|
لۇغەتشۇناسلىق |
|
|
|
لۇمىنال |
|
|
|
لۇنخۇر |
|
|
|
لۆت |
|
|
|
لۆجە |
|
|
|
لۆڭگە |
|
|
|
لۆم |
|
|
|
لۆمشىتمەك |
|
|
|
لۆمشىمەك |
|
|
|
لۆم-لۆم |
|
|
|
لۆممىدە |
|
|
|
لۆمۈلدەتمەك |
|
|
|
لۆمۈلدەشمەك |
|
|
|
لۆمۈلدىمەك |
|
|
|
لۈكچەك |
|
|
|
لۈكچەكلىك |
|
|
|
لۈي |
|
|
|
لۈيجاڭ |
|
|
|
لې |
|
|
|
لېپاپ |
|
|
|
لېپاپلىق |
|
|
|
لېپاپلىماق |
|
|
|
لېپەز |
|
|
|
لېپەك |
|
|
|
لېپەكگۈل |
|
|
|
لېپتون |
|
|
|
لېپتىنىت |
|
|
|
لېچەك |
|
|
|
لېچەكلىك |
|
|
|
لېزا |
|
|
|
لېس |
|
|
|
لېكتور |
|
|
|
لېكتورلۇق |
|
|
|
لېكسىكا |
|
|
|
لېكسىكىلىق |
|
|
|
لېكسىكولوگىيە |
|
|
|
لېكسىيە |
|
|
|
لېكىن |
|
|
|
لېگاتا |
|
|
|
لېمپىرا |
|
|
|
لېنتا |
|
|
|
لېنتىسىمان |
|
|
|
لېنتىلىق |
|
|
|
لېنىنىزم |
|
|
|
لېنىنىزىملىق |
|
|
|
لېئو |
|
|
|
لېئون |
|
|
|
لېۋ |
|
|
|
لېۋامىزول |
|
|
|
لېئىشمان |
|
|
|
لېيبورستلار |
|
|
|
لېيبىڭ |
|
|
|
لېيىتماق |
|
|
|
لېيىماق |
|
|
|
لىباس |
|
|
|
لىبېرال |
|
|
|
لىبېرالىزم |
|
|
|
لىبېرالىزملىق |
|
|
|
لىبېرالىست |
|
|
|
لىبېرالىستلىق |
|
|
|
لىپ |
|
|
|
لىپا |
|
|
|
لىپارىت |
|
|
|
لىپپىدە |
|
|
|
لىپتىك |
|
|
|
لىپ-لىپ |
|
|
|
لىپىلداتماق |
|
|
|
لىپىلداشماق |
|
|
|
لىپىلدىماق |
|
|
|
لىتاۋرى |
|
|
|
لىتوسفېرا |
|
|
|
لىتىر |
|
|
|
لىتىرلاتماق |
|
|
|
لىتىرلاشماق |
|
|
|
لىتىرلانماق |
|
|
|
لىتىرلىماق |
|
|
|
لىتىرلىق |
|
|
|
لىتىي |
|
|
|
لىتىيلىق |
|
|
|
لىجى |
|
|
|
لىچىنكا |
|
|
|
لىراⅠ |
|
|
|
لىراⅡ |
|
|
|
لىرىك |
|
|
|
لىرىكا |
|
|
|
لىرىكىچى |
|
|
|
لىرىكچىلىق |
|
|
|
لىرىكلىق |
|
|
|
لىزوزىما |
|
|
|
لىزول |
|
|
|
لىزۇ |
|
|
|
لىزۇچە |
|
|
|
لىسۇ |
|
|
|
لىسۇچە |
|
|
|
لىشاينىك |
|
|
|
لىفىت |
|
|
|
لىغ |
|
|
|
لىغ-لىغ |
|
|
|
لىغىر |
|
|
|
لىغىرلاتماق |
|
|
|
لىغىرلاشماق |
|
|
|
لىغىر-لىغىر |
|
|
|
لىغىرلىماق |
|
|
|
لىغىلداتماق |
|
|
|
لىغىلداشماق |
|
|
|
لىغىلدىماق |
|
|
|
لىق |
|
|
|
لىققىدە |
|
|
|
لىقلاتماق |
|
|
|
لىقلاشماق |
|
|
|
لىقلانماق |
|
|
|
لىقلىماق |
|
|
|
لىقمۇلىق |
|
|
|
لىكⅠ |
|
|
|
لىكⅡ |
|
|
|
لىكاڭ |
|
|
|
لىكاڭلاتماق |
|
|
|
لىكاڭلىماق |
|
|
|
لىككىدە |
|
|
|
لىك-لىك |
|
|
|
لىكىلداتماق |
|
|
|
لىكىلدىماق |
|
|
|
لىگنىن |
|
|
|
لىگنىنلاشماق |
|
|
|
لىڭⅠ |
|
|
|
لىڭ تاسما |
|
|
|
لىڭⅡ |
|
|
|
لىڭجاڭ |
|
|
|
لىڭشىتماق |
|
|
|
لىڭشىشماق |
|
|
|
لىڭشىق |
|
|
|
لىڭشىماق |
|
|
|
لىڭگە |
|
|
|
لىڭگىر |
|
|
|
لىڭگىرتاقتاق |
|
|
|
لىڭگىرچاق |
|
|
|
لىڭگىرلەتمەك |
|
|
|
لىڭگىرلىمەك |
|
|
|
لىڭگىر-لىڭگىر |
|
|
|
لىڭڭىدە |
|
|
|
لىڭ-لىڭ |
|
|
|
لىڭىلداتماق |
|
|
|
لىڭىلداشماق |
|
|
|
لىڭىلدىماق |
|
|
|
لىلانگېنى |
|
|
|
لىللا |
|
|
|
لىللالاشماق |
|
|
|
لىللالىق |
|
|
|
لىم |
|
|
|
لىمتاق |
|
|
|
لىمفا |
|
|
|
لىمفاتىك |
|
|
|
لىملىق |
|
|
|
لىمون |
|
|
|
لىمونات |
|
|
|
لىمونىن |
|
|
|
لىمىت |
|
لىمىت[سۆز تۈركۈمى:] ئىسىم.[تىل تەۋەلىكى:]］رۇسچە＞لاتىنچە［[كەسىپ تۈرى:]＞ماتېماتىكا＜[يەشمىسى:] ماتېماتىكىدىكى بىر ئۇقۇم. ئەگەر ئۆزگەرگۈچى مىقدار x تەدرىجىي ئۆزگىرىپ بەلگىلىك مىقدار a غا ئىنتىلسە يەنى ئۇلارنىڭ ئايرىمىسىنىڭ مۇتلەق قىممىتى ھەر قانداق بېرىلگەن مۇسبەت ساندىن كىچىك بولسا، بەلگىلىك مىقدار a ئۆزگەرگۈچى مىقدار x نىڭ لىمىتى دېيىلىدۇ ۋە x→a ياكى lim x=a قىلىپ يېزىلىدۇ. مەسىلەن، سانلار ئارقىمۇئارقى‘لىقى ,[SX(]n[]n+1[SX)] ,[SX(]2[]3[SX)],[SX(]1[]2[SX)] نىڭ لىمىتى 1. ئۇ lim[DD(X]n←[DD)][SX(]n[]sn+1[SX)]=1 قىلىپ يېزىلىدۇ.
|
|
لىمىنگراف |
|
|
|
لىندېرا |
|
|
|
لىنزا |
|
|
|
لىنىيە |
|
|
|
لىۋان |
|
لىۋان[كەسىپ تۈرى:]＞جۇغراپىيە＜[يەشمىسى:] لىۋان جۇمھۇرىيىتى ئوتتۇرا دېڭىزنىڭ شەرقىي قىرغىقىغا جايلاشقان. يەر مەيدانى 10 مىڭ 400 كۇۋادىرات كېلومېتىر، ئاھالىسىنىڭ مۇتلەق كۆپچىلىكىنى ئەرەبلەر تەشكىل قىلىدۇ، يەنە ئەرمەنلەر، تۈركىيىلىكلەر ۋە گرېتسىيىلىكلەر بار. ئاھالىسىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمى ئەرەب تىلى قوللىنىدۇ، دۆلەت تىلىمۇ ئەرەب تىلى بولۇپ، فرانسوز ۋە ئىنگلىز تىللىرى ئومۇميۈزلۈك قوللىنىدۇ. ئاھالىسىنىڭ ％51تى ئىسلام دىنىغا، ％49تى خرىستىئان دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ (ئەرەب خرىستىئانلېرى ۋە ئاز بىر قىسىم ئەرمەن، گرېك ۋە باشقا مىللەت خىرىستىئانلېرىدىن تەشكىللەنگەن، 600 مىڭ نوپۇس سۈنئىي مەزھىپىگە، بىر مىليوندىن كۆپرەكى شىئە مەزھىپىەە تەۋە. لىۋاندا ئەڭ بۇرۇن خانائىنلار ئولتۇراقلاشقان بولۇپ، كېيىن ئەرەب ئىمپرىيىسى ۋە ئوسمان تۈرك ئىمپرىيىلىرىنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدا بولغان. 1-دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن فىرانسىينىڭ ۋەكالىيەت باشقۇرۇشىدىكى جاي بولۇپ، 2-دۇنيا ئۇرۇشى ۋاقتىدا ئەنگلىيە-فىرانسىيىلەر بۆلۈپ ئىگىلىۋالغان، 1943-يىلى 11-ئاينىڭ 22-كۈنى مۇستەقىللىق جاكارلاپ، 1971-يىلى 11-ئاينىڭ 9-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دېپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان. لىۋان يېزا ئىگىلىك دۆىلتى بولۇپ، دېھقانچىلىقدا ئاپلېسىن، ئالما، ئۈزۈم، كۆكتاتنى ئاساس قىلىدۇ، يەنە ئاز مىقداردا بۇغداي، تاماكا، قىزىلچا ۋە زەيتۇن تېرىلىدۇ. سانائىتى كېيىم-كېچەك، يېمەكلىك، تاماكا، ھاراق ۋە ئۆي سايمانلىرى ياساشنى ئاساس قىلىدۇ. لىۋان ئوتتۇرا شەرىقتىكى مەشھۇر ساياھەت ئورنى بولۇپ، بۇرۇن ساياھەت كىرىمى دۆلەت كىرىمىنىڭ 5/1نى تەشكىل قىلغان. ئاسالىق شەھەرلىرى: ① بېيرۇت، دۆلەت پايتەختى، ئوتتۇرا دېڭىزنىڭ شەرقىدىكى ئەڭ چوڭ شەھەر، دۆلەتنىڭ شۇنداقلا ئوتتۇرا شەرقنىڭ سودا، قاتناش، پۇل-مۇئامىلە ۋە مەدەنىيەت ساياھەت مەركىزى بولۇپ، دۆلەت سانائىتىنىڭ يېرىمى مۇشۇ شەھەرگە جايلاشقان. ② تىرىپولى، ئىراق ماي تۇرۇبىسىنىڭ ئاخىرقى بېكىتى بولۇپ، نېفىىت پىششىقلاپ ئىشلەش ۋە توقۇمىچىلىق سانائىتى مەركىزى. ③ سەئىدى. شامالدىن دالدا ياخشى پورت، بېلىقچىلىق مەركىزى ۋە سەئۇدى ئەرەبىستانى نېفىت تۇرۇبىسىنىڭ ئاخىرقى بېكىتى.
|
|
لىۋىيە |
|
لىۋىيە[كەسىپ تۈرى:]＞جۇغراپىيە＜[يەشمىسى:] بۈيۈك ئەرەب لىۋىيە خەلق سوتسىيالىستىك ئاۋام دۆلىتى ئافرىقىنىڭ غەربىگە جايلاشقان. يەر مەيدانى 1 مىليون 759 مىڭ 540 كۋادرات كىلومېتر، ئاھالىسىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئەرەبلەر، ئاز قىسمىنى پارپالار ۋە چەت ئەل مۇھاجىرلىرى تەشكىل قىلىدۇ. ئەرەب تىلى دۆلەت تىلى بولۇپ، مۇتلەق كۆپ قىسىم ئاھالىسى ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ. قەدىمكى لىۋىيىلىكلەر مىلادىدىن بۇرۇنقى Ⅶ ئەسىردە نومىدىيە پادىشاھلىقىنى قۇرغان. مىلادى Ⅶ ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا ئەرەب ئىمپېرىيىسىنىڭ بىر قىسمى، ⅩⅥ ئەسىرنىڭ بېشىدا ئوسمان ئىمپېرىيىسىنىڭ تەۋەلىكى بولغان. 1912-يىلى ئىتالىيىنىڭ مۇستەملىكىسى بولغان. 2-دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن ب د ت نىڭ باشقۇرىشىدا بولۇپ، 1951-يىلى 12-ئاينىڭ 24-كۈنى مۇستەقىل بولۇپ، لىۋىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقىنى قۇرغان. 1963-يىلى 4-ئاينىڭ 15-كۈنى فىدىراتسىيە تۈزۈمىنى بىكار قىلىپ، نامىنى لىۋىيە پادىشاھلىقىغا ئۆزگەرتكەن. 1969-يىلى 9-ئاينىڭ 1-كۈنى ئىدرىس سۇلالىسى ئاغدۇرۇپ تاشلىنىپ، ئەرەب لىۋىيە جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلغان. 1977-يىلى 3-ئايدا ھازىرقى نامىغا ئۆزگەرتىلگەن. 1978-يىلى 8-ئاينىڭ 9-كۈنى دۆلىتىمىز بىلەن دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورناتقان. لىۋىيىنىڭ نېفىت زاپىسى مول بولۇپ، 4 مىليارد 500 مىليون توننىغا، تەبىئىي زاپىسى 674 مىليارد توننىغا يېتىدۇ. نېفىت سانائىتى لىۋىيىنىڭ ئەڭ مۇھىم سانائەت تارمىقى بولۇپ، زور مىقدارىكى نېفىت كىرىمى لىۋىيىنى ئافرىقا بويىچە ئەڭ باي دۆلەتكە ئايلاندۇرغان. ئاھالىسىنىڭ 52% تى چارۋىچىلىق ۋە دېھقانچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىدۇ. چارۋىچىلىق ئىشلەپچىقىرىشى ئىقتىسادىدا مۇھىم ئورۇندا تۇرىدىغان بولۇپ، ئاساسلىق قوي ۋە تۆگە بېقىلىدۇ. ئاساسلىق شەھەرلىرى: ① تىرىپولى، دۆلەت پايتەختى. دۆلەتنىڭ سىياسىي، ئىقتىساد، قاتناش مەركىزى، ئەڭ چوڭ پورتى، شەھەر 3000 يىللىق تارىخقا ئىگە. ② بەنگاسى، ئىككىنچى چوڭ شەھىرى، قەدىمدىن ئافرىقا قۇرۇلۇقلىقىغا ئۆتىدىغان مۇھىم سودا مەركىزى بولغان.
|
|
ليەن |
|
|
|
ليەنجاڭلىق |
|
|
|
ليۇتېتسىي |
|
|
|
ليۇمېن |
|
|
|